Στερεά Ελλάδα

Αυτό το λήμμα αφορά το γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας. Για την ομώνυμη Περιφέρεια, δείτε: Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Στερεά Ελλάδα
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Μητρόπoλη	Αθήνα
Απελευθέρωση	3 Φεβρουαρίου 1830
Περιφέρειες
Περιφέρειες	Αττικής Δυτικής Ελλάδας (εν μέρει) Στερεάς Ελλάδας
Γεωγραφία και στατιστική
Πληθυσμός	5.039.516 (2011)
Αριθμός δήμων	98

Η Στερεά Ελλάδα είναι γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας, το δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση καταλαμβάνοντας 24.910 τ.χλμ. και το πρώτο σε πληθυσμό με 4.591.568 κατοίκους. Αποτελείται από την Αιτωλοακαρνανία, την Ευρυτανία, τη Φωκίδα, την Φθιώτιδα, τη Βοιωτία, την Εύβοια και την Αττική. Η Στερεά Ελλάδα φέρεται και με την ονομασία Ρούμελη, ενώ επίσης συχνά αναφέρεται ως Κεντρική Ελλάδα, λόγω της θέσης της στον χάρτη της χώρας. Το γεωγραφικό διαμέρισμα δεν ταυτίζεται απόλυτα με τη σημερινή Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, στην οποία δεν εντάσσονται η Αττική, η Αιτωλοακαρνανία, καθώς και το τμήμα της Κορινθίας από τον Ισθμό και ανατολικά.

Είναι η περιοχή που δημιούργησε τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και κατ' επέκταση τον δυτικό πολιτισμό.

Μεγαλύτερες και σημαντικές πόλεις της Στερεάς Ελλάδας

1. Αθήνα (Μητρόπολη της Στερεάς Ελλάδας, πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη σε πληθυσμό της Ελλάδας)
2. Πειραιάς (το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας, ο Πειραιάς πολλές φορές θεωρείται προάστιο της Αθήνας)
3. Χαλκίδα (μεγαλύτερη πόλη στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα)
4. Αγρίνιο (μεγαλύτερη πόλη στην Δυτική Στερεά Ελλάδα)
5. Λαμία (Έδρα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, ορισμένες φορές θεωρείται και πρωτεύουσα της Ρούμελης)
6. Θήβα
7. Λειβαδιά
8. Κάρυστος
9. Μεσολόγγι
10. Ναύπακτος
11. Ραφήνα (σημαντικό λιμάνι της Αττικής)
12. Άμφισσα
13. Καρπενήσι

Γεωγραφία

Χάρτης της Στερεάς Ελλάδας, Χάρτα του Ρήγα, 1797.

Η Στερεά Ελλάδα είναι μια από τις ορεινότερες περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα στο κεντρικό τμήμα της, όπου εκτείνεται και δεσπόζει η Νότια Πίνδος. Βρέχεται δυτικά από το Ιόνιο πέλαγος, ανατολικά από το Αιγαίο και νότια από τον Πατραϊκό, τον Κορινθιακό και το Σαρωνικό κόλπο.

Αναλυτικά η κατανομή του εδάφους σε κατηγορίες είναι οι εξής: 22% πεδινό, 19% ημιορεινό και 59% ορεινό.

Βουνά της Στερεάς Ελλάδας

Η Γκιώνα όπως φαίνεται από το χωριό Πανουργιάς.

Χειμερινή ανάβαση στον Ελικώνα.

Τα πέντε υψηλότερα βουνά της Στερεάς είναι:

Αρ.	Βουνό	Υψόμετρο	Νομός
1	Γκιώνα	2,510	Φωκίδα
2	Βαρδούσια	2,495	Φωκίδα
3	Παρνασσός	2,457	Φωκίδα Βοιωτία
4	Τυμφρηστός	2,315	Ευρυτανία
5	Άγραφα	2,163	Ευρυτανία
6	Οίτη	2.152	Φθιώτιδα

Λίμνες της Στερεάς Ελλάδας

Η λίμνη Τριχωνίδα.

Οι κυριότερες λίμνες της Στερεάς Ελλάδας βρίσκονται στο δυτικό τμήμα της και συγκεκριμένα στο νομό Αιτωλοακαρνανίας. Εκεί δεσπόζει η Τριχωνίδα (95,8 τ.χλμ.), η οποία είναι η μεγαλύτερη λίμνη ολόκληρης της Ελλάδας. Άλλες λίμνες στην Αιτωλοακαρνανία είναι η Αμβρακία, ο Οζερός, η Λυσιμαχία και η Βουλκαρία. Στο νομό Βοιωτίας υπάρχει η Υλίκη και η Τρεφία, ενώ παλαιότερα υπήρχε και ξακουστή λίμνη Κωπαίδα. Στο νομό Αττικής η λίμνη του Μαραθώνα. Στη Στερεά Ελλάδα βρίσκονται επίσης και τεχνητές λίμνες όπως αυτές των Κρεμαστών και του Καστρακίου στον Αχελώο, βόρεια του Αγρινίου, καθώς επίσης και η τεχνητή λίμνη του Μόρνου στο νομό Φωκίδας.

Ποτάμια της Στερεάς Ελλάδας

Ο ποταμός Αχελώος στον νομό Ευρυτανίας.

Ο μεγαλύτερος ποταμός της Στερεάς Ελλάδας είναι ο Αχελώος με μήκος 220 χλμ. και λεκάνη απορροής 5.470 τ.χλμ. Σχηματίζει τα σύνορα της Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας και χύνεται στο Ιόνιο απέναντι από την Ιθάκη. Με τις προσχώσεις του έχουν σχηματιστεί δύο λιμνοθάλασσες του Μεσολογγίου και της Μελίτης. Ο Εύηνος νοτιότερα πηγάζει από τα Βαρδούσια και χύνεται στον κόλπο της Πάτρας. Έχει μήκος 80 χλμ. και είναι γνωστός με το κοινό όνομα Φίδαρης.

Άλλος ποταμός της Στερεάς είναι ο Μόρνος, που πηγάζει από τις νότιες προσβάσεις της Οίτης και μετά από διαδρομή 70 χλμ. χύνεται στον Κορινθιακό κόλπο. Ο Μόρνος δέχεται πολλά υπόγεια νερά και έχει σταθερή θερινή παροχή. Για τους λόγους αυτούς κατασκευάστηκε στο Μόρνο φράγμα υδροδότησης της Αθήνας.

Στην κεντρική Στερεά ο Βοιωτικός Κηφισσός πηγάζει από τον Παρνασσό και με τεχνητή σήραγγα εκβάλλει στη λίμνη Υλίκη, από την οποία υδρεύεται η Αθήνα. Τέλος ο Σπερχειός πηγάζει από το όρος Τυμφρηστός και μετά από διαδρομή 80 χλμ. εκβάλλει στο Μαλιακό κόλπο.

Ακολουθεί πίνακας των πέντε μεγαλύτερων σε μήκος ποταμών της Στερεάς Ελλάδας.

Αρ.	Όνομα Ποταμού	Μήκος (χλμ.)
1	Αχελώος	220
2	Εύηνος	80
3	Σπερχειός	80
4	Μόρνος	70
5	Κηφισός (Βοιωτικός)	60

Νησιά της Στερεάς Ελλάδας

Το μεγαλύτερο νησί της Στερεάς είναι η Εύβοια, η οποία συνδέεται με την ηπειρωτική Ελλάδα με τη γέφυρα του Ευρίπου. Η Εύβοια αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση νησί της Ελλάδας.Επισης ένα νησί που ανήκει στην Στερεά Ελλάδα είναι η Σαλαμίνα επειδή είναι πολύ κοντά σε απόσταση.

Κλίμα

Το Κλίμα της Στερεάς Ελλάδας ποικίλλει ανάλογα με το υψόμετρο και την περιοχή, καθώς και άλλους τοπικούς παράγοντες. Στα παράλια είναι γενικά Μεσογειακό με ζεστά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες, ενώ στο εσωτερικό, καθώς και σε μεγαλύτερο υψόμετρο, γίνεται Ηπειρωτικό, με συχνές χιονοπτώσεις στη διάρκεια του χειμώνα. Στις δυτικές πεδινές περιοχές ο χειμώνας είναι πιο ήπιος με αρκετές βροχές, ενώ στη διάρκεια του καλοκαιριού παρατηρούνται πολύ υψηλές θερμοκρασίες, που συχνά ξεπερνούν τους 40°C και υψηλά ποσοστά υγρασίας. Στην Ανατολική Στερεά, λόγω των ορεινών όγκων, ο χειμώνας είναι πιο ψυχρός και το καλοκαίρι πιο δροσερό και ξηρό σε σχέση με τα δυτικά.

Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO στη Στερεά

• Ακρόπολη Αθηνών - 1987
• Αρχαιολογικός Τόπος Δελφών - 1987
• Μονή Δαφνίου και Μονή Οσίου Λουκά - 1990

Γνωστές Προσωπικότητες

Ο Αθανάσιος Διάκος, πίνακας του Διονυσίου Τσόκου.

• Ησίοδος, αρχαίος ποιητής
• Πλούταρχος, ιστορικός, βιογράφος και δοκιμιογράφος
• Πελοπίδας, αρχαίος Θηβαίος στρατηγός
• Επαμεινώνδας, πολιτική και στρατιωτική προσωπικότητα
• Κοσμάς ο Αιτωλός
• Αθανάσιος Διάκος, αγωνιστής της Επανάστασης του 1821
• Γεώργιος Καραϊσκάκης, αγωνιστής της Επανάστασης του 1821
• Οδυσσέας Ανδρούτσος, αγωνιστής της Επανάστασης του 1821
• Λάμπρος Κατσώνης, ναύαρχος του ρωσικού ναυτικού και ήρωας του απελευθερωτικού κινήματος του 1787.
• Πανουργιάς, αγωνιστής της Επανάστασης του 1821
• Γιάννης Δυοβουνιώτης, αγωνιστής της Επανάστασης του 1821
• Παναγιώτης Δαγκλής, στρατηγός
• Σαλώνων Ησαΐας, κληρικός
• Κωστής Παλαμάς, ποιητής
• Σπυρίδων Τρικούπης, πολιτικός - πρωθυπουργός Ελλάδος
• Χαρίλαος Τρικούπης, πολιτικός - πρωθυπουργός Ελλάδος
• Δημήτριος Βάλβης, πολιτικός - πρωθυπουργός Ελλάδος
• Επαμεινώνδας Δεληγεώργης, πολιτικός - πρωθυπουργός Ελλάδος
• Γεώργιος Δροσίνης, ποιητής
• Άρης Βελουχιώτης, ηγετικό στέλεχος του ΕΛΑΣ και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας.
• Παύλος Μπακογιάννης, πολιτικός και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας.
• Κώστας Μπακογιάννης, πολιτικός, πρ. Δήμαρχος Καρπενησίου (2011-2014) και Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας (2014-2019), δήμαρχος Αθηναίων.

Σημειώσεις

• Πριν το 1821 με την ονομασία Ρούμελη φέρονταν μεγάλη διοικητική περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που κάλυπτε σχεδόν όλη τη Βαλκανική. Δείτε Ρούμελη (Οθωμανική).

Βιβλιογραφία

• Γενική Ελληνική και Παγκόσμια ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ, τόμος 14, Εκδόσεις Δομική, σελ. 214