Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πίνδος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αυτό το λήμμα αφορά την οροσειρά. Για άλλες χρήσεις, δείτε: Πίνδος (αποσαφήνιση).

Συντεταγμένες: 40°0′N 20°45′E / 40.000°N 20.750°E / 40.000; 20.750

Πίνδος


Άποψη της Πίνδου στην περιοχή του νομού Τρικάλων Θέση στο νομό

Ύψος 2.637 μέτρα
Κορυφή Σμόλικας
Γεωγραφικά στοιχεία
Χώρες Ελλάδα Ελλάδα
Γεωγραφικό Διαμέρισμα Ήπειρος, Θεσσαλία,
Μακεδονία

Η Πίνδος είναι η μεγαλύτερη οροσειρά της Ελλάδας. Κυριαρχεί σχεδόν σ' ολόκληρη τη δυτική Ελλάδα και ουσιαστικά αποτελεί συνέχεια των Ιλλυρικών και Δαλματικών οροσειρών. Ως βόρειο άκρο της μπορεί να οριστεί το οροπέδιο της Κορυτσάς, στη νοτιοανατολική Αλβανία και ως νοτιότερο σημείο της ο Κορινθιακός κόλπος. Όλο αυτό το ατελείωτο σύμπλεγμα βουνών, κορυφών, υψιπέδων, κοιλάδων και φαραγγιών που διασχίζει την ηπειρωτική Ελλάδα με κατεύθυνση Β.Δ.-Ν.Α. έχει μήκος που αγγίζει τα 230 χιλιόμετρα και ανώτερο πλάτος 70 χιλιόμετρα. Η οροσειρά της Πίνδου χωρίζεται σε μικρότερες οροσειρές και βουνά, τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους από χαράδρες ή κοιλάδες ποταμών. Τα σημαντικότερα βουνά που αποτελούν την οροσειρά της Πίνδου είναι ο Σμόλικας, τα Αθαμανικά Όρη (Τζουμέρκα), ο Γράμμος, η Τύμφη (Γκαμήλα), τα Άγραφα, ο Λάκμος (Περιστέρι) και άλλα. Μέρος της ευρύτερης οροσειράς της Πίνδου θεωρούνται και τα βουνά της νοτιότερης Ελλάδας, όπως τα Βαρδούσια, η Γκιώνα, ο Παρνασσός και η Οίτη. Η ψηλότερη κορυφή της ανήκει στον Σμόλικα και έχει υψόμετρο 2.637 μέτρα. Συχνά ως Πίνδος αναφέρεται η ορεινή περιοχή των νομών Γρεβενών, Ιωαννίνων και Τρικάλων. Αυτή η περιοχή αποτελεί την κυρίως Πίνδο και χωρίζεται στη Βόρεια και τη Νότια Πίνδο.

Ιστορικά, η ονομασία Πίνδος, αναφέρεται κυρίως στην ορεινή ζώνη που διαχωρίζει την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου από τις αντίστοιχες περιοχές της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας.

Η οροσειρά της Πίνδου απαντάται στα κείμενα αρχαίων ιστορικών και γεωγράφων, ως φυσικό όριο και ως πηγή σημαντικών ποταμών της Ελλάδος. Ο Ηρόδοτος γράφει: «ὁ γὰρ Ἀχελῷος ποταμὸς ῥέων ἐκ Πίνδου ὄρους διὰ Δολοπίας καὶ Ἀγραίων», δηλαδή ότι ο ποταμός Αχελώος πηγάζει από το όρος Πίνδος και διαρρέει τις χώρες των Δολοπών και των Αγραίων. Ο Στράβων αναφέρει: «ῥεῖ δ' ὁ Πηνειὸς ἐκ τοῦ Πίνδου ὄρους διὰ μέσης τῆς Θετταλίας πρὸς ἕω» (ο ποταμός Πηνειός ρέει από το ὄρος Πίνδος, διασχίζοντας το κέντρο της Θεσσαλίας προς την ανατολή).

Η λέξη «Πίνδος» χρησιμοποιούνταν κυρίως σε φιλολογικές πηγές, ενώ η λαϊκή ονομασία από τον Μεσαίωνα έως τον 19ο αιώνα ήταν «Μέτσοβο» ή «βουνά του Μετσόβου». Πιθανότατα, η χρήση αυτή δεν αναφερόταν σε ολόκληρη την οροσειρά, όπως γίνεται σήμερα, αλλά μόνο στο κεντρικό της τμήμα, ανάμεσα στην περιοχή του Ασπροποτάμου και τις πηγές του ποταμού Αώου. Η περιοχή αυτή ταυτίζεται με το τμήμα που οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν Πίνδο.

Αρχικά, η οροσειρά του Πίνδου αποτελούσε το φυσικό σύνορο ανάμεσα στη Θεσσαλία και την Ήπειρο, ενώ ταυτόχρονα όριζε και τα όρια της Αθαμανίας. Το βόρειο τμήμα της ήταν γνωστό ως Λάκμων ή Λάκμος (Lacmus), όπου βρίσκονταν οι πηγές πέντε από τους σημαντικότερους ποταμούς της Ελλάδας: Αλιάκμονα, Πηνειού, Αχελώου, Αράχθου και Αώου. Νοτιότερα βρισκόταν το τμήμα που ονομαζόταν Κερκητίον (Cercetium), ενώ το νοτιότερο τμήμα ήταν ο Τυμφρηστός (Tymphrestus), που χωριζόταν από τις οροσειρές του Οθρύ και της Οίτης.

Κατά την αρχαιότητα και την ύστερη αρχαιότητα αποτέλεσε κτήση της Ρώμης και στη συνέχεια του Βυζαντίου. Στον Μεσαίωνα πέρασε στα χέρια Σλάβων και Βουλγάρων, ενώ το 1205 εντάχθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Αργότερα αποτέλεσε κτήση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέχρι την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα το 1913, μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων. Κατά τη Β΄ Παγκόσμια Πόλεμο, στην περιοχή των βουνών του Πίνδου εγκαθιδρύθηκε το Πριγκιπάτο της Πίνδου.

Μέχρι τον 18ο αιώνα, το όνομα Μέτσοβο ταυτιζόταν συχνά με την οροσειρά του Πίνδου, όπως καταγράφεται σε γαλλικό λεξικό του 1756.[1] Στο Πατριαρχικό Συγγίλιο του 1818, αναφέρεται «Ἐπειδὴ τοιγαροῦν καὶ τὸ κατ’ Ἤπειρον κείμενον ὑπερύψηλον ὄρος τοῦ Πίνδου, ὅπερ κοινότερον Μέτσοβον».[2] Το 1825, ο Άγγλος περιηγητής John Cam Hobhouse σημείωνε ότι «…τα τελευταία βουνά, γνωστά τώρα με το όνομα Μέτσοβο, δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά μόνο η Πίνδος…».[3]

Ως βόρεια Πίνδος αναφέρεται το τμήμα της οροσειράς που καταλαμβάνει τον νομό Γρεβενών και ένα μέρος του νομού Ιωαννίνων. Αποτελείται από τους ορεινούς όγκους βόρεια του αυχένα της Κατάρας. Οι ψηλότερες κορυφές της βόρειας Πίνδου βρίσκονται στα όρη: Σμόλικας,το δεύτερο σε ύψος βουνό της Ελλάδας (2.637 μέτρα), Τύμφη (2.497 μέτρα), Βασιλίτσα (2.249 μέτρα) και Λύγκος (2.177 μέτρα). Στη βόρεια Πίνδο βρίσκεται ο εθνικός δρυμός Πίνδου, στην περιοχή της Βάλια Κάλντα. Από τη βόρεια Πίνδο πηγάζουν οι ποταμοί Άραχθος και Αώος. Το μεγαλύτερο τμήμα της συμπεριλαμβάνεται στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου[4]

Ως νότια Πίνδος αναφέρεται το τμήμα της οροσειράς που καταλαμβάνει τον νομό Τρικάλων και ένα μέρος του νομού Ιωαννίνων. Αποτελείται από τους ορεινούς όγκους νότια του αυχένα της Κατάρας. Ανατολικά καταλήγει στον Θεσσαλικό κάμπο ενώ νότια συναντάει την οροσειρά των Αγράφων. Οι ψηλότερες κορυφές της νότιας Πίνδου είναι: η Κακαρδίτσα (2.429 μέτρα) η Τριγγία (2.204 μέτρα), το Αυγό (2.146 μέτρα),η Καράβα (2.184 μέτρα), το Ντελιδήμι (2.163) , η Παχτουρνιάσκα ή Μύτικας (1.976 μέτρα), το Σελιό ή Μουρτζιά (2.064 μέτρα), ο Κριάκουρας (2.150 μέτρα), ο Κάτω Κριάκουρας (1.436 μέτρα), η Περδικόβρυση (1.534 μέτρα), το Καταφύδι (2.393 μέτρα), το Αγκάθι (2.350 μέτρα), η Σκλάβα Βουργαρελίου (2.050 μέτρα), ο Σκοπός (2.024 μέτρα).

Από τη νότια Πίνδο πηγάζουν οι ποταμοί Αχελώος και Πηνειός.

Τα δάση του βιοτόπου έχουν αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, λόγω κυρίως της γεωργίας και της αποδάσωσης. Σήμερα, οι μέγιστες απειλές προέρχονται από την ανάπτυξη του τουρισμού και των θερέτρων σκι. Λόγω της αστάθειας του χώματος στα απότομα βουνά, όπως είναι η Πίνδος, τα έργα οδοποιίας και οι σαφείς-τέμνουσες διαδικασίες έχουν οδηγήσει σε επικίνδυνες καθιζήσεις εδάφους και κατάρρευση των βουνοπλαγιών. Η Πίνδος αποτελεί σήμερα βιότοπο σπάνιων ειδών στον ελλαδικό και Ευρωπαϊκό χώρο όπως η καφέ αρκούδα, ο λύκος και η βίδρα.[5] Περιλαμβάνει δύο εθνικούς δρυμούς. Τον εθνικό δρυμό Πίνδου (Βάλια Κάλντα) και τον εθνικό δρυμό Βίκου-Αώου.[6][7]

Εκτός από το εντυπωσιακό ορεινό ανάγλυφο του εδάφους, στην περιοχή βρίσκονται δύο από τα πιο εντυπωσιακά φαράγγια στην Ευρώπη, του Βίκου και του Αώου, καθώς και η ορεινή κοιλάδα της Βάλια-Κάλντα, περιοχές που έχουν ανακηρυχτεί εθνικοί δρυμοί και συναποτελούν το εθνικό πάρκο της Βόρειας Πίνδου. Επίσης σε όλο το μήκος της απαντώνται πολλοί ορεινοί οικισμοί με μακρόχρονη ιστορία και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική.

  • Φ. Δασούλας, «Πίνδος, οι γεωγραφικές και ιστορικές διαστάσεις ενός ονόματος», Ηπειρωτικό Ημερολόγιο, 31 (2012), σελ. 189-254.
  • N. Hammond, Ήπειρος, τόμ. A΄, μτφ. Αθανασίου Γιάγκα, εκδ. Ηπειρωτική Βιβλιοθήκη, Αθήναι 1971, σελ. 12-13.
  • Ν. Κοσμάς, «Οι δίοδοι της Πίνδου», Ηπειρωτική Εστία, 4 (1955), σελ. 14-20.
  • Β. Νιτσιάκος, Οι ορεινές κοινότητες της βόρειας Πίνδου. Στον απόηχο της μακράς διάρκειας, Αθήνα, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 1995.
  • Ν. Πίχτος, Η αισθητική της Πίνδου, έκδ. Δήμου Μετσόβου, Ιωάννινα 1988.
  • Κ. Τσίπηρας, Ορεινή Ελλάδα, εκδ, Κέδρος, Α. Ε, 2003, σελ. 14-61.
  1. ↑ Moreri, Louis (1732). Pierre-Augustin Le Mercier, επιμ. Le grand dictionnaire historique, ou Le mélange curieux de l'histoire sacrée et profane (στα Γαλλικά). 4. σελ. 1060.
  2. ↑ Κύριλλος ΣΤ΄. «Πατριαρχικό Σιγίλιο του Κυρίλλου ΣΤ΄ για τη συνένωση της πατριαρχικής εξαρχίας του Μετσόβου «μετά της εκεί κοινής των Ελληνικών μαθημάτων σχολής», Φεβρουάριος 1818». nhmuseum.gr. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2025.
  3. ↑ Hobhouse, John Cam (1825). A journey through Albania and other provinces of Turkey in Europe and Asia to Constantinople during the years 1809 and 1810, Volume 1 (στα Αγγλικά). James Cawthorn. σελ. 61.
  4. ↑ «Εθνικό πάρκο βόρειας Πίνδου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2012.
  5. ↑ «Αρκτούρος, ορεινές περιοχές». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2010.
  6. ↑ «Εθνικός δρυμός Πίνδου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2010.
  7. ↑ «Ο εθνικός δρυμός Βίκου-Αώου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2010.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πίνδος&oldid=11343525"