Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1920

Γελοιογραφία της εποχής σχετικά με την εκλογική αναμέτρηση του 1920: Ο ψηφοφόρος εικονίζεται να πρέπει να επιλέξει μεταξύ Ελ. Βενιζέλου και Δ. Γούναρη, υπό το βλέμμα του πολέμου.

Οι ελληνικές βουλευτικές εκλογές του 1920 διεξήχθησαν την 1η Νοεμβρίου κατά τη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων. Την απόφαση της διεξαγωγής τους έλαβε ο Ελευθέριος Βενιζέλος ύστερα από συνεχή αιτήματα της αντιπολίτευσης και αφού είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία υπογραφής της συνθήκης των Σεβρών.

Αρχικά μετά τη διάλυση της Βουλής προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 25 Οκτωβρίου 1920. Ωστόσο, 13 ημέρες πριν από τη διεξαγωγή τους πέθανε αιφνίδια από δάγκωμα πιθήκου ο βασιλιάς Αλέξανδρος. Στη θέση του ορίστηκε αντιβασιλέας ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Τελικά οι εκλογές διεξήχθησαν την 1η Νοεμβρίου, ουσιαστικά ανάμεσα σε δύο παρατάξεις για πρώτη φορά στην ελληνική κοινοβουλευτική ιστορία, λόγω της πόλωσης που επικρατούσε. Αντίπαλοι ήταν το κυβερνών Κόμμα Φιλελευθέρων και η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις, η οποία ήταν η ένωση όλων των υπολοίπων κομμάτων με επικεφαλής τον Δημήτριο Γούναρη (Κόμμα Εθνικοφρόνων, Συντηρητικό Κόμμα, Μεταρρυθμιστικό Κόμμα, κ.ά. μικρότερα εκτός από το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος, που κατέβηκε στις εκλογές αυτόνομο, αλλά δεν εξέλεξε βουλευτές. Το σύμβολο της Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως, η ελιά, παρέπεμπε στην ειρήνη.

Από τις εκλογές νικητής αναδείχθηκε η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις ενώ ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που πριν λίγους μήνες η Βουλή τον είχε ανακηρύξει "άξιον της Ελλάδος ευεργέτην και σωτήρα της πατρίδος" δεν εκλέχθηκε ούτε βουλευτής. Μετά την αποτυχία του αυτή ο Βενιζέλος κατέφυγε αυτοεξόριστος στο Παρίσι. Όπως είχε δηλώσει θα εγκατέλειπε την πολιτική αν έχανε τις εκλογές.

Κυβέρνηση σχημάτισε αρχικά ο Δημήτριος Ράλλης, η οποία και διενήργσε το δημοψήφισμα του 1920 για την επαναφορά του Κωνσταντίνου, και στις 24 Ιανουαρίου 1921 ο Νικόλαος Καλογερόπουλος. Στις 26 Μαρτίου 1921 ανέλαβε ο Δημήτριος Γούναρης και μετά στις 22 Μαΐου 1922 ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης. Τον Αύγουστο του 1922 επήλθε η Μικρασιατική Καταστροφή. Μετά ανέλαβαν κυβερνήσεις του Νικόλαου Τριανταφυλάκου και του Στυλιανού Γονατά.

Σε αυτές τις εκλογές ψήφισαν για πρώτη και τελευταία φορά Έλληνες από τη μόλις απελευθερωμένη Ανατολική Θράκη.

Στο μέτωπο της Μικράς Ασίας, καθώς και στη Δυτική και Ανατολική Θράκη, οι εκλογές διεξήχθησαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με χάρτινο ψηφοδέλτιο αντί με σφαιρίδια. Ο Βενιζέλος είχε δηλώσει ότι οι Θράκες είναι εγγράματοι με μακρά παράδοση σε τέτοιου είδους διαδικασίες.

Αποτελέσματα

Το κοινοβούλιο της Ελλαδας μετα απο το 1920.

• Εκλογικό σύστημα: Πλειοψηφικό με ευρεία εκλογική περιφέρεια. Η ψηφοφορία έγινε με σφαιρίδιο.
• Εκλογικός Νόμος: Άρθρο 66 του Συντάγματος του 1911 - Εκλογικός νόμος ΧΜΗ΄ του 1877 και ΓΡΙΣΤ΄ του 1906
• Εκλογικές περιφέρειες: 40

Κόμματα		Αρχηγοί	Ψήφοι			Έδρες
			Αριθμός	%	+− %	Αριθμός	+−
1	Ηνωμένη Αντιπολίτευσις	Δημήτριος Γούναρης	368.678	49,36		251
2	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	375.803	50,31		118
3	Ανεξάρτητοι υποψήφιοι	-	2.465	0,33		0
				100,00		369
Ψηφίσαντες			746,946

Όπως έχει αναδείξει ο Ηλίας Νικολακόπουλος (βλ. πρόχειρα Των εκλογών τα πάθη, σ.64) τα αποτελέσματα αυτά δεν είναι αληθή. Προέκυψαν από κατοπινή επεξεργασία του Αλέξανδρου Παπαναστασίου (του 1923), κατά την οποία καταμετρήθηκε --λανθασμένα-- το σύνολο των ψηφοφόρων της Θράκης ως βενιζελικές ψήφοι, λόγω της απουσίας συνδυασμών της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης, ενώ υπήρχαν μεμονωμένοι συνδυασμοί, που είχαν λάβει ψήφους. Πάνω στην υποτιθέμενη διαφορά αυτή, των 7.125 ψήφων, χτίστηκε ένας ισχυρός μύθος της βενιζελικής παράταξης, ο οποίος, συν τοις άλλοις, δαιμονοποίησε τη μειονοτική ψήφο των Ισραηλιτών ως αιτία της ήττας του Βενιζέλου.

Διπλή Βουλή - Γ' εν Αθήναις Εθνική Συνέλευση

Η κήρυξη των εργασιών της Βουλής έγινε στις 23 Δεκεμβρίου 1920 από τον Κωνσταντίνο Α', λίγες ημέρες μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, μετά το δημοψήφισμα της 5ης Δεκεμβρίου 1920. Η πλειοψηφία ανακήρυξε την Βουλή σε συντακτική συνέλευση, τη Γ' εν Αθήναις Εθνική Συνέλευση (αποκαλούνταν και διπλή Βουλή λόγω του αναθεωρητικού της χαρακτήρα).

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Λυδία Παπαδάκη: «Τα σύμβολα της κυρίαρχης ιδεολογίας στον ημερήσιο αθηναϊκό τύπο την περίοδο των εκλογών του 1920», περιοδικό "΄Ιστωρ" , (1990), σελ.89-116