Ιωσήφ Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

Ο Ιωσήφ Β΄ των Αψβούργων

Ο αυτοκράτορας Ιωσήφ Β΄ (αριστερά) με τον αδελφό του μελλοντικό αυτοκράτορα Λεοπόλδο Β΄ (δεξιά)

Ιωσήφ Β΄ των Αψβούργων (Βιέννη 13 Μαρτίου 1741 - 20 Φεβρουαρίου 1790) αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1765 - 1790), και μόνος αυτοκράτορας μετά τον θάνατο της μητέρας του Μαρίας Θηρεσίας (1780 - 1790).

Μεγαλύτερος γιος του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Α΄ και της Μαρίας Θηρεσίας, ο 1ος αυτοκράτορας της Αυστρίας από τον κλάδο της Λωρραίνης του Οίκου των Αψβούργων ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της πεφωτισμένης μοναρχίας στην Ευρώπη μαζί με τη Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας και του Φρειδερίκου Β΄ της Πρωσίας. Αλλά οι τεράστιες μεταρρυθμίσεις για την εποχή του που είχε σκοπό να πάρει τελικά δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω των αντιδράσεων που προκάλεσαν αλλά και λόγω της κλονισμένης του υγείας πολλά χρόνια πριν τον θάνατο του. Παντρεύτηκε την Ισαβέλλα της Πάρμας τον Οκτώβριο του 1760 αλλά πέθανε σύντομα (1763) ενώ το μοναδικό παιδί που απέκτησαν η Μαρία Θηρεσία πέθανε το 1767. Στη συνέχεια (1765) παντρεύτηκε την Μαρία Ιωσηφίνα αλλά και αυτή πέθανε σύντομα (1767) από ευλογιά, ο αυτοκράτορας Ιωσήφ απογοητευμένος αποφάσισε να μην ξαναπαντρευτεί.

Αποτυχημένες προσπάθειες για ριζικές μεταρρυθμίσεις

Προσπάθησε να δημιουργήσει ένα νέο δικαιότερο σύστημα φορολόγησης να ισχυροποιήσει την κεντρική εξουσία στην Βιέννη πλήττοντας τους τοπικούς γαιοκτήμονες με αποτέλεσμα να συναντήσει από αυτούς σκληρές αντιδράσεις. Ξέσπασαν επαναστάσεις στο Βέλγιο και την Ολλανδία εξαιτίας της προσπάθειας του να μειώσει την εξουσία των τοπικών κυβερνήσεων, ενώ προσπάθησε να αλλάξει τα έθιμα των τοπικών κοινωνιών κάτι που τον έκανε να συναντήσει αντιδράσεις ακόμα και από τον αγροτικό κόσμο. Ειδικότερα η απόφαση του να πλήξει τις μεγάλες περιουσίες των γαιοκτημόνων χωρίς να τις παραχωρήσει στους ακτήμονες συνάντησε σκληρές αντιδράσεις από τους πρώτους χωρίς να βρει υποστήριξη από τους δεύτερους. Ειδικότερα στην Ουγγαρία υπήρχαν 40.000 ευγενείς που αντέδρασαν σκληρά γιατί είδαν να πλήττεται η προσωπική τους περιουσία. Στο θέμα της εκπαίδευσης προσπάθησε να καταργήσει την επίσημη γλώσσα ώς τότε, την Λατινική επιβάλλοντας τα Γερμανικά που ήταν άγνωστα σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, καθιέρωσε υποχρεωτική την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ενώ έδωσε πολλές υποτροφίες σε άπορους φοιτητές. Σημαντικότερη μεταρρύθμιση ήταν η απαγόρευση των βασανιστηρίων και της θανατικής ποινής (1787) η οποία επανήλθε τελικά το 1795. Στο θέμα της υγείας κατασκεύασε μεγάλο νοσοκομείο στην Βιέννη αποδυναμώνοντας πάλι τις τοπικές ιατρικές υπηρεσίες.

Αντιδράσεις στις θρησκευτικές του μεταρρυθμίσεις

Ο αυτοκράτορας Ιωσήφ σχετικά χαμηλής θρησκευτικής συνείδησης προσπάθησε να πλήξει την ισχυρή ώς τότε επιρροή της Ρώμης στα εδάφη της αυτοκρατορίας του. Προσπάθησε να ελέγξει ο ίδιος την εκλογή των ιερέων και επισκόπων σπάζοντας τους ισχυρότατους δεσμούς που είχαν ώς τότε με τον πάπα κάτι που προκάλεσε τις ισχυρότερες αντιδράσεις. Οι κληρικοί έπρεπε να δίνουν πλέον όρκο πίστης στον αυτοκράτορα αντί για τον πάπα με αποτέλεσμα 700 μοναστήρια να κλείσουν και ο αριθμός των μοναχών να μειωθεί από 65.000 σε 27.000. Έδειξε μεγάλη θρησκευτική ανοχή σε όλες τις μη Καθολικές θρησκευτικές μειονότητες δίνοντας περίπου ίδια προνόμια στους διαμαρτυρόμενους και τους Εβραίους, ο πάπας Πίος ΣΤ΄ αρκετά ενοχλημένος από την στάση του τον ανάγκασε να πληρώσει σε μια επίσκεψη του τον Ιούλιο του 1782.

Αποτυχημένη εξωτερική πολιτική

Η εξωτερική του πολιτική ήταν ο περισσότερο αποτυχημένος του τομέας. Μεγαλομανής ήθελε απροετοίμαστος χωρίς ισχυρό στρατό να εμπλακεί σε πολέμους προκειμένου να κάνει την δική του αυτοκρατορία την ισχυρότερη στην Ευρώπη. Αποτέλεσμα να αποκρουσθεί δύο φορές από τον Φρειδερίκο Β΄ της Πρωσίας (1778, 1785) που είχε τον ισχυρότερο στρατό εκείνη την εποχή. Στη συνέχεια ήρθε σε πόλεμο με τους Τούρκους στα Βαλκάνια (1787 - 1791) προκειμένου να κερδίσει την συμπαράσταση της Ρωσίας. Τελικά ενώθηκε με τους Ρώσους εναντίον των Τούρκων αλλά ακολούθησαν νέες στρατιωτικές αποτυχίες στο Βελιγράδι που έδειξαν τη μεγάλη ανικανότητα του Ιωσήφ στον στρατιωτικό τομέα. Επέστρεψε στην Βιέννη με βαριά επιδεινωμένη την υγεία (1789), από τότε βρισκόταν μέχρι τον θάνατο του σε κωματώδη κατάσταση. Τον διαδέχθηκε ο αδελφός του Λεοπόλδος Β΄.