Κωνσταντίνος Η΄

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κωνσταντίνος Η΄
Βασιλεύς Κωνσταντίνος Η’
Περίοδος15 Δεκεμβρίου 1025 - 15 Νοεμβρίου 1028
ΠροκάτοχοςΒασίλειος Β΄
ΔιάδοχοςΡωμανός Γ΄
Γέννηση960
Κωνσταντινούπολη
Θάνατος15 Νοεμβρίου 1028 (68 ετών)
Κωνσταντινούπολη
ΣύζυγοςΕλένη του Αλυπίου
ΕπίγονοιΕυδοκία
Ζωή
Θεοδώρα
ΟίκοςΜακεδόνων
ΠατέραςΡωμανός Β΄ Μακεδόνων
ΜητέραΘεοφανώ
ΘρησκείαΧριστιανός Ορθόδοξος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π  σ  ε )

Ο Κωνσταντίνος Η΄ (96015 Νοεμβρίου 1028) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας από τις 15 Δεκεμβρίου του 1025 έως τον θάνατό του το 1028. Ήταν γιος του Ρωμανού Β΄ και της Θεοφανούς και ο μικρότερος αδελφός του περίφημου Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου, ο οποίος απεβίωσε άτεκνος, έτσι άφησε στα χέρια τού Κωνσταντίνου Η΄ τη διακυβέρνηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο πατέρας του τον διόρισε Συναυτοκράτορα (962), την ίδια τακτική ακολούθησαν οι μετέπειτα θετοί του γονείς Νικηφόρος Β΄ Φωκάς, Ιωάννης Τσιμισκής και ο μεγαλύτερος αδελφός του Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, με τον θάνατο του βασιλείου Β΄ (1025) έμεινε μόνος αυτοκράτορας. Η βασιλεία΄του αδελφού του ήταν η πλέον μακρόχρονη σε ολόκληρη την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία από τότε που ήταν αυτοκράτορας ο Οκταβιανός Αύγουστος. Σε όλη την διάρκεια της ζωής του απέδειξε απίστευτη αμέλεια σε όλα τα πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα της αυτοκρατορίας σε αντίθεση με τον μεγαλύτερο αδελφό του. Το αποτέλεσμα ήταν στο σύντομο διάστημα που κυβέρνησε μόνος η αυτοκραορία να πέσει σε κατακόρυφη σήψη και παρακμή, δεν είχε γιους και τον διαδέχθηκε ο Ρωμανός Αργυρός που παντρεύτηκε την μεγαλύτερη κόρη του Ζωή.

Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νόμισμα με παράσταση του Συναυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η΄ (δεξιά) με τον μεγαλύτερο ααδελφό του Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο (αριστερά)

Ο πατέρας του Ρωμανός Β΄ ήταν ο έκτος Βυζαντινός αυτοκράτορας από την Δυναστεία των Μακεδόνων. Όταν πέθανε πρόωρα η πρώτη του σύζυγος Βέρθα-Ευδοκία της Προβηγκίας κόρη του Ούγου της Προβηγκίας ο Ρωμανός Β΄ ερωτεύτηκε την κόρη ενός ασήμαντου ξενοδόχου από την Σπάρτη, πήρε το όνομα Θεοφανώ. Οι σύγχρονοι ιστορικοί περιγράφουν την Θεοφανώ σαν την πιο όμορφη γυναίκα της εποχής της αλλά ήταν ταυτόχρονα εξαιρετικά κακιά και πανούργα λόγω των φιλοδοξιών της. Με τον γάμο του με την Θεοφανώ ο Ρωμανός Β΄ απέκτησε 4 παιδιά, ανάμεσα τους ο ίδιος ο Κωνσταντίνος (960) και ο μεγαλύτερος αδελφός του Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος (958).[1] Ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος Α΄ του Κιέβου παντρεύτηκε την αδελφή τους Άννα Πορφυρογέννητη και ασπάστηκαν οι Ρώσοι το Ορθόδοξο δόγμα του Χριστιανισμού.[2] Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Η΄ αρραβωνιάστηκε σε ηλικία 8 ετών την κόρη του Βόρις Β΄ της Βουλγαρίας αλλά τελικά παντρεύτηκε την Ελένη του Αλυπίου. Με την Ελένη απέκτησε τρεις κόρες, ανάμεσα τους την Ευδοκία που έγινε μοναχή, την Ζωή που βασίλευσε 22 χρόνια και την τελευταία αυτοκράτειρα της Μακεδονικής δυναστείας Θεοδώρα που βασίλευσε 18 μήνες.[3]

Συναυτοκράτορας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νόμισμα με παράσταση του Κωνσταντίνου Η΄ ως μόνου αυτοκράτορα

Ο Ρωμανός Β΄ πέθανε αιφνίδια και πρόωρα (963), ο ίδιος ο Κωνσταντίνος ήταν μόλις τριών ετών και είχε στεφτεί Συναυτοκράτορας από τον πατέρα του την προηγούμενη χρονιά (30 Μαρτίου 962).[4] Η Θεοφανώ ορκίστηκε αντιβασίλισσα ενώ η Βυζαντινή γραφειοκρατία και αριστοκρατία υποστήριζε θερμά τους γιους της, βρήκε πολλούς αντιπάλους ο ισχυρότερος ήταν ο πρώην σύμβουλος του Ρωμανού Β΄ Ιωσήφ Βρίγγας. Η Θεοφανώ παντρεύτηκε έναν στρατηγό τον Νικηφόρο Φωκά με στόχο να εξοντώσει την απειλή του Βρίγγα, ο Νικηφόρος Φωκάς δεν είχε δικά του παιδιά και ορκίστηκε να προστατεύσει τους γιους της και τα συμφέροντα τους. Σε τρεις μόλις μήνες μετά τον θάνατο του Ρωμανού Β΄ ο Ιωσήφ Βρίγγας είχε ήδη εκδιωχθεί από την αυτοκρατορική αυλή.[5] Ο Νικηφόρος Φωκάς ορκίστηκε Συναυτοκράτορας μαζί με τους διαδόχους Βασίλειο και Κωνσταντίνο και παντρεύτηκε σε έναν μήνα την μητέρα τους.[6] Έξι χρόνια αργότερα ο Νικηφόρος Φωκάς δολοφονήθηκε από την πανούργα σύζυγο του Θεοφανώ και τον εραστή της Ιωάννη Τσιμισκή που ορκίστηκε νέος αυτοκράτορας. Οι αντιδράσεις του κόσμου απέναντι στην Θεοφανώ πήραν τεράστιες διαστάσεις και ο Ιωάννης Τσιμισκής αναγκάστηκε να την στείλει εξορία. Οι γιοι της Βασίλειος και Κωνσταντίνος παρέμειναν στην βασιλική αυλή ως Συναυτοκράτορες και διάδοχοι του θρόνου.[7][8] Αυτή την περίοδο ο ευνούχος Βασίλειος είχε ωθήσει τα δύο αδέλφια στον έκλυτο βίο και τις κάθε είδους διασκεδάσεις, προκειμένου να τους κρατάει μακριά από την εξουσία και να είναι πάντοτε εξαρτώμενοι από αυτόν. Ο Ιωάννης Τσιμισκής πέθανε τον Ιανουάριο του 976 όταν ο Κωνσταντίνος ήταν 16 ετών, τα δύο αδέλφια ορκίστηκαν ισότιμοι αυτοκράτορες αλλά μόνο ο Βασίλειος ανέλαβε όλες τις κυβερνητικές ευθύνες.[9]

Ο μικρότερος Κωνσταντίνος έδειξε απίστευτη αδιαφορία και δεν ασχολήθηκε ποτέ με τις κρατικές υποθέσεις.[10] Λέγεται μάλιστα ότι περνούσε περισσότερο καιρό στον Ιππόδρομο απ' ότι στην αίθουσα του θρόνου. Ο αδιάφορος Κωνσταντίνος συμμετείχε ωστόσο σε στρατιωτική εκστρατεία (980) που έληξε χωρίς μάχη, συμμετείχε κατόπιν σε μιά σειρά από ιδιωτικές υποθέσεις.[11] Ο Κωνσταντίνος ήταν ψηλός, όμορφος, αθλητικός, συμμετείχε σε πολλά αθλήματα και βγήκε πολλές φορές νικητής στην πάλη και την ιππασία. Η υπερβολική λαιμαργία του ωστόσο στο φαγητό τον οδήγησε σε μακρόχρονη αρθρίτιδα, σε σημείο που δεν μπορούσε να περπατήσει.[12] Ο μεγαλύτερος αδελφός του Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος δημιούργησε μια λαμπρή περίοδο δόξας για την αυτοκρατορία τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο με τεράστιες νίκες.

Αυτοκράτορας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Η΄ διατάζει την τύφλωση του στασιαστή στρατηγού Νικηφόρου Κομνηνού (από την Σύνοψις Ιστοριών)

Ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος πέθανε άτεκνος (15 Δεκεμβρίου 1925), τον διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Κωνσταντίνος που όλα αυτά τα χρόνια απολάμβανε την αυτοκρατορική χλιδή χωρίς να βοηθήσει σε τίποτα τον αδελφό του στις κρατικές υποθέσεις.[13] Η στάση του δεν άλλαξε ούτε όταν έγινε ο ίδιος μόνος αυτοκράτορας, απολάμβανε την χλιδή των ανακτόρων αφήνοντας την Βυζαντινή αυτοκρατορία ακυβέρνητη.[14] Η Βυζαντινή αριστοκρατία εξακολουθούσε ακόμα να παραμένει πιστή στον Βασίλειο Β΄, δυσαρεστήθηκε έντονα με την τακτική του Κωνσταντίνου ο οποίος περιόρισε επιπλέον πολλά από τα προνόμια της.[15] Οι παρεμβάσεις αυτές οδήγησαν σε τοπικές εξεγέρσεις, ο Κωνσταντίνος Η΄ παρά την νωθρότητα του τις αντιμετώπισε με απίστευτη σκληρότητα, φρικτά βασανιστήρια και τυφλώσεις. Η άνοδος του Κωνσταντίνου Η΄ στον θρόνο σηματοδότησε την αρχή της μεγάλης παρακμής της αυτοκρατορίας που δεν θα ανακάμψει ποτέ μέχρι το τέλος.[16] Η βασιλεία του καταγράφεται ως "ανεξέλεγκτη καταστροφή", "διάλυση του συστήματος" και "αιτία κατάρρευσης της στρατιωτικής ισχύος της Αυτοκρατορίας".[17][18]

Όμως είναι άδικο να θεωρηθεί η βασιλεία του καταστροφική. Μέσα στα λιγότερο από τρία χρόνια κατάφερε να κινητοποιήσει την κρατική μηχανή, με αποτέλεσμα αυτή να συγκεντρώσει φόρους πέντε ετών (δηλαδή και τους καθυστερούμενους -από τα χρόνια του Βασιλείου Β΄- φόρους). Επίσης, παρά τις συνεχείς πιέσεις της αριστοκρατίας της γης (των Δυνατών), δεν δέχθηκε να ακυρώσει το Αλληλέγγυον και τους υπόλοιπους νόμους, οι οποίοι προστάτευαν τους μικροκαλλιεργητές από τους Δυνατούς. Κύριο μέλημα της βασιλείας του ήταν να βρεθούν σύζυγοι για τις ηλικιωμένες κόρες του, που θα τον διαδεχόταν. Ο Κωνσταντίνος Η΄ βασίλευσε μόνος του για κάποιο χρονικό διάστημα, περίπου τρία χρόνια μέχρι τον θάνατο του (11 Νοεμβρίου 1028). Δεν είχε γιο και αποφάσισε στο νεκροκρέβατο του να ορίσει διάδοχο τον Κωνσταντίνο Δαλασσηνό, δούκα της Αντιόχειας, αριστοκράτη και μέλος των πατρικίων οικογενειών που έμειναν πάντα πιστοί στην Μακεδονική δυναστεία.[19] Ο Κωνσταντίνος Δαλασσηνός κλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από την κατοικία του στο Θέμα της Αρμενίας αλλά όταν έφτασε οι ευγενείς είχαν πιέσει με την βία τον βασιλιά να δεχτεί έναν άλλον υποψήφιο τον Ρωμανό Αργυρό. Οι ευγενείς πίστευαν ότι ο άβουλος Ρωμανός θα είναι πιόνι τους λόγω του αδύναμου χαρακτήρα του, ο ετοιμοθάνατος Κωνσταντίνος Η΄ αναγκάστηκε να υποκύψει. Ο Ρωμανός Αργυρός αφού ονομάστηκε νόμιμος διάδοχος αναγκάστηκε να διαζευχθεί την πρώτη του σύζυγο για να παντρευτεί την Ζωή (12 Νοεμβρίου 1028), στέφτηκε αυτοκράτορας τέσσερις μέρες αργότερα.[20]

Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κωνσταντίνος Η΄ αρχικά είχε μνηστευθεί με μία κόρη του Βόρι Β΄ ηγεμόνα των Βουλγάρων, τελικά όμως νυμφεύτηκε μία Ρωμαία ευγενή αρχόντισσα, την Ελένη του Αλυπίου, με την οποία απέκτησε τρεις κόρες:

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Norwich 1991, σ. 174
  2. Skylitzes 2010, σ. 319
  3. Garland 1999, σσ. 165–166
  4. Brand & Cutler 1991, σσ. 503–504
  5. Ostrogorsky 1957, σ. 284
  6. Norwich 1991, σσ. 174–75, 183–190
  7. Ash 1995, σ. 248
  8. Norwich 1991, σ. 240
  9. Ostrogorsky 1957, σ. 264
  10. Norwich 1991, σ. 231
  11. Norwich 1991, σσ. 242–243
  12. Norwich 1991, σσ. 267, 269
  13. Brand & Cutler 1991, σσ. 503–504
  14. Ostrogorsky 1957, σ. 265
  15. Norwich 1991, σ. 268
  16. Ostrogorsky 1957, σ. 283
  17. Ostrogorsky 1957, σ. 264
  18. Norwich 1991, σσ. 283, 268
  19. Norwich 1991, σ. 269
  20. Ostrogorsky 1957, σ. 322

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Psellus, Michael (1979). Chronographia. Penguin classics (E.R.A. Sewter ed.). London: Penguin.
  • Skylitzes, John (1973) [1060]. Synopsis historiarum. Corpus Fontium Historiae Byzantinae V (Hans Thurn ed.). Berlin-New York: De Gruyter.
  • Skylitzes, John (2010) [1060]. A Synopsis of Byzantine History, 811–1057. Translated by John Wortley. Cambridge University Press.
  • Ash, John (1995). A Byzantine Journey. London: I. B. Tauris.
  • Brand, C. M.; Cutler, A. (1991). "Constantine VIII". In Kazhdan, Alexander (ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press.
  • Charanis, Peter (1963). The Armenians in the Byzantine Empire. Lisbon: Fundação Calouste Gulbenkian Armenian Library.
  • Garland, Lynda (1999). Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium, AD 527–1204. London and New York: Routledge.
  • Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press.
  • Norwich, John Julius (1991). Byzantium: the Apogee. London: Penguin.
  • Ostrogorsky, George (1957). History of The Byzantine State. New Brunswick: Rutgers University Press.
  • Spatharakis, Ioannis (1976). The Portrait in Byzantine Illuminated Manuscripts. Brill.
  • Patlagean, Évelyne (2007). Un Moyen Âge Grec: Byzance, IXe–XVe siècle (in French). Paris, France: Albin Michel.
  • Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford, California: Stanford University Press.
Προκάτοχος:
Βασίλειος Β´
Βυζαντινός Αυτοκράτορας Διάδοχος:
Ρωμανός Γ΄