Σχέδιο Μακμίλαν

To σχέδιο Μακμίλαν (γνωστό και ως σχέδιο τριπλής συγκυριαρχίας) είναι η πρόταση λύσης του Βρετανού πρωθυπουργού Χάρολντ Μακμίλαν το οποίο παρουσιάστηκε το 1958 ως λύση του Κυπριακού. Προέβλεπε παραμονή των αγγλικών βάσεων, συγκυριαρχία Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας, ξένο κυβερνήτη, δύο ξεχωριστές Βουλές των αντιπροσώπων για τις δύο κοινότητες. Απορρίφθηκε από τον Μακάριο, την Ελλάδα και από την Τουρκία.

Προετοιμασία

Μεσούντος του αγώνα της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, και της ρευστής κατάστασης στη Μέση Ανατολή, το βρετανικό υπουργικό συμβούλιο ανέθεσε στον υπουργό Άμυνας Σάντις, να εξετάσει την αξία της Κύπρου ως στρατιωτική βάση στις 18 Μαρτίου 1957. Ο Σάντις επισκέφτηκε την Κύπρο έχοντας στον νου του την ιδέα της διχοτόμησης, ωστόσο ο κυβερνήτης Τζων Χάρντινγκ απέρριψε την ιδέα. Με την επιστροφή του, ετοίμασε μια μελέτη, σύμφωνα με την οποία αρκούσαν δυο θύλακες υπό βρετανική κυριαρχία για τη διασφάλιση των συμφερόντων της Αγγλίας. Ούτε ο στρατός ξηράς, ούτε το ναυτικό είχαν ανάγκη τις βάσεις, μόνο μια αεροπορική βάση που θα κάλυπτε τις ανάγκες του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαγδάτης. Ο Σάντις υπολόγισε επίσης και το οικονομικό κόστος της διχοτόμησης για τον βρετανικό στρατό: θα ήταν δυσβάστακτο. Το ενδεχόμενο της διχοτόμησης συναντούσε αντιδράσεις στη βρετανική κυβέρνηση. Ο υπουργός Αποικιών Λένοξ-Μπόιντ έβλεπε τη διχοτόμηση ως χρήσιμη απειλή, όχι όμως εφικτή λύση, ενώ ο πρωθυπουργός Μακμίλαν, ως ύστατη λύση.

Το σχέδιο Μακμίλαν

Τελικά, το σχέδιο ήταν έτοιμο στις 8 Ιουλίου 1957. Προέβλεπε τη διατήρηση των βάσεων σε Ακρωτήρι-Επισκοπή και Δεκέλεια. Η υπόλοιπη Κύπρος θα ήταν υπό την συγκυριαρχία Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας και οι Κύπριοι θα λάμβαναν διπλή υπηκοότητα (ελληνική και βρετανική οι Ελληνοκύπριοι και τουρκική και βρετανική οι Τουρκοκύπριοι). Ο Κυβερνήτης θα ήταν διορισμένος από τις τρεις κυβερνήσεις, αλλά δεν θα ήταν υπήκοος καμίας. Εάν δεν έβρισκαν κοινά αποδεκτή λύση, θα επέλεγε κυβερνήτη το ΝΑΤΟ. Το σύνταγμα της Κύπρου, το οποίο δεν θα ίσχυε για τις στρατιωτικές βάσεις, θα βασιζόταν επάνω στις προτάσεις Ράντκλιφ. Ο κυβερνήτης θα είχε υπουργούς οι οποίοι θα λογοδοτούσαν σε αιρετό κοινοβούλιο. Όπως και στο σχέδιο Ράντκλιφ, εσωτερική ασφάλεια και εξωτερική πολιτική θα ήταν στα χέρια του Κυβερνήτη και δεν θα επηρεάζονταν από την αιρετή βουλή, θα είχαν όμως λόγο οι τρεις δυνάμεις ή το νατοϊκό συμβούλιο. O Μακμίλαν δεν δημοσίευσε το σχέδιο του. Αφού εγκρίθηκε από το υπουργικό συμβούλιο, έπρεπε να αποφασιστεί ο τρόπος που θα το προωθούσε. Αποφασίστηκε να συγκληθεί διεθνής διάσκεψη με την Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία και παρατηρητές ΗΠΑ και ΝΑΤΟ. Όταν η λύση της ανεξαρτησίας σκόνταφτε στις αντιρρήσεις της Τουρκίας, θα μπορούσαν να παρουσιάσουν το σχέδιο της τριπλής συγκυριαρχίας. Στις 3 Αυγούστου, παραδόθηκε η πρόσκληση στον Κ. Καραμανλή για τη διάσκεψη, ωστόσο αρνήθηκε να παρευρεθεί γιατί δεν πρόσφερε, όπως είπε την παραμικρή ελπίδα λύσης. Και η Τουρκία αρνήθηκε να συμμετέχει στις συνομιλίες.

Ο νέος κυβερνήτης της Κύπρου, μετά τον Τζων Χάρντινγκ, ο Χιου Φουτ, προσπαθώντας να επανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης στο νησί, σχεδίασε ένα νέο σχέδιο από τις αρχές του 1958, το οποίο κατέληξε να μοιάζει πολύ με τις ιδέες του Μακμίλαν, ένα χρόνο πιο πριν, ο οποίος το υιοθέτησε. Οι διαφοροποιήσεις ήταν πως ιδρύονταν δύο κοινοτικές Βουλές (μια ελληνοκυπριακή και μια τουρκοκυπριακή), και στο Υπουργικό Συμβούλιο θα συμμετείχαν τέσσερις Ελληνοκύπριοι, δύο Τουρκοκύπριοι καθώς και οι αντιπρόσωποι της Ελλάδας και της Τουρκίας. Συγκριτικά με προηγούμενες προτάσεις, π.χ. στη Διασκεπτική συνέλευση, έδινε περισσότερα δικαιώματα στους κατοίκους, όμως εξίσωνε τις αριθμητικά άνισες πληθυσμιακές ομάδες και έδινε νόμιμη παρουσία της Τουρκίας στο νησί.

Μετά από πυρετώδη διπλωματική προετοιμασία, το νέο σχέδιο παραδόθηκε στους Τούρκους στις 10 Ιουνίου και στους Έλληνες στις 11 Ιουνίου 1958 και είναι γνωστό ως «σχέδιο Μακμίλλαν» . Στις 19 Ιουνίου ο Μακμίλλαν παρουσίασε το σχέδιο στο αγγλικό κοινοβούλιο, όπου δήλωσε πως το σχέδιο έχει τέσσερις αντικειμενικούς στόχους: α) να υπηρετήσει το συμφέρον όλων των κατοίκων του νησιού, β) να πετύχει μόνιμη λύση αποδεκτή και από τις δυο κοινότητες γ) να εξασφαλίσει τις αγγλικές βάσεις και δ) να ενισχύσει την ειρήνη και ασφάλεια της περιοχής. Μετά συνέχισε εξηγώντας πως οι Κύπριοι θα είχαν δυο υπηκοότητες, και άρα θα ικανοποιούνταν η επιθυμία τους να αναγνωρίζονται ως Έλληνες. Συνέχισε αναλύοντας τη δομή του κράτους, αν και το σχέδιο του δεν ήταν τόσο λεπτομερές νομικά όσο των προτάσεων Ράντκλιφ. Θα υπήρχαν δυο Βουλές των αντιπροσώπων, θα υπήρχε ξένος κυβερνήτης. Στην ουσία το σχέδιο διχοτομούσε την Κύπρο. Άλλωστε και ο ίδιος ο Μακμίλλαν το ονόμασε «μεταφυσική διχοτόμηση» ενώ το Γραφείο Αποικιών ως «προ-διχοτόμηση»

Αντιδράσεις-Συνέπειες

Σύμφωνα με τον Hoffmeister Ελλάδα, Τουρκία και Μακάριος απερριψαν το σχέδιο, ο καθένως για τους δικους του λόγους. Ο Καραμανλής απέρριψε το σχέδιο, όμως αποδέχτηκε την ιδέα της αυτοδιοίκησης υπό βρετανική κυριαρχία. Πάντως ενημέρωσε το ΝΑΤΟ πως η θέση της Ελλάδας στη συμμαχία θα ήταν εν αμφιβόλω εάν η Βρετανία συνέχιζε να προωθεί το σχέδιο. Η Τουρκία απέρριψε το σχέδιο, γιατί δεν είχε δρόμο προς τη διχοτόμηση, αν και δήλωσε πρόθυμη να συζητήσει διάφορες πτυχές. Ο Μακάριος, που εκείνη την εποχή βρισκόταν στην Αθήνα, απέρριψε την πρόταση. Όμως σε μια συνέντευξη του που ακολούθησε, μετά από πιέσης της τότε Ελληνικής Κυβερνίσεως, είπε για πρώτη φορά πως η ανεξαρτησία (και άρα όχι η ένωση) υπό την καθοδήγηση του ΟΗΕ, είναι κάτι που πρέπει να ληφθεί υπόψιν.

Τον Δεκέμβρη του 1958, αφού είχε απορρίψει το σχέδιο Μακμίλαν, η Ελλάδα δέχτηκε την πρόταση του Τούρκου υπουργού εξωτερικών Ζορλού για απευθείας συνομιλίες, που θα οδηγούσαν στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου.

Δείτε επίσης

• Διασκεπτική συνέλευση
• ΕΟΚΑ
• Σχέδιο Ράντκλιφ
• Σχέδιο Άτσεσον
• Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄
• Ενωτικό δημοψήφισμα

Πηγές

• Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2011). Ιστορία της Κύπρου, τόμος δεύτερος (1950-1959). Αθήνα: Εστία. ISBN 978-960-05-1502-2. 
• Hoffmeister, Frank (2006). Legal Aspects of the Cyprus Problem: Annan Plan And EU Accession. Leiden: Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 9789047410096. 
• Mallinson (2006). Cyprus: A Modern History. London: I.B.Tauris. ISBN 1845118677. 
• Papas, Byron N. (2012). CYPRUS: STATE CREATION WITHOUT A NATIONAL IDENTITY (PhD). 
• νεκρός σύνδεσμος] Ανδρέας Κάρυος, Το Σχέδιο Μακμίλαν, άρθρο στην εφημερίδα Η Καθημερινή 28 Δεκεμβρίου 2014