Λουθηρανισμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Γραμμή 137: Γραμμή 137:
===Αγία Τριάδα===
===Αγία Τριάδα===
[[File:Shield-Trinity-Scutum-Fidei-English.svg|thumb|right|upright=0.8|Οι Λουθηρανοί πιστεύουν στην [[Αγία Τριάδα]]]]
[[File:Shield-Trinity-Scutum-Fidei-English.svg|thumb|right|upright=0.8|Οι Λουθηρανοί πιστεύουν στην [[Αγία Τριάδα]]]]
Οι Λουθηρανοί είναι [[Αγία Τριάδα|Τριαδιστές]]. Οι Λουθηρανοί απορρίπτουν την ιδέα ότι ο Πατέρας και ο Υιός είναι απλώς όψεις του ίδιου προσώπου, δηλώνοντας ότι τόσο η Παλαιά όσο και η Καινή Διαθήκη τους δείχνουν ότι είναι δύο ξεχωριστά πρόσωπα. <ref>[http://www.biblegateway.com/passage/?search=Isaiah%2063:8-9;&version=50; Is. 63:8–9], Mueller, J.T., ''Christian Dogmatics''. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 158–160, section "The Doctrine of God", part 5. "The Holy Trinity Revealed in the Old Testament",[http://www.biblegateway.com/passage/?search=Heb%201:5%20;&version=50; Heb. 1:5], see Engelder, T.E.W., ''[https://archive.org/details/MN41551ucmf_1 Popular Symbolics]''. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 33–36, Part VI. "The Trinity".</ref> Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται τόσο από τον Πατέρα όσο και από τον Υιό. <ref>[http://www.angelfire.com/ny4/djw/lutherantheology.filioque.html The Nicene Creed and the Filioque: A Lutheran Approach] by Rev. David Webber for more information</ref> Σύμφωνα με το [[Σύμβολο της Πίστεως|Σύμβολο του αγίου Αθανασίου]]: «Λατρεύουμε έναν Θεό στην Τριάδα και την Τριάδα στην Ενότητα. ούτε συγχέουμε τα Πρόσωπα ούτε διαιρούμε την Ουσία», επειδή υπάρχει ένα Πρόσωπο του Πατέρα, ένα άλλο του Υιού και ένα τρίτο του Αγίου Πνεύματος. Όμως η Θεότητα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος είναι όλα ένα: η δόξα ίση, η μεγαλοσύνη συναιώνια». <ref>[[Athanasian Creed]] – for an older Trinitarian Creed used by Lutherans, see the ''[[Nicene Creed]]:'' the version in Evangelical Lutheran Worship (2006) of the Evangelical Lutheran Church in America (ELCA) and the Evangelical Lutheran Church in Canada (ELCIC) is the 1988 ecumenical (ELLC) version. But the version in both "Lutheran Service Book" (2006) of the [[Lutheran Church–Missouri Synod]] (LCMS) and the [[Lutheran Church Canada|Lutheran Church Canada (LCC)]] is that of the 1662 Book of Common Prayer with modernized spelling of the words "catholic" and "apostolic", with changes in capitalization of these and other words, and with "Holy Spirit" in place of "Holy Ghost".</ref>
Οι Λουθηρανοί είναι [[Αγία Τριάδα|Τριαδιστές]]. Απορρίπτουν την ιδέα ότι ο Πατέρας και ο Υιός είναι απλώς όψεις του ίδιου προσώπου, δηλώνοντας ότι τόσο η Παλαιά όσο και η Καινή Διαθήκη τους δείχνουν ότι είναι δύο ξεχωριστά πρόσωπα. <ref>[http://www.biblegateway.com/passage/?search=Isaiah%2063:8-9;&version=50; Is. 63:8–9], Mueller, J.T., ''Christian Dogmatics''. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 158–160, section "The Doctrine of God", part 5. "The Holy Trinity Revealed in the Old Testament",[http://www.biblegateway.com/passage/?search=Heb%201:5%20;&version=50; Heb. 1:5], see Engelder, T.E.W., ''[https://archive.org/details/MN41551ucmf_1 Popular Symbolics]''. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 33–36, Part VI. "The Trinity".</ref> Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται τόσο από τον Πατέρα όσο και από τον Υιό. <ref>[http://www.angelfire.com/ny4/djw/lutherantheology.filioque.html The Nicene Creed and the Filioque: A Lutheran Approach] by Rev. David Webber for more information</ref> Σύμφωνα με το [[Σύμβολο της Πίστεως|Σύμβολο του αγίου Αθανασίου]]: «Λατρεύουμε έναν Θεό στην Τριάδα και την Τριάδα στην Ενότητα. ούτε συγχέουμε τα Πρόσωπα ούτε διαιρούμε την Ουσία», επειδή υπάρχει ένα Πρόσωπο του Πατέρα, ένα άλλο του Υιού και ένα τρίτο του Αγίου Πνεύματος. Όμως η Θεότητα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος είναι όλα ένα: η δόξα ίση, η μεγαλοσύνη συναιώνια». <ref>[[Athanasian Creed]] – for an older Trinitarian Creed used by Lutherans, see the ''[[Nicene Creed]]:'' the version in Evangelical Lutheran Worship (2006) of the Evangelical Lutheran Church in America (ELCA) and the Evangelical Lutheran Church in Canada (ELCIC) is the 1988 ecumenical (ELLC) version. But the version in both "Lutheran Service Book" (2006) of the [[Lutheran Church–Missouri Synod]] (LCMS) and the [[Lutheran Church Canada|Lutheran Church Canada (LCC)]] is that of the 1662 Book of Common Prayer with modernized spelling of the words "catholic" and "apostolic", with changes in capitalization of these and other words, and with "Holy Spirit" in place of "Holy Ghost".</ref>


===Οι δύο φύσεις του Χριστού===
===Οι δύο φύσεις του Χριστού===

Έκδοση από την 12:08, 9 Μαρτίου 2020

Χριστιανισμός
Σταυρός
Σειρά λημμάτων
  • Ο Ιησούς στον Χριστιανισμό
  • Παρθενική γέννηση
  • Διακονία
  • Σταύρωση
  • Ανάσταση
    		•
  • Παλαιά Διαθήκη
  • Καινή Διαθήκη
  • Ευαγγέλιο
  • Κανόνας
  • Βιβλία
  • Ναός
  • Σύμβολο της Πίστεως
  		•
    Θεολογία
    • Ιστορία
    • Παράδοση
  • Μαρία
  • Απόστολοι
  • Πέτρος
  • Παύλος
  • Πατέρες
  • Πρωτοχριστιανική περίοδος
  • Κωνσταντίνος
  • Σύνοδοι
  • Αυγουστίνος
  • Σχίσμα του 1054
  • Σταυροφορίες
  • Ακινάτης
  • Μεταρρύθμιση
  • Λούθηρος
    		•
    Σχετικά λήμματα
    Ανατολικός

    Δυτικός

    Αντιτριαδικός

    ΙΧΘΥΣ
    Το Ρόδο του Λούθηρου, ένα ευρέως γνωστό σύμβολο του Λουθηρανισμού

    Ο Λουθηρανισμός είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλάδους του Προτεσταντισμού που ταυτίζεται με τη διδασκαλία του Μαρτίνου Λούθηρου, Γερμανού μεταρρυθμιστή του 16ου αιώνα. Οι προσπάθειες του Λούθηρος για μεταρρύθμιση της θεολογίας και της πρακτικής της εκκλησίας ξεκίνησαν την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. Η αντίδραση της κυβέρνησης και των εκκλησιαστικών αρχών στη διεθνή εξάπλωση των απόψεών του, που πρωτοεφανίστηκαν με τις 95 Θέσεις, διαίρεσαν το Δυτικό Χριστιανισμό [1]. Ο Λουθηρανισμός τοποθετεί την Αγία Γραφή, στην κεντρική θέση της θεολογίας του, και αποδέχεται ως μυστήρια το Βάπτισμα, την Θεία Ευχαριστία και την Εξομολόγηση. Η δογματική του ταυτίζεται με τη θεολογία της Ομολογίας της Αυγούστας και των κειμένων που περιέχονται στο Βιβλίο της Ομόνοιας[2]

    Το σχίσμα μεταξύ των Λουθηρανών και των Καθολικών δημοσιοποιήθηκε και κατέστη σαφές με το Διάταγμα της Βορμς του 1521: η απόφαση της Δίαιτας καταδίκασε το Λούθηρο και απαγόρευσε επισήμως στους πολίτες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να υπερασπίζονται ή να διαδίδουν τις ιδέες του, υποβάλλοντας τους υποστηρικτές του Λουθηρανισμού σε απώλεια όλων των περιουσιακών τους στοιχείων, από τα οποία το μισό περιερχόταν στην αυτοκρατορική κυβέρνηση και το υπόλοιπο μισό σε όποιον έκανε την καταγγελία [3].

    Η διαίρεση επικεντρώθηκε κυρίως σε δύο σημεία: την κύρια πηγή αυθεντίας στην εκκλησία, που συχνά ονομάζεται τυπική αρχή της Μεταρρύθμισης και το δόγμα της δικαίωσης, που συχνά ονομάζεται υλική αρχή της Λουθηρανική θεολογίας. Ο Λουθηρανισμός υποστηρίζει μια θεωρία δικαίωσης "από μόνη τη χάρη μέσω μόνης της πίστης στη βάση μόνο της Γραφής", το δόγμα ότι η Γραφή είναι η τελική αυθεντία σε όλα τα θέματα της πίστης. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την πεποίθηση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, που καθορίστηκε στη Σύνοδος του Τρέντο, που δέχεται ότι η αυθεντία προέρχεται τόσο από τη Γραφή όσο και από την Παράδοση [4].

    Σε αντίθεση με τον Καλβινισμό οι Λουθηρανοί διατηρούν πολλές από τις λειτουργικές πρακτικές και τις ιερές διδασκαλίες της πριν από τη Μεταρρύθμιση Εκκλησίας, με ιδιαίτερη έμφαση στη Θεία Ευχαριστία. Η Λουθηρανική θεολογία διαφέρει από την Καλβινιστική στη Χριστολογία, τη θεία χάρη, το σκοπό του Θείου νόμου, την αρχή της εγκαρτέρησης των αγίων και τον προορισμό.

    Ετυμολογία

    Το όνομα Λουθηρανός προέκυψε ως ένας υποτιμητικός όρος που χρησιμοποιήθηκε κατά του Λούθηρου από το Γερμανό σχολαστικό θεολόγο Δρ. Γιόχαν Μάγερ φον Εκ κατά την Αντιπαράθεση της Λειψίας τον Ιούλιο του 1519. [5] Ο Eκ και άλλοι Ρωμαιοκαθολικοί ακολούθησαν την παραδοσιακή πρακτική να ονομάζουν μια αίρεση από τον ηγέτη της, ονομάζοντας έτσι όλους όσοι ταυτίζονταν με τη θεωρία του Μαρτίνου Λούθηρου ως Λουθηρανούς. [3]

    Ο Μαρτίνος Λούθηρος πάντοτε αντιπαθούσε τον όρο Λουθηρανός, προτιμώντας τον όρο Ευαγγελικός, που προέρχεται από το Ευαγγέλιο [5]. Οι οπαδοί του Ιωάννη Καλβίνου, του Ούλριχ Ζβίγγλιου και άλλοι θεολόγοι συνδεόμενοι με τον Καλβινισμό χρησιμοποιούσαν επίσης αυτόν τον όρο. Για να ξεχωρίσουν τις δύο ευαγγελικές ομάδες, άλλοι άρχισαν να αναφέρονται στις δύο ομάδες ως Ευαγγελικούς Λουθηρανούς και Ευαγγελικούς Μεταρρυθμιστές. Με την πάροδο του χρόνου η λέξη Ευαγγελικός απορρίφθηκε. Οι ίδιοι οι Λουθηρανοί άρχισαν να χρησιμοποιούν τον όρο Λουθηρανός στα μέσα του 16ου αιώνα, προκειμένου να διακρίνουν τους εαυτούς τους από άλλες ομάδες όπως οι Αναβαπτιστές και οι Καλβινιστές.

    Το 1597 οι θεολόγοι στη Βιτεμβέργη καθόρισαν τον τίτλο Λουθηρανικός ως αναφερόμενο στην αληθινή εκκλησία. [3]

    Ιστορία

    Ο Λουθηρανισμός έχει τις ρίζες του στο έργο του Μαρτίνου Λούθηρου, που προσπάθησε να μεταρρυθμίσει τη Δυτική Εκκλησία με αυτό που θεωρούσε μια πιο βιβλική θεμελίωση.[6][7]

    Διάδοση στη βόρεια Ευρώπη

    Ο Λουθηρανισμός εξαπλώθηκε σε όλη τη Σκανδιναβία κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, καθώς ο μονάρχης της [[Δανία–Νορβηγία|Δανίας-Νορβηγίας (που κυβερνούσε επίσης την Ισλανδία και τις Νήσους Φερόες) και ο μονάρχης της Σουηδίας (που κυβερνούσε επίσης τη Φινλανδία) υιοθέτησαν το Λουθηρανισμό. Μέσω της Βαλτικής-Γερμανικής και Σουηδικής κυριαρχίας ο Λουθηρανισμός εξαπλώθηκε επίσης στην Εσθονία και τη Λετονία.

    Από το 1520 στην Κοπεγχάγη τελούνταν τακτικές [8] Λουθηρανικές λειτουργίες. Επί της βασιλείας του Φρειδερίκου Α΄ (1523-33) η Δανία-Νορβηγία παρέμεινε επισήμως καθολική. Παρόλο που ο Φρειδερίκος αρχικά υποσχέθηκε να καταδιώξει τους Λουθηρανούς, υιοθέτησε σύντομα μια πολιτική προστασίας των Λουθηρανών ιερέων και μεταρρυθμιστών, με σημαντικότερο μεταξύ αυτών το Χανς Τάουσεν [9].

    Επί της βασιλείας του Φρειδερίκου ο Λουθηρανισμός σημείωσε σημαντική πρόοδο στη Δανία. Σε μια ανοιχτή συνάντηση στην Κοπεγχάγη που παρακολούθησε ο βασιλιάς το 1536 ο λαός φώναξε. "Θα σταθούμε δίπλα στο ιερό Ευαγγέλιο και δεν θέλουμε πια τέτοιους επισκόπους" [10]. Ο γιος του Φρειδερίκου Χριστιανός ήταν ανοιχτά Λουθηρανός, πράγμα που εμπόδισε την εκλογή του στο θρόνο μετά το θάνατο του πατέρα του. Ωστόσο, μετά τη νίκη του στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε, το 1537 έγινε βασιλιάς ως Χριστιανός Γ΄ και προώθησε τη Μεταρρύθμιση στη Δανία-Νορβηγία.

    Η αρχή στην οποία στηριζόταν η Δανική Νορβηγική Εκκλησία σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της ήταν «ο καθαρός λόγος του Θεού, που είναι ο Νόμος και το Ευαγγέλιο» [10]. Δεν αναφέρεται η [7] Ομολογία της Αυγούστας. Οι ιερείς έπρεπε να κατανοούν την Αγία Γραφή αρκετά καλά για να κηρύξουν και να εξηγήσουν το Ευαγγέλιο και τις Επιστολές στο εκκλησίασμά τους.

    Τα παιδιά διδάσκονταν [11] από τη Μικρή Κατήχηση του Λούθηρου, που ήταν διαθέσιμη στα Δανικά από το 1532. Διδάσκονταν να προσδοκούν στο τέλος της ζωής τους: [8] "τη συχώρεση των αμαρτιών τους", "να θεωρηθούν δίκαιοι" και " αιώνια ζωή". Η κατήχηση εξακολουθεί να είναι παρόμοια. [12]

    Eξώφυλλο της Σουηδικής Βίβλου [Gustav Vasa Bible], που μεταφράστηκε από τους αδελφούς Πέτρι μαζί με το Λαουρέντιους Αντρεε

    Η πρώτη πλήρης Βίβλος στα δανικά βασίστηκε στη μετάφραση του Μαρτίνου Λούθηρου στα γερμανικά. Εκδόθηκε το 1550 με 3.000 αντίτυπα τυπωμένα στην πρώτη έκδοση. Μια δεύτερη έκδοση έγινε το 1589. [13] Σε αντίθεση με τον Καθολικισμό η Λουθηρανική Εκκλησία δεν πιστεύει ότι η παράδοση είναι φορέας του «Λόγου του Θεού» ή ότι μόνο στην κοινωνία του Επισκόπου της Ρώμης έχει ανατεθεί η ερμηνεία του «Λόγου του Θεού». [8][14]

    Η Μεταρρύθμιση στη Σουηδία ξεκίνησε με τους Oλαους και Λαουρέντιους Πέτρι, αδελφούς που έφεραν τη Μεταρρύθμιση στη Σουηδία μετά από σπουδές στη Γερμανία. Αυτοί οδήγησαν το Γουσταύο Βάσα, που εξελέγη βασιλιάς το 1523, στο Λουθηρανισμό. Η άρνηση του Πάπα να επιτρέψει την αντικατάσταση ενός αρχιεπισκόπου που είχε υποστηρίξει τις δυνάμεις εισβολής εναντίον του Γουσταύο Βάσα] κατά το Λουτρό Αίματος της Στοκχόλμης, οδήγησε στη διακοπή οιασδήποτε επίσημης σχέσης μεταξύ Σουηδίας και παπισμού το 1523. [9]

    Τέσσερα χρόνια αργότερα, στη Δίαιτα του Βέστερος, ο βασιλιάς κατάφερε να αναγκάσει τη Δίαιτα να δεχτεί την κυριαρχία του πάνω στην εθνική εκκλησία. Δόθηκε στο βασιλιά η κατοχή όλης της εκκλησιαστικής περιουσίας, καθώς και οι διορισμοί στην εκκλησία και η έγκριση του κλήρου. Ενώ αυτό έδωσε ουσιαστικά επίσημη έγκριση στις λουθηρανικές ιδέες [9], ο Λουθηρανισμός δεν έγινε επίσημος μέχρι το 1593. Τότε η Σύνοδος της Ουψάλας κήρυξε την Αγία Γραφή ως μοναδική κατευθυντήρια γραμμή για την πίστη, με την αποδοχή τεσσάρων κειμένων ως πιστών και έγκυρες ερμηνειών της: το [[Σύμβολο της Πίστεως|Σύμβολο των Αποστόλων, το Το Σύμβολο της Νικαίας, το Σύμβολο του Αγίου Αθανασίου και την αμετάκλητη Ομολογία της Αυγούστας του 1530. [15] Η μετάφραση του Μίκαελ Αγκρίκολα της πρώτης Φιλανδικής Καινής Διαθήκης εκδόθηκε το 1548. [16]

    Αντιμεταρρύθμιση και αντιπαραθέσεις

    Μετά το θάνατο του Μαρτίνου Λούθηρου το 1546 ξεκίνησε ο Σμαλκαλδικός Πόλεμος, μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο Γερμανούς Λουθηρανούς ηγεμόνες το 1547. Σύντομα οι δυνάμεις της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επενέβησαν και νίκησαν τα μέλη της Σμαλκαλδικής Ένωσης, καταπιέζοντας και εξορίζοντας πολλούς Γερμανούς Λουθηρανούς, εφαρμόζοντας τους όρους του Διατάγματος της Αυγούστας. Η θρησκευτική ελευθερία σε κάποιες περιοχές εξασφαλίστηκε για τους Λουθηρανούς με την Ειρήνη του Πάσσαου το 1552 και σύμφωνα με τη νομική αρχή Cuius regio, eius religio (η θρησκεία του ηγεμόνα να υπαγορεύει τη θρησκεία των υπηκόων του) και τους όρους της Declaratio Ferdinandei (περιορισμένης θρησκευτικής ανεκτικότητας) της Ειρήνης της Αυγούστας του 1555..[17]

    Aναπαράσταση της Hundskirche

    Οι θρησκευτικές διαμάχες μεταξύ των Κρυπτοκαλβινιστών, των Φιλιππιστών, των Σακραμενταριανών, των Ουμπικουϊταριανών και των Γνησιολουθηρανών μαίνονταν μέσα στο Λουθηρανισμό στα μέσα του 16ου αιώνα. Αυτό τελικά έληξε με την επίλυση των ζητημάτων με τη Δήλωση Ομόνοιας. Πολλοί σημαντικοί πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες συναντήθηκαν, συζήτησαν και επέλυσαν αυτά τα θέματα με βάση τη Γραφή, καταλήγοντας στη Δήλωση, που υπέγραψαν πάνω από 8.000 ηγέτες. Το Βιβλίο της Ομόνοιας αντικατέστησε προγενέστερες, ατελείς δογματικές συλλογές δόγματος, ενοποιώντας όλους τους Γερμανούς Λουθηρανούς με το ίδιο δόγμα και ξεκινώντας την περίοδο της Λουθηρανικής Ορθοδοξίας.

    Στις χώρες όπου ο Καθολικισμός ήταν η κρατική θρησκεία ο Λουθηρανισμός ήταν επίσημα παράνομος, αν και η επιβολή αυτή ποίκιλε. Μέχρι το τέλος της Αντιμεταρρύθμισης, μερικοί Λουθηρανοί ασκούσαν τη λατρεία τους κρυφά, όπως στη Hundskirke (που μεταφράζεται ως εκκλησία σκύλου ή βωμός σκύλου). Πρόκειται για ένα τριγωνικό Βράχο Κοινωνίας σε ένα χαντάκι ανάμεσα σε σταυρούς στο Πατέρνιον της Αυστρίας. Το στεφανωμένο φίδι είναι πιθανώς ένας υπαινιγμός για το Φερδινάνδο Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενώ ο σκύλος ενδεχομένως αναφέρεται στον Πέτερ Κανίσιους (φανατικό Καθολικό ιερέα). Μια άλλη μορφή που ερμηνεύεται ως σαλιγκάρι που φέρει έναν πύργο εκκλησίας είναι πιθανώς μια μεταφορά για την προτεσταντική εκκλησία. Επίσης στο βράχο είναι ο αριθμός 1599 και μια φράση που μεταφράζεται ως "έτσι παίρνει τον κόσμο." [18]

    Λουθηρανική ορθοδοξία

    Το Πανεπιστήμιο της Ιένας γύρω στα 1600. Η Ιένα ήταν το κέντρο της δράσης των Γνησιολουθηρανών κατά τη διάρκεια των αντιπαραθέσεων που οδήγησαν στη Δήλωση της Ομόνοιας και στη συνέχεια ήταν το κέντρο της Λουθηρανικής Ορθοδοξίας.

    Η ιστορική περίοδος της Λουθηρανικής Ορθοδοξίας χωρίζεται σε τρεις υποπεριόδους: την Πρώιμη (1580-1600), τη Μέση (1600-1685) και την Ύστερη Ορθοδοξία (1685-1730). Ο Λουθηρανικός σχολαστικισμός αναπτύχθηκε σταδιακά ειδικά με σκοπό να αντιπαρατεθεί στους Ιησουίτες και τελικά καθιερώθηκε από το Γιόχαν Γκέρχαρντ. Ο Αβραάμ Καλόβιους αντιπροσωπεύει την κορύφωση του σχολαστικού παραδείγματος στον ορθόδοξο Λουθηρανισμό. Άλλοι ορθόδοξοι Λουθηρανοί θεολόγοι ήταν οι Μάρτιν Κέμνιτς, Αιγκίντιους Χούνιους, Λέονχαρντ Χούτερ, Νικόλαους Χούνιους, Γέσπερ Ράσμουσεν Μπρόχμαντ, Σάλομο Γκλάσιους, Γιόχαν Χύλσεμαν, Γιόχαν Κόνραντ Ντανχάουερ, Γιόχανες Αντρεας Κβένστεντ, Γιόχαν Φρήντριχ Κένιχ και Γιόχαν Βίλχελμ Μπάγερ.

    Προς το τέλος του Τριακονταετούς Πολέμου το συμβιβαστικό πνεύμα του Φίλιππου Μελάγχθωνα ξαναεμφανίστηκε στη Σχολή του Χέλμστεντ και ιδιαίτερα στη θεολογία του Γεωργίου Κάλιξτου, προκαλώντας τη συγκρητιστική αντιπαράθεση. Ένα άλλο θεολογικό θέμα που προέκυψε ήταν η Κρυπτο-Καινοτική αντιπαράθεση [19] .

    Η Βασίλισσα της Δανίας Σοφία Μαγδαληνή εξέφρασε τα Ευσεβιστικά της αισθήματα το 1737 ιδρύοντας ένα Λουθηρανικό μοναστήρι.

    Η Ύστερη Ορθοδοξία διχάστηκε από τις επιρροές του ρασιοναλισμού, της φιλοσοφίας που βασίζεται στη λογική, και του Ευσεβισμού, ενός αναγεννητικού κινήματος του Λουθηρανισμού. Μετά από έναν αιώνα ζωτικότητας οι Ευσεβιστές θεολόγοι Φίλιπ Γιάκομπ Σπένερ και Αουγκουστ Χέρμαν Φράνκε προειδοποίησαν ότι η ορθοδοξία είχε εκφυλιστεί σε άσκοπο πνευματισμό και φορμαλισμό, ενώ οι ορθόδοξοι θεολόγοι θεωρούσαν ότι οι συναισθηματικοί και υποκειμενικοί στόχοι του Ευσεβισμού ήταν ευάλωτοι στη ρασιοναλιστική προπαγάνδα. [20] Το 1688 ο Φινλανδός Ριζοσπάστης Ευσεβιστής Λαρς Ουλστάντιους έτρεξε στην κεντρική πτέρυγα του Καθεδρικού Ναού του Τούρκου γυμνός, φωνάζοντας ότι θα αποκαλυφθεί το όνειδος των Φινλανδών κληρικών, όπως και το δικό του.

    Ο τελευταίος διάσημος ορθόδοξος Λουθηρανός θεολόγος πριν από το ρασιοναλιστικό Aufklärung, ή Διαφωτισμό, ήταν ο Ντάβιντ Χόλατς. Ο Υστερος ορθόδοξος θεολόγος Βάλεντιν Ερνστ Λέσερ έλαβε μέρος στη διαμάχη εναντίον του Ευσεβισμού. Οι μεσαιωνικές μυστικιστικές παραδόσεις συνεχίστηκαν στα έργα των Μάριν Μόλερ, Γιόχαν Αρντ και Γιόακιμ Λύτκεμαν. Ο Ευσεβισμός έγινε αντίπαλος της ορθοδοξίας, αλλά υιοθέτησε εν μέρει τη λατρευτική λογοτεχνία ορθόδοξων θεολόγων, όπως οι Αρντ, Κρίστιαν Σκρίβερ και Στέφαν Πρετόριους.

    Ρασιοαναλισμός

    Ρασιοαναλιστές φιλόσοφοι από τη Γαλλία και την Αγγλία είχαν τεράστια επίδραση το 18ο αιώνα, μαζί με τους Γερμανούς Ρασιοαναλιστές Κρίστιαν Βολφ, Γκότφριντ Λάιμπνιτς και Ιμμάνουελ Καντ. Το έργο τους οδήγησε σε αύξηση των ρασιοαναλιστικών πεποιθήσεων "εις βάρος της πίστης στο Θεό και της συμφωνίας με τη Βίβλο" [20].

    Το 1709 ο Βαλεντίν Ερνστ Λέσερ προειδοποίησε ότι αυτή η νέα ρασιοαναλιστική άποψη του κόσμου άλλαζε θεμελιωδώς την κοινωνία θέτοντας υπό αμφισβήτηση κάθε πτυχή της θεολογίας. Αντί να αποδεχθούν την αυθεντία της θείας αποκάλυψης, εξήγησε, οι Ρασιοαναλιστές στηρίχθηκαν αποκλειστικά στην προσωπική τους κατανόηση όταν έψαχναν για την αλήθεια. [21]

    Ο Γιόχαν Μέλχιορ Γκέζε (1717-1786), ιερέας της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης του Αμβούργου, έγραψε απολογητικά έργα εναντίον των Ρασιοαναλιστών, συμπεριλαμβανομένης της θεολογικής και ιστορικής άμυνας κατά του ιστορικού κριτικισμού της Βίβλου .[22].

    Οι διαφωνούντες Λουθηρανοί ιερείς συχνά επιπλήττονταν από την κυβερνητική γραφειοκρατία που τους επόπτευε, για παράδειγμα όταν προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τις ρασιοαναλιστικές επιρροές στις ενοριακές σχολές [23]. Ως αποτέλεσμα της επίπτωσης μιας τοπικής μορφής ορθολογισμού, που ονομάστηκε Νεολογία, από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, η γνήσια ευλάβεια περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά σε μικρές Ευσεβιστικές παρασυναγωγές.[20] Ωστόσο μερικοί από τους λαϊκούς διέσωσαν τη Λουθηρανική ορθοδοξία τόσο από τον Ευσεβισμό όσο και από το ρασιοναλισμό με την επαναχρησιμοποίηση παλαιών κατηχήσεων, ψαλτηρίων, σχολίων της Βίβλου και λατρευτικών γραφών, όπως εκείνες των Γιόχαν Γκέρχαρντ, Χάινριχ Μύλερ και Κρίστιαν Σκρίβερ.[24]

    Aναγέννηση

    Χαουγκενική παρασυναγωγή του 19ου αιώνα.

    Ένας λαϊκός μελετητής του Λούθηρου, ο Γιόχαν Γκέοργκ Χάμαν (1730-1788), έγινε διάσημος για την αντιμετώπιση του ρασιοναλισμού και την προσπάθεια να προωθήσει μια αναγέννηση γνωστή ως Erweckung ή Αφύπνιση. [25] Το 1806 η Εισβολή του Ναπολέοντα στη Γερμανία προώθησε το ρασιοναλισμό και εξόργισε τους Γερμανούς Λουθηρανούς, προκαλώντας την επιθυμία των ανθρώπων να διασώσουν τη λουθηρανική θεολογία από την απειλή του ρασιοναλισμού. Εκείνοι που συνδέθηκαν με αυτή την Αφύπνιση έκριναν ότι η λογική ήταν ανεπαρκής και υπογράμμισαν τη σημασία των συναισθηματικών θρησκευτικών εμπειριών.[26][27]

    Μικρές ομάδες ξεπήδησαν, συνήθως σε πανεπιστήμια, που αφιερώθηκαν στη μελέτη της Βίβλου, στην ανάγνωση λατρευτικών κειμένων και συναντήσεις για την αναγέννηση. Αν και η αρχή αυτής της Αφύπνισης έκλινε έντονα προς το ρομαντισμό, τον πατριωτισμό και τον εμπειρισμό, η έμφαση της Αφύπνισης μετατοπίστηκε γύρω στο 1830 στην αποκατάσταση των παραδοσιακών λειτουργιών, δογμάτων και ομολογιών της Λουθηρανικής εκκλησίας με το Νεολουθηρανικό κίνημα. [26][27]

    Αυτή η Αφύπνιση σάρωσε όλη τη Σκανδιναβία αλλά όχι την Ισλανδία. [28] Αναπτύχθηκε τόσο από το Γερμανικό Νεολουθηρανισμό όσο και από τον Ευσεβισμό. Ο Δανός πάστορας και φιλόσοφος Ν. Φ. Σ. Γκρούντβιγκ ανάπλασε την εκκλησιαστική ζωή σε όλη τη Δανία μέσα από ένα μεταρρυθμιστικό κίνημα που ξεκίνησε το 1830. Έγραψε επίσης περίπου 1.500 ύμνους, συμπεριλαμβανομένου του Ο Λόγος του Θεού Είναι η Μεγάλη Μας Κληρονομιά.[29]

    Στη Νορβηγία ο Χανς Νήλσεν Χάουγκε, ένας λαϊκός ιεροκήρυκας του δρόμου, τόνισε την πνευματική πειθαρχία και πυροδότησε το Χαουγκενικό κίνημα[30] , που το ακολούθησε η Γιονσονιακή Αφύπνιση μέσα στην κρατική εκκλησία. [31] Η Αφύπνιση οδήγησε στην ανάπτυξη ιεραποστολών από τη Νορβηγία στο εξωτερικό σε μη Χριστιανούς σε μέγεθος, που δεν έχει επιτευχθεί ποτέ από τότε [28]. Στη Σουηδία ο Λαρς Λέβι Λαιστάντιους ξεκίνησε το Λαισταντιανό κίνημα, που έδινε έμφαση στην ηθική μεταμόρφωση. .[30] Στη Φινλανδία ένας αγρότης, ο Πάαβο Ρουοτσαλάινεν, ξεκίνησε τη Φινλανδική Αφύπνιση όταν ανέλαβε το κήρυγμα για μετάνοια και προσευχή. .[30]

    Το Olbers , ένα από τα πλοία που μετέφεραν τους Παλαιούς Λουθηρανούς στο Δυτικό Ημισφαίριο.

    Το 1817 ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ της Πρωσίας διέταξε τις Λουθηρανικές και τις Μεταρρυθμισμένες εκκλησίες της επικράτειάς του να ενωθούν, σχηματίζοντας την Πρωσική Ένωση Εκκλησιών. Η ενοποίηση των δύο κλάδων του Γερμανικού Προτεσταντισμού πυροδότησε το Σχίσμα των Παλαιών Λουθηρανών. Πολλοί Λουθηρανοί, που ονομάστηκαν "Παλαιού Λουθηρανοί", επέλεξαν να εγκαταλείψουν τις κρατικές εκκλησίες παρά τη φυλάκιση και τη στρατιωτική βία. [25] Κάποιοι σχημάτισαν ανεξάρτητα εκκλησιαστικά σώματα ή «ελεύθερες εκκλησίες» στην πατρίδα, ενώ άλλοι έφυγαν για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και την Αυστραλία. Μια παρόμοια νομοθετική συγχώνευση στη Σιλεσία ώθησε χιλιάδες να ενταχθούν στο κίνημα των Παλαιών Λουθηρανών. Η διαμάχη για τον οικουμενισμό επισκίασε άλλες αντιπαραθέσεις μέσα στο Γερμανικό Λουθηρανισμό .[32].

    Παρά την πολιτική εμπλοκή στην εκκλησιαστική ζωή οι τοπικοί και εθνικοί ηγέτες επεδίωξαν να αποκαταστήσουν και να ανανεώσουν το Χριστιανισμό. Τόσο ο Νεολουθηρανός Γιόχαν Κόνραντ Βίλχελμ Λέε όσο και ο ηγέτης Παλαιολουθηρανικής ελεύθερης εκκλησίας Φρήντριχ Αουγκουστ Μπρυν [33] έστειλαν νέους στο εξωτερικό για να υπηρετήσουν ως πάστορες σε Γερμανοαμερικανούς, ενώ η Εσωτερική Ιεραποστολή επικεντρώθηκε στην ανανέωση της κατάστασης στην πατρίδα.[34] Ο Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ, εκκλησιαστικός επιθεωρητής στη Βαϊμάρη και μέλος του κινήματος Εσωτερική Ιεραποστολή, συνδέθηκε με το κίνημα του Ρομαντισμού στην προσπάθειά του να διασώσει το ανθρώπινο συναίσθημα και την εμπειρία από το Ρασιοναλισμό [35].

    Ο Ερνστ Βίλχελμ Χένγκστενμπεργκ, αν και ανατράφηκε ως Μεταρρυθμιστής, νεαρός πλέον πείσθηκε για την αλήθεια του ιστορικού Λουθηρανισμού [36]. Ηγήθηκε της Νεολουθηρανικής θεολογικής Προσχωρητικής Σχολής, που υποστήριζε την επιστροφή στους ορθόδοξους θεολόγους του 17ου αιώνα και ήταν αντίθετη στη σύγχρονη ερμηνεία της Βίβλου. [37] Ως συντάκτης του περιοδικού Evangelische Kirchenzeitung το κατέστησε μείζονα υποστηρικτή της Νεολουθηρανικής αναγέννησης και το χρησιμοποίησε για να επιτεθεί σε όλες τις μορφές θεολογικού φιλελευθερισμού και ρασιοναλισμού. Παρότι υπέστη μεγάλη συκοφαντία και χλευασμό επί σαράντα χρόνια ως επικεφαλής της αναγέννησης, ποτέ δεν εγκατέλειψε τις θέσεις του. [36]

    Η θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου του Έρλανγκεν στη Βαυαρία αποτέλεσε άλλη μία μεταρρυθμιστική δύναμη. [36] Εκεί ο καθηγητής Αντολφ φον Χάρλες, αν και προηγουμένως οπαδός του ρασιοναλισμού και του Γερμανικού ιδεαλισμού, έκανε το Έρλανγκεν μαγνήτη για τους θεολόγους τους προσανατολισμένους στην αναγέννηση .[38]. Ονομαζόμενοι Θελογική Σχολή του Έρλανγκεν, ανέπτυξαν μια νέα εκδοχή της ενανθρώπησης.[38], που αισθάνονταν ότι τόνιζε καλύτερα την ανθρώπινη ουσία του Ιησού καλύτερα από τα Σύμβολα της Πίστεως [39]. Ως θεολόγοι χρησιμοποίησαν τόσο τις σύγχρονές τους ιστορικές κριτικές όσο και τις Εγελιανές φιλοσοφικές μεθόδους αντί να προσπαθήσουν να αναβιώσουν την ορθοδοξία του 17ου αιώνα [40].

    Ο Φρήντριχ Γιούλιους Σταλ ηγήθηκε των Λουθηρανών της Ανω Εκκλησίας. Αν και ανατράφηκε ως Εβραίος, βαφτίστηκε Χριστιανός στην ηλικία των 19 ετών, επηρεασμένος από της Λουθηρανική σχολή που παρακολούθησε. Ως ηγέτης ενός νεοφεουδαρχικού Πρωσικού πολιτικού κόμματος, αγωνίστηκε για το ελέω Θεού των βασιλιάδων, την εξουσία των ευγενών και την επισκοπική διοίκηση της εκκλησίας. Μαζί με τον Τέοντορ Κλήφοτ και τον Αουγκουστ Φρίντριχ Κρίστιαν Βίλμαρ προώθησε συμφωνία με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όσον αφορά την αυθεντία της θεσμικής εκκλησίας, την ex opere operato αποτελεσματικότητα των μυστηρίων και τη θεία εξουσία των κληρικών. Αντίθετα από τους Καθολικούς, ωστόσο, απαιτούσαν επίσης την πλήρη συμφωνία με το Βιβλίο της Ομόνοιας.[39]

    Συμβολίζοντας τη συνέχιση της Φινλανδικής Αφύπνισης μέχρι σήμερα, οι νέοι χρίζονται στο χώρο της κατοικίας του Πάαβο Ρουοτσαλάινεν.

    Το Νεολουθηρανικό κίνημα κατάφερε να επιβραδύνει την εκκοσμίκευση και να αντιμετωπίσει τον αθεϊστικό Μαρξισμό, αλλά δεν είχε πλήρως επιτυχία στην Ευρώπη. [34] Εν μέρει πέτυχε να συνεχίσει την κίνηση του Eυσεβιστικού κινήματος προς τη διόρθωση της κοινωνικής αδικίας και να επικεντρωθεί στην ατομική βελτίωση. Η Νεολουθηρανική έκκληση για ανανέωση δεν κατάφερε να τύχει ευρείας λαϊκής αποδοχής, διότι άρχισε και συνεχίστηκε με έναν υψηλό, ιδεαλιστικό ρομαντισμό που δεν είχε σχέση με μια Ευρώπη ολοένα και πιο εκβιομηχανισμένη και κοσμική. [41] Στην καλύτερη περίπτωση το έργο των τοπικών ηγετών είχε ως αποτέλεσμα συγκεκριμένες περιοχές με ζωντανή πνευματική ανανέωση, αλλά οι άνθρωποι στις Λουθηρανικές περιοχές γενικά συνέχιζαν να απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την εκκλησιαστική ζωή [34]. Επιπλέον τα κινήματα αναγέννησης διχάζονταν από φιλοσοφικές παραδόσεις. Η Προσχωρητική σχολή αναγέννησης και οι Παλαιοί Λουθηρανοί έκλιναν προς τον Καντιανισμό, ενώ η σχολή του Ερλανγκεν προωθούσε μια συντηρητική εγελιανή προοπτική. Το 1969 ο Μάνφρηντ Κόμπερ παραπονέθηκε ότι «η απιστία είναι αχαλίνωτη», ακόμη και μέσα στις γερμανικές λουθηρανικές εταιρείες [42].

    Δόγμα

    Bίβλος

    Η μετάφραση της Βίβλου από το Λούθηρο του 1534
    Ο Μωυσής και ο Προφήτης Ηλίας δείχνουν στον αμαρτωλός που αναζητά τη σωτηρία του Θεού στο σταυρό για να τη βρει (Θεολογία του Σταυρού).

    Παραδοσιακά οι Λουθηρανοί έχουν τη Βίβλο (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) ως το μοναδικό θεϊκό βιβλίο, τη μόνη πηγή της αποκαλυπτόμενης θείας γνώσης και το μοναδικό κανόνα για τη χριστιανική διδασκαλία [43] . Μόνο η Γραφή είναι η επίσημη αρχή της πίστης, η τελική αυθεντία για όλα τα θέματα της πίστης και της ηθικής λόγω της έμπνευσης, της εξουσίας, της αυθεντία, της αποτελεσματικότητας και της επάρκειάς της. [44]

    Η αυθεντία των Γραφών έχει αμφισβητηθεί κατά την ιστορία του Λουθηρανισμού. Ο Μαρτίνος Λούθηρος δίδασκε ότι η Αγία Γραφή είναι ο γραπτός Λόγος του Θεού και ο μόνος αξιόπιστος οδηγός για την πίστη και την πρακτική. Υποστήριζε ότι κάθε απόσπασμα της Γραφής έχει ένα απλό νόημα, την κυριολεκτική έννοια όπως ερμηνεύεται από άλλη Γραφή [45]. Αυτές οι διδασκαλίες έγιναν αποδεκτές κατά τον ορθόδοξο Λουθηρανισμό του 17ου αιώνα [46]. Κατά το 18ο αιώνα ο ρασιοναλισμός υποστήριζε περισσότερο τη λογική παρά την αυθεντία της Βίβλου ως την τελική πηγή γνώσης, αλλά οι περισσότεροι λαϊκοί δεν δέχονταν αυτή την ορθολογική θέση [47]. Το 19ο αιώνα μια ομολογιακή αναγέννηση υπογράμμισε εκ νέου την αυθεντία της Αγίας Γραφής και τη συμφωνία με τις Λουθηρανικές Ομολογίες.

    Σήμερα οι Λουθηρανοί διαφωνούν για την έμπνευση και την αυθεντία της Βίβλου. Οι συντηρητικοί θεολόγοι χρησιμοποιούν την ιστορική-γραμματική μέθοδο της βιβλικής ερμηνείας, ενώ οι φιλελεύθεροι θεολόγοι την ιστορική-κριτική μέθοδο. Η Αμερικανική Θρησκευτική Επισκόπηση του 2008, του Ερευνητικό Κέντρου Pew, κατέγραψε 1.926.000 ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες που αυτοπροσδιορίστηκαν ως Λουθηρανοί. Η μελέτη διαπίστωσε ότι το 30% πίστευαν ότι η Βίβλος είναι ο Λόγος του Θεού και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά λέξη, το 40% έκριναν ότι η Βίβλος είναι ο Λόγος του Θεού, αλλά δεν ήταν κατά λέξη αληθινή για το λόγο ή δεν βέβαιοι γι αυτό, το 23% δήλωσαν ότι η Αγία Γραφή ήταν γραμμένη από ανθρώπους και όχι Λόγος του Θεού και 7% δεν ήξεραν, δεν ήταν σίγουροι ή είχαν άλλες θέσεις. [48]

    Θεόπνευστο

    Αν και πολλοί Λουθηρανοί υποστηρίζουν σήμερα λιγότερο συγκεκριμένες απόψεις για το Θεόπνευστο, οι Λουθηρανοί ανέκαθεν δέχονται ότι η Βίβλος δεν περιέχει απλώς το Λόγο του Θεού, αλλά κάθε λέξη της είναι, λόγω της απόλυτης, λεκτικής θεοπνευστίας της, τον άμεσο, αδιαμεσολάβητο λόγο του Θεού. [49] Η Απολογία της Ομολογίας της Αυγούστας ταυτίζει την Αγία Γραφή με το Λόγο του Θεού [50] και αποκαλεί το Άγιο Πνεύμα συγγραφέα της Βίβλου [51]. Εξαιτίας αυτού οι Λουθηρανοί ομολογούν στο Βιβλίο της Ομόνοιας ότι "δεχόμαστε και αγκαλιάζουμε με όλη μας την καρδιά τις προφητικές και αποστολικές Γραφές της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης ως την αμόλυντη και καθαρή πηγή του Ισραήλ» [52]. Τα απόκρυφα βιβλία δεν γράφτηκαν από τους προφήτες ούτε είναι θεόπνευστα. Περιέχουν σφάλματα [53] και δεν συμπεριλήφθηκαν ποτέ στον Ιουδαϊκό Κανόνα, που χρησιμοποιούσε ο Ιησούς [54] και επομένως δεν αποτελούν μέρος της Αγίας Γραφής [55]. Οι προφητικές και αποστολικές Γραφές είναι αυθεντικές, καθώς γράφτηκαν από τους προφήτες και τους απόστολους. Μια σωστή μετάφραση των κειμένων τους είναι ο Λόγος του Θεού επειδή έχει το ίδιο νόημα με τα πρωτότυπα Εβραϊκά και Ελληνικά [55]. Μια εσφαλμένη μετάφραση δεν είναι ο λόγος του Θεού και καμία ανθρώπινη εξουσία δεν μπορεί να της προσδώσει θεϊκή αυθεντία. [55] A mistranslation is not God's word, and no human authority can invest it with divine authority.[55]

    Σαφήνεια

    Οι Λουθηρανοί αντιλαμβάνονται την Αγία Γραφή ως παρουσιάζουσα με σαφήνεια όλα τα δόγματα και τις εντολές της χριστιανικής πίστης. [56] Επιπλέον πιστεύουν ότι ο Λόγος του Θεού είναι ελεύθερα προσβάσιμος σε κάθε αναγνώστη ή ακροατή συνηθισμένης νοημοσύνης, χωρίς να απαιτείται ειδική εκπαίδευση. [57] Κάθε Λουθηρανός πρέπει να κατανοεί τη γλώσσα στην οποία παρουσιάζονται οι γραφές και δεν πρέπει να είναι τόσο προκατειλημμένος για σφάλμα ώστε να αποφεύγεται η κατανόηση. [58] Ως αποτέλεσμα αυτού οι Λουθηρανοί δεν πιστεύουν ότι υπάρχει ανάγκη να περιμένουμε οποιονδήποτε κληρικό, παπά, λόγιο ή οικουμενική σύνοδο να εξηγήσει την πραγματική έννοια οποιουδήποτε μέρους της Βίβλου .[59].

    Αποτελεσματικότητα

    Οι Λουθηρανοί ομολογούν ότι η Γραφή είναι ενωμένη με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος και μαζί της όχι μόνο απαιτεί, αλλά και δημιουργεί την αποδοχή της διδασκαλίας της [60]. Αυτή η διδασκαλία παράγει πίστη και υπακοή. Η Αγία Γραφή δεν είναι νεκρό γράμμα, αλλά αντίθετα είναι εγγενής σε αυτή η δύναμη του Αγίου Πνεύματος. [61] Η Γραφή δεν επιβάλλει μόνο μια πνευματική σύμφωνη γνώμη για το δόγμα της, βασιζόμενη σε λογική επιχειρηματολογία, αλλά μάλλον δημιουργεί τη ζωντανή συμφωνία της πίστης [62]. Όπως επιβεβαιώνουν τα Σμαλκαλδικά Άρθρα "σε αυτά που αφορούν τον προφορικό, εξωτερικό Λόγο, πρέπει να υποστηρίξουμε ακράδαντα ότι ο Θεός δεν παραχωρεί το Πνεύμα ή τη χάρη Του σε κανένα, παρά μόνο με το προηγηθέντα εξωτερικό Λόγο" [63].

    Επάρκεια

    Νόμος και Χάρη, του Λούκας Κράναχ ο Πρεσβύτερος|Λούκας Κράναχ του Πρεσβύτερου. Η αριστερή πλευρά δείχνει την καταδίκη του ανθρώπου κατά το νόμο του Θεού, ενώ η δεξιά πλευρά παρουσιάζει τη χάρη του Θεού στο Χριστό..

    Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι η Βίβλος περιέχει όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για να εξασφαλίσουμε τη σωτηρία και να ζήσουμε μια χριστιανική ζωή.[64] Δεν υπάρχουν κενά στη Γραφή που πρέπει να καλυφθούν από την παράδοση, ανακοινώσεις του Πάπα, νέες αποκαλύψεις ή σύγχρονη ανάπτυξη του δόγματος. [65]

    Νόμος και Ευαγγέλιο

    Οι Λουθηρανοί θεωρούν ότι η Βίβλος περιέχει δύο διαφορετικά είδη περιεχομένου, που ονομάζονται Νόμος και Ευαγγέλιο. [66] Η σωστή διάκριση μεταξύ Νόμου και Ευαγγελίου εμποδίζει την απόκρυψη της διδασκαλίας του Ευαγγελίου περί δικαίωσης από τη χάρη μόνο μέσω της πίστης[67] .

    Οι Λουθηρανικές Ομολογίες

    Το Βιβλίο της Ομόνοιας, που εκδόθηκε το 1580, περιέχει δέκα κείμενα που ορισμένοι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι είναι πιστές και αυθεντικές εξηγήσεις της Αγίας Γραφής. Εκτός από τα τρία οικουμενικά Σύμβολα της Πίστεως, που χρονολογούνται από τους Ρωμαϊκούς χρόνουw, το Βιβλίο της Ομόνοιας περιέχει επτά ανάλογα κείμενα που αρθρώνουν τη Λουθηρανική θεολογία την εποχή της Μεταρρύθμισης.

    Εξώφυλλο Βιβλίου της Ομόνοιας της Δρέσδης του 1580

    Οι δογματικές θέσεις των Λουθηρανικών εκκλησιών δεν είναι ταυτόσημες, γιατί το Βιβλίο της Ομόνοιας δεν κατέχει την ίδια θέση σε όλες. Για παράδειγμα οι κρατικές εκκλησίες της Σκανδιναβίας θεωρούν μόνο την Ομολογία της Αυγούστας ως "περίληψη της πίστης" πέραν των τριών οικουμενικών Σύμβολων της Πίστεως [68]. Λουθηρανοί πάστορες, πιστοί και εκκλησιαστικά σώματα στη Γερμανία και την Αμερική συμφωνούν συνήθως να διδάσκουν αρμονικά με το σύνολο των Λουθηρανικών Ομολογιών. Ορισμένα Λουθηρανικά εκκλησιαστικά σώματα απαιτούν αυτό να γίνεται άνευ όρων, επειδή πιστεύουν ότι οι ομολογίες εκφράζουν ορθά τις διδαασκαλίες της Βίβλου. Άλλοι επιτρέπουν στις εκκλησίες τους να το πράξουν "στο βαθμό που" οι ομολογίες συμφωνούν με τη Βίβλο.

    Επιπλέον οι Λουθηρανοί αποδέχονται τις διδασκαλίες των πρώτων επτά οικουμενικών συνόδων της Χριστιανικής Εκκλησίας. .[69][70] Η Ομολογία της Αυγούστας διδάσκει ότι «η πίστη όπως ομολογήθηκε από το Λούθηρο και τους οπαδούς του δεν είναι τίποτε νέο, αλλά η αληθινή καθολική πίστη και ότι οι εκκλησίες τους αντιπροσωπεύουν την αληθινή καθολική ή παγκόσμια εκκλησία». [71] Όταν οι Λουθηρανοί παρουσίασαν την Ομολογία της Αυγούστας στον Κάρολο Ε΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εξήγησαν «ότι κάθε άρθρο πίστης και πρακτικής ήταν αληθινό πρώτα απ 'όλα στην Αγία Γραφή και στη συνέχεια στη διδασκαλία των εκκλησιαστικών πατέρων και συνόδων». [71]

    Δικαίωση

    Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι μόνο όποιος έχει πίστη στον Ιησού θα λάβει σωτηρία από τη χάρη του Θεού και θα εισέλθει στην αιωνιότητα στον ουρανό αντί της αιωνιότητας στην κόλαση μετά το θάνατο ή κατά τη δεύτερη έλευση του Ιησού..

    Το βασικό δόγμα ή η ουσιώδης αρχή του Λουθηρανισμού είναι το δόγμα της δικαίωσης. Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι οι άνθρωποι σώζονται από τις αμαρτίες τους μόνο από τη χάρη του Θεού (Sola Gratia), μόνο με την πίστη (Sola Fide), με βάση μόνο τη Γραφή (Sola Scriptura). Η ορθόδοξη Λουθηρανική θεολογία υποστηρίζει ότι ο Θεός έκανε τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της ανθρωπότητας, τέλειο, άγιο και αναμάρτητο. Ωστόσο ο Αδάμ και η Εύα επέλεξαν να παρακούσουν το Θεό, εμπιστευόμενοι τη δική τους δύναμη, γνώση και σοφία. [72][73] Κατά συνέπεια οι άνθρωποι είναι επιβαρυμένοι με το προπατορικό αμάρτημα, γεννημένοι αμαρτωλοί και ανίκανοι να αποφύγουν να διαπράξουν αμαρτωλές πράξεις. [74] Για τους Λουθηρανούς το προπατορικό αμάρτημα είναι η «κύρια αμαρτία, ρίζα και πηγή όλων των πραγματικών αμαρτιών». [75]

    Οι Λουθηρανοί διδάσκουν ότι οι αμαρτωλοί, αν και είναι ικανοί να κάνουν έργα που είναι "καλά" εξωτερικά, δεν είναι ικανοί να κάνουν έργα που ικανοποιούν τη δικαιοσύνη του Θεού. [76] Κάθε ανθρώπινη σκέψη και πράξη είναι μολυσμένη με αμαρτία και αμαρτωλά κίνητρα. [77] Εξαιτίας αυτού όλη η ανθρωπότητα αξίζει αιώνια καταδίκη στην κόλαση [78]. Ο Θεός στην αιωνιότητα έχει στρέψει την Πατρική καρδιά του προς αυτόν τον κόσμο και έχει σχεδιάσει τη λύτρωσή του επειδή αγαπά όλους τους ανθρώπους και δεν θέλει κανέναν να καταδικαστεί αιώνια.[79]

    Για το σκοπό αυτό «ο Θεός έστειλε τον Υιό Του Ιησού Χριστό, τον Κύριό μας, στον κόσμο για να μας λυτρώσει και να μας ελευθερώσει από τη δύναμη του διαβόλου και να μας φέρει κοντά Του και να μας κυβερνήσει ως Βασιλιάς της δικαιοσύνης, της ζωής και της σωτηρίας κατά της αμαρτίας, του θανάτου και της κακής συνείδησης», όπως εξηγεί η Μεγάλη Κατήχηση του Λούθηρου .[80]. Εξαιτίας αυτού οι Λουθηρανοί διδάσκουν ότι η σωτηρία είναι δυνατή μόνο λόγω της χάρης του Θεού που εκδηλώνεται με τη γέννηση, τη ζωή, τον πόνο, το θάνατο και την ανάσταση και τη συνεχή παρουσία, με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, του Ιησού Χριστού. .[81]Με τη χάρη του Θεού, που έγινε γνωστή και αποτελεσματική στο πρόσωπο και στο έργο του Ιησού Χριστού, ένα πρόσωπο συγχωρείται, υιοθετείται ως παιδί και κληρονόμος του Θεού και λαμβάνει την αιώνια σωτηρία. [82] Ο Χριστός, επειδή ήταν εντελώς υπάκουος στον νόμο σεβόμενος τόσο την ανθρώπινη όσο και τη θεϊκή φύση του, "είναι μια τέλεια ικανοποίηση και συμφιλίωση της ανθρώπινης φυλής", όπως ισχυρίζεται το Βιβλίο της Ομόνοιας και συνοψίζει:[83]

    Ο [Χριστός] υπάκουσε στο νόμο για μας, έφερε την αμαρτία μας και πηγαίνοντας στον Πατέρα του ακολούθησε πλήρη και τέλεια υπακοή για μας τους φτωχούς αμαρτωλούς, από την αγία γέννησή του ως το θάνατό του. Με αυτό τον τρόπο κάλυψε όλη μας την ανυπακοή, που είναι ενσωματωμένη στη φύση μας και στις σκέψεις, στα λόγια και στις πράξεις της, έτσι ώστε αυτή η ανυπακοή να μην θεωρείται ως καταδίκη, αλλά συγχωρείται από τη χάρη και μόνο, μόνο μέσω του Χριστού.

    Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι τα άτομα λαμβάνουν αυτό το δώρο της σωτηρίας μόνο μέσω της πίστης. [84] Η σωτήρια πίστη είναι η γνώση,[85] η αποδοχή[86] και η εμπιστοσύνη [87] στην υπόσχεση του Ευαγγελίου. [88] Ακόμη και η ίδια η πίστη θεωρείται ως δώρο του Θεού, που δημιουργήθηκε στις καρδιές των χριστιανών [89] από το έργο του Αγίου Πνεύματος μέσω του Λόγου [90] και του Βαπτίσματος. [91] Η πίστη λαμβάνει το δώρο της σωτηρίας παρά προκαλεί τη σωτηρία. [92] Έτσι οι Λουθηρανοί απορρίπτουν την «θεολογία της απόφασης» που είναι κοινή μεταξύ των σύγχρονων Ευαγγελικών.

    Δεδομένου ότι ο όρος χάρη έχει οριστεί διαφορετικά από άλλα χριστιανικά εκκλησιαστικά σώματα (π.χ. Ρωμαιοκαθολικισμός [93]), είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο Λουθηρανισμός ορίζει τη χάρη ως εξ ολοκλήρου περιορισμένη στα δώρα του Θεού προς εμάς. Η δικαίωση έρχεται ως καθαρό δώρο, όχι κάτι που αξίζουμε από την αλλαγή της συμπεριφοράς μας ή στο οποίο συνεργαζόμαστε. Η χάρη δεν αφορά στην ανταπόκρισή μας στα δώρα του Θεού, αλλά μόνο σε αυτά.

    Αγία Τριάδα

    Οι Λουθηρανοί πιστεύουν στην Αγία Τριάδα

    Οι Λουθηρανοί είναι Τριαδιστές. Απορρίπτουν την ιδέα ότι ο Πατέρας και ο Υιός είναι απλώς όψεις του ίδιου προσώπου, δηλώνοντας ότι τόσο η Παλαιά όσο και η Καινή Διαθήκη τους δείχνουν ότι είναι δύο ξεχωριστά πρόσωπα. [94] Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται τόσο από τον Πατέρα όσο και από τον Υιό. [95] Σύμφωνα με το Σύμβολο του αγίου Αθανασίου: «Λατρεύουμε έναν Θεό στην Τριάδα και την Τριάδα στην Ενότητα. ούτε συγχέουμε τα Πρόσωπα ούτε διαιρούμε την Ουσία», επειδή υπάρχει ένα Πρόσωπο του Πατέρα, ένα άλλο του Υιού και ένα τρίτο του Αγίου Πνεύματος. Όμως η Θεότητα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος είναι όλα ένα: η δόξα ίση, η μεγαλοσύνη συναιώνια». [96]

    Οι δύο φύσεις του Χριστού

    Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός, δηλαδή ο σωτήρας τον οποίο υπόσχεται η Παλαιά Διαθήκη. Πιστεύουν ότι είναι τόσο από τη φύση του Θεός όσο και από τη φύση του άνθρωπος σε ένα πρόσωπο, καθώς ομολογούν στη Μικρή Κατήχηση του Λούθηρου ότι είναι «αληθινός Θεός, που γεννήθηκε από τον Πατέρα από την αιωνιότητα και επίσης αληθινός άνθρωπος που γεννήθηκε από τη Θεοτόκο». [97]

    Η Ομολογία της Αυγούστας εξηγεί: [98]

    Ο Υιός του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση στη μήτρα της Παναγίας, έτσι ώστε να υπάρχουν δύο φύσεις, η θεϊκή και η ανθρώπινη, ενωμένες αδιαχώριστα σε ένα Πρόσωπο, ένα Χριστό, αληθινό Θεό και αληθινό άνθρωπο, που γεννήθηκε από την Παναγία, υπέφερε πραγματικά, σταυρώθηκε, πέθανε και ετάφη, για να συμφιλιώσει τον Πατέρα με εμάς και να θυσιαστεί όχι μόνο για το προπατορικό αμάρτημα αλλά και για όλες τις πραγματικές αμαρτίες των ανθρώπων.

    Mυστήρια

    Οι Λουθηρανοί θεωρούν τα μυστήρια ιερά και θεοσύστατα. [99] Όταν τελούνται σωστά με τη χρήση των φυσικών συστατικών που επιτάσσει ο Θεός [100] μαζί με τα θεοσύστατα λόγια [101], ο Θεός είναι, με έναν τρόπο συγκεκριμένο για κάθε μυστήριο, παρών με το Λόγο και τα φυσικά συστατικά. [102] Προσφέρει με ειλικρίνεια σε όλους όσους μετέχουν του μυστηρίου [103] συγχώρεση των αμαρτιών [104] και αιώνια σωτηρία [105]. Εργάζεται επίσης σε αυτούς για να τους κάνει να αποδεχθούν αυτές τις ευλογίες. [106]

    Οι Λουθηρανοί δεν είναι δογματικοί με τον αριθμό των μυστηρίων. Σε συμφωνία με την αρχική δήλωση του Λούθηρου στη Μεγάλη Κατήχησή του, μερικοί μιλάνε μόνο για δύο μυστήρια, [107] το Βάπτισμα και τη Θεία Κοινωνία, αν και στη συνέχεια στο ίδιο έργο ονομάζει την Εξομολόγηση και την Αφεση των Αμαρτιών[108] «το τρίτο μυστήριο». Ο ορισμός του μυστηρίου στην Απολογία της Ομολογίας της Αυγούστας παραθέτει την Αφεση των Αμαρτιών ως ένα από αυτά. Με την εξαίρεση των Λαισαντιανών Λουθηρανών η Κατ' ιδίαν Εξομολόγηση δεν ασκείται μεταξύ των Λουθηρανών τόσο συχνά όσο στην Καθολική Εκκλησία. Περισσότερο συνηθίζεται πριν από την πρώτη φορά της Θείας Ευχαριστίας. Ορισμένες εκκλησίες επιτρέπουν επίσης την Κατ' ιδίαν Εξομολόγηση τα Σάββατα πριν από τη Θείας Ευχαριστία. Μια γενική εξομολόγηση και άφεση των αμαρτιών ανακοινώνεται στην λειτουργία της Θείας Ευχαριστίας.

    Bάπτισμα

    Οι Λουθηρανοί εφαρμόζουν το νηπιοβαπτισμό

    Οι Λουθηρανοί θεωρούν ότι το βάπτισμα είναι ένα έργο σωτηρίας του Θεού, [109] εντεταλμένο και θεσμοθετημένο από τον Ιησού Χριστό [110]. Το βάπτισμα είναι ένα «μέσο χάριτος» μέσω του οποίου ο Θεός δημιουργεί και ενισχύει τη «σωτήρια πίστη» ως την «κάθαρση της αναγέννησης» [111], με την οποία αναγεννώνται τα βρέφη και οι ενήλικες. [112] Από τη στιγμή που η δημιουργία της πίστης είναι αποκλειστικά έργο του Θεού, δεν εξαρτάται από τις ενέργειες του βαπτισμένου, είτε του βρέφους είτε του ενήλικα. Παρόλο που τα βαπτισμένα βρέφη δεν μπορούν να αρθρώσουν αυτή την πίστη, οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι αυτή είναι το ίδιο παρούσα. [113]

    Μόνο η πίστη δέχεται αυτά τα θεία δώρα, έτσι οι Λουθηρανοί ομολογούν ότι το βάπτισμα "ενεργεί συγχώρεση των αμαρτιών, απαλλάσσει από το θάνατο και το διάβολο και δίνει αιώνια σωτηρία σε όλους όσους το πιστεύουν, όπως δηλώνουν τα λόγια και οι υποσχέσεις του Θεού". [114] Οι Λουθηρανοί πιστεύουν στέρεα στη Γραφή που αναφέρει στην Α΄ Επιστολή Πέτρου 3:21: "Το βάπτισμα, που αντιστοιχεί σε αυτό, σας σώζει τώρα όχι ως αφαίρεση της βρωμιάς από το σώμα αλλά ως έκκληση προς το Θεό για καλή συνείδηση, μέσω της ανάστασης του Ιησού Χριστο ». [115] Συνεπώς οι Λουθηρανοί εφαρμόζουν το βάπτισμα τόσο σε βρέφη [116] όσο και σε ενήλικες [117]. Στο ειδικό τμήμα για το νηπιοβαπτισμό στη Μεγάλη Κατήχησή του ο Λούθηρος υποστηρίζει ότι το βάπτισμα των νηπίων είναι ευχάριστο από το Θεό επειδή τα άτομα που βαφτίζονται έτσι αναγεννώνται και καθαγιάζονται από το Άγιο Πνεύμα. [118][119]

    Θεία Ευχαριστία

    Ο Λούθηρος κοινωνώντας τον Ιωάννη της Σαξονίας

    Οι Λουθηρανοί υποστηρίζουν ότι κατά τη Θεία Ευχαριστία, που αναφέρεται επίσης ως Δείπνο του Κυρίου, το αληθινό σώμα και αίμα του Χριστού είναι πραγματικά παρόντα "μέσα, με και υπό τη μορφή" του καθαγιασμένου ψωμιού και κρασού για όλους εκείνους που το τρώνε και το πίνουν, [120] ένα δόγμα που το Βιβλίο της Ομόνοιας ονομάζει "μυστηριακή ένωση". [121]

    Εξομολόγηση

    Κύριο λήμμα: Εξομολόγηση

    Πολλοί Λουθηρανοί μετέχουν του μυστήριου της μετάνοιας πριν λάβουν τη Θεία Ευχαριστία [129] [115] Πριν πάνε να εξομολογηθούν και λάβουν τη Συγχώρεση, οι πιστοί πρέπει να εξετάσουν τη ζωή τους υπό το φως των Δέκα Εντολών. [114] Μια οδηγία Εξομολόγησης και Συγχώρεσης περιέχεται στη Μικρή Κατήχηση, καθώς και σε λειτουργικά βιβλία [114]. Οι Λουθηρανοί γονατίζουν χαρακτηριστικά στο κιγκλίδωμα προ της αγίας τράπεζας για να ομολογήσουν τις αμαρτίες τους, ενώ ο εξομολόγος ακούει και στη συνέχεια προσφέρει τη συγχώρεση ενώ βάζει το πετραχήλι του στο κεφάλι του μετανοούντος. [114] Οι κληρικοί απαγορεύεται να αποκαλύψουν οτιδήποτε ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της ιδιωτικής Εξομολόγησης και Συγχώρεση σύμφωνα με τη σφραγίδα του διεπιστημονικού και αντιμετωπίζουν την αποβολή από την παραβίαση. Εκτός από αυτό οι Λαισταντιανοί Λουθηρανοί έχουν μια πρακτική εξομολόγησης σε λαϊκό. [130]

    Μετατροπή

    Στο Λουθηρανισμό η μετατροπή, ή η αναγέννηση υπό την αυστηρή έννοια του όρου, είναι το έργο της θείας χάριτος και δύναμης με το οποίο ο άνθρωπος, που γεννήθηκε από σάρκα και χωρίς δύναμη να σκεφτεί, να θέλει ή να κάνει οτιδήποτε καλό και νεκρός μέσα στην αμαρτία, μέσω του ευαγγελίου και του ιερού βαπτίσματος, μεταφέρεται από μια κατάσταση αμαρτίας και πνευματικού θανάτου υπό την οργή του Θεού σε μια κατάσταση πνευματικής ζωής πίστης και χάριτος, καθιστάμενος ικανός να θέλει και να κάνει ό, τι είναι πνευματικά καλό και ιδίως να εμπιστευτεί τα οφέλη της λύτρωσης που είναι ο Ιησούς Χριστός [122].

    Κατά τη μετατροπή κάποιος μετακινείται από την αμετανοησία στη μετάνοια. Η Ομολογία της Αυγούστας χωρίζει τη μετάνοια σε δύο μέρη: "Το ένα είναι η συντριβή, δηλαδή ο τρόμος που πλήττει τη συνείδηση ​​μέσω της γνώσης της αμαρτίας, και το άλλο είναι η πίστη, που γεννιέται από το Ευαγγέλιο ή τη συγχώρεση και πιστεύει ότι χάριν του Χριστού οι αμαρτίες συγχωρούνται, ανακουφίζουν τη συνείδηση ​​και την απαλλάσσουν από τον τρόμο».[123]

    Προορισμός

    [[File:AugsburgConfessionArticle18FreeWill.jpg|thumb|upright=0.7|Ομολογία της Αυγούστας Aρθρο 18: Περί Ελευθέρας Βουλήσεως Οι Λουθηρανοί ακολουθούν το θεϊκό μονεργισμό, τη διδασκαλία ότι η σωτηρία γίνεται μόνο από τη δράση του Θεού και επομένως απορρίπτουν την ιδέα ότι οι άνθρωποι στην κατάσταση της πτώσης τους έχουν ελεύθερη βούληση σε σχέση με τα πνευματικά ζητήματα. [124] Πιστεύουν ότι αν και οι άνθρωποι έχουν ελεύθερη βούληση όσον αφορά την πολιτική δικαιοσύνη, δεν μπορούν να εργαστούν για την πνευματική δικαιοσύνη στην καρδιά τους χωρίς την παρουσία και τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος. [125][126] Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι οι Χριστιανοί «σώζονται», [127] ότι όλοι όσοι εμπιστεύονται μόνο το Χριστό και τις υποσχέσεις του μπορούν να είναι σίγουροι για τη σωτηρία τους. [128]

    Σύμφωνα με το Λουθηρανισμό η κεντρική τελική ελπίδα του Χριστιανού είναι "η ανάσταση του σώματος και η αιώνια ζωή" όπως ομολογείται στο Σύμβολο της Πίστεως και όχι στον προορισμό. Οι Λουθηρανοί διαφωνούν με αυτούς που θεωρούν τον προορισμό - παρά τον πόνο, το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού - πηγή της σωτηρίας. Σε αντίθεση με κάποιους Καλβινιστές οι Λουθηρανοί δεν πιστεύουν σε προορισμό σε καταδίκη [129] , συνήθως αναφέροντας "το Θεό το Σωτήρα μας, που επιθυμεί όλοι οι άνθρωποι να σωθούν και να έρθουν στη γνώση της αλήθειας" [130] σαν αντίθετη μαρτυρία σε ένα τέτοιο ισχυρισμό. Αντ 'αυτού οι Λουθηρανοί διδάσκουν ότι η αιώνια καταδίκη είναι αποτέλεσμα των αμαρτιών του άπιστου, της απόρριψης της συγχώρεσης των αμαρτιών και της απιστίας [131].

    Λουθηρανικός κόσμος

    Ο Λουθηρανισμός σήμερα κυριαρχεί στη βόρεια Γερμανία και στη Σκανδιναβία, αλλά υπάρχουν Λουθηρανοί Χριστιανοί σε όλο τον κόσμο. Πάνω από εξήντα εκατομμύρια Χριστιανοί ανήκουν στις Λουθηρανικές Εκκλησίες παγκοσμίως[132].

    Ιστορική εξέλιξη


    Αναπαράσταση των κυρίων δογμάτων του Χριστιανισμού.[133][134] Δεν αποτελεί εξαντλητική αναπαράσταση.


    Υποσημειώσεις

    1. ↑ MSN Encarta, s.v. "Lutheranism Αρχειοθετήθηκε 2009-01-31 στο Wayback Machine." by George Wolfgang Forell; Christian Cyclopedia, s.v. "Reformation, Lutheran" by Lueker, E. et. al. Archived 2009-10-31. Lutherans believe that the Roman Catholic Church is not the same as the original Christian church.
    2. ↑ Butalia, Tarunjit Singh. Religion in Ohio: Profiles of Faith Communities. Athens, Ohio: Ohio University Press, 2004. p. 164
    3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Fahlbusch, Erwin, and Bromiley, Geoffrey William, The Encyclopedia of Christianity, Volume 3. Grand Rapids, Michigan: Eerdmans, 2003. p. 362.
    4. ↑ Canons and Decrees of the Council of Trent, Fourth Session, Decree on Sacred Scripture (Denzinger 783 [1501]; Schaff 2:79–81). For a history of the discussion of various interpretations of the Tridentine decree, see Selby, Matthew L., The Relationship Between Scripture and Tradition according to the Council of Trent, unpublished Master's thesis, University of St Thomas, July 2013.
    5. ↑ 5,0 5,1 Espín, Orlando O. and Nickoloff, James B. An introductory dictionary of theology and religious studies. Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, p. 796.
    6. ↑ «Bethany Lutheran Ministries – Home». Bethany Lutheran Ministries. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    7. ↑ Lutherans, Biblehistory.com
    8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Rohmann, J. L (1836). Historisk fremstilling af reformationens indførelse i Danmark. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Chapter 12: The Reformation In Germany And Scandinavia, Renaissance and Reformation by William Gilbert.
    10. ↑ Rohmann, J. L (1836). Historisk fremstilling af reformationens indførelse i Danmark. Kjobenhavn. σελ. 195. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    11. ↑ Rohmann, J. L (1836). Historisk fremstilling af reformationens indførelse i Danmark. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    12. ↑ «Danmarks og Norges Kirke-Ritual (Kirkeritualet)». retsinformation.dk. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    13. ↑ Hastings, James (Οκτωβρίου 2004). A Dictionary of the Bible. ISBN 9781410217301. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    14. ↑ «Compendium of the Catechism of the Catholic Church». Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    15. ↑ N.F. Lutheran Cyclopedia, article, "Upsala, Diet of", New York: Schrivner, 1899. pp. 528–529.
    16. ↑ Lutheran Cyclopedia, article, "Agricola, Michael", New York: Schrivner, 1899. p. 5.
    17. ↑ Fuerbringer, L., Concordia Cyclopedia Concordia Publishing House. 1927. p. 425
    18. ↑ This photograph is of a replica of the original Hundskirche stone. Zeitschrift für Oesterreichische Volkskunde, (Google Books) by Theodor Vernaleken, 1896
    19. ↑ Lutheran Theology after 1580 article in Christian Cyclopedia
    20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Fuerbringer, L., Concordia Cyclopedia Concordia Publishing House. 1927. p. 426
    21. ↑ Kleinig, Vernon P. "Confessional Lutheranism in Eighteenth-Century Germany." Concordia Theological Quarterly 60(1–2) Jan–April 1996: Part I, Valentin Ernst Loescher p. 102.
    22. ↑ Kleinig, Vernon P. "Confessional Lutheranism in Eighteenth-Century Germany." Concordia Theological Quarterly 60(1–2) Jan–April 1996: Part II, Melchior Goeze pp. 109–112.
    23. ↑ Rietschel, William C. An Introduction to the Foundations of Lutheran Education. St. Louis: Concordia, 2000. p. 25 (Although this reference specifically mentions Saxony, government promoted rationalism was a trend across Germany)
    24. ↑ «Untitled Document». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    25. ↑ 25,0 25,1 Gritsch, Eric W. A History of Lutheranism. Minneapolis: Fortress Press, 2002. p. 180.
    26. ↑ 26,0 26,1 Armin Sierszyn: 2000 Jahre Kirchengeschichte, Book.4, Die Neuzeit, p. 155
    27. ↑ 27,0 27,1 Suelflow, Roy A. Walking With Wise Men. Milwaukee: South Wisconsin District (LCMS), 1967. p. 10
    28. ↑ 28,0 28,1 Latourette, Kenneth Scott. Christianity in a Revolutionary Age, Volume II, The Nineteenth Century in Europe. Westport, Connecticut: Greenwood Press. p. 165.
    29. ↑ Gritsch, Eric W. A History of Lutheranism. Minneapolis: Fortress Press, 2002. p. 182.
    30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Gritsch, Eric W. A History of Lutheranism. Minneapolis: Fortress Press, 2002. p. 183.
    31. ↑ Building God’s Kingdom: Norwegian Missionaries in Highland Madagascar 1866–1903 by Karina Hestad Skeie, p. 22
    32. ↑ Benton, William, επιμ. (1974). «Lutheran Churches». Encyclopædia Britannica. 11 (15 έκδοση). Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc. σελ. 198. ISBN 978-0-85229-290-7. 
    33. ↑ Christian Cyclopedia article on Brünn
    34. ↑ 34,0 34,1 Gritsch, Eric W. A History of Lutheranism. Minneapolis: Fortress Press, 2002. p. 184.
    35. ↑ Gritsch, Eric W. A History of Lutheranism. Minneapolis: Fortress Press, 2002. p. 187.
    36. ↑ 36,0 36,1 36,2 Latourette, Kenneth Scott. Christianity in a Revolutionary Age, Volume II, The Nineteenth Century in Europe. Westport, Connecticut: Greenwood Press, 1959, p. 21.
    37. ↑ «Repristination Theology». Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/498536/Repristination-Theology. Ανακτήθηκε στις 6 Apr 2010. 
    38. ↑ 38,0 38,1 Latourette, Kenneth Scott. Christianity in a Revolutionary Age, Volume II, The Nineteenth Century in Europe. Westport, Connecticut: Greenwood Press. p. 22.
    39. ↑ 39,0 39,1 Nichols, James Hastings. History of Christianity 1650–1950: Secularization of the West. New York, Ronald Press, 1956, p. 175.
    40. ↑ Gassmann, Günther, et al. Historical dictionary of Lutheranism. Augsburg Fortress, Lanham, Maryland: Scarecrow Press, 2001. p. 32.
    41. ↑ Gritsch, Eric W. A History of Lutheranism. Minneapolis: Fortress Press, 2002. p. 188.
    42. ↑ Detzler, Wayne A. The Changing Church in Europe. Grand Rapids: Zondervan, 1979. p. 17. Quotation from Manfred Kober, Theology in Germany, from the Reformation Review, April 1969.
    43. ↑ For the traditional Lutheran view of the Bible, see Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελίδες 3ff. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. . For an overview of the doctrine of verbal inspiration in Lutheranism, see Inspiration, Doctrine of in the Christian Cyclopedia.
    44. ↑ Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελίδες 7ff. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. , Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 29. 
    45. ↑ Braaten, Carl E. (1983). Principles of Lutheran Theology. Philadelphia: Fortress Press, p. 9
    46. ↑ Preus, Robert. The Inspiration of Scripture: A Study of the Theology of the 17th Century Lutheran Dogmaticians. London: Oliver and Boyd, 1957. p. 39.
    47. ↑ Benton, William, επιμ. (1978). «Lutheran Churches». Encyclopædia Britannica. 11 (15 έκδοση). Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc. σελίδες 197–98. ISBN 978-0-85229-290-7. 
    48. ↑ U.S. Religious Landscape Survey: Religious Beliefs and Practices, Diverse and Politically Relevant. Washington D.C.: Pew Forum on Religion and Public Life. June 2008. p. 127. Accessed online on 27 September 2009 at http://religions.pewforum.org/pdf/report2-religious-landscape-study-full.pdf.
    49. ↑ Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 26. 
    50. ↑ "God's Word, or Holy Scripture" from the Apology of the Augsburg Confession, Article II, of Original Sin
    51. ↑ "the Scripture of the Holy Ghost." Apology to the Augsburg Confession, Preface, 9
    52. ↑ «The Solid Declaration of the Formula of Concord». Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    53. ↑ Divination: Tobit 6:17, Prayer to the dead: 2 Macc. 12:42, Suicide: 2 Macc. 14:41–46,
    54. ↑ See Bible, Canon in the Christian Cyclopedia Αρχειοθετήθηκε 20 October 2009 στο Wayback Machine.
    55. ↑ 55,0 55,1 55,2 Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 27. 
    56. ↑ Psalm 19:8, Psalm 119:105, Psalm 119:130, 2 Timothy 3:15, Deuteronomy 30:11, 2 Peter 1:19, Ephesians 3:3–4, John 8:31–32, 2 Corinthians 4:3–4, John 8:43–47, 2 Peter 3:15–16, Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 29. , Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελίδες 11–12. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. 
    57. ↑ Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 11. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. , Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 28. 
    58. ↑ Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 11. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. 
    59. ↑ Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 28. 
    60. ↑ Romans 1:16, 1 Thessalonians 2:13, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 11. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. , Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 27. 
    61. ↑ Romans 1:16, 1 Thessalonians 1:5, Psalm 119:105, 2 Peter 1:19, 2 Timothy 1:16–17,Ephesians 3:3–4, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελίδες 11–12. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. , Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 28. 
    62. ↑ John 6:63, Revelation 1:3, Ephesians 3:3–4, John 7:17, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 12. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. , Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 28. 
    63. ↑ «Smalcald Articles – Book of Concord». Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    64. ↑ 2 Timothy 3:15–17, John 5:39, John 17:20, Psalm 19:7–8, Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 28. 
    65. ↑ Isaiah 8:20, Luke 16:29–31, 2 Timothy 3:16–17, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 13. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2007. , Engelder, Theodore E.W. (1934). Popular Symbolics: The Doctrines of the Churches of Christendom and Of Other Religious Bodies Examined in the Light of Scripture. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 28. 
    66. ↑ «Defense of the Augsburg Confession – Book of Concord». Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    67. ↑ Walther, C. F. W. The Proper Distinction Between Law and Gospel. W. H. T. Dau, trans. St. Louis: Concordia Publishing House, 1929.
    68. ↑ F.E. Mayer, The Religious Bodies of America. St. Louis: Concordia Publishing House, 1954, p. 184. For further information, see The Formula of Concord in the History of Swedish Lutheranism Αρχειοθετήθηκε 7 July 2010 στο Wayback Machine. by Seth Erlandsson
    69. ↑ The Ecumenical Councils and Authority in and of the Church (PDF). The Lutheran World Federation. 10 Ιουλίου 1993. Οι επτά οικουμενικές σύνοδοι της πρώιμης Εκκλησίας ήταν συνελεύσεις των επισκόπων της Εκκλησίας από όλα τα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για να διευκρινίσουν και να εκφράσουν την αποστολική πίστη. Αυτές οι σύνοδοι είναι της Νίκαιας (325 μ.Χ.), η Α΄της Κωνσταντινούπολης (381), της Εφέσου (431), της Χαλκηδόνας (451), η Β΄ της Κωνσταντινούπολης (553), η Γ΄ της Κωνσταντινούπολης (680/81) και η Β΄ της Νίκαιας (787). Οπως οι Λουθηρανοί και οι Ορθόδοξοι αποδεχόμαστε ότι οι διδασκαλίες των οικουμενικών συνόδων είναι έγκυρες για τις εκκλησίες μας ... Η 7η Οικουμενική Σύνοδος, η Δεύτερη Σύνοδος της Νίκαιας το 787, που απέρριψε την εικονομαχία και αποκατάστησε το σεβασμό των εικόνων στις εκκλησίες, δεν ήταν μέρος της παράδοσης που δέχθηκε η Μεταρρύθμιση. Οι Λουθηρανοί απέρριψαν την εικονομαχία του 16ου αιώνα και επιβεβαίωσαν τη διάκριση μεταξύ της λατρείας που οφείλεται αποκλειστικά στον Τριαδικό Θεό και σε όλες τις άλλες μορφές σεβασμού (CA 21). Με την ιστορική έρευνα η σύνοδος αυτό έγινε πιο γνωστή. Παρόλα αυτά δεν έχει την ίδια σημασία για τους Λουθηρανούς, όση για τους Ορθόδοξους. Ωστόσο οι Λουθηρανοί και οι Ορθόδοξοι συμφωνούν ότι η Δεύτερη Σύνοδος της Νίκαιας επιβεβαιώνει τη χριστολογική διδασκαλία των προηγούμενων συνόδων και αναδεικνύοντας το ρόλο των εικόνων στη ζωή των πιστών επιβεβαιώνει την πραγματικότητα της ενανθρώπισης του αιώνιου Λόγου του Θεού, όταν δηλώνει: "Όσο πιο συχνά παρατηρούν το Χριστό, τη Μαρία, μητέρα του Θεού, και τους άγιους, τόσο περισσότερο αυτοί που τους βλέπουν τείνουν να τους θυμούνται και να τους έχουν ως πρότυπα και να απευθύνουν στις εικόνες αυτές το χαιρετισμό και το σεβασμό τους. Βεβαίως αυτό δεν είναι η πλήρης λατρεία σύμφωνα με την πίστη μας, που ορθά απευθύνεται μόνο στη θεία φύση, αλλά μοιάζει με αυτό που αποδίδεται στην εικόνα του τιμημένου και ζωοποιού σταυρού, αλλά και στα ιερά βιβλία των Ευαγγελίων και σε άλλα ιερά αντικείμενα "(Ορισμός του Δεύτερου Συμβουλίου της Νίκαιας). 
    70. ↑ Ecumenical Council. Titi Tudorancea Encyclopedia. 1991–2016. The Lutheran World Federation, in ecumenical dialogues with the Ecumenical Patriarch of Constantinople has affirmed all of the first seven councils as ecumenical and authoritative. 
    71. ↑ 71,0 71,1 Ludwig, Alan (12 September 2016). «Luther's Catholic Reformation» (στα English). The Lutheran Witness. «Όταν οι Λουθηρανοί παρουσίασαν την «Ομολογία της Αυγούστας» στον Αυτοκράτορα Κάρολο Ε΄ το 1530, έδειξαν προσεκτικά ότι κάθε άρθρο πίστης και πρακτικής ήταν αληθινό πρώτα απ 'όλα στην Αγία Γραφή και στη συνέχεια στη διδασκαλία των εκκλησιαστικών πατέρων και συνόδων και ακόμη και με τον κανονικό νόμο της Εκκλησίας της Ρώμης. Δηλώνουν τολμηρά: "Αυτό είναι το Σύνολο του Δόγματός μας, στο οποίο, όπως μπορεί να φανεί, δεν υπάρχει τίποτα που να διαφέρει από τις Γραφές, από την Καθολική Εκκλησία ή από την Εκκλησία της Ρώμης όπως είναι γνωστή από τους συγγραφείς της" (AC XXI Συμπέρασμα 1). Η θεμελιώδης θέση της "Ομολογίας της Αυγούστας" είναι ότι η πίστη όπως ομολογείται από το Λούθηρο και τους οπαδούς του δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά η πραγματική καθολική πίστη και ότι οι εκκλησίες τους αντιπροσωπεύουν την αληθινή καθολική ή παγκόσμια εκκλησία. Στην πραγματικότητα η Εκκλησία της Ρώμης έχει απομακρυνθεί από την αρχαία πίστη και πρακτική της καθολικής εκκλησίας (βλ. AC XXIII 13, XXVIII 72 και άλλα σημεία).». 
    72. ↑ Paul R. Sponheim, "The Origin of Sin", in Christian Dogmatics, Carl E. Braaten and Robert W. Jenson, eds. (Philadelphia: Fortress Press, 1984), 385–407.
    73. ↑ Francis Pieper, "Definition of Original Sin", in Christian Dogmatics (St. Louis: Concordia Publishing House, 1953), 1:538.
    74. ↑ Krauth, C.P.,The Conservative Reformation and Its Theology: As Represented in the Augsburg Confession, and in the History and Literature of the Evangelical Lutheran Church . Philadelphia: J.B. Lippincott. 1875. pp. 335–455, Part IX The Specific Doctrines Of The Conservative Reformation: Original Sin.
    75. ↑ Formula of Concord, Original Sin.
    76. ↑ Rom. 7:18, 8:7 1 Cor. 2:14, Martin Chemnitz, Examination of the Council of Trent: Vol. I. Trans. Fred Kramer, St. Louis: Concordia Publishing House, 1971, pp. 639–652, "The Third Question: Whether the Good Works of the Regenerate in This Life Are So Perfect that They Fully, Abundantly, and Perfectly Satisfy the Divine Law".
    77. ↑ Gen. 6:5, 8:21, Mat. 7:17, Krauth, C.P.,The Conservative Reformation and Its Theology: As Represented in the Augsburg Confession, and in the History and Literature of the Evangelical Lutheran Church . Philadelphia: J.B. Lippincott. 1875. pp. 388–390, Part IX The Specific Doctrines Of The Conservative Reformation: Original Sin, Thesis VII The Results, Section ii Positive.
    78. ↑ Dt. 27:26,Rom. 5:12,2 Th. 1:9 Rom. 6:23, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 38–41, Part VIII. "Sin"
    79. ↑ 1 Tim. 2:4, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 43–44, Part X. "Saving Grace", paragraph 55.
    80. ↑ Triglot Concordia: The Symbolical Books of the Ev. Lutheran Church. St. Louis: Concordia, 1921. Large Catechism, The Lord's Prayer, The Second Petition, Par. 51.
    81. ↑ Gal. 3:13, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. p. 43, Part X. "Saving Grace", paragraph 54.
    82. ↑ Rom. 10:4, Gal. 4:4–5, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. p. 42, Part X. "Saving Grace", paragraph 52.
    83. ↑ Solid Declaration of the Formula of Concord, Article III, "Concerning the Righteousness of Faith before God". par. 57–58. trans. Kolb, R., Wengert, T., and Arand, C. Minneapolis: Augsburg Fortress, 2000.
    84. ↑ «Augsburg Confession – Book of Concord». Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    85. ↑ John 17:3, Luke 1:77,Galatians 4:9, Philippians 3:8, and 1 Timothy 2:4 refer to faith in terms of knowledge.
    86. ↑ John 5:46 refers to acceptance of the truth of Christ's teaching, while John 3:36 notes the rejection of his teaching.
    87. ↑ John 3:16,36, Galatians 2:16, Romans 4:20–25, 2 Timothy 1:12 speak of trust, confidence, and belief in Christ. John 3:18 notes belief in the name of Christ, and Mark 1:15 notes belief in the gospel.
    88. ↑ Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 54–55, Part XIV. "Sin"
    89. ↑ Ps. 51:10, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934, p. 57 Part XV. "Conversion", paragraph 78.
    90. ↑ John 17:20, Rom. 10:17, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934, p. 101 Part XXV. "The Church", paragraph 141.
    91. ↑ Titus 3:5, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934, p. 87 Part XXIII. "Baptism", paragraph 118.
    92. ↑ Eph. 2:8, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934, p. 57 Part XV. "Conversion", paragraph 78.
    93. ↑ The Roman Catholic Catechism, part 3, section 1, chapter 3, article 2, II, paragraphs 2000 and 2001; downloaded February 18, 2017; defines grace as something which brings about a change in us, such that we cooperate in justification and act without sin (i.e. sanctified).
    94. ↑ Is. 63:8–9, Mueller, J.T., Christian Dogmatics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 158–160, section "The Doctrine of God", part 5. "The Holy Trinity Revealed in the Old Testament",Heb. 1:5, see Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 33–36, Part VI. "The Trinity".
    95. ↑ The Nicene Creed and the Filioque: A Lutheran Approach by Rev. David Webber for more information
    96. ↑ Athanasian Creed – for an older Trinitarian Creed used by Lutherans, see the Nicene Creed: the version in Evangelical Lutheran Worship (2006) of the Evangelical Lutheran Church in America (ELCA) and the Evangelical Lutheran Church in Canada (ELCIC) is the 1988 ecumenical (ELLC) version. But the version in both "Lutheran Service Book" (2006) of the Lutheran Church–Missouri Synod (LCMS) and the Lutheran Church Canada (LCC) is that of the 1662 Book of Common Prayer with modernized spelling of the words "catholic" and "apostolic", with changes in capitalization of these and other words, and with "Holy Spirit" in place of "Holy Ghost".
    97. ↑ Luther's Small Catechism, The Apostles' Creed, Second Article, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελίδες 100ff. ISBN 978-0-524-04891-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2006. 
    98. ↑ Augsburg confession, Article III. Retrieved 17 April 2010.
    99. ↑ Matthew 28:19, 1 Corinthians 11:23–25, Matthew 26:26–28, Mark 14:22–24, Luke 22:19–20, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 161. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    100. ↑ Ephesians 5:27, John 3:5, John 3:23, 1 Corinthians 10:16, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 161. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    101. ↑ Ephesians 5:26, 1 Corinthians 10:16, 1 Corinthians 11:24–25, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 161. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    102. ↑ Matthew 3:16–17, John 3:5, 1 Corinthians 11:19, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 161. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    103. ↑ Luke 7:30, Luke 22:19–20, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 162. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    104. ↑ Acts 21:16, Acts 2:38, Luke 3:3, Ephesians 5:26, 1 Peter 3:21, Galatians 3:26–27, Matthew 26:28, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 163. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    105. ↑ 1 Peter 3:21, Titus 3:5, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 163. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    106. ↑ Titus 3:5, John 3:5, Graebner, Augustus Lawrence (1910). Outlines of Doctrinal Theology. Saint Louis, MO: Concordia Publishing House. σελ. 163. ISBN 978-0-524-04891-7. 
    107. ↑ Luther's Large Catechism IV, 1: "We have now finished the three chief parts of the common Christian doctrine. Besides these we have yet to speak of our two Sacraments instituted by Christ, of which also every Christian ought to have at least an ordinary, brief instruction, because without them there can be no Christian; although, alas! hitherto no instruction concerning them has been given" (emphasis added; cf. Theodore G. Tappert, trans. and ed., The Book of Concord: The Confessions of the Evangelical Lutheran Church, (Philadelphia: Fortress Press, 1959), 733).
    108. ↑ John 20:23, and Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 112–113, Part XXVI "The Ministry", paragraph 156.
    109. ↑ 1 Pet. 3:21, Mueller, J.T., Christian Dogmatics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 491–496, section "The Doctrine of Baptism", part 4. "Baptism a True Means of Grace", and Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. p. 87, Part XXIII. "Baptism", paragraph 118.
    110. ↑ Martin Luther, Small Catechism 4
    111. ↑ Titus 3:5
    112. ↑ John 3:3–7
    113. ↑ «Baptism and Its Purpose». Lutheran Church–Missouri Synod. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2009. 
    114. ↑ Luther, Martin (2009) [1529]. «The Sacrament of Holy Baptism». Luther's Small Catechism. ISBN 978-0-89279-043-2. 
    115. ↑ 1 Peter 3:21
    116. ↑ Mat. 19:14, Acts 2:38–39, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. p. 90, Part XXIII. "Baptism", paragraph 122.
    117. ↑ 1 Cor. 1:14, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. p. 90, Part XXIII. "Baptism", paragraph 122.
    118. ↑ Luther, Martin (2009) [1529]. «Of Infant Baptism». Luther's Large Catechism. ISBN 978-1-4264-3861-5. Luther's Large Catechism – Holy Baptism
    119. ↑ «Augsburg Confession – Book of Concord». Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    120. ↑ 1 Cor. 10:16, 11:20, 27, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. p. 95, Part XXIV. "The Lord's Supper", paragraph 131.
    121. ↑ The Solid Declaration of the Formula of Concord, Article 8, The Holy Supper
    122. ↑ Augustus Lawrence Graebner, Lutheran Cyclopedia p. 136, "Conversion"
    123. ↑ «Augsburg Confession – Book of Concord». Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2015. 
    124. ↑ 1 Cor. 2:14, 12:3, Rom. 8:7, Martin Chemnitz, Examination of the Council of Trent: Vol. I. Trans. Fred Kramer, St. Louis: Concordia Publishing House, 1971, pp. 409–453, "Seventh Topic, Concerning Free Will: From the Decree of the Sixth Session of the Council of Trent".
    125. ↑ Augsburg Confession, Article 18, Of Free Will.
    126. ↑ Acts 13:48, Eph. 1:4–11, Epitome of the Formula of Concord, Article 11, Election, Mueller, J.T., Christian Dogmatics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 585–589, section "The Doctrine of Eternal Election: 1. The Definition of the Term", and Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 124–128, Part XXXI. "The Election of Grace", paragraph 176.
    127. ↑ 2 Thess. 2:13, Mueller, J.T., Christian Dogmatics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 589–93, section "The Doctrine of Eternal Election: 2. How Believers are to Consider Their Election, and Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 127–128, Part XXXI. "The Election of Grace", paragraph 180.
    128. ↑ Rom. 8:33, Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 127–128, Part XXXI. "The Election of Grace", paragraph 179., Engelder, T.E.W., The Certainty of Final Salvation. The Lutheran Witness 2(6). English Evangelical Missouri Synod: Baltimore. 1891, pp. 41ff.
    129. ↑ 1 Tim. 2:4, 2 Pet. 3:9, Epitome of the Formula of Concord, Article 11, Election, and Engelder's Popular Symbolics, Part XXXI. The Election of Grace, pp. 124–128.
    130. ↑ 1 Timothy 2:3–4
    131. ↑ Hos. 13:9, Mueller, J.T., Christian Dogmatics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. p. 637, section "The Doctrine of the Last Things (Eschatology), part 7. "Eternal Damnation", and Engelder, T.E.W., Popular Symbolics. St. Louis: Concordia Publishing House, 1934. pp. 135–136, Part XXXIX. "Eternal Death", paragraph 196.
    132. ↑ Στατιστικά από το adherentes.com
    133. ↑ «Religion Flow Chart: Christianity». Faiths and Freedoms: Religious Diversity in New York City. Macaulay Honors College at CUNY. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2015. 
    134. ↑ «Branches of Chrisitianity». Waupun, WI: Waupun Area School District. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2015. 

    Βιβλιογραφία

    • Quentin Skinner,«Η απολυταρχία και η Λουθηρανική Μεταρρύθμιση», στο: Τα θεμέλια της νεότερης πολιτικής σκέψης, μτφρ.Μαρίνος Σαρηγιάννης, εκδ.Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2005, σελ.307-421


    Καθιερωμένοι όροι
    Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λουθηρανισμός&oldid=8110761"