Λούκας Κράναχ ο Πρεσβύτερος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Λούκας Κράναχ ο Πρεσβύτερος
Lucas Cranach d. Ä. 063.jpg
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Lucas Cranach der Ältere (Γερμανικά)
Γέννηση1472
Κρόναχ, Γερμανία
Θάνατος16 Οκτωβρίου 1553 (81 ετών)
Βαϊμάρη, Γερμανία
Τόπος ταφήςΒαϊμάρη
ΚατοικίαCranachhaus (1552–1553)
Ιδιότηταζωγράφος[1][2][3], χαράκτης[4][5], γραφίστας[3][6], σχεδιαστής[4], σχεδιαστής[4], καλλιτέχνης[6], σκιτσογράφος[6], χαλκοχαράκτης[6], φαρμακοποιός[6] και εκδότης[6]
ΣύζυγοςBarbara Brengbier
ΤέκναΧανς Κράναχ[7][6] και Λούκας Κράναχ ο νεότερος[7][6]
ΓονείςHans Maler[8] και Hans Sunder[6] και Barbara Hübner[8]
ΣυγγενείςChristian Brück (γαμπρός)[9], Gregor Brück (συμπέθερος), Augustin Cranach (εγγονός), Lucas Cranach III. (εγγονός), Georg Dasch (γαμπρός)[9], Caspar Pfreundt (γαμπρός)[9] και Aegidius Strauch (σύζυγος εγγονής)
ΚίνημαΑναγεννησιακή τέχνη στη Γερμανία[5][10]
Είδος τέχνηςΖωγραφική
Καλλιτεχνικά ρεύματαΑναγεννησιακή τέχνη στη Γερμανία
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Λούκας Κράναχ ο Πρεσβύτερος (Lucas Cranach der Ältere, 4 Οκτωβρίου 1472 - 16 Οκτωβρίου 1553) ήταν Γερμανός αναγεννησιακός ζωγράφος και χαράκτης. Είναι γνωστός για τα πορτραίτα του, τόσο Γερμανών πριγκίπων όσο και των ηγετών της Μεταρρύθμισης, τα κηρύγματα των οποίων ενστερνίστηκε με ενθουσιασμό, γεγονός που τον κατέστησε στενό φίλο του Μαρτίνου Λούθηρου.

Πρώιμος βίος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στο Κρόναχ (Kronach) στην άνω Φρανκονία (σήμερα στην κεντρική Γερμανία), το 1472. Έμαθε την τέχνη της ζωγραφικής από τον πατέρα του Χανς Μάλερ (Hans Maler) (το επώνυμό του σημαίνει «ζωγράφος» και δηλώνει το επάγγελμά του, όχι την καταγωγή του, σύμφωνα με τον τρόπο της εποχής και της τάξης).[11] Η μητέρα του, πατρικό όνομα Hübner, πέθανε το 1491. Αργότερα, το όνομα της γενέτειράς του χρησιμοποιήθηκε για το επώνυμό του, ένα άλλο έθιμο της εποχής. Το πώς εκπαιδεύτηκε ο Κράναχ δεν είναι γνωστό, αλλά μάλλον με τοπικούς Διδασκάλους της Νότιας Γερμανίας, όπως και ο σύγχρονός του Ματίας Γκρύνεβαλντ (Matthias Grünewald), που εργάστηκε στο Μπάμπεργκ και στο Ασάφενμπουργκ (Το Μπάμπεργκ είναι η πρωτεύουσα της μητρόπολης στην οποία βρίσκεται το Κρόναχ).[12] Υπάρχουν επίσης υποθέσεις ότι ο Κράναχ πέρασε λίγο χρόνο στη Βιέννη γύρω στο 1500.[11]

Από το 1504 έως το 1520 ζούσε σε ένα σπίτι στη νοτιοδυτική γωνία της αγοράς στο Βίττενμπεργκ.[13]

Σύμφωνα με τον Gunderam (δάσκαλο των παιδιών του Κράναχ), ο Κράναχ απέδειξε το ταλέντο του ως ζωγράφος πριν από το τέλος του 15ου αιώνα. Στη συνέχεια, το έργο του τράβηξε την προσοχή του Δούκα Φρειδερίκου Γ΄, εκλέκτορα της Σαξονίας, γνωστού ως "Φρειδερίκος ο Σοφός", ο οποίος προσέλαβε τον Κράναχ στην Αυλή του το 1504. Τα αρχεία του Βίττενμπεργκ επιβεβαιώνουν τη δήλωση του Gunderam: το όνομα του Κράναχ εμφανίζεται για πρώτη φορά σε δημόσιους λογαριασμούς στις 24 Ιουνίου 1504, όταν του καταβλήθηκαν 50 χρυσά νομίσματα της εποχής (gulden) ως μισθό μισού έτους, ως pictor ducalis («ο ζωγράφος του δούκα»).[12] Ο Κράναχ επρόκειτο να παραμείνει στην υπηρεσία του εκλέκτορα ή και των διαδόχων του για το υπόλοιπο της ζωής του, αν και είχε τη δυνατότητα να αναλαμβάνει άλλες εργασίες.[11]

Ο Cranach νυμφεύτηκε τη Μπάρμπαρα Μπρένγκμπιερ (Barbara Brengbier), θυγατέρα ενός αστού της Γκότα (Gotha) η οποία είχε γεννηθεί εκεί. Απεβίωσε στο Βίττενμπεργκ στις 26 Δεκεμβρίου 1540. Ο Κράναχ αργότερα έγινε ιδιοκτήτης μιας οικίας στη Γκότα,[12] αλλά πιθανότατα γνώρισε τη σύζυγό του κοντά στο Βίττενμπεργκ, όπου η οικογένειά της είχε επίσης ένα σπίτι, το οποίο αργότερα ανήκε επίσης στον Κράναχ.[11]

Σταδιοδρομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απόλλων και Άρτεμις, 1530

Η πρώτη ένδειξη της ικανότητας του Κράναχ ως καλλιτέχνη προέρχεται από πίνακα με ημερομηνία 1504. Στην αρχή της σταδιοδρομίας του ήταν ενεργός σε πολλούς κλάδους του επαγγέλματός του: μερικές φορές ως ζωγράφος διακοσμήσεων, πιο συχνά ζωγράφιζε πορτρέτα και εικόνες για Αγία Τράπεζα, δημιουργούσε ξυλόγλυπτα, χαρακτικά, και σχεδίαζε των νομίσματα για τον εκλέκτορα.[12]

Τις πρώτες ημέρες της επίσημης απασχόλησής του, εκπλήσσει τους αυλικούς του εκλέκτορα με τον ρεαλισμό με τον οποίο ζωγράφισε νεκρή φύση, θηράματα και κερασφόρες έλαφους σε τοιχογραφίες των εξοχικών ανακτόρων στο Κόμπουργκ και το Λόχα (Locha). Οι πίνακές του με ελάφια και αγριογούρουνα θεωρούνταν εντυπωσιακοί, και ο δούκας καλλιέργησε το πάθος του για αυτή τη μορφή τέχνης, μεταφέροντάς τον στο πεδίο κυνηγιού, όπου σκιαγράφησε τη «χάρη του» να κυνηγά το αρσενικό ελάφι, ή τον δούκα Ιωάννη να κτυπά ένα κάπρο.[12]

Πριν το 1508 είχε ζωγραφίσει αρκετές εικόνες για την Αγία Τράπεζα στην "Εκκλησία του Κάστρου" στο Βίττενμπεργκ ανταγωνιζόμενος τους Άλμπρεχτ Ντύρερ, Χανς Μπουργκμάιρ (Hans Burgkmair) και άλλους. Ο δούκας και ο αδερφός του Ιωάννης απεικονίστηκαν σε διάφορες στάσεις και δημοσιεύθηκαν πολλές από τις καλύτερες ξυλογραφίες και χαρακτικά σε χαλκό.[12]

Το 1509 ο Κράναχ ταξίδεψε στην Ολλανδία και ζωγράφισε τον αυτοκράτορα Μαξιμιλιανό και το αγόρι που στη συνέχεια έγινε ο αυτοκράτορας Κάρολος Ε΄. Μέχρι το 1508 ο Κράναχ υπέγραφε τα έργα του με τα αρχικά του. Εκείνη τη χρονιά, ο εκλέκτορας του έδωσε ως έμβλημα το φτερωτό φίδι, το οποίο αντικατέστησε τα αρχικά στους πίνακές του μετά από εκείνη την ημερομηνία.[12]

Πορτρέτο του Φρειδερίκου Γ΄, εκλέκτορα της Σαξονίας, περ. 1530–1535

Ο Κράναχ ήταν ζωγράφος των εκλεκτόρων της Σαξονίας στο Βίττενμπεργκ, μιας περιοχής στην καρδιά της αναδυόμενης προτεσταντικής πίστης. Οι προστάτες του ήταν ισχυροί υποστηρικτές του Λούθηρου, και ο Κράναχ χρησιμοποίησε την τέχνη του ως σύμβολο της νέας πίστης. Ο Κράναχ ζωγράφισε πολλά πορτρέτα του Λούθηρου και προμήθευσε τα ξυλόγλυπτα εικονογραφήματα για τη μετάφραση της Βίβλου του Λούθηρου στη Γερμανικά.[14] Λίγο αργότερα, ο Δούκας του χορήγησε το μονοπώλιο της πώλησης φαρμάκων στο Βίττενμπεργκ, πιστοποιητικό τυπογράφου με τα σχετικά προνόμια και τα αποκλειστικά προνόμια ως προς τα πνευματικά δικαιώματα στη Βίβλο. Οι πρέσες του Κράναχ χρησιμοποιήθηκαν από τον Μαρτίνο Λούθηρο. Το φαρμακείο του ήταν ανοιχτό για αιώνες, και δυστυχώς χάθηκε από πυρκαγιά το 1871.[12]

Ο Κράναχ, όπως και ο προστάτης του, ήταν πολύ φιλικός με τους Προτεστάντες Μεταρρυθμιστές σε πολύ πρώιμο στάδιο. Ωστόσο, είναι δύσκολο να καθοριστεί η στιγμή της πρώτης συνάντησής του με τον Μαρτίνο Λούθηρο. Η παλαιότερη αναφορά στον Κράναχ στην αλληλογραφία του Λούθηρου χρονολογείται από το 1520. Σε μια επιστολή που γράφηκε στη Βορμς το 1521, ο Λούθηρος τον αποκαλεί «κουτσομπολιό» του, αναφερόμενος θερμά στην «Gevatterin» του, τη σύζυγο του καλλιτέχνη. Ο Κράναχ δημιούργησε πρώτη φορά ένα χαρακτικό του Λούθηρου το 1520, όταν ο Λούθηρος ήταν Αυγουστινιανικός μοναχός. Πέντε χρόνια αργότερα, ο Λούθηρος παραιτήθηκε από τους θρησκευτικούς του όρκους και ο Κράναχ ήταν παρών ως μάρτυρας στην τελετή αρραβώνα του Λούθηρου με την Καταρίνα φον Μπόρα.[11] Ήταν, επίσης, ανάδοχος στο πρώτο τους παιδί, τον Γιοχάννες "Χανς" Λούθερ (Johannes "Hans" Luther), ο οποίος γεννήθηκε το 1526. Το 1530 ο Λούθηρος έζησε στην ακρόπολη του οχυρού κάστρου Veste Coburg υπό την προστασία του Δούκα του Σαξ-Κόμπουργκ και το δωμάτιό του σώζεται εκεί μαζί με έναν πίνακα του. Οι Δούκες έγιναν σημαντικοί συλλέκτες του έργου του Κράναχ, μερικοί από τους πίνακές του παραμένουν στην οικογενειακή συλλογή στο κάστρο Κάλλενμπεργκ {Callenberg).

Το 1525 απεβίωσε ο εκλέκτορας Φρειδερίκος ο Σοφός και το 1532 ο αδελφός του Ιωάννης. Αυτό δεν επέφερε καμία αλλαγή στη θέση του Κράναχ. Παρέμεινε ευνοούμενος του Ιωάννη-Φρειδερίκου Α', υπό τον οποίο δύο φορές (1531 και 1540) ανέλαβε το αξίωμα του "Άρχοντα του Κάστρου" (burgomaster) του Βίττενμπεργκ.[12] Το 1547, ο Ιωάννης-Φρειδερίκος συνελήφθη αιχμάλωτος κατά τη μάχη του Μύλμπεργκ (Mühlberg) και το Βίττενμπεργκ πολιορκήθηκε.

Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας ο Κάρολος Ε΄, ο Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους, θυμήθηκε τον Κράναχ από την παιδική του ηλικία και τον κάλεσε στο στρατόπεδό του στο Πίστριτς. Ο Κράναχ πήγε εκεί και παρακάλεσε γονατιστός για την ευγενική μεταχείριση του εκλέκτορα Ιωάννη-Φρειδερίκου.[12]

Τρία χρόνια μετά, όταν όλοι οι αξιωματούχοι της Αυτοκρατορίας συναντήθηκαν στο Άουγκσμπουργκ για να λάβουν εντολές από τον Αυτοκράτορα, ήρθε στην Αυλή ο Τιτσιάνο, στην προσπάθεια του Καρόλου να ζωγραφίσει τον Βασιλιά Φίλιππο της Ισπανίας. Ο Ιωάννης-Φρειδερίκος ζήτησε από τον Κράναχ να επισκεφτεί την πόλη και για μερικούς μήνες ο Κράναχ διέμεινε στην κατοικία του αιχμάλωτου εκλέκτορα, τον οποίο στη συνέχεια συνόδευσε στο σπίτι του το 1552.

Ο Κράναχ απεβίωσε σε ηλικία 81 ετών στις 16 Οκτωβρίου 1553, στη Βαϊμάρη. Το σπίτι στο οποίο διέμενε υπάρχει ακόμη στην Αγορά της πόλης.[15] Τάφηκε στο Jacobsfriedhof στη Βαϊμάρη.

Den gylne tidsalder, Gullalderen (Ο χρυσός Αιώνας), 1530, National Museum of Art, Architecture and Design

Ο Κράναχ είχε δύο γιους, και οι δύο τους καλλιτέχνες: τον Χανς Κράναχ (Hans Cranach), του οποίου ο βίος είναι εν πολλοίς άγνωστος -απεβίωσε στη Μπολόνια το 1537- και τον Λούκας Κράναχ τον Νεότερο, ο οποίος γεννήθηκε το 1515 και απεβίωσε το 1586.[11] Είχε επίσης τρεις θυγατέρες. Μία από αυτές ήταν η Μπάρμπαρα Κράναχ (Barbara Cranach), η οποία απεβίωσε το 1569, και η οποία είχε παντρευτεί τον Κρίστιαν Μπρυκ (Christian Brück (Pontanus)) και ήταν πρόγονος του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε .

Η εγγονή του παντρεύτηκε τον Πρεσβύτερο Πόλυκαρπ Λέυζερ (Polykarp Leyser), καθιστώντας τον έτσι πρόγονο της οικογένειας των θεολόγων Λέυζερ.

Επιλογή έργων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Κατάλογος έργων του Λούκας Κράναχ του Πρεσβύτερου
  • Ο Άγιος Ιερώνυμος μετανοών, 1502, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης

    Ο Άγιος Ιερώνυμος μετανοών, 1502, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης

  • Σταύρωση, 1503, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη

    Σταύρωση, 1503, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη

  • Ανάπαυση κατά την φυγή στην Αίγυπτο, 1504, Βερολίνο, Πινακοθήκη

    Ανάπαυση κατά την φυγή στην Αίγυπτο, 1504, Βερολίνο, Πινακοθήκη

  • Το μαρτύριο της Αγίας Αικατερίνης, 1506, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

    Το μαρτύριο της Αγίας Αικατερίνης, 1506, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

  • Torgauer Altar, 1509, Φραγκφούρτη, Μουσείο Σταίντελ

    Torgauer Altar, 1509, Φραγκφούρτη, Μουσείο Σταίντελ

  • Το μαρτύριο της Αγίας Βαρβάρας, 1510, Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

    Το μαρτύριο της Αγίας Βαρβάρας, 1510, Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

  • Ο δούκας της Σαξονίας Ερρίκος ο Ευσεβής και η Αικατερίνη του Μεκλεμβούργου, 1514, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

    Ο δούκας της Σαξονίας Ερρίκος ο Ευσεβής και η Αικατερίνη του Μεκλεμβούργου, 1514, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

  • Νύμφη των πηγών ξαπλωμένη, 1518, Λειψία, Museum der bildenden Künste

    Νύμφη των πηγών ξαπλωμένη, 1518, Λειψία, Museum der bildenden Künste

  • Σαμψών και Δαλιδά, 1528–30, Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

    Σαμψών και Δαλιδά, 1528–30, Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

  • Κυνήγι ελαφιού του εκλέκτορα Φρειδερίκου του Σοφού, 1529, Βιέννη, 1529, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης

    Κυνήγι ελαφιού του εκλέκτορα Φρειδερίκου του Σοφού, 1529, Βιέννη, 1529, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης

  • Ο Παράδεισος (Η ιστορία των Πρωτοπλάστων), 1530, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

    Ο Παράδεισος (Η ιστορία των Πρωτοπλάστων), 1530, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

  • Ο Βάκχος στο κρασοβάρελο, 1530, Βασιλεία, Kunstmuseum

    Ο Βάκχος στο κρασοβάρελο, 1530, Βασιλεία, Kunstmuseum

  • Αδάμ και Εύα, 1531, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

    Αδάμ και Εύα, 1531, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

  • Ο εκατόνταρχος κάτω από τον Σταυρό, 1536, Ουάσινγκτον, National Gallery of Art

    Ο εκατόνταρχος κάτω από τον Σταυρό, 1536, Ουάσινγκτον, National Gallery of Art

  • Έρως κηριοκλέπτης, 1537, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

    Έρως κηριοκλέπτης, 1537, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

  • Μαρτίνος Λούθηρος και Φίλιππος Μελάγχθων, 1543, Φλωρεντία, Ουφίτσι

    Μαρτίνος Λούθηρος και Φίλιππος Μελάγχθων, 1543, Φλωρεντία, Ουφίτσι

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ (Σλοβακικά, Τσεχικά, Αγγλικά) Web umenia. www.webumenia.sk/autor/1685. Ανακτήθηκε στις 7  Απριλίου 2018.
  2. ↑ NMVW-collection website. 81632. Ανακτήθηκε στις 16  Ιανουαρίου 2020.
  3. ↑ 3,0 3,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/16853. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 vocab.getty.edu/page/ulan/500115364.
  5. ↑ 5,0 5,1 Artnet. lucas-cranach-the-elder.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 6,9 (Γερμανικά) Catalog of the German National Library. 118522582. Ανακτήθηκε στις 5  Απριλίου 2023.
  7. ↑ 7,0 7,1 (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 8  Μαρτίου 2021. 500115364. Ανακτήθηκε στις 22  Μαΐου 2021.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 118522582.
  10. ↑ www.artnet.com/artists/lucas-cranach-the-elder/.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 «About Lucas Cranach». Cranach Digital Archive. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2012. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 12,9  Μία ή περισσότερες προτάσεις από το προηγούμενο κείμενο ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Cranach, Lucas» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 7 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 364 
  13. ↑ Cranach plaque, Marktplatz, Wittenberg
  14. ↑ «Gallery Label for Crucifixion». 
  15. ↑ The Jack and Belle Linsky Collection in the Metropolitan Museum of Art. New York, NY: Metropolitan Museum of Art. 1984. σελ. 101. ISBN 978-0-87099370-1. Lucas Cranach the Elder was perhaps the most successful German artist of his time. 
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λούκας_Κράναχ_ο_Πρεσβύτερος&oldid=10055922"