Κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπάγου 1952

Κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπάγου

Βασιλευομένη Δημοκρατία
Ημερομηνία σχηματισμού	19 Νοεμβρίου 1952
Ημερομηνία διάλυσης	6 Οκτωβρίου 1955
Πρόσωπα και δομές
Αρχηγός Κράτους	Παύλος Α΄ της Ελλάδας
Πρόεδρος Κυβέρνησης	Αλέξανδρος Παπάγος
Αντιπρόεδρος Κυβέρνησης	Παναγιώτης Κανελλόπουλος (από 15 Δεκεμβρίου 1954) - Στέφανος Χ. Στεφανόπουλος (από 15 Δεκεμβρίου 1954)
Συνολικός αριθμός Μελών	50
Συμμετέχοντα κόμματα	Ελληνικός Συναγερμός
Κατάσταση στο νομοθετικό σώμα	Κυβέρνηση πλειοψηφίας 247 / 300 (82%)
Αξιωματική Αντιπολίτευση	Ένωσις Κομμάτων Ε.Π.Ε.Κ.-Φιλελευθέρων
Αρχηγός Αξιωματικής Αντιπολίτευσης	Νικόλαος Πλαστήρας - Σοφοκλής Βενιζέλος
Ιστορία
Εκλογές	Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1952
Θητεία νομοθετικού σώματος	12 Δεκεμβρίου 1952 - 11 Ιανουαρίου 1956 (Γ κοινοβουλευτική περίοδος)
Προηγούμενη	Υπηρεσιακή κυβέρνηση Δημητρίου Κιουσόπουλου 1952
Διάδοχη	Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή 1955

Η Κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπάγου 1952 (Νοέμβριος 1952 – Οκτώβριος 1955) σχηματίστηκε μετά την νίκη του κόμματος του Ελληνικού Συναγερμού στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952.
Εξαιτίας της αλλαγής του εκλογικού συστήματος, ο Ελληνικός Συναγερμός κατάφερε να αποκτήσει μεγάλη πλειοψηφία στην Βουλή και έτσι να κυβερνήσει ανεμπόδιστα για σχεδόν τέσσερα χρόνια, διάστημα πρωτόγνωρο για την μέχρι τότε πολιτική ζωή της χώρας.
Έχοντας ως προτεραιότητα την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας, και με κύριο μοχλό, τον Υπουργό Συντονισμού, Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη, επεδίωξε την εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών, και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας ενισχύοντας τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων, και ρυθμίζοντας τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Σε αυτήν την κατεύθυνση, αρχές του 1953 η κυβέρνηση ανακοίνωσε την συγχώνευση της ιδιωτικής «Τράπεζας Αθηνών» με την «Εθνική Τράπεζα», δημιουργώντας τον μεγαλύτερο πιστωτικό οργανισμό στην Ελλάδα, που θα προωθούσε την ανάπτυξη της χώρας σύμφωνα με τα σχέδια της κυβέρνησης. Την άνοιξη του 1953, έγινε περίφημη υποτίμηση της δραχμής κατά 50% καθώς και η πλήρης απελευθέρωση των εισαγωγών.

Την υποτίμηση της δραχμής ανήγγειλε ο Μαρκεζίνης μέσω ραδιοφωνικού μηνύματος προς τον Ελληνικό λαό: «Αναγγέλω προς τον ελληνικόν λαόν βαρύσημαντον απόφασιν της κυβερνήσεως. Από της ώρας ταύτης, 9ης εσπερινής της 9ης Απριλίου η επίσημος σχέσις της τιμής της δραχμής με την τιμήν του δολλαρίου καθορίζεται εις 30.000 δραχμές εν δολλάριον. Αντιστοίχως δε προς την σχέσιν αυτήν καθορίζονται και αι τιμαί όλων των άλλων ξένων νομισμάτων. Η απόφασις αυτή λαμβάνεται με την ομόφωνον γνώμην της Νομισματικής Επιτροπής καθώς και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.»

Η κίνηση αυτή, όπως υπέδειξε ο Υπουργός Συντονισμού σε ομιλία του στην Βουλή τον Νοέμβριο του 1953 είχε αποδειχτεί άκρως ευεργετική για το ισοζύγιο των εξωτερικών πληρωμών, την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, τις εξαγωγές, τα συναλλαγματικά έσοδα από τους άδηλους πόρους, και την αύξηση των ιδιωτικών καταθέσεων προς τις τράπεζες. Τους ισχυρισμούς του Μαρκεζίνη επιβεβαίωσαν και τα οικονομικά στοιχεία που έδωσε η Τράπεζα της Ελλάδας για το 1953: αύξηση του ΑΕΠ κατά 14,5% , αύξηση στην βιομηχανική παραγωγή κατά 12,6%, αύξηση των άδηλων πόρων από 74,4 εκ. δολλάρια το 1952, σε 107, 8 εκ, δολλάρια το 1953, αύξηση των εξαγωγών, μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου.
Πολλοί ιστορικοί επιμένουν ωστόσο στην άποψη ότι τα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης δεν βοήθησαν τις μεγάλες μάζες του πληθυσμού, αλλά μόνο τους επιχειρηματίες. Ενδεικτική αυτή της οπτικής είναι η γνώμη του καθηγητή Άγγελου Αγγελόπουλου που έγραψε ότι «...οι μισθοί ιδία των δημοσίων υπαλλήλων και μιας μεγάλης κατηγορίας των ιδιωτικών είναι πλέον ανεπαρκείς και δεν εξασφαλίζουν την στοιχειώδη διαβίωσιν, ενώ η μεγάλη μάζα του λαού στερείται των στοιχειωδών μέσων από απόψεως διατροφής, ιματισμού και κατοικίας». Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στις αρχές του 1954 το υπουργείο Πρόνοιας, 2.420.535 άτομα είχαν πιστοποιητικό απορίας. Από αυτούς, οι 1.793.545 χαρακτηρίζονταν άποροι α` κατηγορίας, δηλ. είχαν εισόδημα ως 120 δραχμές το μήνα (120.000 της εποχής εκείνης).Εξάλλου, σε 500.000 υπολογιζόταν τότε ο αριθμός των φυματικών ασφαλισμένων του ΙΚΑ. Οι έμμεσοι φόροι, που έπλητταν τους μισθωτούς, έφτασαν το 82% του συνόλου της φορολογίας.»

Το Κυπριακό ήταν ένα άλλο μείζον θέμα που η κυβέρνηση κλήθηκε να χειριστεί. Η κυβέρνηση Παπάγου ήταν η πρώτη ελληνική κυβέρνηση που ζήτησε -χωρίς όμως επιτυχία - την διεθνοποίηση του ζητήματος, καλώντας τον ΟΗΕ να αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο. Οι προσφυγές της Ελλάδας, το 1954 και το 1955 δεν στέφθηκαν με επιτυχία όμως καθώς κανένα σχεδόν μέλος του Οργανισμού δεν ήταν διατεθειμένο να συζητήσει για αλλαγή του καθεστώτος στην Κύπρο.

Από τις αρχές του 1955 η υγεία του Πρωθυπουργού άρχισε να κλονίζεται εξαιτίας της αναζωπύρωσης παλαιάς φυματίωσης, και κάθε μήνας που περνούσε τον έφερνε όλο και πιο κοντά στο θάνατο. Το πρωί της 4ης Οκτωβρίου 1955 - της ημέρας που θα πέθαινε - όρισε αναπληρωτή Πρωθυπουργό και ουσιαστικά διάδοχό του, τον Στέφανο Στεφανόπουλο. Όμως, ο βασιλιάς Παύλος, είχε άλλη γνώμη, και παρεμβαίνοντας δυναμικά στην πολιτική σκηνή, δίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, στον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου

• «Πρωθυπουργός» - («Πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου») : Αλέξανδρος Παπάγος

• «Υπουργός Προεδρείας της Κυβερνήσεως» : Παναγιώτης Σιφναίος
• «Υπουργός Συντονισμού» : Σπυρίδων Μαρκεζίνης

- παραιτήθηκε και αντικαταστάθηκε στις 3 Απριλίου 1954 από τον Θάνο Καψάλη

• «Υπουργός Βοηθός - Αναπληρωτής Υπουργού Συντονισμού» : Θάνος Καψάλης (από 9 Σεπτεμβρίου 1953)

παραιτήθηκε στις 3 Απριλίου 1954

• «Υφυπουργός Αποκαταστάσεως Σεισμοπλήκτων νήσων» του Υπουργείου Συντονισμού : Χρήστος Ευαγγελάτος (από 9 Σεπτεμβρίου 1953)
• «Υπουργός Εθνικής Αμύνης» : προσωρινά, Αλέξανδρος Παπάγος

- αντικαταστάθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1952 από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο

• «Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης» : Σωκράτης Δημάρατος

- παραιτήθηκε στις 4 Μαΐου 1953 και η θέση έμεινε κενή

«Υφυπουργός Στρατιωτικών» : Σωκράτης Δημάρατος (από 4 Μαΐου 1953)

«Υφυπουργός Ναυτικών» : Σπυρίδων Γεωργούλης (από 4 Μαΐου 1953)

«Υφυπουργός Αεροπορίας» :Σέργιος Γυαλίστρας (από 4 Μαΐου 1953)

• «Υπουργός Εξωτερικών» : Στέφανος Χ. Στεφανόπουλος
• «Υπουργός Δικαιοσύνης» : Δημήτριος Μπαμπάκος
• «Υπουργός Εσωτερικών» : Παυσανίας Λυκουρέζος
• «Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων» : Κωνσταντίνος Καλλίας
• «Υπουργός Οικονομικών» : Κωνσταντίνος Παπαγιάννης
• «Υφυπουργός Οικονομικών» : Λάμπρος Ευταξίας
• «Υπουργός Εμπορίου» : Θάνος Καψάλης

- αντικαταστάθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1953 από τον Παναγιώτη Παπαληγούρα

• «Υφυπουργός Εμπορίου» : Παναγιώτης Παπαληγούρας

- παραιτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1953 καθώς το Υφυπουργείο διαλύθηκε

• «Υπουργός Βιομηχανίας» : Αριστείδης Πρωτοπαπαδάκης
• «Υπουργός Δημοσίων Έργων» : Κωνσταντίνος Καραμανλής
• «Υπουργός Συγκοινωνιών» : Χαράλαμπος Ψαρρός
• «Υφυπουργός Συγκοινωνιών» : Αλέξανδρος Καραθόδωρος
• «Υπουργός Γεωργίας» : Ανδρέας Αποστολίδης

- παραιτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 1951 και τα καθήκοντά του ανέλαβε ο Παναγιώτης Παπαληγούρας

• «Υπουργός Κοινωνικής Προνοίας»: Κωνσταντίνος Αδαμόπουλος
• «Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας : Λάμπρος Λαμπριανίδης (απεβίωσε στις 13 Δεκεμβρίου 1953)

- αντικαταστάθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1953 από τον Εμμανουήλ Μαρινάκη

• «Υπουργός Εργασίας» : Ελευθέριος Γονής
• «Υπουργοί άνευ Χαρτοφυλακίου» Παναγιώτης Κανελλόπουλος (παραιτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1953) & Εμμανουήλ Τσουδερός & Γεώργιος Εξηντάρης

• «Υπουργός - Γενικός Διοικητής Βορείου Ελλάδος» : Ανδρέας Στράτος

Ανασχηματισμός 11ης Απριλίου 1954

Η παραίτηση του Υπουργού Συντονισμού, Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη λόγω διαφωνίας του με την πολιτική της κυβέρνησης, προκάλεσε τον πρώτο ανασχηματισμό της κυβέρνησης, καθώς απομακρύνθηκαν και κάποιοι υπουργοί - φίλοι του Μαρκεζίνη. Αν και οι πληροφορίες για τους λόγους της παραίτησης είναι αντικρουόμενες, καθώς η κάθε πλευρά την αιτιολογεί διαφορετικά, οι διπλωματικές και δημοσιογραφικές πηγές της εποχής, την εντοπίζουν στην διαφωνία του Μαρκεζίνη για την ανακίνηση του Κυπριακού ζητήματος, αλλά κυρίως στις βλέψεις του Υπουργού για άνοδο στην Αντιπροεδρία της Κυβέρνησης.

• «Υπουργός Προεδρείας της Κυβερνήσεως» : Γεώργιος Ράλλης
• «Υπουργός Συντονισμού» : Θάνος Καψάλης

- αντικαταστάθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1954 προσωρινά από τον Παναγιώτη Παπαληγούρα

• «Υφυπουργός Αποκαταστάσεως Σεισμοπλήκτων νήσων» του Υπουργείου Συντονισμού : Γεώργιος Ρωμανός

- παραιτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1954

• «Υπουργός Εθνικής Αμύνης» : Παναγιώτης Κανελλόπουλος

«Υφυπουργός Στρατιωτικών» : Σωκράτης Δημάρατος

«Υφυπουργός Ναυτικών» : Σπυρίδων Γεωργούλης

«Υφυπουργός Αεροπορίας» :Σέργιος Γυαλίστρας

• «Υπουργός Εξωτερικών» : Στέφανος Χ. Στεφανόπουλος
• «Υπουργός Δικαιοσύνης» : Κλεάνθης Θεοφανόπουλος
• «Υπουργός Εσωτερικών» : Ιωάννης Νικολίτσας
• «Υφυπουργός Εσωτερικών επί της Δημόσιας Τάξεως και Ασφαλείας» : Βάσσος Βραχνός (από 14 Απρίλίου 1954)
• «Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων» : Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος
• «Υπουργός Οικονομικών» : Κωνσταντίνος Παπαγιάννης

παραιτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1954 και τα καθήκοντά του ανέλαβε προσωρινά ο Υφυπουργός των Οικονομικών

• «Υφυπουργός Οικονομικών» : Λάμπρος Ευταξίας
• «Υπουργός Εμπορίου» : Παναγιώτης Παπαληγούρας
• «Υπουργός Βιομηχανίας» : Αριστείδης Πρωτοπαπαδάκης
• «Υπουργός Δημοσίων Έργων» : Κωνσταντίνος Καραμανλής
• «Υπουργός Συγκοινωνιών» : Στυλιανός Κούνδουρος
• «Υφυπουργός Συγκοινωνιών» : Χρήστος Γερακίνης
• «Υπουργός Γεωργίας» : Πέτρος Λεβαντής
• «Υπουργός Κοινωνικής Προνοίας»: Χρήστος Σολωμονίδης
• «Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας : Γεώργιος Βογιατζής
• «Υπουργός Εργασίας» : Ελευθέριος Γονής
• «Υπουργοί άνευ Χαρτοφυλακίου» : Εμμανουήλ Τσουδερός & Γεώργιος Εξηντάρης
• «Υπουργός - Γενικός Διοικητής Βορείου Ελλάδος» : Ανδρέας Στράτος

Ανασχηματισμός 15ης Δεκεμβρίου 1954

• «Υπουργός Προεδρείας της Κυβερνήσεως» : Γεώργιος Ράλλης
• «Υφυπουργός της Προεδρείας της Κυβερνήσεως» : Γεράσιμος Λύχνος
• «Υπουργός Συντονισμού» : Παναγιώτης Παπαληγούρας
• «Υπουργός Εθνικής Αμύνης» : Παναγιώτης Κανελλόπουλος
• «Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης» : Δημήτριος Βουρδουμπάς
• «Υπουργός Εξωτερικών» : Στέφανος Χ. Στεφανόπουλος
• «Υπουργός Δικαιοσύνης» : Κλεάνθης Θεοφανόπουλος
• «Υπουργός Εσωτερικών» : Ιωάννης Νικολίτσας
• «Υφυπουργός Εσωτερικών επί της Δημόσιας Τάξεως και Ασφαλείας» : Ευάγγελος Καλαντζής
• «Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων» : Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος
• «Υπουργός Οικονομικών» : Λάμπρος Ευταξίας
• «Υφυπουργός Οικονομικών» : Λεωνίδας Δερτιλής
• «Υπουργός Εμπορίου» : Λέων Μακκάς
• «Υφυπουργός Εμπορίου» : Αθανάσιος Ταλιαδούρος
• «Υπουργός Βιομηχανίας» : Αριστείδης Πρωτοπαπαδάκης
• «Υπουργός Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων» : Κωνσταντίνος Καραμανλής
• «Υφυπουργός Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων» : Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου
• «Υφυπουργός Αποκαταστάσεως Σεισμοπλήκτων νήσων» του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων» : Βασίλειος Παπαρρηγόπουλος
• «Υπουργός Γεωργίας» : Πέτρος Λεβαντής
• «Υφυπουργός Γεωργίας» : Περικλής Καβδάς
• «Υπουργός Κοινωνικής Προνοίας»: Σταύρος Πολυζωγόπουλος
• «Υφυπουργός Κοινωνικής Προνοίας» : Κωνσταντίνος Γιαβάσογλου
• «Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας : Γεώργιος Βογιατζής
• «Υπουργός Εργασίας» : Ανδρέας Στράτος
• «Υπουργοί άνευ Χαρτοφυλακίου» : Εμμανουήλ Τσουδερός & Γεώργιος Εξηντάρης
• «Υπουργός - Γενικός Διοικητής Βορείου Ελλάδος» - «Υπουργός Βορείου Ελλάδος» : Γεώργιος Κοσμάς (από 25 Μαΐου 1955)

Δείτε

• «Ελληνικά Επίκαιρα»: τηλεοπτικές ειδήσεις της 26ης Ιουλίου 1953 (κηδεία Νικολάου Πλαστήρα) [2]
• «Ελληνικά Επίκαιρα»: τηλεοπτικές ειδήσεις της 2ας Ιουνίου 1954 (επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα του ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας, Τίτο) [3]