Ιάσιο

Ιάσιο
	χάρτης
Χώρα	Ρουμανία
Περιφέρεια	Βορειοανατολική
Επαρχία	Ιάσιου
Δήμαρχος	Mihai Chirica
Πληθυσμός	263.410
Έκταση ( km²)	93,9
Τηλεφωνικός κωδικός	02-32
Πινακίδες κυκλοφορίας	IS
	Επίσημος ιστότοπος
	Πολυμέσα σχετικά με την πόλη
	δεδομένα (π • σ • ε )

Συντεταγμένες: 47°09′44″N 27°35′20″E / 47.1622°N 27.5889°E / 47.1622; 27.5889

Το Ιάσιο είναι η μεγαλύτερη πόλη της ανατολικής Ρουμανίας και έδρα του ομώνυμου νομού. Ευρισκόμενο στην ιστορική περιοχή της Μολδαβίας το Ιάσιο είναι ανέκαθεν ένα από τα κύρια κέντρα της κοινωνικής, πολιτιστικής, ακαδημαϊκής και καλλιτεχνικής ζωής της Ρουμανίας. Η πόλη ήταν πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Μολδαβίας από το 1564 ως το 1859, των Ενωμένων Πριγκιπάτων Μολδαβίας και Βλαχίας από το 1859 ως 1862 και της Ρουμανίας από το 1916 ως το 1918. Απετέλεσε σπουδαίο ελληνικό πνευματικό κέντρο στη περίοδο της τουρκοκρατίας και η συμβολή του στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε μεγάλη.

Γνωστό ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ρουμανίας, το Ιάσιο αποτελεί σύμβολο στη Ρουμανική ιστορία. Ο ιστορικός Νικολάε Γιόργκα έχει δηλώσει «Δεν θα έπρεπε να υπάρχει Ρουμάνος που να μη το γνωρίζει». Αναφερόμενο ακόμη ως Πρωτεύουσα της Μολδαβίας το Ιάσιο είναι το κύριο οικονομικό και επιχειρηματικό κέντρο του τμήματος της Μολδαβίας που ανήκει στη Ρουμανία.

Με την απογραφή του 2011 η κυρίως πόλη είχε πληθυσμό 290.477, που την καθιστά τη τέταρτη πολυπληθέστερη πόλη της Ρουμανίας, ενώ με 464.711 κατοίκους, η αστική περιοχή του Ιασίου ήταν η δεύτερη πολυπληθέστερη της Ρουμανίας (μετά το Βουκουρέστι), ενώ πάνω από 500.000 άνθρωποι ζουν στην περιαστική της περιοχή. Στεγάζοντας το παλαιότερο Ρουμανικό πανεπιστήμιο και το πρώτο πολυτεχνείο, το Ιάσιο είναι ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά και ερευνητικά κέντρα της χώρας, με πάνω από 60.000 φοιτητές σε 5 δημόσια πανεπιστήμια. Η κοινωνική και πολιτιστική ζωή περιστρέφεται γύρω από το Εθνικό Θέατρο Βασίλε Αλεξάντρι (το παλαιότερο στη Ρουμανία), την Κρατική Φιλαρμονική της Μολδαβίας, το Τιτιράσι Ατενέουμ, ένα διάσημο Βοτανικό Κήπο (τον παλαιότερο και μεγαλύτερο στη Ρουμανία), την Κεντρική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη (την παλαιότερη στη Ρουμανία), τα υψηλής ποιότητας πολιτιστικά κέντρα και φεστιβάλ και μια σειρά μουσείων, κατοικιών-μνημείων και θρησκευτικών και ιστορικών μνημείων.

Ετυμολογία και ονόματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πόλη ιστορικά αναφέρεται ως:

βουλγαρικά: Яш, Γιας‎‎
αγγλικά, πολωνικά: Jassy
γαλλικά: Iassy‎‎
γερμανικά: Jassy, Jassenmarkt
ελληνικά: Ιάσιο
εβραϊκά: Γιάσι ,יאסי‎‎
ουγγρικά: Jászvásár‎‎
ιταλικά: Iassi‎‎
ρωσικά: Яссы, Γιάσι‎‎
σερβικά: Јаши / Γιάσι‎‎
τουρκικά: Yaş‎‎
ουκρανικά: Ясси, Γιάσι‎‎
Γίντις: Γιας ,יאס

Οι μελετητές έχουν διάφορες θεωρίες για την προέλευση του ονόματος «Ιάσι». Μερικοί υποστηρίζουν ότι το όνομα προέρχεται από τη Σαρματική φυλή των Ιαζύγων (Ιρανικής προέλευσης, σχετιζόμενης πιθανόν με τον πολιτισμό Γιαζ του Ανατολικού Ιράν, που αναφέρεται από τον Οβίδιο στα Λατινικά: «Ipse vides onerata ferox ut ducata Iasyx/ Per media Histri plaustra bubulcus aquas» και «Iazyges et Colchi Metereaque turba Getaque/ Danubii mediis vix prohibentur aquis».^[1]

Μια, χαμένη σήμερα, επιγραφή σε Ρωμαϊκό οδοδείκτη, που βρέθηκε το 18ο αιώνα στο Όσιγιεκ της Κροατίας από το Ματίγια Πέταρ Κάταντσιτς, αναφέρει την ύπαρξη του Jassiorum municipium ή του Municipium Dacorum-Iassiorum κατά άλλες πηγές. Αλλες πηγές δείχνουν ότι το όνομα προήλθε από την Ιρανική Αλανική φυλή των Ιασίων, που έχουν την ίδια προέλευση με τους Ιαζύγους.

Αλλος ιστορικός (Α.Π. Χόρβατ) αναφέρει ότι οι Ιάσιοι ζούσαν με τους Κουμάνους και ότι έφυγαν από τον Καύκασο μετά την πρώτη Μογγολική εκστρατεία στη Δύση, εγκαθιστάμενοι προσωρινά κοντά στον Προύθο. Αυτός ισχυρίζεται ότι το εθνικό όνομα Jasz, που δόθηκε στους Ιασίους από τους Ούγγρους, έχει εσφαλμένα με τους Ιαζύγους και αποδεικνύει ότι η λέξη Jasz είναι Σλαβικό δάνειο. Το Ουγγρικό όνομα της πόλης (Jászvásár) σημαίνει επί λέξει "Ιασική Αγορά". Την ίδια έννοια μπορεί να υποδηλώνει το απαρχαιωμένο Ρουμανικό όνομα Târgul Ieșilor (και το κάποτε προτιμώμενο Iașii) και το Γερμανικό Jassenmarkt.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαιότητα και Μεσαίωνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαιολογικές έρευνες μαρτυρούν την παρουσία ανθρώπινων κοινοτήτων στη θέση της σημερινής πόλης και γύρω από αυτό ήδη από την προϊστορική εποχή. Μεταγενέστεροι οικισμοί είναι εκείνοι του πολιτισμού Κουκουτένι-Τρυπίλλια, ύστερου Νεολιθικού αρχαιολογικού πολιτισμού. Στην περιοχή του Ιασίου υπάρχουν αρχαιολογικές μαρτυρίες ανθρώπινων οικισμών από τον 6ο ως τον 7ο (Curtea Domnească) και από τον 7ο ως το 10ο αιώνα. Οι οικισμοί αυτοί περιείχαν ορθογώνια σπίτια με ημικυκλική φούρνους. Επίσης πολλά σκεύη (9ος-11ος αιώνας) που βρέθηκαν στο Ιάσιο έφεραν σταυρούς, φανερώνοντας ότι οι κάτοικοι ήταν Χριστιανοί.

Το όνομα της πόλης βρίσκεται πρώτη φορά σε έγγραφο το 1408. Πρόκειται για παραχώρηση ορισμένων εμπορικών προνομίων από τον Πρίγκιπα της Μολδαβίας Αλέξανδρο στους Πολωνούς εμπόρους του Λβόφ. Εντούτοις καθώς ακόμη υπάρχουν κτίρια προγενέστερα του 1408, π.χ. η Αρμενική Εκκλησία που πιστεύεται ότι χτίστηκε το 1395, είναι βέβαιο ότι η πόλη προϋπήρχε της πρώτης αναφοράς της.

Πρωτεύουσα της Μολδαβίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γύρω στα 1564 ο Πρίγκιπας Αλεξάντρου Λιπουσνεάνου μετέφερε την πρωτεύουσα της Μολδαβίας από τη Σουτσεάβα στο Ιάσιο. Μεταξύ 1561 και 1563 ο Ελληνας τυχοδιώκτης Πρίγκιπας Ιωάννης Ιάκωβος Ηρακλείδης ίδρυσε ένα σχολείο και μια Λουθηρανική εκκλησία.

Το 1640 ο Βασίλε Λούπου ίδρυσε το πρώτο σχολείο όπου η μητρική γλώσσα αντικατέστησε την Ελληνική και ένα τυπογραφείο στο Βυζαντινύ ρυθμού Μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών (χτίστηκε 1635–39), ενώ το 1643 εκδόθηκε στο Ιάσιο ο πρώτος τόμος στη Μολδαβία. Το 1642 ο Βασίλε Λούπου συγκάλεσε τη Σύνοδο Ιασίου με την οποία καταδικάστηκε η Ομολογία του Κυρίλλου Λούκαρη που περιελάμβανε καλβινικές δοξασίες. Το 17ο αιώνα ο Ηγεμόνας Γρηγόριος Β΄ Γκίκας ανακαίνισε την πόλη με πολλά δημόσια κτίρια και εκκλησίες κατασκευάζοντας για πρώτη φορά δίκτυο ύδρευσης. Επί ηγεμονίας του διαδόχου του Γρηγορίου Γ΄ Γκίκα το Ιάσιο έφθασε στη λαμπρότερη ακμή του.

Η πόλη πυρπολήθηκε από τους Τατάρους το 1513, από τους Οθωμανούς το 1538 και από Ρωσικά στρατεύματα το 1686, ενώ το 1734 επλήγη από πανώλη.

Με τη Συνθήκη του Ιασίου τερματίστηκε ο έκτος Ρωσοτουρκικός πόλεμος το 1792. Κατά το νεότερο μακρύ πόλεμο που τερματίσθηκε το 1812 το Ιάσιο καταλήφθηκε από τους Ρώσους. Το 1844 εξερράγη σοβαρή πυρκαγιά.

Συμβολή στην Ελληνική Επανάσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο στην Ιστορία είναι γνωστό σαν το μέρος που διάλεξε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης για να κηρύξει την επανάσταση των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων στις 24 Φεβρουαρίου του 1821. Στα χρόνια που η Ελλάδα και τα Βαλκάνια ανήκαν στην οθωμανική αυτοκρατορία, το Ιάσιο ήταν ένα απ' τα κέντρα του ελληνισμού και μάλιστα της Φιλικής Εταιρείας. Γι' αυτό και ο Υψηλάντης το θεώρησε κατάλληλο ν' αρχίσει την Επανάσταση από την πόλη αυτή, αλλά η αδιαφορία των μεγάλων της Ρωσίας και η απειρία του στρατού του οδήγησαν το κίνημα αυτό σε αποτυχία και σφαγή των συμπολεμιστών του.

Από τα μέσα του 19ου στον 20ό αιώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεταξύ 1564 και 1859 η πόλη ήταν πρωτεύουσα της Μολδαβίας. Στη συνέχεια μεταξύ 1859 και 1862 τόσο το Ιάσιο όσο και το Βουκουρέστι ήταν ντε φάκτο πρωτεύουσες των Ενωμένων Πριγκιπάτων της Μολδαβίας και της Βλαχίας. Το 1862, όταν η ένωση των δύο πριγκιπάτων αναγνωρίσθηκε με το όνομα Ρουμανία η εθνική πρωτεύουσα ορίστηκε το Βουκουρέστι. Για την απώλεια που προκκήθηξε στην πόλη το 1861 από τη μετακίνηση της έδρας της κυβέρνησης στο Βουκουρέστι η συντακτική συνέλευση ψήφισε την καταβολή 148.150 λέου σε δέκα ετήσιες δόσεις, πράγμα που δεν έγινε ποτέ.

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Ιάσιο ήταν πρωτεύουσα μιας σημαντικά μειωμένης Ρουμανίας για δύο χρόνια, μετά την κατάληψη του Βουκουρεστίου στις 6 Δεκεμβρίου 1916 από τις Κεντρικές Δυνάμεις. Η πρωτεύουσα επέστρεψε στο Βουκουρέστι μετά την ήττα της Γερμανίας και των συμμάχων της το Νοέμβριο του 1918. Το Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 1918 το Ιάσιο φιλοξένησε την αντι-Μπολσεβικική Διάσκεψη του Ιασίου.

Εβραϊκή κοινότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο επίσης ξεχωρίζει στην ιστορία των Εβραίων, με την πρώτη τεκμηριωμένη παρουσία Σεφαρδιτών Εβραίων από τα τέλη του 16ου αιώνα. Η παλαιότερη επιτύμβια επιγραφή στο τοπικό νεκροταφείο χρονολογείται πιθανόν από το 1610. Στα μέσα του 19ου αιώνα η πόλη ήταν Εβραϊκή τουλάχιστον κατά το ένα τρίτο.

Το 1855 στο Ιάσιο εκδόθηκε η πρώτη εφημερίδα σε γλώσσα Γίντις, η Korot Haitim και το 1876 αναμβισβήτητα ανέβηκε η πρώτη θεατρική παράσταση σε αυτή, έργο του Αμπραχαμ Γκολντφάντεν. Οι στίχοι του Χατικβά, του εθνικού ύμνου του Ισραήλ, γράφτηκαν στο Ιάσιο από το Ναφταλί Χερζ Ιμπέρ. Οι Εβραίοι μουσικοί του Ιασίου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της παράδοσης των Ασκεναζιτών Εβραίων, ως εκτελεστές και συνθέτες.

Σύμφωνα με την απογραφή του 1930, με πληθυσμό 34.662 (περίπου 34% του πληθυσμού της πόλης) οι Εβραίοι ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη εθνική ομάδα του Ιασίου. Υπήρχαν πάνω από 127 συναγωγές. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1947 ζούσαν στο Ιάσιο περίπου 38.000 Εβραίοι. Λόγω μαζικής μετανάστευσης στο Ισραήλ, το 1975 ζούσαν στο Ιάσιο περίπου 3.000 Εβραίοι και τέσσερις συναγωγές ήταν ενεργές.

Σήμερα το Ιάσιο έχει ένα φθίνοντα Εβραϊκό πληθυσμό 300 ως 600 μελών και δύο συναγωγές που λειτουργούν, εκ των οποίων η μ.ια, η Μεγάλη Συναγωγή του 1671, είναι η παλαιότερη επιβιώνουσα της Ρουμανίας.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τον πόλεμο, ενώ η πλήρης κλίμακα του Ολοκαυτώματος παρέμενε γενικά άγνωστη στις Συμμαχικές Δυνάμεις, το πογκρόμ του Ιασίου υπήρξε ένα από τα γνωστά παραδείγματα της βαρβαρότητας του Άξονα απέναντι στους Εβραίους. Το πογκρόμ διήρκεσε από τις 29 Ιουνίου ως τις 6 Ιουλίου 1941 και πάνω από 13.266 άνθρωποι, ή το ένα τρίτο του ΕβραΊκού πληθυσμού, σφαγιάστηκαν στο ίδιο το πογκρόμ ή στη συνέχεια και πολλοί απελάθηκαν.

Το Μάιο του 1944 το Ιάσιο έγινε θέατρο σφοδρών μαχών μεταξύ Ρουμανικών-Γερμανικών δυνάμεων και του προελαύνοντος Σοβιετικού Κόκκινου Στρατού και η πόλη υπέστη μερική καταστροφή. Η Γερμανική Μεραρχία Großdeutschland πέτυχε μια αποφασιστική νίκη στη Μάχη του Τίργκου Φρούμος, κοντά στο Ιάσιο, που έγινε αντικείμενο πολλών μελετών του ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Στις 20 Αυγούστου 1944 το Ιάσιο καταλήφθηκε από τις Σοβιετικές δυνάμεις.

Μεταπολεμική εποχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο γνώρισε ένα μεγάλο κύμα εκβιομηχάνισης το 1955-1975. Την περίοδο αυτή δέχθηκε πολλούς μετανάστες από αγροτικές περιοχές και η αστική περιοχή επεκτάθηκε. Την κομμουνιστική περίοδο το Ιάσιο εμφάνισε αύξηση πληθυσμού 235% και η περιοχή του 69%. Ομως η οικιστική ανάπτυξη ήταν συχνά αυθαίρετη με τις συνεπαγόμενες δυσλειτουργίες.

Το 1989 το Ιάσιο είχε σε σημαντικό βαθμό εκβιομηχανιστεί με 108.000 εργαζόμενους (που αντιπροσώπευαν το 47% του εργατικού δυναμικού) σε 46 μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις σε διάφορες βιομηχανίες : χημικές, φαρμακευτικές, μεταλλουργικές, βαρέος εξοπλισμού, ηλεκτρονικές, υφασμάτων, τροφίμων, ενέργειας, δομικών υλικών και επίπλων.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ευρισκόμενο στη Βορειοανατολική Ρουμανία, μεταξύ της κορυφογραμμής του Ιασίου (Ρουμανικά: Coasta Iașilor) (του βορειότερου λοφώδους σχηματισμού του Οροπέδίου Μπίρλαντ) και της Πεδιάδας του Γίγια, το Ιάσιο υπήρξε το σταυροδρόμι των εμπορικών δρόμων που περνούσαν από τη Μολδαβία, προερχόμενοι από το Βασίλειο της Πολωνίας, τη Μοναρχία των Αψβούργων, την Τσαρική Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη. Η πόλη βρίσκεται στον ποταμό Βαχλούι, παραπόταμου του Γίγια (παραπόταμου του Προύθου). Η γύρω ύπαιθρος αποτελείται από υψίπεδα και δάση, με μοναστήρια και πάρκα. Το ίδιο το Ιάσιο βρίσκεται ανάμεσα σε αμπελώνες και κήπους, εν μέρει πάνω σε λόφους και εν μέρει στις μεταξύ αυτών κοιλάδες.

Αποτελεί κοινή πεποίθηση όι το Ιάσιο είναι χτισμένο σε επτά λόφους (Ρουμανικά :coline): Cetățuia, Galata, Copou-Aurora, Bucium-Păun, Șorogari, Repedea και Breazu, προκαλώντας συγκρίσεις με τη Ρώμη. Από το Βουκουρέστι, πρωτεύουσα της χώρας, απέχει 325 χλμ. (σε ευθεία γραμμή) και 585 σε σιδηροδρομική.

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο έχει υγρό ηπειρωτικό κλίμα (Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν - καλοκαίρια πιο υγρά από τους χειμώνες)με τέσσερις διακριτές εποχές. Τα καλοκαίρια είναι ζεστά με θερμοκρασίες που μερικές φορές ξεπερνούν τους 35 °C, ενώ οι χειμώνες είναι κρύοι και ανεμώδεις με μέτριες χιονοπτώσεις και θερμοκρασίες που τη νύχτα πέφτουν μερικές φορές κάτω από τους −15 °C. φτάνει τους 40°C και η απόλυτα ελάχιστη τους -36°C. Η μέση μηνιαία βροχόπτωση ποικίλλει από περίπου 25 χλστ. τον Οκτώβριο μέχρι 100 χλστ. τον Ιούνιο.

Κλιματικά δεδομένα Ιάσιο
Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μάρ	Απρ	Μάι	Ιούν	Ιούλ	Αύγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ	Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F)	16.7	22.5	27.0	31.5	36.4	38.0	40.0	39.7	38.0	33.9	29.0	19.5	40,0
Μέση Μέγιστη °C (°F)	−0.1	2.1	8.1	16.5	22.4	25.3	26.8	26.6	22.7	16.1	8.4	2.7	14,80
Μέση Μηνιαία °C (°F)	−3.7	−1.8	3.0	10.3	16.1	19.2	20.5	19.9	15.9	10.0	4.3	−0.6	9,43
Μέση Ελάχιστη °C (°F)	−6.9	−4.8	−0.8	5.2	10.4	13.7	15.0	14.3	10.7	5.5	1.1	−3.4	5,00
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F)	−30.6	−36.3	−22.7	−9.4	−3	3.5	6.3	4.6	−3.5	−9.6	−21.1	−29.5	−36,3
Υετός mm (ίντσες)	32	31	31	53	63	101	83	56	48	25	35	31	589
Χιονόπτωση cm (ίντσες)	11,3	14,3	11,9	6,9	0 (0)	0 (0)	0 (0)	0 (0)	0 (0)	0,7	10,4	6,3	61,8
Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων (≥ 1.0 mm)	6	6	6	8	8	9	9	5	5	5	6	7	80
Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας	68.2	79.1	127.1	171.0	235.6	255.0	272.8	269.7	207.0	155.0	72.0	55.8	1.968,3
Πηγή #1: Hong Kong Observatory^[2], (extremes 1901-2000)^[3]
Πηγή #2: NOAA (snow only)^[4]

Σύγχρονη πόλη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο διαθέτει ιστορικά μνημεία, εκκλησίες και μοναστήρια ηλικίας 500 ετών και έργα σύγχρονης αρχιτεκτονικής, πολλά από τα οποία είναι καταγραμμένα στον Εθνικό Κατάλογο Ιστορικών Μνημείων. Μεταξύ αυτών είναι η Μονή των Τριών Ιεραρχών, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO ή το νεογοτθικό Πολιτιστικό Μέγαρο, χτισμένο στα ερίπια του μεσαιωνικού Πριγκιπικού Ανακτόρου της Μολδαβίας.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την κομμουνιστική εποχή πολλά ιστορικά κτίρια στο κέντρο της παλιάς πόλης (γύρω από την περιοχή της Πλατείας Ενωσης) καταστράφηκαν ή κατεδαφίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από κτίρια διεθνικού ρυθμού. Επίσης κατασκευάσθηκε ένα νέο Δημοτικό Κέντρο, ρυθμού κυρίως μοντέρνου των μέσων του 20ού αιώνα, γύρω από την Πλατεία της Παλιάς Αγοράς.

Τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και οι αρχές εκείνης του 2000 έφεραν τα πρώτα μη βιομηχανικά κτίρια με γυάλινες όψεις (Romtelecom, Hotel Europa), ενώ το 2012 πολύ κοντά στο Πολιτιστικό Μέγαρο εγκαινιάστηκε το εμπορικό κέντρο και συγκρότημα γραφείων Palas.

Αλλα σημαντικά κτίρια είναι :

Το κύριο κτίριο του Πανεπιστήμιου Αλέξανδρου Ιωάννη Κούζα (1897), μείγμα ρυθμών Νεοκλασικού και Μπαρόκ, στεγάζει την περίφημη Αίθουσα των Χαμένων Βημάτων, όπου βρίσκονται τα έργα του ζωγράφου Σαμπίν Μπιλάσα
Το Εθνικό Θέατρο «Βασίλε Αλεξαντρί», χτισμένο μεταξύ 1894 και 1896 σε Νεοκλασικό ρυθμό,με ζωγραφισμένη και γλυπτή διακόσμηση εμπνευσμένη από το Μπαρόκ και το Ροκοκό
Η Οικία Ντοσοφτέι, κτίριο του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα, στο οποίο το 1679 ο μητροπολιτικός επίσκοπος Ντοσοφτέι εγκατέστησε το δεύτερο τυπογραφείο της Μολδαβίας. Με τρεις προσόψεις, τοξωτά και ορθογώνια παράθυρα το οικοδόμημα αποκαταστάθηκε μεταξύ 1966 και 1969. Στεγάζει το παράρτημα παλαιάς λογοτεχνίας του Ρουμανικού Λογοτεχνικού Μουσείου.
Το Μέγαρο Ροζνοβάνου (Δημαρχείο), του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα, που ανοικοδομήθηκε μεταξύ 1830 and 1833, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο φιλοξένησε τη Ρουμανική κυβέρνηση
Το Μουσείο της Ενωσης, 1806, Αυτοκρατορικού ρυθμού, μέγαρο που υπήρξε βασιλική κατοικία του Πρίγκιπα Αλέξανδρου Ιωάννη Κούζα μεταξύ 1859 και 1862 και το 1917–1918, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, του βασιλιά Φερδινάνδου
Η Οικία Πόγκορ, τόπος συνάντησης των διανοούμενων της πόλης, έδρα της Λογοτεχνικής Εταιρείας Γιουνίμεα (1863) και του περιοδικού (1867) Convorbiri Literare («Λογοτεχνικοί Διάλογοι»), στεγάζει σήμερα το Ρουμανικό Λογοτεχνικό Μουσείο
Το Θέατρο Λουτσεάφιρούλ (1987), μοναδικό σύγχρονο θέατρο στη Ρουμανία
Η Κεντρική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη, που εμπεριέχει στοιχεία Greek Revival
Ο Μεγάλος Σιδηροδρομικός Σταθμός, εμπνευσμένος από το Παλάτι των Δόγηδων της Βενετίας

Θρησκευτικά κτίρια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο είναι η έδρα του Ρουμάνου Ορθόδοξου Μητροπολίτη Μολδαβίας και Βουκοβίνας και του Ρωμαιοκαθολικού Επισκόπου του Ιασίου. Η πόλη και η γύρω περιοχή έχει πάνω από 100 μοναστήρια και 100 ιστορικές εκκλησίες. Από τις παλαιότερες είναι η Πριγκιπική του Αγίου Νικολάου (1491), που χρονολογείται από τη βασιλεία του Στέφανου του Μέγα και ο Μητροπολιτικός Καθεδρικός είναι ο μεγαλύτερος του είδους του στη Ρουμανία. Η Μονή των Τριών Ιεραρχών, μοναδικό μνημείο θεωρούμενο αρχιτεκτονικό αριστούργημα, ανεγέρθηκε το 1635–1639 από το Βασίλε Λούπε και είναι διακοσμημένο με επιχρυσωμένα γλυπτά στους εξωτερικούς τοίχους και τους δίδυμους πύργους του.

Μητροπολιτικός Καθεδρικός (1839/1886), η μεγαλύτερη Ορθόδοξη εκκλησία στη Ρουμανία, ύστερου Αναγεννησιακού ρυθμού, με στοιχεία Μπαρόκ και ζωγραφική του Γκεόργκε Ταταρέσκου.
Μονή Γκόλια, του 1564, ανοικοδομήθηκε το 1650, σε ύστερο Αναγεννησιακό ρυθμό, με Βυζαντινές τοιχογραφίες και περίτεχνα σκαλισμένες πόρτες, είναι μνημειακή κατασκευή, ένα μοναστήρι στη μέση της πόλης, περιβαλλόμενο από ψηλούς τοίχους με γωνιακούς πυργίσκους και με καμπαναριό ύψους 30 μέτρων.
Παλιός Καθολικός Καθεδρικός, 1782, σε ρυθμό Μπαρόκ και Νέος Καθολικός Καθεδρικός, 2005.
Αρμενική Εκκλησία, του 1395, που πιστοποεί την ύπαρξη σημαντικής Αρμενικής κοινότητας σε αυτά τα μέρη της Ρουμανίας.
Μεγάλη Συναγωγή, σε ρυθμό ύστερου Μπαρόκ, του 1657–1671, είναι η παλαιότερη σωζόμενη συναγωγή στη Ρουμανία και μία από τις παλαιότερες στην Ευρώπη.

Αλλα παραδείγματα ιστορικών εκκλησιών και μοναστηριών (μερικά που περιβάλλονται από αμυντικά τείχη και πύργους) είναι : Σόκολα (1562), Γκαλατά (1582), Αγίου Σάββα (1583), Χλιντσέα (1587), Αρονεάνου (1594), Μπίρνοβα (1603), Μπάρνοβστσι (1627), Τσετιτούια (1668), Φρουμοάσα (1726), Αγίου Σπυρίδωνα (1747), Παλιός Μητροπολιτικός Καθεδρικός(1761), Μπίρμποϊ (1843 με καμπαναριό του 18ου αιώνα), Μπούτσιουμ (1853).

Αρμενική Εκκλησία
Εκκλησία Μπάρνοβστσι
αρχιτεκτονικά στοιχεία της Εκκλησίας Γκόλια
Μολδαβικό πριγκιπικό ανάκτορο στο Μοναστήρι Τσετιτούια
Μοναστήρι Φρουμοάσα
Παλιός Μητροπολιτικός Καθεδρικός Αγίου Γεωργίου

Κήποι, πάρκα και φυσικά αξιοθέατα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο έχει μεγάλη γκάμα δημόσιων χώρων, από πλατείες μέχρι δημόσια πάρκα.

Το Πάρκο Κόπου από το 1833, την εποχή που το Ιάσιο ήταν πρωτεύουσα της Μολδαβίας, έργο του Πρίγκιπα Μιχαήλ Στούρτζα και σύμφωνα με τα σχέδια των Γκεόργκε Ασάτσι και Μιχαήλ Σιγκούροφ, εντάχθηκε στην πόλη και αποτελεί ένα από τα πρώτα οργανωμένα δημόσια πάρκα της Ρουμανίας. Στο μέσο του πάρκου βρίσκεται το παλαιότερο Ρουμανικό μνημείο, ο Οβελίσκος των Λεόντων (1834), ένας οβελίσκος ύψους 13,5 μέτρων, αφιερωμένος στο Regulamentul Organic (Νόμος των Οργανικών Κανόνων), τον πρώτο νόμο πολιτικής, διοικητικής και δικαστικής οργάνωσης των Ρουμανικών Πριγκιπάτων.

Ο Βοτανικός Κήπος του Ιασίου, ιδρυμένος το 1856, ο πρώτος βοτανικός κήπος της Ρουμανίας, έχει έκταση πάνω από 1.000 στρέμματα και πάνω από 10.000 είδη φυτών.

Το Εκθεσιακό Πάρκο του Ιασίου άνοιξε το 1923 και κατασκευάσθηκε υπό την εποπτεία του αρχιτέκτονα Ν. Γκίκα Μπουντέστι.

Το Πάρκο Τσίρικ, ευρισκόμενο στο βορειοανατολικό τμήμα του Ιασίου, είναι ένα άλλο συγκρότημα που περιλαμβάνει και τέσσερις λίμνες.

Η Φλαμουριά του Εμινέσκου (Ρουμανικά : Teiul lui Eminescu) είναι ένα δέντρο ηλικίας 500 ετών, που βρίσκεται στο Δημόσιο Πάρκο Κόπου. Ο Μιχαήλ Εμινέσκου φέρεται να έγραψε μερικά από τα καλύτερα έργα του κάτω από αυτή τη φλαμουριά, καθιστώντας τη ένα από τα σημαντικότερα φυσικά μνημεία της Ρουμανίας και σημαντικό αξιοθέατα του Ιασίου. Η Π Αλέα με τις Μοναχικές Λεύκες, στη συνοικία Μπούτσιουμ, είναι ένα άλλο σημείο όπου ο Μιχαήλ Εμινέσκου αναζήτησε έμπνευση ("Εκεί όπου Μεγαλώνουν οι Μοναχικές Λεύκες"). Το 1973 οι 15 άσπρες λεύκες που απέμεναν ακόμη εκεί (με ηλικίες μεταξύ 233 και 371 ετών) ανακηρύχτηκαν φυσικά μνημεία.

Ο Νομός του Ιασίου έχει 387 αιωνόβια δένδρα, από τα οποία 224 ανακηρύχτηκαν δέντρα-μνημεία και 106 με την έγκριση της Ρουμανικής Ακαδημίας έχουν προταθεί να χαρακτηρισθούν έτσι. Το παλαιότερο δέντρο στο νομό είναι η υβριδική φλαμουριά, ηλικίας 675 ετών, που βρίσκεται στο προαύλιο του Μοναστηριού Μπίρνοβα, κοντά στο Ιάσιο. Οταν η φλαμουριά ήταν 57 ετών και είχε διάμετρο περίπου 14 εκ. το Ιάσιο αναφερόταν ως αστικός οικισμός επί της Βασιλείας του Πρίγκιπα Αλεξάνδρου του Καλού (1408).

Δημογραφικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού
Έτος	Πληθ.	±%
18ος αιώνας	30.000	—
1831	59.880	+99.6%
1851	70.000	+16.9%
1859	65.745	−6.1%
1900	78.067	+18.7%
1912	75.229	−3.6%
1930	102.872	+36.7%
1948	96.075	−6.6%
1956	112.977	+17.6%
1966	161.023	+42.5%
1977	265.002	+64.6%
1992	344.425	+30.0%
2002	320.888	−6.8%
2011	290.422	−9.5%

Την 1 Ιανουαρίου το Ιάσιο ήταν η δεύτερη πολυπληθέστερη πόλη της Ρουμανίας μετά το Βουκουρέστι με 357.192 κατοίκους μέσα στα όρια της πόλης και, με πληθυσμό 464.711 κατοίκων, η αστική περιοχή του Ιασίου είναι επίσης η δεύτερη μεγαλύτερη της Ρουμανίας.

Με την απογραφή του 2011 το Ιάσιο ήταν η τέταρτη πολυπληθέστερη πόλη της Ρουμανίας με πληθυσμό 290.422 κατοίκους. Η μητροπολιτική περιοχή είχε πληθυσμό 382.484, ενώ ο Νομός του Ιασίου με τους 772.348 κατοίκους του ήταν ο πολυπληθέστερος της Ρουμανίας (μετά το Δήμο του Βουκουρεστίου). Πέραν αυτών υπήρχαν ακόμη 60.000 κάτοικοι (κυρίως φοιτητές) και χιλιάδες ημερήσιων διακινούμενων.

Με την απογραφή του 2002 στο Ιάσιο υπήρχαν 109.357 κατοικίες και 320.888 άνθρωποι που ζούσαν στην κυρίως πόλη. Από τον πληθυσμό αυτό 98,5% ήταν Ρουμάνοι, ενώ 0,59% ήταν Ρομά, 0,13% Εβραίοι, 0,13% Έλληνες, 0.13% Λιποβάνοι (Παλαιοί Πιστοί), 0,08% Ούγγροι, 0,05% Γερμανοί και 0,39% άλλοι. Ως προς τη θρησκεία 92,5% του πληθυσμού ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, 4.9% Ρωμαιοκαθολικοί και άλλες θρησκευτικές ομάδες 2,6%. Μεταξύ των ιστορικών είναι αμφιλεγόμενο αν οι Καθολικοί είναι Ρουμανικής ή Ουγγρικής προέλευσης.

Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο είναι σημαντικό οικονομικό κέντρο Ρουμανίας. Η τοπική και περιφερειακή οικονομία βασίζεται στον τομέα των υπηρεσιών. Οι σημαντικότεροι τομείς των υπηρεσιών σχετίζονται με την εκπαίδευση, την υγεία, τις τράπεζες, την έρευνα, τον πολιτισμό, τη διοίκηση και τον τουρισμό.

Η πόλη είναι σημαντικό κέντρο του τομέα της τεχνολογίας πληροφοριών με την παρουσία αρκετών μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων (Amazon, Oracle, Continental, Xerox, Accenture, Capgemini) και πολλών άλλων τοπικών και ξένων εταιρειών όπως Bentley Systems, Bitdefender, Comodo, Endava, Ness, Pentalog, SCC ή TiVo (για να αναφέρουμε μερικές) καθώς και δύο πανεπιστημίων που παρέχουν ειδικά προγράμματα σπουδών. Οι προβλέψεις για το εργατικό δυναμικό του Ιασίου στον τομέα της Τεχνολογίας Πληροφοριών και επικοινωνιών είναι για ανοδο από 12.000 υπαλλήλους (το 2016) σε πάνω από 33.000 το 2030.

Εκτιμάται ότι εργατικό δυναμικό πάνω από 35.000 υπαλλήλων δραστηριοποιείται στον τομέα της βιομηχανικής παραγωγής του Ιασίου, ιδιαίτερα στην αυτοκινητοβιομηχανία (Delphi, Lear, Tess Conex), τη φαρμακευτική βιομηχανία (Antibiotice Iași), τη μεταλλουργία (ArcelorMittal, Technosteel LBR), το βιομηχανικό εξοπλισμό (Agmus, ASAM, Fortus), την ενέργεια (E.ON Moldova Distribuție, Veolia Energie), τα υφάσματα και τα ρούχα (Benetton, Iași Conf, Iașitex), τις οικιακές συσκευές (Tehnoton), building materials (Brikston, Build Corp) και τα τρόφιμα (Compan, Panifcom, Zeelandia).

Ευρισκόμενο σε μια περιοχή γνωστή για τους αμπελώνες και τα κρασιά της, το Ιάσιο είναι τμήμα μιας οινοπαραγωγικής περιοχής με αμπελουργική κέντρα γύρω από την πόλη : Κόπου, Μπούτσιουμ, Ουριτσάνι, Κομάρνα, Πλούγκαρι και Πρόμποτα. Στο Νομό του Ιασίου είναι επίσης οι περίφημοι αμπελώνες Κότναρι και Μπόχοτιν.

Πολιτισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημαντικά γεγονότα της πολιτικής και πολιτιστικής ιστορίας της Μολδαβίας συνδέονται με το όνομα της πόλης του Ιασίου. Οι μεγάλοι λόγιοι του 17ου αιώνα Γκριγκόρε Ουρέχε, Μίρον Κοστίν και αργότερα ο Ιον Νεκούλτσε έγραψαν τα περισσότερα έργα τους στην πόλη ή κοντά σ' αυτή και ο περίφημος λόγιος Δημήτριος Καντιμήρης, γνωστός σε όλη την Ευρώπη, συνέδσε επίσης το όνομά του με την πρωτεύουσα της Μολδαβίας.

Η πρώτη εφημερίδα στη Ρουμανική γλώσσα εκδόθηκε στο Ιάσιο το 1829 και εδώ το 1867, στα πλαίσια της Λογοτεχνικής Εταιρείας Γιουνίμεα εμφανίσθηκε το περιοδικό Convorbiri Literare (Λογοτεχνικοί Διάλογοι), στο οποίο δημοσιεύθηκαν οι "Παιδικές Αναμνήσεις" του Ιαν Κρεάγκι (1837-1889) και τα καλύτερα ποιήματα του Μιχαήλ Εμινέσκου. Τα περιοδικά Contemporanul και Viața Românească εμφανίσθηκαν αντίστοιχα το 1871 και το 1906 με μεγάλη συμβολή στην προώθηση των Ρουμανικών εθνικών πολιτιστικών αξιών.

Πολλές μεγάλες προσωπικότητες του Ρουμανικού πολιτισμού συνδέονται με το Ιάσιο. Ο χρονικογράφος Νικολάε Μιλέσκου (1636–1708), οι ιστορικοί και πολιτικοί Μιχαήλ Κογκιλνιτσεάνου (1817-1891) και Σιμιόν Μπιρνούτιου (1808-1864), οι ποιητές Βασίλε Αλεξάντρι (1821-1890) και Γκεόργκε Τοπιρτσεάνου (1886-1937), οι συγγραφείς Μιχαήλ Σαντοβεάνου (1880-1961), Αλέκου Ρούσο (1819-1859) και Ιονέλ Τεοντορεάνου (1897-1954), ο λογοτεχνικός κριτικός Τίτος Μαγιορέσκου, ο ιστορικός Α. Ν. Ξένοπολ (1847-1920), οι φιλόσοφοι Βασίλε Κόντα (1845-1882) και Πέτρε Αντρέι (1891-1940), ο κοινωνιολόγος Ντιμίτριε Γκούστι (1880-1955), ο γεωγράφος Εμίλ Ρακοβίτι (1868-1947) και ο ζωγράφος Οκτάβ Μπιντσίλι (1872-1944).

Θέατρα και ορχήστρες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Εθνικό Θέατρο Βασίλε Αλεξάντρι, που άνοιξε το 1840, είναι το πρώτο Εθνικό Θέατρο στη Ρουμανία. Το κτίριο, που έγινε σύμφωνα με τα σχέδια των Βιεννέζων αρχιτεκτόνων Χέρμαν και Φέρντιναντ Χέλμερ ανεγέρθηκε μεταξύ 1894 και 1896 και στεγάζει επίσης, από το 1956, τη Εθνική Ρουμανική Οπερα του Ιασίου.

Στο Ιάσιο είναι επίσης :

Η Κρατική Φιλαρμονική Ορχήστρα της Μολδαβίας
Το Θέατρο Λουτσεαφιρούλ
Το Ατενέουμ Τιτιράσι
Το Φοιτητικό Θέατρο Λούντιτς και
Το Τεάτρου Φιξ

Μουσεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο έχει πολλά μουεία, οικίες-μνημεία και πινακοθήκες. Το πρώτο οικία-μνημείο στη Ρουμανία άνοιξε στο Ιάσιο το 1918, ως Οικία-Μνημείο Ιον Κρεάγκι, και σήμερα στο Ρουμανικό Λογοτεχνικό Μουσείο του Ιασίου ανήκουν δεκατέσσερις οικίες-μνημεία. Το Μουσείο Μιχαήλ Εμινέσκου, που βρίσκεται στο Πάρκο Κόπου, είναι αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του μεγάλου ποιητή. Αλλα μουσεία είναι αφιερωμένα στους Ντοσοφτέι, Μιχαήλ Κογκιλνιτσεάνου, Βασίλε Πόγκορ, Νικολάε Γκάνε, Πέτρου Πόνι, Μιχαήλ Κοντρεάνου, Μιχαήλ Σαντοβεάνου, Γκεόργκε Τοπιρτσεάνου, την Οτιλία Καζιμίρ και τους Ράντου Τσερρνιτέσκου, Τσεζάρ Πετρέσκου και Ντιμίτριε Αγκελ.

Το Θεατρικό Μουσείο, που άνοιξε το 1976, με τον εορτασμό των 160 χρόνων από την πρώτη θεατρική παράσταση στη Ρουμανία απεικονίζει την εξέλιξη του θεατρικού φαινομένου από την αρχή του, σημαντικές στιγμές της ιστορίας του Εθνικού Θεάτρου του Ιασίου, την ίδρυση, το 1840, της Φιλαρμονικής-Ωδείου και αναγνωρισμένου κύρους μορφές που έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη του Ρουμανικού θεάτρου.

Το Μουσείο της Ενωσης περιέχει αυθεντικά αντικείμενα και έγγραφα που ανήκαν στον Πρίγκιπα Αλ.Ι. Κούζα και την οικογένειά του.

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, που ιδρύθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1834, ειναι το πρώτο του είδους του στη Ρουμανία, με πάνω από 300.000 εκθέματα, με πολυτιμότερα τις συλλογές εντόμων, μαλακίων, αμφιβίων, ερπετών, πτηνών, φυτών και ορυκτών.

Αλλα τέσσερα μουσεία βρίσκονται στο Πολιτιστικό Μέγαρο. Με τις ρίζες του αναγόμενες στο 1860 το Μουσείο Τέχνης του Ιασίου είναι το παλαιότερο του είδους του στη Ρουμανία και με πάνω από 8.700 έργα (πολλά από αυτά ανήκουν στην παγκόσμια κληρονομιά) έχει τη μεγαλύτερη συλλογή τέχνης στη χώρα. Το Ιστορικό Μουσείο της Μολδαβίας διαθέτει πάνω από 48.000 αντικείμενα από διάφορους τομείς, αρχαιολογία, νομίσματα, διακοσμητική τέχνη, αρχαία βιβλία, έγγραφα. Το Εθνογραφικό Μουσείο της Μολδαβίας διαθέτει πάνω από 13.000 αντικείμενα, που απεικονίζουν την πρόοδο της Ρουμανίας ανά τους αιώνες. Οι συλλογές του Μουσείου Επιστημών και Τεχνολογίας έχει πάνω από 11.200 αντικείμενα σε πέντε διακριτούς τομείς και ένα οικία-μνημείο.

Ξένα πολιτιστικά κέντρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ιάσιο φιλοξενεί έξι πολιτιστικά κέντρα : Γαλλικό, Γερμανικό, Βρεταννικό, Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής, Ελληνικό και Αραβικό.

Πολιτιστικές εκδηλώσεις και φεστιβάλ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το "Περιφερειακό" είναι μια διεθνής μπιενάλε σύγχρονης τέχνης που διοργανώνεται στο Ιάσιο από την Ενωση Vector. Οκτώ εκδηλώσεις έχουν λάβει χώρα μέχρι στιγμής.

ΤΟ FILIT (Διεθνές Φεστιβάλ Λογοτεχνίας και Μετάφρασης Ιασίου) είναι ένα διεθνές φεστιβάλ λογοτεχνίας και μετάφρασης που διοργανώνεται στο Ιάσιο από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του Ιασίου, μεσω του μουσείου Ρουμανικής Λογοτεχνίας του Ιασίου. Τρεις εκδηλώσεις έχουν λάβει χώρα μέχρι στιγμής και το φεστιβάλ αναγνωρίζεται ως μία από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις του είδους του στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Το FIE (Διεθνές Εκπαιδευτικό Φεστιβάλ) είναι ένα ετήσιο καλλιτεχνικό φεστιβάλ που οργανώνεται στο Ιάσιο από το Δημαρχείο. Τρεις εκδηλώσεις έχουν λάβει χώρα μέχρι στιγμής.

Η Εθνική Οπερα του Ιασίου διοργανώνει το Ρουμανικό Γκαλά Εθνικής Οπερας με την τρίτη εκδήλωση το 2015.

Εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρώτο ίδρυμα ανώτερης εκπαίδευσης που λειτούργησε στο έδαφος της Ρουμανίας ήταν η Βασιλιανή Ακαδημία (1640), που ιδρύθηκε από τον Πρίγκιπα Βασίλε Λούπου ως "ανώτερη σχολή Λατινικών και Σλαβονικών γλωσσών" και ακολούθησε η Ηγεμονική Ακαδημία το 1707.

Η πρώτη δομή ανώτερης εκπαίδευσης στη Ρουμανική γλώσσα ιδρύθκηε το φθινόπωρο του 1813, όταν ο μηχανικός Γκεόργκε Ασάχι έθεσε τα θεμέλια μιας τάξης μηχανικών, με τις δραστηριότητές της εντός της Ηγεμονικής Ακαδημίας της Ελληνικής Ηγεμονικής Ακαδημίας.

Μετά το 1813 άλλα γεγονότα σημάδεψαν την ανάπτυξη της ανώτερης εκπαίδευσης στη Ρουμανική γλώσσα, τόσο στις ανθρωπιστικές όσο και στις τεχνικές επιστήμες.1835 Η Academia Mihăileană, που ιδρύθηκε το 1835 από τον Ηγεμόνα Μιχαήλ Στούρτζα θεωρείται το πρώτο Ρουμανικό ανώτατο ίδρυμα στη χώρα.

Το 1860 τρεις σχολές, τμήμα της Academia Mihăileană, σχημάτισαν τον πυρήνα του νεοϊδρυθέντος Πανεπιστημίου του Ιασίου, του πρώτου πανεπιστημίου της Ρουμανίας.

Η Εταιρεία Ιατρών και Φυσιοδιφών, που ιδρύθηκε στο Ιάσιο, υπάρχει από τις αρχές του 19ου αιώνα και εκδίδει πολλά περιοδικά. Ενα από τα παλαιότερα ιατρικά πανεπιστήμια της Ρουμανίας, που ιδρύθηκε το 1879, είναι στο Ιάσιο. είναι γνωστό ως Πανεπιστήμιο Ιατρικής και Φαρμακευτικής Γκριγκόρε Τ. Πόπα.

Το 1937 οι δύο τομείς εφαρμοσμένων επιστημών του Πανεπιστημίου του Ιασίου εντάχθηκαν στη νεοϊδρυθείσα Πολυτεχνική Σχολή Γκεόργκε Ασάχι.

Κατα το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά η τελευταία (που μετονομάστηκε Πολυτεχνικό Ινστιτούτο το 1948) επεξέτεινε τον τομέα της δραστηριότητας του, ιδίως στον τομέα της μηχανικής, και ονομάστηκε Τεχνικό Πανεπιστήμιο το 1993.

Αλλα δημόσια πανεπιστήμια είναι το Πανεπιστήμιο Τεχνών Γκεόργκε Ενέσκου, με μακρά παράδοση στη μουσική και καλλιτεχνική εκπαίδευση της Ρουμανίας και το Πανεπιστήμιο Γεωργικών Επιστημών και Κτηνιατρικής Ιασίου Ιον Ιονέσκου ντε λα Μπραντ, από τα παλαιότερα ιδρύματα του είδους του.

Υπάρχουν επίσης μερικά ιδιωτικά ανώτερα εκαπιδευτικά ιδρύματα, όπως το Πανεπιστήμιο Πέτρε Αντρέι, το μεγαλύτερο ιδιωτικό πανεπιστήμιο σε όλη τη Μολδαβία.

Η Κεντρική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Ιασίου, όπου φυλλάσσονται τα κύρια αρχεία της Ρουμανικής ιστορίας, είναι η παλαιότερη και δεύτερη μεγαλύτερη της Ρουμανίας.

Το Επιστημονικό Φεστιβάλ του Ιασίου διαρκεί μια βδομάδα και διοργανώνεται κάθε χρόνο τον Απρίλιο (από το 2013) για μαθητές, για να εκπαιδευθούν στην παρατήρηση και συμμετοχή σε επιστημονικά πειράματα και να ξεναγηθούν στα επιστημονικά και τεχνικά πανεπιστήμια και εργαστήρια ερευνών του Ιασίου. Πάνω από 200 πειράματα πραγματοποιήθηκαν και πάνω από 10.000 μαθητές συμμετείχαν στην εκδήλωση του 2014 από όλη τη Μολδαβία.

Μνημεία και Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στέφανος ο Μέγας
Ντοσοφτέι
Μιρόν Κοστίν
Μνημείο Γρηγόριου Γ΄ Γκίκα
Γκεόργκε Ασάχι
Copou Park, Οβελίσκος των Λεόντων
Βασίλε Αλεξάντρι
Αλέξανδρος Ιωάννης Κούζας
Μιχαήλ Εμινέσκου
Μιχαήλ Κογκιλνιτσεάνου
Μουσείο Ανεξαρτησίας
Μνημείο Ενωσης
Θύματα του Πογκρόμ του Ιασίου
Μνημείο Θυμάτων του Κομμουνισμού

Ανθρωποι από το Ιάσιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μόνικα Μπιρλιντεάνου (γ. 1978), ηθοποιός και μοντέλο
Πέτρε Π. Καρπ (1837 – 1919), πολιτικός
Λασκίρ Καταρτζίου (1823-1899), πολιτικός
Ροξάνα Κοτζιάνου (γ. 1986), κωπηλάτις
Ιοάν Π. Κολιάνου (1950 – 1991), ιστορικός
Α. Κ. Κούζα (1857 – 1947), ακροδεξιός πολιτικός και θεωρητικός
Ελενα Κούζα (1825-1909), σύζυγος του Αλέξανδρου Ιωάννη Α΄ Κούζα
Σόρελ Ετρογκ (1933 – 2014), γλύπτης
Μπέντζαμιν Φοντάνε ( 1898 – 1944), συγγραφέας, φιλόσοφος
Ματίλα Γκίκα (1881 – 1965), συγγραφέας
Αλμα Γκλούκ (1884 – 1938), σοπράνο
Ντιμίτριε Γκούστι ( 1880 – 1955), κοινωνιολόγος
Σπίρου Χαρέτ (1851 – 1912), μαθηματικός
Φίλιπ Χέρσκοβιτς ( 1906 – 1989), συνθέτης
Ράντου-Ντούντα, Πρίγκιπας του Χοεντσόλερν-Φερίγκεν, (γ. 1960), γαμπρός του πρώην Βασιλιά Μιχαήλ Α΄ της Ρουμανίας
Άνχελ Ιορντανέσκου (γ. 1950), πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής και νυν προπονητής
Αντίοχος Δ. Καντιμήρης (1708 - 1744), διπλωμάτης, λόγιος, συγγραφέας, φιλόσοφος και υπερασπιστής του διαφωτισμού
Μιχαήλ Κογκιλνιτσεάνου (1817 – 1891), πολιτικός και διανοούμενος
Μάγδα Λουπέσκου (1895 - 1977), ερωμένη του Βασιλιά Κάρολου Β΄ της Ρουμανίας και σύζυγος μετά την παραίτησή του.
Κατρινέλ Μέγκια (γ. 1985), τοπ μόντελ
Κριστιάν Μουντζίου (γ. 1968), σκηνοθέτης και σεναριογράφος
Φλορίκα Μουσιτσέσκου (1887 - 1969), πιανίστα
Τζορτζ Εμίλ Παλάντε (1912 – 2008), κυτταρικός βιολόγος
Τεοντόρ Παλάντι (1871 – 1956), ζωγράφος
Εμίλ Ρακοβίτσα (1868 – 1947), βιολόγος
Αρνολντ Ροσέ (1863 – 1946), βιολονίστας
Κονστανίν Σταμάτι (1786 - 1869), συγγραφέας
Ντιμίτριε Στούρτζα (1833 – 1914), πολιτικός και συγγραφέας
Μιχαήλ Στούρτζας (1795-1884), Έλληνας ηγεμόνας της Μολδαβίας
Ιονέλ Τεοντορεάνου (1897 - 1954), μυθιστοριογράφος
Μιχάι-Ριζβάν Ουγκουρεάνου (γ. 1968), πρώην πρωθυπουργός (2012)
Νικόλαος Βογορίδης (1820 - 1863), καϊμακάμης της Μολδαβίας (1857-1858)
Α. Ν. Ξένοπολ ( 1847 - 1920), συγγραφέας

Κάτοικοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιον Κρέγκα (1837 - 1889), συγγραφέας
Μιχαήλ Εμινέσκου (1850-1889), ποιητής
Νταν Λούγκου (γ. 1969), συγγραφέας
Μέντι Ρόνταν (1929-2009), συνθέτης

Αδελφοποιήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ασιούτ, Αίγυπτος (1995) Αθενς, Τζόρτζια, ΗΠΑ (2001) Τσέρνιβτσι, Ουκρανία (2012) Κισινάου, Μολδαβία (2008) Αϊντχόφεν, Ολλανδία (2011) Φιλατσιάνο, Ιταλία (1999) Φοράνο, Ιταλία (1999) Ηλιούπολη, Ελλάδα (2007)	Ιρμπίντ, Ιορδανία (2000) Ισφαχάν, Ιράν (1999) Ιεριχώ, Παλαιστίνη (2003) Κοζάνη, Ελλάδα (1928) Μοντερρέι, Μεξικό (2002) Μορλούπο, Ιταλία (1999) Νατσάνο, Ιταλία (1999) Νετάνια, Ισραήλ	Πάντοβα, Ιταλία (1995) Περιστέρι Αττικής, Ελλάδα (2002) Πουατιέ, Γαλλία (1969) Σαντ Ορέστε, Ιταλία (1999) Τορίτα Τιμπερίνα, Ιταλία (1999) Βελίκο Τίρνοβο, Βουλγαρία (1998) Βιλνέβ ντ' Ασκ, Γαλλία (2003) Σιάν, Κίνα (1993)

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ Ovid (1893) [c. 8 a.d.]. Sidney George Owen, επιμ. Ovid: Tristia Book III (2nd, rev. έκδοση). Oxford: Clarendon Press. σελ. 60.
↑ «Climatological Information for Iasi, Romania». Hong Kong Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2012.
↑ «AIR TEMPERATURE (monthly and yearly absolute maximum and absolute minimum)» (PDF). Romanian Statistical Yearbook: Geography, Meteorology, and Environment. Romanian National Statistic Institute. 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2012.
↑ «Iasi Climate Normals 1961-1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2012.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
Ιάσιο

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Ιάσιο

[1] Ovid (1893) [c. 8 a.d.]. Sidney George Owen, επιμ. Ovid: Tristia Book III (2nd, rev. έκδοση). Oxford: Clarendon Press. σελ. 60.

[HKO-2] «Climatological Information for Iasi, Romania». Hong Kong Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2012.

[extremes-3] «AIR TEMPERATURE (monthly and yearly absolute maximum and absolute minimum)» (PDF). Romanian Statistical Yearbook: Geography, Meteorology, and Environment. Romanian National Statistic Institute. 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2012.

[NOAA-4] «Iasi Climate Normals 1961-1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]