Σκακιστική γραφή προβληματιστών

Ε. Οικονομόπουλος
Nuova Rivista, 1881

	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Ματ σε 3 κινήσεις

Αρχίζοντας από το α8 προς το θ8, συνεχίζοντας από το α7 προς το θ7, κλπ, από το α1 μέχρι το θ1, σαρώνουμε τα τετράγωνα της σκακιέρας και καταγράφουμε σε κάθε γραμμή με την σειρά τα κομμάτια που συναντούμε (με κεφαλαία τα λευκά, με πεζά τα μαύρα) καθώς και τα ενδιάμεσα κενά τετράγωνα.

Η αντιστοιχία των κομματιών στην ελληνική γραφή προβληματιστών είναι Ρ=Βασιλιάς, Β=Βασίλισσα, Π=Πύργος, Α=Αξιωματικός, Ι=Ίππος, Σ=Πιόνι. Η περιγραφή προέρχεται από προσαρμογή στα ελληνικά της αγγλικής σκακιστικής γραφής των προβληματιστών, η οποία οφείλεται στον Σκωτσέζο δημοσιογράφο Ντέιβιντ Φορσάιθ (David Forsythe) και έγινε δημοφιλής τον 19ο αιώνα (βλ. FEN παρακάτω).

Για παράδειγμα, αναφέρουμε το αρχαιότερο πρόβλημα Έλληνα συνθέτη, του Ε. Οικονομόπουλου, όπως αναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Το Ματ (#26, 15/01/1984).

Η περιγραφή του προβλήματος στην ελληνική σκακιστική γραφή των προβληματιστών είναι:

(Π7/4ρ3/4Ι3/Ρ2Α4/8/8/8/5Π2) (5+1) Ματ σε 3 κινήσεις

Ακολουθεί η λύση σε ελληνική αλγεβρική γραφή:

Κλειδί : 1. Ιδ4!

Αν 1. ... Ρδ7, 2. Ιβ5 Ρε7, 3. Πζ7

Αν 1. ... Ρδ6, 2. Πδ8+ Ργ7, 3. Ιε6

Αν 1. ... Ρδ6, 2. Πδ8+ Ρε7/Ρε5, 3. Ιγ6

Σε διεθνείς διαγωνισμούς συνηθέστερη είναι η γερμανική γραφή προβληματιστών, με αντιστοιχία κομματιών : K=Βασιλιάς, D=Βασίλισσα, T=Πύργος, L=Αξιωματικός, S=Ίππος, P=Πιόνι. Το πρόβλημα εδώ (του Οικονομόπουλου) έχει περιγραφή T7/4k3/4S3/K2L4/8/8/8/5T2.

Μορφή Φορσάιθ-Έντουαρντς

Η μορφή Φορσάιθ-Έντουαρντς (Forsyth-Edwards Notation, FEN) έχει γίνει ο γενικά αποδεκτός συμβολισμός για την περιγραφή μιας θέσης σε μια παρτίδα. Ο στόχος της μορφής FEN είναι να δώσει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες για να συνεχιστεί η παρτίδα από την θέση αυτή.

Ο Στίβεν Έντουαρντς (Steven Edwards) επέκτεινε την γραφή προβληματιστών του Φορσάιθ για χρήση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Η μορφή FEN είναι αναπόσπαστο μέρος του συμβολισμού γραφής παρτίδων PGN (Portable Game Notation), μια που η μορφή FEN χρησιμοποιείται για την περιγραφή αρχικής θέσης κομματιών διαφορετικής από την παραδοσιακή, όπως εφαρμόζεται και στην πρόταση του Φίσερ για τυχαία αρχική θέση (Fischer Random Chess, FRC) και στην πρόταση του Καπαμπλάνκα για σκακιέρα 10x8 με περισσότερα κομμάτια (Capablanca Random Chess, CRC). Επειδή η μορφή FEN δεν εμπεριέχει αρκετές πληροφορίες για την πορεία της παρτίδας (Έχει γίνει τριπλή επανάληψη της θέσης;) αναπτύχθηκε η «εκτεταμένη μορφή θέσης» (Extended Position Description) και το πρότυπο X-FEN.

Ορισμός

Μια «εγγραφή» FEN περιγράφει μια σκακιστική θέση με μια γραμμή χαρακτήρων ASCII. Ένα «αρχείο» με εγγραφές FEN θα έπρεπε να έχει επέκταση ονόματος «.fen».

Μια εγγραφή FEN απαρτίζεται από 6 «πεδία». Τα πεδία διαχωρίζονται με ένα χαρακτήρα «κενό διάστημα». Τα πεδία είναι:

1. Τοποθέτηση κομματιών (όπως τα βλέπει ο λευκός). Περιγράφεται κάθε γραμμή από την 8 μέχρι την 1 με διαχωριστικό το «/». Για κάθε γραμμή περιγράφονται τα περιεχόμενα των στηλών από την α μέχρι την θ. Για τα λευκά χρησιμοποιούνται τα κεφαλαία γράμματα «KQRBNP». Για τα μαύρα χρησιμοποιούνται τα πεζά γράμματα «kqrbnp». (Οι αντιστοιχίες είναι K=Βασιλιάς, Q=Βασίλισσα, R=Πύργος, B=Αξιωματικός, N=Ίππος, P=Πιόνι). Τα υπάρχοντα κενά τετράγωνα της γραμμής αναγράφονται με ψηφία από το 1 μέχρι το 8.
2. Ενεργό χρώμα. «w» σημαίνει ότι η επόμενη κίνηση είναι των λευκών, «b» σημαίνει ότι η επόμενη κίνηση είναι των μαύρων.
3. Δυνατότητα ροκέ. Αν δεν επιτρέπεται το ροκέ για καμμία πλευρά, αυτό συμβολίζεται με «-». Για όσες δυνατότητες υπάρχουν αναγράφονται τα εξής γράμματα : «K» (τα λευκά μπορούν να κάνουν μικρό ροκέ, από την πτέρυγα του βασιλιά τους), «Q» (τα λευκά μπορούν να κάνουν μεγάλο ροκέ, από την πτέρυγα της βασίλισσάς τους), «k» (τα μαύρα μπορούν να κάνουν μικρό ροκέ, από την πτέρυγα του βασιλιά τους), «q» (τα μαύρα μπορούν να κάνουν μεγάλο ροκέ, από την πτέρυγα της βασίλισσάς τους).
4. Τετράγωνο στόχου παρσίματος εν διελεύσει. Αν δεν υπάρχει τέτοιο τετράγωνο, αυτό συμβολίζεται με «-». Αν ένα πιόνι έχει μόλις κάνει διπλή κίνηση, εδώ σημειώνεται η θέση που «προσπέρασε» το πιόνι.
5. Μετρητής ημι-κινήσεων. Αναγράφεται το πλήθος των ημι-κινήσεων μετά την τελευταία κίνηση ή πάρσιμο πιονιού. Αυτό χρησιμοποιείται για να μπορεί κάποιος να ζητήσει ισοπαλία με τον κανόνα των πενήντα κινήσεων.
6. Μετρητής κινήσεων. Αναγράφεται το πλήθος των πλήρων κινήσεων. Αρχίζει από το 1 και αυξάνεται κατά 1 μετά από την κίνηση των μαύρων.

Παραδείγματα

Να μια FEN αρχικής θέσης:

rnbqkbnr/pppppppp/8/8/8/8/PPPPPPPP/RNBQKBNR w KQkq - 0 1

Να η FEN μετά από την κίνηση 1. ε4:

rnbqkbnr/pppppppp/8/8/4P3/8/PPPP1PPP/RNBQKBNR b KQkq e3 0 1

Η συνέχεια μετά την κίνηση 1. ... γ5:

rnbqkbnr/pp1ppppp/8/2p5/4P3/8/PPPP1PPP/RNBQKBNR w KQkq c6 0 2

Η συνέχεια μετά την κίνηση 2. Ιζ3:

rnbqkbnr/pp1ppppp/8/2p5/4P3/5N2/PPPP1PPP/RNBQKB1R b KQkq - 1 2

Δείτε επίσης

• Σκακιστικό πρόβλημα
• Αλγεβρική σκακιστική γραφή
• Περιγραφική σκακιστική γραφή
• Σκακιστικό διάγραμμα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Portable Game Notation Specification and Implementation Guide, Steven J. Edwards Αρχειοθετήθηκε 2004-08-07 στο Wayback Machine.
• Μεταγραφή μορφών FEN σκακιστικών θέσεων σε κείμενο Wikipedia Αρχειοθετήθηκε 2010-01-02 στο Wayback Machine.