Πατ

Το πατ (διεθνώς: stalemate) είναι σκακιστικός όρος που αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο είδος ισοπαλίας στο σκάκι.

8
7
6
5
4
3
2
1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Πρόκειται για την περίπτωση που ο παίκτης που έχει την κίνηση δεν διαθέτει καμία νόμιμη κίνηση, αλλά ο βασιλιάς του δεν είναι σε σαχ (δεν απειλείται). Διαφέρει έτσι από το ματ, στο οποίο ο Βασιλιάς απειλείται και δεν μπορεί να ξεφύγει από την απειλή με μία κίνηση. Στο διάγραμμα αριστερά, ο μαύρος βασιλιάς είναι πατ. Ενώ στο ματ ο αγώνας λήγει αμέσως με νίκη του παίκτη που το πετυχαίνει, στο πατ η παρτίδα λήγει αμέσως με ισοπαλία.

8
7
6
5
4
3
2
1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Στο φινάλε το πατ είναι ένας σχετικά σημαντικός παράγοντας, καθώς σώζει συχνά παίκτες από φαινομενικά χαμένες παρτίδες. Στην θέση δεξιά έχουμε θεωρητική ισοπαλία. Μετά από Ββ3+ ο μαύρος ήρεμα παίζει Ρα1! και τώρα το κόψιμο του πιονιού προκαλεί πατ.

Οι αρχάριοι πρέπει να προσέχουν το πατ ειδικά στο τέλος του παιχνιδιού όταν προσπαθούν να στριμώξουν με την βασίλισσα τους τον αντίπαλο βασιλιά. Το να δίνουν συνεχώς σαχ δεν ωφελεί, αλλά υπερβολική βιασύνη μπορεί να προκαλέσει πατ και να χάσουν έτσι μια εξόφθαλμη νίκη.

8
7
6
5
4
3
2
1
	α	β	γ	δ	ε	ζ	η	θ

Το πατ μπορεί να προκύψει και σε θέσεις με περισσότερα κομμάτια. Η θέση αριστερά προέκυψε σε ένα παιχνίδι για την διεκδίκηση του παγκόσμιου πρωταθλήματος μεταξύ Γκέλφαντ (λευκά) και Κράμνικ (μαύρα). Ο μαύρος κατάφερε να αποσπάσει την ισοπαλία παρόλο που φαίνεται σε πολύ χειρότερη θέση. Έπαιξε 67...Βγ1! και τώρα αν τα λευκά κόψουν τον απροστάτευτο πύργο έχουμε 68.Β:δ8 Βθ1+ 69.Ρη3 Β:ζ3+ 70.Ρθ4 (70.Ρ:ζ3 είναι πατ) Β:η4+ εξαναγκάζοντας τα λευκά να κόψουν την βασίλισσα και να προκαλέσουν πατ.

Το πατ είναι πολύ συνηθισμένη ιδέα πίσω από καλλιτεχνικά φινάλε.

Έχουν γίνει προσπάθειες να κατασκευαστεί το συντομότερο δυνατό πατ. Ο Σαμ Λόιντ επινόησε ένα παιχνίδι που λήγει με πατ σε μόνο δέκα κινήσεις! (1.ε3 α5 2.Βθ5 Πα6 3.Β:α5 θ5 4.Β:γ7 Παθ6 5.θ4 ζ6 6.Β:δ7+ Ρζ7 7.Β:β7 Βδ3 8.Β:β8 Βθ7 9.Β:γ8 Ρη6 10.Βε6). Μια άλλη κατασκευή του Λόϋντ παρουσιάζει ένα πατ σε 12 κινήσεις, πλην όμως με όλα τα κομμάτια στην σκακιέρα! (1.δ4 δ6 2.Βδ2 ε5 3.α4 ε4 4.Βζ4 ζ5 5.θ3 Αε7 6.Βθ2 Αε6 7.Πα3 γ5 8.Πη3 Βα5+ 9.Ιδ2 Αθ4 10.ζ3 Αβ3 11.δ5 ε3 12.γ4 ζ4).

Το πατ έχει κάπως μπερδεμένη ιστορία. Στους πρόδρομους του σκακιού ήταν νίκη για την πλευρά που το έκανε, άρα ήταν ισοδύναμο του ματ. Αν και αυτός ο κανόνας ίσχυε για ένα μεσοδιάστημα και στο σκάκι, συχνά σε κάποιες χώρες η νίκη με πατ απέδιδε μόνο τα μισά χρήματα στις περιπτώσεις στοιχημάτων. Σύμφωνα με το A History of Chess του H. J. R. Murray, για ένα διάστημα στην Αγγλία ο κανόνας ήταν ήττα για αυτόν που το έκανε. Μόνο τον 19ο αιώνα ο σύγχρονος κανόνας της ισοπαλίας καθιερώθηκε οριστικά.

Στις διάφορες εποχές, το πατ σήμαινε για την πλευρά που το πετύχαινε (και άρα ο αντίπαλος δεν είχε νόμιμη κίνηση να παίξει) τα εξής:

• νίκη. Αραβία 10ος αιώνας
• μισή νίκη. Ισπανία 18ος αιώνας
• ήττα. Ρωσία 17ος αιώνας και Αγγλία 19ος αιώνας
• ανεπίτρεπτο. (μια διαφορετική κίνηση είναι υποχρεωτικό να παιχτεί) Άπω Ανατολή έως τις αρχές του 20ού αιώνα.
• ο αντίπαλος χάνει την σειρά του. Μεσαιωνική Γαλλία
• ισοπαλία. Ιταλία 13ος αιώνας και διάδοση σε όλη την Ευρώπη

Κατά καιρούς, έχει προταθεί να αλλάξει ο κανόνας του πατ, ότι δηλαδή σημαίνει λήξη της παρτίδας με ισοπαλία, και το πατ να δίνει τη νίκη στον παίκτη που το πετυχαίνει, όπως ισχύει για το ματ. Η ενδεχόμενη μελλοντική κατάργηση του κανόνα του πατ θα προσέδιδε μεγαλύτερη έμφαση στο υλικό πάνω στην σκακιέρα. Για παράδειγμα, ο βασιλιάς με πιόνι εναντίον βασιλιά θα κέρδιζε πάντα (καθώς ακόμα και στο σενάριο που η παρτίδα θα κατέληγε στις θέσεις που απεικονίζονται στο πρώτο διάγραμμα του άρθρου, ο παίκτης που θα πετύχαινε το πατ θα κέρδιζε), με μόνη ελπίδα για τον αμυνόμενο βασιλιά να κόψει το πιόνι.

Βιβλιογραφία

• Alexander, C.H.O'D. (1973), A Book of Chess, New York: Harper & Row, ISBN 978-0-0601-0048-3, https://archive.org/details/bookofchess0000alex 
• Averbakh, Yuri (1996-08-01), Chess Middlegames: Essential Knowledge, Cadogan Chess, ISBN 978-1-8574-4125-3 
• Benko, Pal (May 2006), «Benko's Bafflers», Chess Life (May): 49 
• Benko, Pal (January 2008), «The 2007 World Championship», Chess Life (January): 48–49 
• Davidson, Henry A. (1949), A Short History of Chess, Greenberg, ISBN 978-0-307-82829-3, https://books.google.com/books?id=-8FRAQAAMAAJ, ανακτήθηκε στις 2016-11-22 
• Evans, Larry (1970-08-20), Chess Catechism, Simon & Schuster, ISBN 978-0-6712-0491-4 
• Evans, Larry (2009-11-06), This Crazy World of Chess, Cardoza Publishing, ISBN 978-1580422185 
• Fine, Reuben; Benko, Pal (2003), Basic Chess Endings, David McKay, ISBN 0-8129-3493-8 
• Fox, Mike; James, Richard (1993), The Even More Complete Chess Addict (2 έκδοση), London: Faber & Faber, ISBN 978-0-5711-7040-1 
• Golombek, Harry (1977), Golombek's Encyclopedia of Chess, Crown Publishers, ISBN 0-517-53146-1 
• Griffiths, Peter (1992), Exploring the Endgame, American Chess Promotions, ISBN 0-939298-83-X 
• Hooper, David; Whyld, Kenneth (1992), «stalemate», The Oxford Companion to Chess (2 έκδοση), Oxford University Press, ISBN 0-19-280049-3 
• Károlyi, Tibor; Aplin, Nick (2007), Endgame Virtuoso Anatoly Karpov, New In Chess, ISBN 978-90-5691-202-4 
• Kaufman, Larry (2009), «Middlegame Zugzwang and a Previously Unknown Bobby Fischer Game», Chess Life (September): 35 
• McCrary, John (2004), «The Evolution of Special Draw Rules», Chess Life (November): 26–27 
• Minev, Nikolay (2004), A Practical Guide to Rook Endgames, Russell Enterprises, ISBN 1-888690-22-4 
• Müller, Karsten; Lamprecht, Frank (2001), Fundamental Chess Endings, Gambit Publications, ISBN 1-901983-53-6 
• Murray, H. J. R. (1913), A History of Chess, Oxford University Press, ISBN 0-19-827403-3 
• Nunn, John (2009), Understanding Chess Endgames, Gambit Publications, ISBN 978-1-906454-11-1 
• Pachman, Ludek (1973), Attack and Defense in Modern Chess Tactics, David McKay 
• Polgar, Susan; Truong, Paul (2005), A World Champion's Guide to Chess, Random House, ISBN 978-0-8129-3653-7, https://archive.org/details/worldchampionsgu00susa_0 
• Reinfeld, Fred, επιμ.. (1959), The Treasury of Chess Lore, New York: Dover, ISBN 978-0-4862-0458-1 
• Roycroft, A.J. (1972), Test Tube Chess, Stackpole Books, ISBN 0-8117-1734-8 
• Soltis, Andy (1978), Chess to Enjoy, Stein and Day, ISBN 978-0-8128-2331-8, https://archive.org/details/chesstoenjoy00solt 
• Staunton, Howard (1847), The Chess-Player's Handbook, London: Henry G. Bohn, ISBN 978-1-3434-0465-6, https://books.google.com/books?id=q7BAAAAAcAAJ, ανακτήθηκε στις 2016-11-22 
• Sunnucks, Anne (1976), The Encyclopaedia of Chess (2 έκδοση), London: Robert Hale Ltd, ISBN 978-0-7091-4697-1 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Edward Winter, Stalemate
• "Chess: Stalemate by Self-Blockade" by Edward Winter
• Edward Winter, 5929. Stalemate
• "Stalemate!" Game Collection at chessgames.com
• Spassky vs. Keres, 1961, ended in stalemate
• A Defensive Brilliancy
• Example of "stalemate" in politics