Κρυονέρι Μεσσηνίας
Συντεταγμένες: 37°13′57.65″N 21°47′43.30″E / 37.2326806°N 21.7953611°E
| Κρυονέρι | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Μεσσηνίας |
| Δήμος | Τριφυλίας |
| Δημοτική Ενότητα | Αετού |
| Δημοτική Κοινότητα | Κρυονερίου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Μεσσηνίας |
| Υψόμετρο | 690[1] μ. |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Σαρακινάδα Σαρακηνάδα |
| Ταχ. κώδικας | 24011[2] |
| Τηλ. κωδικός | 2765[3] |
| Δήμος Τριφυλίας | |
Το Κρυονέρι[4] αναφερόμενο επίσημα ως το Κρυονέριον και παλαιότερα ως η Σαρακινάδα ή η Σαρακηνάδα, είναι ορεινός οικισμός κοντά στον Αετό και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.
Τοποθεσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Κρυονέρι βρίσκεται περίπου 28,5 χιλιόμετρα προς τα ανατολικά της Κυπαρισσίας και περίπου 7,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τον Αετό. Έχει υψόμετρο 690[1] μέτρα και απέχει 28,5 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Το Κρυονέρι βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Πολυθέα στα βορειοανατολικά του και Σελλά στα νοτιοδυτικά του, από τα οποία απέχει περίπου 4,5 και 5,5 χιλιόμετρα αντίστοιχα.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας και της ευρύτερης περιοχής του Αετού.
Ενετοκρατία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Σαρακηνάδα ή Σαρακινάδα (Sarachinada). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Σαρακινάδα (Sarachinada), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[5] Αναφερόταν επίσης ως Saracinada, στην απογραφή Grimani του 1700 και ως Sarachinada στην απογραφή Pacifico/Alberghetti του 1704.[6]
Νεότερη ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Επίσης το χωριό αναφερόταν τον 19ο αιώνα ως Sarakinada σύμφωνα με τον Pouqueville το 1815 και με την απογραφή του 1829, που έγινε από την «επιστημονική αποστολή του Μοριά» (Mission scientifique de Morée), η οποία ήταν τμήμα της γαλλικής αποστολής με την ονομασία Εκστρατεία του Μοριά (Expédition de Morée), η οποία ήταν αποστολή εκστρατευτικού σώματος 13.000-15.000 ανδρών, υπό την αρχηγία του Νικολάου - Ιωσήφ Μαιζώνος στην Πελοπόννησο, μεταξύ των ετών 1828 και 1833.[6] Η Σαρακινάδα προσαρτήθηκε στον παλαιό Δήμο Αετού το 1835.[7][8] Το 1840[9] Το 1840[9] η Σαρακινάδα αποσπάται από τον Δήμο Αετού[10] και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Τριπύλης,[11] στον οποίο, ως έδρα ορίζεται τον ίδιο χρόνο το Σελά (σήμερα ο Σελλάς) . Το 1843 η Σαρακινάδα ορίζεται αυτή ως έδρα του παλαιού Δήμου Τριπύλης.[12] Η Σαρακινάδα παρέμεινε ως οικισμός του Δήμου Τριπύλης ως και το 1876[13] που επανήλθε στον παλαιό Δήμο Αετού. Το χωριό αναφέρεται, το 1853 επίσης σαν Σαρακινάδα στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό και έδρα του Δήμου Τριπύλης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 432 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[14] Σύμφωνα με την απογραφή του 1861 το Σελά ήταν τότε έδρα του δήμου με 279 κατοίκους. Λίγο αργότερα η έδρα του δήμου μεταφέρεται και πάλι στην Σαρακινάδα, ενώ το 1876 η έδρα μεταφέρεται από αυτήν στον οικισμό Ραυτόπουλον,[13] όπως επιβεβαιώνεται και από την απογραφή του 1879. Ταυτόχρονα, το 1876, η Σαρακινάδα επανήλθε στον παλαιό Δήμο Αετού με έδρα τον Αετό. Το 1899 το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[15] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[16] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Από το 1907 το χωριό αναφέρεται επίσημα ως η Σαρακηνάδα , ονομασία που θα παραμείνει ως το 1912. Το 1912 η Σαρακινάδα προσαρτάται και γίνεται έδρα στην Κοινότητα Σαρακινάδας.[17][18] Από το 1940 ως το 1956 το χωριό αναφέρεται και πάλι επίσημα ως Σαρακηνάδα και η κοινότητα ως Κοινότητα Σαρακηνάδας. Το 1956 η Σαρακηνάδα και η ομώνυμη κοινότητά της μετονομάζονται ως το Κρυονέριον και η κοινότητα ως η Κοινότητα Κρυονερίου αντίστοιχα.[19] Το χωριό παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας (με τις αλλαγές στην ονομασία του χωριού και της κοινότητας), από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», το Κρυονέριον υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Αετού Μεσσηνίας,[20][21] ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Κρυονέριον ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[4][22] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Το Κρυονέριον σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Κρυονερίου του Δήμου Τριφυλίας.[4]
Κάτοικοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 39 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.
| Απογραφή | Πληθυσμός | Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού |
|---|---|---|
| 1689 | 61[5] | |
| 1844 | 369[23] | |
| 1851 | 432[14] | |
| 1879 | 488[5][24] | |
| 1889 | 512[25] | |
| 1896 | 618[26] | |
| 1907 | 677[27] | |
| 1920 | 471[28] | |
| 1928 | 400[29] | |
| 1940 | 326[30] | |
| 1951 | 285[31] | |
| 1961 | 255[32] | |
| 1971 | 132[33] | |
| 1981 | 76[34] | |
| 1991 | 63[35] | |
| 2001 | 79[36] | |
| 2011 | 39[37] |
Κτίρια - αξιοθέατα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εκτός από τα παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια και το καφενείο του χωριού υπάρχει και η ενοριακή εκκλησία του Αϊ-Γιώργη, η οποία υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Πάνω από την δυτική κύρια πόρτα του ναού διασώζεται ανάγλυφη πέτρινη παράσταση του έφιππου Αγίου με χρονολογία του έτους 1839.[38] Στην κεντρική πλατεία του χωριού υπάρχει επίσης μνημείο του πεσόντα στην Κύπρο δεκανέα καταδρομών Παναγιώτη Γιαννόπουλου.[39][40]
- Από το Κρυονέρι κατάγεται επίσης ο αναπληρωτής υπουργός Δικαιοσύνης αρμόδιος για την καταπολέμηση της διαφθοράς Δημήτρης Παπαγγελόπουλος.[41]
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Κυπαρισσία
- Αετός
- Δήμος Τριφυλίας
- Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
- Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
- πρώην Δήμος Αετού Μεσσηνίας
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Κρυονέρι, από την ιστοσελίδα: buk.gr
- ↑ Ταχυδρομικός Κώδικας Κρυονέρι Μεσσηνίας.
- ↑ Τηλεφωνικοί κωδικοί της Ελλάδας, Ζώνη 27: Κοπανάκι: 27650
- ↑ 4,0 4,1 4,2 8) Τ.Κ. Κρυονερίου: Το Κρυονέρι Αρχειοθετήθηκε 2017-08-02 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών Αρχειοθετήθηκε 2015-12-09 στο Wayback Machine.», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος Αρχειοθετήθηκε 2017-11-06 στο Wayback Machine., Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απογραφή 1689, Νο 145 Sarachinada - Απογραφή 1879, Νο 145 Σαρακηνάδα, σελ. 706-707.
- ↑ 6,0 6,1 Αναστάσιος Αθ. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνικής Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Αναστατικές Εκδόσεις Δ. Ν. Καραβία, Αθήνα 2007, ISBN 978-960-258-103-2, Οικιστική εξέλιξη 1 Αρχειοθετήθηκε 2020-08-11 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimos-pylou-nestoros.gr, Νο 20 Σαρακηνάδα - Απογραφή Corner (1689): Sarachinada - Απογραφή Grimani (1700): Saracinada και Οικιστική εξέλιξη 2 Αρχειοθετήθηκε 2020-08-11 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.dimos-pylou-nestoros.gr, Νο 20, Απογραφή Pacifico/Alberghetti (1704): Sarachinada - Pouqueville (1815): Sarakinada, Απογραφή Expedition Scientifique de Moree (1829): Sarakinada.
- ↑ 21-04-1835.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Σαρακηνάδα (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ 9,0 9,1 ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αετού (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Τριπύλης (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ ΦΕΚ 6Α - 06/03/1843.
- ↑ 13,0 13,1 ΦΕΚ 49Α - 08/11/1876.
- ↑ 14,0 14,1 Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, Τα Ελληνικά, Εν Αθήναις, 1853, τόμος δεύτερος, σ. 582.
- ↑ ΦΕΚ 136Α - 08/07/1899.
- ↑ ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909.
- ↑ ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών Κ. Σαρακηνάδας (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ ΦΕΚ 125Α - 21/05/1956.
- ↑ Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών > Δ. Αετού (Μεσσηνίας), από την ιστοσελίδα: www.eetaa.gr
- ↑ ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997.
- ↑ ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010.
- ↑ Σταματάκης, Ι. Δ., "Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος, Περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων. / Ερανισθείς εκ διαφόρων επισήμων εγγράφων της Β. Κυβερνήσεως, και εκδοθείς υπό Ι. Δ. Σταματάκη". Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου. Εν Αθήναις 1846, σελ. 41.
- ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879, εκ του Τυπογραφείου Σ. Κ. Βλαστού, Εν Αθήναις 1881. Επίσης: "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός 1879", σελ. 124.
- ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός - Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες Α', εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1890, σελ. 90.
- ↑ Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δημόσιας Οικονομίας και Στατιστικής, "Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896", Μέρος Δεύτερον - Πίνακες - Α' Πληθυσμός κατά Νομούς, Επαρχίας, Δήμους, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, Εν Αθήναις 1897, σελ. 106.
- ↑ Υπουργείο των Εσωτερικών, Υπηρεσία Απογραφής, Στατιστικά Αποτελέσματα της Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού, κατά την 27 Οκτωβρίου 1907", Επιμέλεια: Γεωργίου Χωματιανού, τόμος δεύτερος, εκ του Τυπογραφείου Μιχαήλ Νικολαΐδου, Εν Αθήναις 1909, σελ. 395.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1921. Επίσης: "Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920", σελ. 240.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928". (Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 διατάγματος), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928", σελ. 280.
- ↑ Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1950. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940", σελ. 309.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1955. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine.", σελ. 150.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους, κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ. 46929/6877/1961 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1962. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961", σελ. 145.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971". (Πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους , κοινότητας και οικισμούς. Κυρωθείς δια της υπ' αριθ, 3893/Ε637/1972 κοινής αποφάσεως των Υπουργών Βοηθού Πρωθυπουργού και Εσωτερικών), Αθήναι 1972. Επίσης: "Πληθυσμός της Ελλάδος, κατά την Απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971", σελ. 140.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981". (Κυρώθηκε με την 7908/Δ'554/12-4-1982 κοινή απόφαση των Υπουργών Συντονισμού και Εσωτερικών), Αθήναι 1982. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 5 Απριλίου 1981", σελ. 151.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991". (Κυρώθηκε με την 24197/Γ' 3812/24-11-1993 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών), Αθήνα 1994. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991", σελ. 184.
- ↑ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001". (Κυρώθηκε με την 6821/Γ5-908/4-6-2002 κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης), Αθήνα 2003. Επίσης: "Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001", σελ. 180.
- ↑ "Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. Μόνιμος Πληθυσμός Αρχειοθετήθηκε 2016-04-18 στο Wayback Machine.", Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
- ↑ Ένα χωριό της Μεσσηνίας πλούσιο σε άνθη της πέτρας!, 26/04/2017, από την ιστοσελίδα: www.anthitispetras.gr του Μη κερδοσκοπικού Σωματείου "Άνθη της Πέτρας - Φίλοι Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής".
- ↑ Εκδήλωση μνήμης στο Κρυονέρι Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" Μεσσηνίας.
- ↑ Κρυονέρι Τριφυλίας: Εκδήλωση μνήμης για τον πεσόντα στην Κύπρο Π. Γιαννόπουλο Αρχειοθετήθηκε 2016-08-10 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "gargalianoionline.gr".
- ↑ Τρεις οι Μεσσήνιοι υπουργοί, 25/09/2015, από την ιστοσελίδα: www.eleftheriaonline.gr της εφημερίδας "Ελευθερία" Μεσσηνίας.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
- Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.
- Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993.
- Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
- Αναστάσιος Αθ. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνικής Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Αναστατικές Εκδόσεις Δ. Ν. Καραβία, Αθήνα 2007, ISBN 978-960-258-103-2. Η εργασία αυτή πρωτοπαρουσιάστηκε περιληπτικά, υπό μορφή διάλεξης, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. στις 10 Ιουλίου 2003, με επιβλέπουσα καθηγήτρια την Αικατερίνη Δημητσάντου-Κρεμέζη. Στην έντυπη μορφή της, προδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ιστορικογεωγραφικά», τόμος 10ος, Αθήνα 2004, σελ. 9-105. Η έκδοση του 2007 αποτελεί ανεξάρτητη αναδημοσίευση της αρχικής έκδοσης. Αναδημοσίευση σε ιστοσελίδα: Αναστάσιος Αθ. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνική Μεσσηνία: Ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Πύργος Τριφυλίας, 14/03/2007, από την παλαιά-αρχειακή ιστοσελίδα: www.dimos-pylou-nestoros.gr
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας.
- Κρυονέρι Τριφυλίας: Αρχαιολογικές θέσεις, 5/11/2016, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος".
| ||||||||||||||||||||||||||
