Κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη 1945

Κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη 1945
	Βασιλευομένη Δημοκρατία
Ημερομηνία σχηματισμού	22 Νοεμβρίου 1945
Ημερομηνία διάλυσης	4 Απριλίου 1946
Πρόσωπα και δομές
Αρχηγός Κράτους	Αντιβασιλέας, Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός
Πρόεδρος Κυβέρνησης	Θεμιστοκλής Σοφούλης
Συνολικός αριθμός Μελών	41
Συμμετέχοντα κόμματα	κυβέρνηση συνεργασίας κομμάτων
Κατάσταση στο νομοθετικό σώμα	κυβέρνηση διορισμένη από τον Αντιβασιλέα
Ιστορία
Θητεία νομοθετικού σώματος	δεν υπήρχε
Προηγούμενη	Κυβέρνηση Παναγιώτη Κανελλόπουλου 1945
Διάδοχη	Κυβέρνηση Παναγιώτη Πουλίτσα 1946

Η Κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη 1945 (Νοέμβριος 1945 – Απρίλιος 1946) ανέλαβε μετά την παραίτηση της Κυβέρνησης Κανελλόπουλου 1945.
Υπό τις πιέσεις του Αντιβασιλέα Δαμασκηνού και του Άγγλου υφυπουργού Εξωτερικών Έκτωρ ΜακΝηλ, το συμβούλιο όλων των πολιτικών αρχηγών που συνεκλήθη στις 20 Νοεμβρίου 1945, προκειμένου να απαλλάξει τη χώρα από το κυβερνητικό αδιέξοδο τόσων μηνών, κατάφερε τελικά το σχηματισμό βιώσιμης κυβέρνησης συνεργασίας των κομμάτων του κέντρου - οι εκπρόσωποι του Λαϊκού κόμματος αρνήθηκαν οποιαδήποτε συμμετοχή - επιλέγοντας ως Πρωθυπουργό τον πρεσβύτερο όλων και αρχηγό του κόμματος των Φιλελευθέρων, Θεμιστοκλή Σοφούλη. Η συμφωνία πραγματοποιήθηκε υπό τους όρους του αγγλικού παράγοντα, ο οποίος θα διέθετε οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα, με την προϋπόθεση των άμεσων εκλογών και την αναβολή του δημοψηφίσματος για την επάνοδο του βασιλιά, έως το Μάρτιο του 1948. ^[1]
Η συμμετοχή προσώπων του ευρύτερου δημοκρατικού χώρου, όπως οι Σοφιανόπουλος, Καζαντζάκης, Καρτάλης και Τσουδερός, προσέδωσε κύρος στη νέα κυβέρνηση με αποτέλεσμα να έχει την ανοχή και του Λαϊκού κόμματος αλλά και του Κ.Κ.Ε. Ειδικά το Κ.Κ.Ε. και οι ΕΑΜικές πολιτικές οργανώσεις ήλπιζαν και ζητούσαν την πλήρη κάθαρση των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων από τα φασιστικά στοιχεία, καθώς και την εξουδετέρωση των φασιστικών, αντικομμουνιστικών, παραστρατιωτικών οργανώσεων και την παύση της τρομοκράτησης των οπαδών του.
Ωστόσο, το κλίμα αντί να εξομαλύνεται γινόταν όλο και πιο βίαιο. Η αντιπαράθεση μεταξύ των φιλο-βασιλικών και των αντι-βασιλικών, μεταξύ των αριστερών και των δεξιών, μεταξύ των κομμουνιστικών οργανώσεων και των ακροδεξιών ομάδων γινόταν βαθύτερη και τίποτα δεν έδειχνε ότι θα μπορούσαν να γίνουν αδιάβλητες εκλογές. Έτσι, ο πολιτικός κόσμος της χώρας αλλά και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, πρότειναν την αναβολή των εκλογών για μερικούς μήνες. Ωστόσο, και η Αγγλία και οι ΗΠΑ διαφώνησαν με την πρόταση, απειλώντας με ακύρωση της οικονομικής βοήθειας. ^[2] Τα κεντρώα κόμματα (εκτός του κόμματος των Φιλελευθέρων) σε ένδειξη διαμαρτυρίας παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση στις 11 Μαρτίου του 1946 και αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις εκλογές. Το ίδιο έπραξε και το Κ.Κ.Ε και τα υπόλοιπα αριστερά κόμματα.

Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν τελικά, την καθορισμένη ημερομηνία, 31 Μαρτίου 1946 υπό τα όμματα της συμμαχικής αποστολής, - "Allied Mission to observe Greek elections " - η οποία είχε έρθει προκειμένου να εγγυηθεί το αδιάβλητο της διαδικασίας. ^[3]Οι εκλογές ανέδειξαν πρώτο κόμμα το Λαϊκό κόμμα και πιο συγκεκριμένα τον εκλογικό συνασπισμό που είχε σχηματίσει, την Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων, με ποσοστό 51,4%.^[4]
Τελικά, αποφασίστηκε, η δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού, ^[5] και ο Παναγιώτης Πουλίτσας, πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας ανέλαβε να ηγηθεί αυτής.

Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου

^[6]

«Πρωθυπουργός» - («Πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου»): Θεμιστοκλής Σοφούλης

«Αντιπρόεδρος υπουργικού συμβουλίου» : Γεώργιος Καφαντάρης

- παραιτήθηκε στις 11 Μαρτίου 1946

«Αντιπρόεδρος υπουργικού συμβουλίου» : Εμμανουήλ Τσουδερός
«Επί του Συντονισμού ^[7]υπουργός» : Εμμανουήλ Τσουδερός

«Υπουργός άνευ Χαρτοφυλακίου»: Νίκος Καζαντζάκης

- παραιτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1946

«Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ»: Γεώργιος Μαύρος

- αντικαταστάθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1946 από τον Γεράσιμο Λύχνο

«Επί των Εξωτερικών υπουργός»: προσωρινά, Ιωάννης Σοφιανόπουλος

- αντικαταστάθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1946 από τον Κωνσταντίνο Ρέντη

«Επί του Τύπου και Πληροφοριών υπουργός» : Ηρακλής Πετιμεζάς

- παραιτήθηκε στις 7 Μαρτίου

«Επί των Εσωτερικών υπουργός» : Κωνσταντίνος Ρέντης

- αντικαταστάθηκε στις 29 Ιανουαρίου από τον Θεόδωρο Χαβίνη

«Επί της Δικαιοσύνης υπουργός» : προσωρινά, Κωνσταντίνος Ρέντης

- παραιτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1946

- στις 2 Φεβρουαρίου την θέση ανέλαβε ο Γεώργιος Μαύρος

«Επί της Δικαιοσύνης Πολιτικός^[8] υφυπουργός»: προσωρινά, Γεώργιος Μαύρος ( από 3 Δεκεμβρίου )
«Επί της Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων υπουργός»: Γεώργιος Αθανασιάδης - Νόβας

- παραιτήθηκε στις 11 Μαρτίου 1946 και αντικαταστάθηκε προσωρινά, από τον Γεώργιο Μαύρο

«Επί της Εθνικής Οικονομίας υπουργός» : Γεώργιος Βοραζάνης
«Επί των Οικονομικών υπουργός» : Αλέξανδρος Μυλωνάς

- παραιτήθηκε στις 12 Μαρτίου και αντικαταστάθηκε προσωρινά από τον Γεώργιο Βοραζάνη

«Επί των Οικονομικών υφυπουργός» : Χρήστος Παπασταύρου ( από 12 Ιανουαρίου 1946)

- παραιτήθηκε στις 13 Μαρτίου και αντικαταστάθηκε από τον «Υπηρεσιακό υφυπουργό Οικονομικών», Γεώργιο Σωφρονόπουλο

«Επί των Δημοσίων έργων υπουργός»: Θεόδωρος Χαβίνης

- αντικαταστάθηκε στις 7 Μαρτίου από τον Σταμάτη Μερκούρη

- παραιτήθηκε στις 11 Μαρτίου και αντικαταστάθηκε προσωρινά από τον Θεόδωρο Χαβίνη

«Επί της Ανοικοδομήσεως^[9] υφυπουργός»: Κωνσταντίνος Δοξιάδης
«Επί των Μεταφορών υπουργός»: Δημήτριος Μαχάς
«Επί της Γεωργίας υπουργός»: Χρυσός Ευελπίδης

- παραιτήθηκε στις 29 Μαρτίου και αντικαταστάθηκε προσωρινά από τον Εμμανουήλ Τσουδερό

«Επί των Ταχυδρομείων, Τηλεγράφων και Τηλεφώνων υπουργός»: Γεώργιος Μπουρδάρας

- παραιτήθηκε στις 11 Μαρτίου και αντικαταστάθηκε προσωρινά από τον Δημήτριο Μαχά

«Επί της Υγιεινής υπουργός» : Ευστάθιος Μαλαμίδας
«Επί της Κοινωνικής Προνοίας υπουργός» : Λεωνίδας Ιασωνίδης
«Επί της Κοινωνικής Προνοίας Πολιτικός υφυπουργός» : Δημήτριος Μαρσέλλος
«Επί της Υπηρεσίας Παλινοστήσεως Προσφύγων Πολιτικός υφυπουργός» στο Υπουργείο Κοινωνικής Προνοίας : Νικόλαος Κρασαδάκης
«Επί της Δημοσίας Τάξεως υπουργός» : Σταμάτης Μερκούρης

- στις 7 Μαρτίου απαλλάχτηκε από τα καθήκοντα του συγκεκριμένου υπουργείου

«Επί του Εφοδιασμού υπουργός»: Γεώργιος Καρτάλης

- παραιτήθηκε στις 11 Μαρτίου

«Επί του Εφοδιασμού υφυπουργός» : Γεώργιος Παππάς

- αντικαταστάθηκε στις 11 Μαρτίου 1946, προσωρινά, από τον Χρυσό Ευελπίδη

- αντικαταστάθηκε στις 13 Μαρτίου από τον «Υπηρεσιακό υφυπουργό Εφοδιασμού», Παναγιώτη Μαυρίκη

«Επί της Εργασίας υπουργός» : Νικόλαος Μανούσης

- παραιτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου

«Επί της Εργασίας υφυπουργός» : Ανδρέας Ζάκκας ( από 10 Δεκεμβρίου )
«Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: Θεόδωρος Μανέτας
«Επί των Ναυτικών υπουργός» : προσωρινά, Θεόδωρος Μανέτας

- αντικαταστάθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1945 από τον Κωνσταντίνο Γκότση

«Επί της Εμπορικής Ναυτιλίας υπουργός: Ιωάννης Πελτέκης
«Επί της Αεροπορίας υπουργός»: Πέτρος Ευριπαίος

- παραιτήθηκε στις 11 Μαρτίου 1946 και αντικαταστάθηκε προσωρινά από τον Θεόδωρο Μανέτα

«Υπουργός - Γενικός Διοικητής Κρήτης» : Εμμανουήλ Βολουδάκης ( από 26 Νοεμβρίου )
«Υπουργός - Γενικός Διοικητής Βορείου Ελλάδος»: Αλέξανδρος Μερεντίτης
«Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Ηπείρου» : Χρήστος Σολωμονίδης ( από 27 Δεκεμβρίου )
«Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Δυτικής Μακεδονίας» : Δημήτριος Ανδρεάδης ( από 15 Δεκεμβρίου )
«Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Ανατολικής Μακεδονίας» : Ιωάννης Παπαδάκης-Στάικος ( από 10 Δεκεμβρίου)
«Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Κεντρικής Μακεδονίας» : Ιωάννης Δούμπας ( από 10 Δεκεμβρίου )
«Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Θράκης» : Μιχαήλ Μαυρογορδάτος ( από 15 Δεκεμβρίου )
«Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Νήσων Αιγαίου Πελάγους» : Βασίλειος Κυρέλλος ( από 6 Δεκεμβρίου )
«Υφυπουργός - Γενικός Διοικητής Νήσων Ιονίου Πελάγους» : Ιωάννης Γεωργάκης ( από 6 Δεκεμβρίου )

- παραιτήθηκε στις 11 Μαρτίου 1946

Πηγή

Γεώργιος Κωνσταντίνος Καράτσαλης : «Η ανάπλαση του ελληνικού πολιτικού συστήματος: Από την Συμφωνία της Βάρκιζας ως το δημοψήφισμα για την επιστροφή του Γεωργίου Β΄ (1945-1946)» διπλωματική εργασία για το τμήμα Πολιτικών Επιστημών της σχολής «Νομικών Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών», του Α.Π.Θ., ,Θεσσαλονίκη, 2012 (http://ikee.lib.auth.gr/record/130968?ln=el)

Αναφορές

↑ Σπυρίδων Μαρκεζίνης (1994). Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975), τόμος Δεύτερος (1944-1951). Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. σελίδες 185–190.
↑ Γεώργιος Χαρίτος: «Ο εξωτερικός παράγοντας και ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1946 - 1946», σελ. 15, Διπλωματική εργασία. http://hellanicus.lib.aegean.gr/handle/11610/17787
↑ https://www.greekhistoryrepository.gr/archive/item/9639
↑ Γεώργιος Κωνσταντίνος Καράτσαλης : «Η ανάπλαση του ελληνικού πολιτικού συστήματος: Από την Συμφωνία της Βάρκιζας ως το δημοψήφισμα για την επιστροφή του Γεωργίου Β΄ (1945-1946)» διπλωματική εργασία για το τμήμα Πολιτικών Επιστημών της σχολής «Νομικών Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών», του Α.Π.Θ., ,Θεσσαλονίκη, 2012, σελ.78
↑ «...Η διοικούσα επιτροπή του Λαϊκού κόμματος συνελθούσα χθες (1η Απριλίου 1946) εις συνεδρίασιν δια να εξετάσει την κατάστασιν επί τη βάσει των πρώτων αποτελεσμάτων των εκλογών, τα οποία δίδουν εις το Λαϊκό Κόμμα την πλειοψηφία εν τη Βουλή και την ευθύνη σχηματισμού κυβερνήσεως, υιοθέτησε την άποψιν σχηματισμού κυβερνήσεως συνασπισμού λαβούσαν εν προκειμένω υπ΄όψιν και σχετικήν συμμαχικήν επιθυμίαν...». Εφ. "Ελευθερία", φύλλο της 2ας Απριλίου 1946, σελ. 1
↑ «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης» http://www.ggk.gov.gr/?p=1065
↑ Στις 11 Δεκεμβρίου 1945 και με τον Α.Ν. 718 ιδρύθηκε το «Υπουργείο Συντονισμού». Το Υπουργείο είχε αρμοδιότητα την συντόνιησ του έργου των υπουργείων «Οικονομικών», «Εθνικής Οικονομίας», «Γεωργίας», «Εφοδιασμού», «Εργασίας», «Μεταφορών», «Εμπορικής Ναυτιλίας» καθώς και του υφυπουργείου «Ανοικοδομήσεως», με σκοπό την ταχύτερη ανασυγκρότηση της παραγωγής καθώς και την τακτοποίηση των Δημοσίων Οικονομικών και του Εθνικού Νομίσματος. Το Υπουργείο είχε χρονικό ορίζοντα ενός έτους (αν και μπορούσε - αν χρειαζόταν - να παραταθεί η λειτουργία του για ακόμη ένα έτος), και διοικούνταν από τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης.
↑ Ο «Πολιτικός Υφυπουργός» (παρόμοιος με τον Υπηρεσιακό υφυπουργό)- θέση σε μη υφιστάμενα υφυπουργεία -, είχε αρμοδιότητες που καθορίζονταν κάθε φορά με διάταγμα από τον ανάλογο υπουργό. (ΦΕΚ Α265 /1945)
↑ Το «Υφυπουργείο Ανοικοδομήσεως», συστάθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1945 με τον Α.Ν. 768 ως υφυπουργείο υπαγόμενο στο «Υπουργείο Δημοσίων Έργων». Αρμοδιότητα του υπουργείου ήταν η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων από τον πόλεμο οικισμών και χωριών σύμφωνα με νέο οικιστικό πρόγραμμα της χώρας. Το Υφυπουργείο ανελάμβανε εξ ολοκλήρου την ανοικοδόμηση σε όλες τις φάσεις της, από την αγορά οικοδομικών υλικών, την μηχανολογική μελέτη, και την κατασκευή δημόσιων και ιδιωτικών χώρων.

[Μαρκεζ-1] Σπυρίδων Μαρκεζίνης (1994). Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975), τόμος Δεύτερος (1944-1951). Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. σελίδες 185–190.

[2] Γεώργιος Χαρίτος: «Ο εξωτερικός παράγοντας και ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1946 - 1946», σελ. 15, Διπλωματική εργασία. http://hellanicus.lib.aegean.gr/handle/11610/17787

[3] ttps://www.greekhistoryrepository.gr/archive/item/9639

[4] Γεώργιος Κωνσταντίνος Καράτσαλης : «Η ανάπλαση του ελληνικού πολιτικού συστήματος: Από την Συμφωνία της Βάρκιζας ως το δημοψήφισμα για την επιστροφή του Γεωργίου Β΄ (1945-1946)» διπλωματική εργασία για το τμήμα Πολιτικών Επιστημών της σχολής «Νομικών Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών», του Α.Π.Θ., ,Θεσσαλονίκη, 2012, σελ.78

[5] «...Η διοικούσα επιτροπή του Λαϊκού κόμματος συνελθούσα χθες (1η Απριλίου 1946) εις συνεδρίασιν δια να εξετάσει την κατάστασιν επί τη βάσει των πρώτων αποτελεσμάτων των εκλογών, τα οποία δίδουν εις το Λαϊκό Κόμμα την πλειοψηφία εν τη Βουλή και την ευθύνη σχηματισμού κυβερνήσεως, υιοθέτησε την άποψιν σχηματισμού κυβερνήσεως συνασπισμού λαβούσαν εν προκειμένω υπ΄όψιν και σχετικήν συμμαχικήν επιθυμίαν...». Εφ. "Ελευθερία", φύλλο της 2ας Απριλίου 1946, σελ. 1

[6] «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης» http://www.ggk.gov.gr/?p=1065

[7] Στις 11 Δεκεμβρίου 1945 και με τον Α.Ν. 718 ιδρύθηκε το «Υπουργείο Συντονισμού». Το Υπουργείο είχε αρμοδιότητα την συντόνιησ του έργου των υπουργείων «Οικονομικών», «Εθνικής Οικονομίας», «Γεωργίας», «Εφοδιασμού», «Εργασίας», «Μεταφορών», «Εμπορικής Ναυτιλίας» καθώς και του υφυπουργείου «Ανοικοδομήσεως», με σκοπό την ταχύτερη ανασυγκρότηση της παραγωγής καθώς και την τακτοποίηση των Δημοσίων Οικονομικών και του Εθνικού Νομίσματος. Το Υπουργείο είχε χρονικό ορίζοντα ενός έτους (αν και μπορούσε - αν χρειαζόταν - να παραταθεί η λειτουργία του για ακόμη ένα έτος), και διοικούνταν από τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης.

[8] Ο «Πολιτικός Υφυπουργός» (παρόμοιος με τον Υπηρεσιακό υφυπουργό)- θέση σε μη υφιστάμενα υφυπουργεία -, είχε αρμοδιότητες που καθορίζονταν κάθε φορά με διάταγμα από τον ανάλογο υπουργό. (ΦΕΚ Α265 /1945)

[9] Το «Υφυπουργείο Ανοικοδομήσεως», συστάθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1945 με τον Α.Ν. 768 ως υφυπουργείο υπαγόμενο στο «Υπουργείο Δημοσίων Έργων». Αρμοδιότητα του υπουργείου ήταν η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων από τον πόλεμο οικισμών και χωριών σύμφωνα με νέο οικιστικό πρόγραμμα της χώρας. Το Υφυπουργείο ανελάμβανε εξ ολοκλήρου την ανοικοδόμηση σε όλες τις φάσεις της, από την αγορά οικοδομικών υλικών, την μηχανολογική μελέτη, και την κατασκευή δημόσιων και ιδιωτικών χώρων.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]