Κυβέρνηση Νικολάου Πλαστήρα 1945

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πρώτη κυβέρνηση Νικολάου Πλαστήρα
Βασιλευομένη Δημοκρατία
Ημερομηνία σχηματισμού3 Ιανουαρίου 1945
Ημερομηνία διάλυσης8 Απριλίου 1945
Πρόσωπα και δομές
Αρχηγός ΚράτουςΑρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός αντιβασιλέας
Πρόεδρος ΚυβέρνησηςΝικόλαος Πλαστήρας
Συνολικός αριθμός Μελών26
Κατάσταση στο νομοθετικό σώμακυβέρνηση συνεργασίας κομμάτων
Ιστορία
Εκλογέςκυβέρνηση διορισμένη, όχι εκλεγμένη
Θητεία νομοθετικού σώματοςχωρίς νομοθετικό σώμα
ΠροηγούμενηΚυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου Εθνικής Ενότητος 1944
ΔιάδοχηΚυβέρνηση Πέτρου Βούλγαρη Απρίλιος 1945
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος και Αντιβασιλέας, Δαμασκηνός. Φεβρουάριος 1945

Η κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα (Ιανουάριος - Απρίλιος 1945), διαδέχθηκε την προηγούμενη κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου ίσως στην πιο ταραγμένη περίοδο της νεώτερης πολιτικής ιστορίας αφού τα χρόνια που θα ακολουθούσαν θα σημαδεύονταν από τον εμφύλιο πόλεμο.

Ένα από τα αιτήματα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ προκειμένου να ενταχτούν στην προηγούμενη κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» ήταν η μη επάνοδος του βασιλέα Γεωργίου μέχρι να αποφασιστεί μέσω δημοψηφίσματος το πολιτειακό ζήτημα. Έτσι, με τη μεσολάβηση των Άγγλων, απέναντι στον δυστροπούντα βασιλέα, ορίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, -μια προσωπικότητα ευρείας αποδοχής, αγαπητή στο λαό και σεβαστή από τους πολιτικούς - ως Αντιβασιλέας της Ελλάδας, την 31η Δεκεμβρίου του 1944, ενώ ο βασιλιάς Γεώργιος παρέμεινε στο Λονδίνο.[1]
Στο διάγγελμά του προς τον Ελληνικό λαό επί τη αναλήψει της Αντιβασιλείας, ο Αρχιεπίσκοπος, επισημαίνει τις προτεραιότητές του : «...θεωρούμεν πρώτιστον καθήκον να διακηρύξωμεν, δημοσία και επισήμως, την ανάγκην της άνευ αναβολής αναστηλώσεως του κύρους του Κράτους έναντι πάντων και της αμέσου καταπαύσεως της εθνοκτόνου αδελφικής αιματοχυσίας.(...) επιμένομεν εις την εθνικώς επιτακτικήν ανάγκην της αμέσου συμφωνίας περί διακοπής των συγκρούσεων, ως αναγκαίας απαρχής και προϋποθέσεως προς επίτευξιν των ριζικών και σωστικών λύσεων (...)επιπλέον, καλούμεν, εν ονόματι της δεινοπαθούσης Πατρίδος, τους ενόπλους, όπως συμφωνήσουν να καταθέσουν πάραυτα τα όπλα και εμπιστευτούν εις την Αντιβασιλείαν και εις την Κυβέρνησιν αυτής, την ορθήν, δικαία και δια δημοκρατικών μέσων επίλυσιν των επιμάχων ζητημάτων...» [2]

Αμέσως μετά την όρκιση του Αρχιεπισκόπου ως Αντιβασιλέα, η κυβέρνηση Παπανδρέου έσπευσε να υποβάλλει την παραίτησή της. Ο Νικόλαος Πλαστήρας, ως "πρόσωπο κοινής αποδοχής" ανέλαβε να σχηματίσει κυβέρνηση. Στις 5 Ιανουαρίου, και ενώ είχε αρχίσει η υποχώρηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ από την Αθήνα, ο Πλαστήρας ζητάει με το διάγγελμά του: «...προσκαλώ όθεν τους παραπλανηθέντας να πιστεύσουν από σήμερον τουλάχιστον, εις τον λόγον μου ότι ουδείς κίνδυνος υπάρχει επιβολής βιαίας καταστάσεως και να καταθέσουν άνευ και της ελαχίστης αναβολής τα όπλα προσερχόμενοι εις τας τάξεις του νομίμου Κράτους δια να συντελέσουν εις την ταχυτέραν αποκατάστασιν της ομαλότητας.» [3].

Η κυβέρνηση Πλαστήρα και το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο υπέγραψαν τη συμφωνία της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου 1945 σε μια προσπάθεια κλεισίματος των πληγών των «Δεκεμβριανών».

Η προσωπικότητα και οι πράξεις του στρατηγού Πλαστήρα, σύντομα, ανέτρεψαν το υπέρ αυτού ρεύμα που είχε δημιουργηθεί. Συγκεκριμένα, αφενός ο Πλαστήρας αδυνατούσε να συνεργαστεί με τον πανίσχυρο τότε στην Ελλάδα, βρετανικό παράγοντα, αφετέρου η πολιτική του (που σύμφωνα με τον Γεώργιο Παπανδρέου βασιζόταν στον προσπορισμό κομματικών οφελών) δυσαρεστούσε τους Έλληνες πολιτικούς παράγοντες. Με την ενθάρρυνση και μελών του Λαϊκού κόμματος, οι Άγγλοι αποφάσισαν την παύση της κυβέρνησης Πλαστήρα. [4]Έτσι μια επιστολή του Νικολάου Πλαστήρα, - γραμμένη τον Σεπτέμβριο του 1941 (όταν ο στρατηγός βρισκόταν προ πολλού στη Γαλλία), όπου εκφραζόταν η διαφωνία του με τις ελληνικές πολιτικές και στρατιωτικές επιλογές που οδήγησαν στην Γερμανική κατοχή της χώρας [5] που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 1945 στη φιλοβασιλική εφημερίδα «Ελληνικόν Αίμα», ξεσήκωσε ανοιχτά πλέον τον πολιτικό κόσμο εναντίον του και ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός πείστηκε να ζητήσει την παραίτηση της κυβέρνησής του.

Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

[6]


- παραιτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1945 και αντικαταστάθηκε προσωρινά από τον Πρωθυπουργό
- στις 7 Μαρτίου διορίστηκε ο Γεώργιος Αθανασιάδης Νόβας - (Προοδευτικόν Κόμμα)
- αντικαταστάθηκε στις 2 Απριλίου 1945 από τον Αλέξανδρο Μυλωνά - (Αγροτικόν Δημοκρατικόν Κόμμα)
- παραιτήθηκε στις 3 Απριλίου 1945
- αντικαταστάθηκε στις 6 Ιανουαρίου από τον Ιωάννη Μακρόπουλο - (Λαϊκόν Κόμμα)
  • «Επί του Τύπου και Διαφωτίσεως υφυπουργός» : προσωρινά, Ιωάννης Σοφιανόπουλος
  • «Επί των Ταχυδρομείων, Τηλεγράφων και Τηλεφώνων υπουργός»: προσωρινά, Λουκάς Σακελλαρόπουλος
  • «Επί της Κοινωνικής Προνοίας υπουργός» : προσωρινά, Νικόλαος Κολυβάς - (Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα)
- στις 8 Ιανουαρίου 1945 ανέλαβε καθήκοντα υπουργού ο Πέτρος Λεβαντής - (Κόμμα Φιλελευθέρων)
  • «Επί της Υγιεινής υπουργός»: προσωρινά, Νικόλαος Κολυβάς
- αντικαταστάθηκε και πάλι προσωρινά, στις 8 Ιανουαρίου, από τον Πέτρο Λεβαντή[8]
  • «Επί της Υγιεινής και Κοινωνικής Πρόνοιας υφυπουργός»: Νικόλαος Τσούτης (;)
  • «Επί της Εργασίας υπουργός» : προσωρινά, Γεώργιος Σίδερης
- αντικαταστάθηκε στις 7 Μαρτίου 1945 από τον Σταύρο Νικολαΐδη - (Κόμμα Φιλελευθέρων)
  • «Επί του Εφοδιασμού υπουργός»: προσωρινά, Γεώργιος Σίδερης
- στις 8 Ιανουαρίου ανέλαβε καθήκοντα υπουργού ο Δημήτριος Ν. Χατζίσκος - (Λαϊκόν Κόμμα)
- ο Δημήτριος Χατζίσκος παραιτήθηκε στις 5 Απριλίου 1945
  • «Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: Νικόλαος Πλαστήρας
  • «Επί των Στρατιωτικών Υπηρεσιακός υφυπουργός»: Λεωνίδας Σπαής - (ανεξάρτητος)
  • «Επί της Εμπορικής Ναυτιλίας υπουργός: προσωρινά, Νικόλαος Πλαστήρας
  • «Επί της Εμπορικής Ναυτιλίας Υπηρεσιακός υφυπουργός» : Θεόδωρος Κουντουριώτης - (ανεξάρτητος)
  • «Επί της Εμπορικής Ναυτιλίας υφυπουργός»: Γεώργιος Μοάτσος [9] (;)
  • «Επί των Ναυτικών υπουργός»: προσωρινά, Νικόλαος Πλαστήρας
  • «Επί των Ναυτικών Υπηρεσιακός υφυπουργός» : Θεόδωρος Κουντουριώτης
  • «Επί της Αεροπορίας υπουργός»: προσωρινά, Νικόλαος Πλαστήρας
  • «Επί της Αεροπορίας Υπηρεσιακός υφυπουργός» : υποπτέραρχος Παναγιώτης Βήλος - (ανεξάρτητος)

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «...Διετέλεσε αντιβασιλέας έπειτα από έντονες διαπραγματεύσεις και την αρχική άρνηση του Γεωργίου Β’, με καθοριστικό γεγονός το ξέσπασμα των Δεκεμβριανών και την έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε. Συγκεκριμένα, ο Ουίστον Τσώρτσιλ μετέβη στην Ελλάδα στις 25.12.1944 διά να συσκεφτεί με τους αρχηγούς των κομμάτων στο υπουργείο Εξωτερικών και διά να συναντηθεί με τον Δαμασκηνό. Κατά την επιστροφή του στην Αγγλία φαίνεται πως έπεισε τον Γεώργιο για την επιτακτικότητα της ανάγκης ορισμού αντιβασιλέως, όπως καταμαρτυρεί το τηλεγράφημα που απέστειλε στον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου στις 30.12.1944 ...» https://www.tovima.gr/2016/12/12/opinions/damaskinos-arxiepiskopos-antibasileas-kai-prwthypoyrgos/
  2. ΦΕΚ Α1 /1945 [1]
  3. ΦΕΚ Α4 /1945 [2]
  4. Γεώργιος - Κωνσταντίνος Π. Καράτσαλης : «Η ανάπλαση του ελληνικού πολιτικού συστήματος, από τη Συμφωνία της Βάρκιζας ως το δημοψήφισμα για την επιστροφή του Γεωργίου Β΄», διδακτορική διατριβή, σελ 55. http://ikee.lib.auth.gr/record/130968/files/?ln=el
  5. Η επιστολή μεταξύ άλλων αναφέρει: «...Και το μοιραίον επήλθεν. Η Ελλάς ήχθη προς αυτοκτονίαν παρά μιας βασιλικής κυβερνήσεως δεχθείσης μετ΄απεριγράπτου αφελείας ν΄αντιμετωπίση τας δύο μεγαλυτέρας στρατιωτικάς δυνάμεις της Ευρώπης, καίτοι της υπεδείχθη υπό της συμμάχου Αγγλίας ότι η βοήθεια της θα ήταν αυστηρώς περιορισμένη. Η ανήκουστος κουφότης της Βασιλικής κυβερνήσεως υπήρξεν η αφορμή μιας τραγικής καταστροφής για της χώρας εντός ολίγων ημερών και ως να μην ήρκει ετούτο ένεκα τελείας αγνοίας των νεότερων πολεμικών μεθόδων, παρέτειναν ασκόπως τον πόλεμον δια να συντελεσθή η πράξις η τελευταία του δράματος δια την μετατροπίν εις ερείπια της ωραίας αλλά ατυχούς νήσου Κρήτης, την ευθύνην της οποίας κατά μέγα μέρος φέρει επί των ώμων του ο κ. Τσουδερός, γέννημα αυτής....» https://www.istorikathemata.com/2010/03/1941.html
  6. «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης» http://www.ggk.gov.gr/?p=1050
  7. «Υπηρεσιακός υφυπουργός» ονομαζόταν ο έμμισθος εμπειρογνώμων σύμβουλος του εκάστοτε υπουργού
  8. Το «Υπουργείο Υγιεινής» καταργήθηκε στις 7 Μαρτίου 1945 και οι διευθύνσεις του μεταφέρθηκαν στο νέο «Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας»
  9. To «Υφυπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας» ιδρύθηκε στις 21 Μαρτίου 1945
  10. Ο θεσμός των «Γενικών Διοικήσεων» επανήρθε και πάλι στις 7 Μαρτίου 1945, με τον Ν.92/1945 περί επανιδρύσεως Γενικών Διοικήσεων και καταργήσεως Αντιπροσωπειών της Κυβέρνησης.
  11. Στις 21 Μαρτίου 1945, ιδρύεται η «Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος» Έδρα της Διοίκησης ορίστηκε η Θεσσαλονίκη.(ΦΕΚ Α65 /1945)