Δούκας

Αυτό το λήμμα αφορά τον τίτλο ευγενείας του δούκα. Για την αρχαιορωμαϊκή και τις συναφείς με αυτήν παλαιότερες χρήσεις του όρου, δείτε: Δουξ.

Βασιλικές, ευγενείς και
ιπποτικές τάξεις

Αυτοκράτορας

Βασιλιάς

Αρχιδούκας

Μέγας Πρίγκιπας Μέγας Δούκας

Πρίγκιπας / Ινφάντες

Δούκας

Ηγεμόνας / Φυρστ

Μαρκήσιος / Μαργράβος / Λαντγράβος / Παλατινός κόμης

Κόμης / Ερλ

Υποκόμης / Βιντάμ

Βαρόνος

Βαρονέτος Κληρονομικός Ιππότης

Ιππότης

Εσκουάιρ

Τζέντλεμαν

Έργο που απεικονίζει το δούκα του Πφαλτς-Ζίμερ-Ζβάυμπρυκεν, Στέφαν

Ο δούκας (γερμανικά: Ηerzog, θηλ. Ηerzogin‎‎, αγγλικά: Duke, θηλ. Duchess‎‎ · γαλλικά: duc, θηλ. duchesse‎‎) είναι τίτλος ευγενείας καθώς και στρατιωτικός τίτλος, προερχόμενος από την λατινική λέξη dux, που σημαίνει τον στρατιωτικό διοικητή.

Στην ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία καθώς και στο Βυζάντιο, συνέχισε να σημαίνει τον περιφερειακό στρατιωτικό διοικητή. Ιδιαίτερα στο Βυζάντιο, δινόταν κατά τον 10ο και 11ο αιώνα σε διοικητές ευρύτερων περιφερειών που περιλάμβαναν πολλά θέματα και όπου στρατωνίζονταν τα επαγγελματικά τάγματα.

Στη μεσαιωνική Δυτική Ευρώπη, εξελίχτηκε σε τίτλο που έφεραν τοπικοί άρχοντες επικεφαλής μειζόνων περιοχών, συχνά με φυλετική βάση, λ.χ. τα Stammesherzogtümer της πρώιμης Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αν και θεωρητικά υποτελείς σε κάποιον μονάρχη, πολλοί δούκες δρούσαν ως αυτόνομοι ηγεμόνες. Μετά το τέλος της φεουδαρχίας, σε γενικό τίτλο ευγενείας χωρίς εδαφικό ρόλο.

Παραλλαγές του τίτλου ήταν ο Αρχιδούκας (γερμ. Erzherzog) που υιοθετήθηκε από τα μέλη του οίκου των Αψβούργων, και ο Μέγας Δούκας (γερμ. Grossfürst, ρωσ. великий князь), τίτλος ανώτερος του Δούκα που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Στο Βυζάντιο, ο Μέγας Δουξ ήταν ο επικεφαλής του στόλου από τον ύστερο 11ο αιώνα.

Δείτε επίσης

• Μαρκήσιος (Μαργράβος)
• Κόμης
• Βουργράβος
• Βαρόνος