Μετάβαση στο περιεχόμενο

Δήμος Κόνιτσας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 40°06′N 20°48′E / 40.10°N 20.80°E / 40.10; 20.80

Δήμος Κόνιτσας
Δήμος
Official logo of {{{official_name}}}

Έμβλημα

Χώρα Ελλάδα
Έδρα Κόνιτσα
Τοπικές έδρες Αετομηλίτσα, Δίστρατο, Κόνιτσα, Πυρσόγιαννη, Φούρκα
Διοίκηση  
 • Δήμαρχος Ανδρέας Παπασπύρου
(2024- )
Διοικητική υπαγωγή  
 • Αποκ. διοίκηση Ηπείρου - Δυτ. Μακεδονίας
 • Περιφέρεια Ηπείρου
 • Περιφ. ενότητα Ιωαννίνων
Διαμέρισμα Ήπειρος
Έκταση 951,18 km2
Πληθυσμός 5.296 (απογραφή 2021)
Ιστότοπος http://konitsa.gr/

Ο Δήμος Κόνιτσας είναι δήμος της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων της Περιφέρειας Ηπείρου, ο οποίος συστάθηκε το 2011 από τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κόνιτσας, Μαστοροχωρίων και των κοινοτήτων Αετομηλίτσας, Διστράτου, Φούρκας. Εκτείνεται στο βόρειο άκρο της Ηπείρου και της Π.Ε. Ιωαννίνων.

Πρωτεύουσα του νέου δήμου είναι η μοναδική κωμόπολή του, η Κόνιτσα. Όλοι οι υπόλοιποι οικισμοί είναι χωριά.

Η Δρακόλιμνη του Σμόλικα

Ο Δήμος Κόνιτσας συνορεύει στα βορειοανατολικά με τον Δήμο Νεστορίου, στα ανατολικά με τον Δήμο Γρεβενών, στα νότια με τους δήμους Ζαγορίου και Πωγωνίου και στα δυτικά με την Επαρχία Κολόνιας της Αλβανίας. Τα όρια του δήμου συμπίπτουν με αυτά της πρώην Επαρχίας Κόνιτσας που καταργήθηκε ως μονάδα τοπικής αυτοδιοίκησης το 1997. Η έκταση του είναι 951,18 τ.χλμ με το 72,5% να αποτελούν τα δάση και μόνο το 10,7% οι γεωργικές εκτάσεις και οι βοσκότοποι. Τα χερσαία ύδατα αν και καλύπτουν μόλις το 2,4% της έκτασης του δήμου, αντιστοιχούν στο 40% των χερσαίων υδάτων του νομού και στο 25% της περιφέρειας[1].

Είναι από τις πιό ορεινές περιοχές της Ελλάδας καθώς στα όρια του δήμου βρίσκονται η δεύτερη και η τρίτη ψηλότερη κορυφή της χώρας. Στα ανατολικά υψώνεται ο ορεινός όγκος του Σμόλικα (2.631)[2] και της Βασιλίτσας (2.249). Στα νότια η Τύμφη (2.500) χωρίζει το δήμο από αυτόν του Ζαγορίου και το Δούσκο (2.198) με τον δήμο Πωγωνίου ενώ στα βόρεια κυριαρχεί ο Γράμμος (2.521), η τρίτη ψηλότερη κορυφή της Ελλάδας που αποτελεί και το σύνορο μεταξύ της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Αλβανίας.

Ανάμεσα σ' αυτό το ακραία ορεινό ανάγλυφο έχουν δημιουργηθεί οι κοιλάδες του Αώου και των παραποτάμων του, Σαρανταπόρου και Βοϊδομάτη που ενώνονται δυτικά της Κόνιτσας σχηματίζοντας τον κάμπο της και συνεχίζουν στο έδαφος της Αλβανίας. Επίσης χαρακτηριστικές της υδρογραφίας του δήμου είναι και οι Δρακόλιμνες, αλπικές λίμνες απομεινάρια της παγετωνικής περιόδου.

Η μόνη αξιόλογη πεδινή έκταση του δήμου είναι ο κάμπος της Κόνιτσας σε μέσο υψόμετρο 400 περίπου μέτρων και συνολική έκταση 23.000[3] στρεμμάτων, μόλις το 2,4% της επιφάνειας του δήμου.

Το κλίμα που επικρατεί είναι μεταβατικό μεταξύ του μεσογειακού και του ηπειρωτικού, με ψυχρούς χειμώνες και θερμά καλοκαίρια. Οι βροχοπτώσεις είναι άφθονες και κυμαίνονται από 1.000 έως 1.400 χιλιοστά, όπως και οι χιονοπτώσεις στα υψόμετρα πάνω από τα 1.000 μέτρα[4].

Διάδοση της Πρωτοελληνικής κατά τον Γκεοργκίεφ

Η ιστορία της Κόνιτσας χάνεται στο βάθος των αιώνων. Από παλαιολιθικά ευρήματα στη βραχοσπηλιά του Βοϊδομάτη αποδεικνύεται η ύπαρξη ανθρώπων στην περιοχή πριν από 12 χιλιάδες χρόνια. Από τα περάσματα που άνοιξαν τα ποτάμια γύρω στο 2500 π.Χ. κατέβηκαν τα Ελληνικά φύλα των Θεσπρωτών, Θεσσαλών και Μολοσσών που εγκαταστάθηκαν και στην περιοχή της Κόνιτσας[5] φέρνοντας μαζί τους την Πρωτοελληνική γλώσσα.

Με τις ανασκαφές των τελευταίων χρόνων στο λόφο Λιατοβούνι (στη συμβολή Αώου-Βοϊδομάτη) βρέθηκαν αντικείμενα της πρώιμης εποχής του σιδήρου (1100-900 π.χ.)[6]. Η περιοχή της Κόνιτσας, ταυτίζεται με την αρχαία Τριφυλία και αποτελεί το βόρειο σύνορο του Κοινού των Ηπειρωτών.

Αργότερα στην εποχή του Πύρρου χτίστηκαν σε διάφορα σημεία κάστρα για την προστασία των βορείων συνόρων του κράτους του. Τέτοια κάστρα ήταν στη Σεσάρηθο (στη συμβολή Αώου με τον Σαραντάπορο), στην Παλιαγορίτσα (κάτω από το χωριό Ηλιόρραχη), στο Λιατοβούνι, στο Ρευνίκο (σημερινό Καστράκι πάνω από την πέτρινη γέφυρα του Βοϊδομάτη) κ.ά.. Αυτά τα κάστρα και οι παρακείμενες πόλεις καταστράφηκαν από τον Ρωμαίο Αιμίλιο Παύλο που εξαφάνισε το 168 π.Χ. 70 ηπειρώτικες πόλεις και πούλησε ως σκλάβους 150.000 κατοίκους, κατά τη διάρκεια του Γ' Μακεδονικού πολέμου.

Η μονή Μολυβδοσκέπαστης

Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η περιοχή της Κόνιτσας άρχισε να ανακάμπτει αν και υπέφερε από τις σλαβικές επιδρομές. Από το 1204, μετά την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης, η περιοχή της Κόνιτσας ανήκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου ως την κατάκτησή της από τους Τούρκους. Αξιομνημόνευτα μνημεία της εποχής είναι η Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου Μολυβδοσκέπαστου (14ος αι.) και η Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στην Κλειδωνιά. Κατά την παράδοση οι δυο Μονές ιδρύθηκαν από τον αυτοκράτορα Κων/νο Πωγωνάτο (668-685) όταν επιστρέφοντας από εκστρατεία στη Σικελία αφού στρατοπέδευσε στην περιοχή, αρρώστησε και γιατρεύτηκε στα ιαματικά λουτρά της Μολυβδοσκέπαστης.

Αν και δεν παραδίδεται άμεσα από τις πηγές, πιστεύεται ότι η πρώτη κατάληψη της περιοχής από τους Τούρκους έγινε στα τέλη του 14ου αιώνα, ενώ η οριστική της μαζί με των Ιωαννίνων το 1430 ή και λίγο νωρίτερα. Οι Οθωμανοί εκτιμώντας τη γεωστρατηγική θέση της δημιουργούν τον καζά(επαρχία) της Κόνιτσας και έδρα υποδιοικητή (Μουσελίμη), που περιελάμβανε όλη την ευρύτερη περιοχή, υπαγόμενη στο Σαντζάκιο των Ιωαννίνων. Γύρω στα 1500 πάνω στα ερείπια χριστιανικού ναού ο Βαγιαζίτ Β΄ έκτισε τζαμί και το 1536 ο σουλτάνος Σουλεϊμάν Α' ο Μεγαλοπρεπής έκτισε άλλο που σώζεται ακόμα δίπλα από τη γέφυρα του Αώου. Η περιοχή πέρασε στην κυριαρχία του Αλή πασά Τεπελενλή στα τέλη του 18ου αιώνα, επιβάλλει ηρεμία στην επαρχία και ευνοεί την περαιτέρω ανάπτυξη της Κόνιτσας καθώς είναι ο τόπος καταγωγής της μητέρας του. Στην Άνω Κόνιτσα σώζεται ερειπωμένο το αρχοντικό, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε η μητέρα του Χάμκω, κόρη του Ζεϊνέλ-Μπέη.

Το αρχοντικό της Χάμκως στην Κόνιτσα
Το γεφύρι του Αώου
Το γεφύρι του Αώου

Από τα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας ξεκινούσαν ήδη από τον 17ο αι. τα μπουλούκια των μαστόρων (πελεκητάδες, μαραγκοί, ζωγράφοι κ.λ.π.) για να απλωθούν σ' όλο τον Ελλαδικό χώρο και να χτίσουν υπέροχης τέχνης κτίρια, δημόσια και ιδιωτικά, γεφύρια και εκκλησίες. Πολλά απ' αυτά σώζονται ακόμη και σήμερα. Δείγματα της δουλειάς τους βρίσκονται και εκτός της Ελλάδας. Ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα έργα τους είναι το δίτοξο γεφύρι του Σαρανταπόρου, χτίσμα του 1747 ανάμεσα στα χωριά Δροσοπηγή (Κάντσικο) και Πλαγιά (Ζέρμα). Στα 1870-71 χτίζεται και το μονότοξο γεφύρι του Αώου από συνεργείο του πρωτομάστορα Ζιώγα Φρόντζου από την Πυρσόγιαννη.

Η επαρχία της Κόνιτσας απελευθερώθηκε τον Φεβρουάριο του 1913, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Με την ανταλλαγή πληθυσμών το 1925, οι περισσότερες μουσουλμανικές οικογένειες της Κόνιτσας μετανάστευσαν στην Τουρκία και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Καππαδοκία.

Τον Οκτώβριο του 1940 η επαρχία της Κόνιτσας δέχτηκε την εισβολή Ιταλικών στρατευμάτων η οποία αποκρούστηκε κατα τη Μάχη της Πίνδου, από τις πιό αποφασιστικές ένοπλες συμπλοκές των πρώτων ημερών του Ελληνοϊταλικού πολέμου (1940-1941). Κατά τη διάρκεια της κατοχής τα δύσβατα βουνά που περιτριγυρίζουν την Κόνιτσα προσέφεραν καταφύγιο στους αντιστασιακούς.

Την περίοδο του εμφύλιου πολέμου, η ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας και του Γράμμου έγιναν το επίκεντρο για μερικές από τις αγριότερες μάχες του[7] Ο εμφύλιος πόλεμος ήταν ένα τρομακτικό πλήγμα για την περιοχή, οδηγώντας πολλούς κατοίκους στην προσφυγιά και άλλους στη εσωτερική μετανάστευση.

Στις δεκαετίες μετά τον εμφύλιο το κύμα φυγής των κατοίκων για τα μεγάλα αστικά κέντρα και το εξωτερικό συνεχίστηκε και αποδυνάμωσε την επαρχία και τη ζωντάνια της οικονομίας της. Στις 26 Ιουλίου 1996 σεισμός 5,4 βαθμών έπληξε την περιοχή της Κόνιτσας. 4 άνθρωποι τραυματίστηκαν ενώ κτίρια στην πόλη της Κόνιτσας και στα γύρω χωριά υπέστησαν βλάβες. Παρατηρήθηκαν πτώσεις βράχων και κατολισθήσεις σε αρκετές περιοχές. Μετά από έντεκα ημέρες σεισμός 5,7 βαθμών έπληξε την ίδια περιοχή με συνέπεια οι βλάβες στα κτίρια να γίνουν περισσότερες. Μετά τον κύριο σεισμό ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί έως και τον Νοέμβριο[8].

Η τοπική οικονομία βασιζόταν παραδοσιακά στην αγροτική παραγωγή του κάμπου της Κόνιτσας, στη νομαδική κτηνοτροφία των ορεινών χωριών και την υλοτομία. Επίσης, στις κατασκευές λόγω της φήμης των ντόπιων μαστόρων της πέτρας, αγιογράφων και ξυλόγλυπτων που ήταν διάσημοι σε όλα τα Βαλκάνια. Σήμερα ο πρωτογενής τομέας ακολουθεί φθίνουσα πορεία και ο τομέας του τουρισμού αποτελεί το νέο ανερχόμενο δυναμικό κλάδο της περιοχής.

Η καλλιεργούμενη έκταση του δήμου είναι 24.970 στρέμματα που μοιράζεται σε 1.036 εκμεταλλεύσεις[9], με το μεγαλύτερο μέρος αυτών να αφορά το καλαμπόκι και το τριφύλλι. Στο δήμο καλλιεργείται και το μεγαλύτερο μέρος σκληρού σιταριού, μπιζελιών και σπόρων τριφυλλιού του νομού. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στην καλλιέργεια του πεπονιού και του ροδάκινου που έχουν κατακτήσει ξεχωριστή θέση στη συνείδηση των καταναλωτών της ευρύτερης περιοχής. Τα κυριώτερα κτηνοτροφικά χωριά είναι η Αετομηλίτσα και η Φούρκα ενώ στο Βοϊδομάτη υπάρχουν και δύο ιχθυοτροφεία πέστροφας, εξαγωγικού κυρίως χαρακτήρα.

Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μικρή μεταποιητική δραστηριότητα η οποία βασίζεται στον κατασκευαστικό κλάδο, στη βιομηχανια ξύλου και στον κλάδο των τροφίμων.

Αντίθετα με τον φθίνοντα πρωτογενή τομέα και τον περιορισμένο δευτερογενή, ο τριτογενής τομέας είναι πιό διευρυμένος και στηρίζεται στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο, στις υπηρεσίες εστίασης και στα καταλύματα.

Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός του δήμου κατά την απογραφή του 2001 ανέρχεται στα 3.310 άτομα και τα ποσοστά απασχόλησης είναι, 22,6% στον πρωτογενή τομέα, 24,5% στο δευτερογενή και 49,4% στον τριτογενή.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Κόνιτσας ανέρχεται στους 5.296 κατοίκους[10], με πυκνότητα μόλις 6,69 κατοίκους ανά τ.χλμ. Είναι ο πέμπτος πιο αραιοκατοικημένος δήμος της ηπειρωτικής Ελλάδας (χωρίς τα νησιά) μετά τους δήμους Παρανεστίου,Νεστορίου, Πρεσπών και Ζαγορίου.

Ο πληθυσμός του δήμου μειώνεται συνεχώς μεταπολεμικά, λόγω της μετανάστευσης. Μόνο η κωμόπολη της Κόνιτσας και τα χωριά του κάμπου διατηρούν τον πληθυσμό τους. Στον παρακάτω πίνακα περιέχονται στοιχεία για την ιστορική εξέλιξη του πληθυσμού του σημερινού Δήμου που ταυτίζεται με την επαρχία Κόνιτσας. Οι απογραφές μέχρι και το 1981 αναφέρονται σε πραγματικό πληθυσμό, ενώ από το 1991 κι έπειτα σε μόνιμο.

Εξέλιξη πληθυσμού
Δήμου Κόνιτσας
[1]
1913 22.725
1920 16.077
1928 15.769
1940 19.498
1951 13.915
1961 14.405
1971 10.037
1981 9.663
1991 7.676
2001 7.648
2011 6.362
2021 5.296

Διοικητική Διαίρεση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο σημερινός Δήμος συναποτελείται από τη Δημοτική κοινότητα της Κόνιτσας και 39 Τοπικές κοινότητες. Στον παρακάτω πίνακα περιλαμβάνονται το μέσο σταθμικό υψόμετρο, η έκταση (σε τ.χλμ) και η εξέλιξη του πληθυσμού κάθε κοινότητας (Απογραφές 1940 - 2011)[11]

Κοινότητα Υψόμετρο Έκταση 2011 2001 1991 1981 1971 1961 1951 1940
Κόνιτσα 600 54,5 2.942 2.869 3.079 2.859 3.226 3.542 3.716 2.313
Αγία Βαρβάρα 688 29,6 29 58 77 71 131 287 413 335
Αγία Παρασκευή 960 66,1 220 313 315 513 610 977 821 1.310
Αετομηλίτσα 1.430 51,3 432 39 2 75 0 0 0 864
Αετόπετρα 540 6,9 124 171 179 214 232 341 315 289
Αηδονοχώρι 560 13,3 45 160 191 178 243 302 406 473
Αμάραντος 879 39,4 44 120 96 87 151 385 405 591
Άρματα 1.020 33,4 30 62 80 113 147 217 223 250
Ασημοχώρι 970 12,8 42 62 62 90 83 160 37 241
Βούρμπιανη 900 26,2 68 93 138 232 194 216 640 514
Γαναδιό 890 14,3 32 50 55 110 63 118 150 242
Γοργοπόταμος 940 16,2 29 60 75 90 128 179 142 304
Δίστρατο 1.000 53,8 278 420 393 404 462 623 469 1.033
Δροσοπηγή 1.050 28,8 103 115 135 336 399 554 398 812
Ελεύθερο 875 41,2 75 108 125 187 170 310 278 392
Εξοχή 717 15,4 41 55 77 58 97 207 412 266
Ηλιόρραχη 520 9,9 112 134 128 154 164 220 197 171
Καβάσιλα 680 13,6 37 57 51 67 90 155 163 157
Καλλιθέα 490 8,3 154 191 200 253 238 276 245 226
Καστανέα 880 20,5 79 134 151 244 176 380 394 662
Κεφαλοχώρι 680 33,6 153 216 172 235 188 256 81 454
Κλειδωνιά 521 15,8 136 207 212 237 248 314 298 340
Λαγκάδα 900 21,3 124 161 123 181 281 318 189 334
Μάζι 480 7,3 187 328 245 257 284 368 317 280
Μελισσόπετρα 391 22,3 41 94 88 188 149 272 199 281
Μόλιστα 840 4,9 23 69 36 107 73 134 150 288
Μολυβδοσκέπαστος 540 6,2 43 81 82 188 98 200 233 397
Μοναστήρι 900 11,6 17 23 41 99 65 143 141 161
Νικάνορας 720 16,9 38 79 52 47 107 171 139 179
Οξυά 1.038 19,7 51 73 79 136 61 142 38 372
Πάδες 1.140 28,3 31 29 40 144 64 138 150 279
Παλαιοσέλλι 1.080 13,5 45 87 90 180 153 230 280 458
Πηγή 750 24,0 101 203 183 191 225 398 362 379
Πλαγιά 980 27,9 50 64 73 218 187 208 62 648
Πληκάτι 1.240 31,8 70 126 106 151 188 243 46 384
Πουρνιά 900 23,6 35 70 99 123 107 270 366 438
Πύργος 940 22,2 50 72 90 125 158 355 367 491
Πυρσόγιαννη 840 19,9 119 219 168 381 290 513 394 843
Φούρκα 1.450 32,4 90 117 58 68 93 178 214 808
Χιονιάδες 1.100 12,6 42 59 30 72 14 105 65 239
Όνομα Θητεία από Θητεία έως Σημειώσεις
Σπυρίδων Γκότζος 1975 1986 Εκλεγείς το 1978, από τον 1ο γύρο, με ποσοστό 55,06%. Επανεξελέγη το 1982, από τον 1ο γύρο, με ποσοστό 50,14%.
Ιωάννης Γουσγούνης 1987 1990 Εξελέγη το 1986, με ποσοστό 54,20%.
Πρόδρομος Χατζηεφραιμίδης 1991 2006 Εξελέγη το 1990(57,54%), το 1994(100,00%), το 1998(57,00%) και το 2002(51,61%).
Χαράλαμπος Εξάρχου 2007 2010 Εξελέγη το 2006, από τον 1ο γύρο, με ποσοστό 61,91%.
Παναγιώτης Γαργάλας 2011 2014 Εκλεγείς το 2010, με ποσοστό 55,70%.
Ανδρέας Παπασπύρου 2014 2019 Εξελέγη το 2014, με ποσοστό 58,84%.
Νικόλαος Εξάρχου 2019 2023 Νικητής των εκλογών του 2019, με ποσοστό 58,87%.
Ανδρέας Παπασπύρου 2024 Σήμερα Εξελέγη το 2023, από τον 1ο γύρο, με ποσοστό 54,43%. [12]


  1. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2012-2014 Δήμου Κόνιτσας, σελ. 5 PDF
  2. Στατιστική Επετηρίδα της Ελλάδος 2009-2010 PDF
  3. «Όνειρο» θα μείνει τελικά η αλλαγή στο σύστημα άρδευσης του κάμπου Κόνιτσας, ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ, 15 Σεπτεμβρίου 2011
  4. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2012-2014 Δήμου Κόνιτσας, σελ. 6 PDF
  5. http://www.libver.gr:4550/ecpage.asp?nt=18&id=189[νεκρός σύνδεσμος]
  6. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2012. 
  7. Η αντάρτικη κυβέρνηση και η μάχη της Κόνιτσας, Ελευθεροτυπία, 23 Δεκεμβρίου 2009, του Φοίβου Οικονομίδη
  8. Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού, Κόνιτσα 1996
  9. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Κόνιτσας 2012-2014[νεκρός σύνδεσμος]
  10. «Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2011» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2016. 
  11. http://dlib.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/categoryyears?p_cat=10007862&p_topic=10007862
  12. Συγκεντρωτικά αποτελέσματα δημοτικών εκλογών, τελ. ενημέρωση 17 Οκτωβρίου 2023.