Κυβέρνηση Ανδρέα Μεταξά 1843
.svg) | |
| Βασίλειο της Ελλάδας | |
 | |
| Ημερομηνία σχηματισμού | 3 Σεπτεμβρίου 1843 |
|---|---|
| Ημερομηνία διάλυσης | 12 Φεβρουαρίου 1844 |
| Πρόσωπα και δομές | |
| Αρχηγός Κράτους | Όθων |
| Πρόεδρος Κυβέρνησης | Ανδρέας Π. Μεταξάς |
| Συνολικός αριθμός Μελών | 8 |
| Συμμετέχοντα κόμματα | οικουμενική |
| Κατάσταση στο νομοθετικό σώμα | διενέργεια εκλογών πληρεξουσίων Εθνοσυνέλευσης |
| Ιστορία | |
| Προηγούμενη | Κυβέρνηση Όθωνος 1841 |
| Διάδοχη | Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κανάρη 1844 |
Η Κυβέρνηση Ανδρέα Μεταξά ήταν η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση που προέκυψε από την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Είχε μεταβατικό χαρακτήρα με κύριο στόχο να γίνουν εκλογές, ώστε να συγκληθεί εθνοσυνέλευση και να ψηφιστεί νέο σύνταγμα που να περιορίζει τις εξουσίες του Βασιλέα Όθωνα. Οι επαναστάτες αντικατέστησαν άμεσα την προηγούμενη Κυβέρνηση Όθωνα 1841, αναγκάζοντάς τον να αποδεχτεί τα αιτήματά τους. Μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη κυβέρνηση της "συνταγματικής" περιόδου της Ελλάδας (αν και ουσιαστικά το Σύνταγμα του 1844 θα ψηφιστεί επί θητείας της επόμενης) και σίγουρα η πρώτη "που δεν προήλθε από τη θέληση του Όθωνα, αλλά διορίστηκε από τον μονάρχη"[1].
Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο βασιλιάς υποχρεώθηκε να ακολουθήσει πλήρως την πράξη-συμβουλή του Συμβουλίου της Επικρατείας, που είχε συγκληθεί εκτάκτως κατά τη διάρκεια του αποκλεισμού των ανακτόρων και με την οποία του "πρότεινε" να διορίσει την εξής κυβέρνηση[2]
- Επί των Βασιλικού Οίκου και των Εξωτερικών γραμματεύς της Επικράτειας: Ανδρέας Π. Μεταξάς
- Επί της Δικαιοσύνης γραμματεύς της Επικράτειας: Λέων Μελάς
- Επί των Εσωτερικών γραμματεύς της Επικράτειας: Ρήγας Παλαμήδης
- Επί των Οικονομικών γραμματεύς της Επικράτειας: Δρόσος Μανσόλας
- Επί των Στρατιωτικών γραμματεύς της Επικράτειας: Ανδρέας Λόντος
- Επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως γραμματεύς της Επικράτειας: Μιχαήλ Σχινάς[3][4]
- Επί των Ναυτικών γραμματεύς της Επικράτειας: Κωνσταντίνος Κανάρης
Καθένα από τα κόμματα της εποχής Ρωσικό, Γαλλικό και Αγγλικό (κατά σειρά της τότε απήχησης τους στον λαό) συμμετείχε με δύο υπουργούς υπό την πρωθυπουργία του αρχηγού του πρώτου, Α. Μεταξά (ως Προέδρου του Υπουργείου, δηλαδή της Κυβέρνησης σύμφωνα με την τότε ορολογία). Επομένως εκτός από επαναστατική, προσωρινή και μεταβατική, η κυβέρνηση υπήρξε και οικουμενική (κατά τη σημερινή ορολογία).
Η οικουμενική της σύνθεση θα ενισχυθεί περαιτέρω στις 25 Οκτωβρίου, όταν ο Όθωνας αποδέχτηκε την αναφορά του υπουργικού συμβουλίου να συμμετέχουν σε αυτό (χωρίς να λάβουν τομέα ευθύνης) οι αρχηγοί και των δύο άλλων κομμάτων, Ι. Κωλέττης και Αλ. Μαυροκορδάτος αντίστοιχα (είναι χαρακτηριστικό πως η πρόταση έγινε δεκτή μέσα σε δύο μόλις ημέρες).
Έργο της κυβέρνησης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η κυβέρνηση προχώρησε στις Εκλογές Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 1843, όπου εκλέχθηκαν πληρεξούσιοι για την Εθνοσυνέλευση του 1843 (ή αλλιώς της Γ' Σεπτεμβρίου) με σκοπό την ψήφιση του νέου συντάγματος.
Στις 13 Δεκεμβρίου 1843 υπογράφτηκε από τον Πρωθυπουργό και Υπουργό Εξωτερικών Α. Μεταξά και τον έκτακτο απεσταλμένο Ρεβεντλού Κριμινίλ εμπορική συνθήκη με τη Δανία[5].
Η κυβέρνηση είχε θητεία 5,5 μηνών, καθώς στις 12 Φεβρουαρίου 1844 και πριν τη λήξη της εθνοσυνέλευσης, παραιτήθηκε σε μία πράξη που αποτελεί την πρώτη εκδήλωση κοινοβουλευτισμού της ελληνικής ιστορίας (παρότι η αρχή της δεδηλωμένης δεν υφίσταται ούτε καν ως απλή έννοια στο σύνταγμα που θα ψηφιζόταν μια εβδομάδα μετά την παραίτηση Μεταξά).
Ενδεικτικά αναφέρεται: "Όπως ο διορισμός του δεν οφειλόταν σε πρωτοβουλία του Όθωνα [έτσι] και η παραίτησή του δεν ήταν αποτέλεσµα διαφωνίας µε τον βασιλιά. Η παραίτηση του πρωθυπουργού (και του υπουργού Μιχ. Σχινά) αποτέλεσµα και της γενικότερης πολιτικής του αποδυνάµωσης υποβλήθηκε μετά από διαφωνία µε την εθνοσυνέλευση, σχετικά µε την ισοβιότητα των µελών της γερουσίας. Η παραίτηση αυτή εµφανίζει έντονα κοινοβουλευτικά ίχνη. Για πρώτη φορά στην ελληνική συνταγµατική ιστορία, κυβέρνηση αποµακρύνεται, επειδή δε διαθέτει την εµπιστοσύνη του αντιπροσωπευτικού σώµατος, μολονότι το Σύνταγµα, το οποίο άλλωστε κατά την παραίτηση του Μεταξά δεν είχε τεθεί ακόµη σε ισχύ, να ορίζει τίποτε σχετικό. Είναι η πρώτη εφαρµογή του κανόνα, ότι η κυβέρνηση για να διατηρηθεί στη βουλή, πρέπει να έχει την εµπιστοσύνη του κοινοβουλίου, αλλιώς αποµακρύνεται."[6].
Από τότε θα χρειαστεί να περάσουν 20 περίπου χρόνια, 13 πρωθυπουργίες και μία ακόμη επανάσταση (10ης Οκτωβρίου 1862 για εκθρόνιση Όθωνα) έως ότου ξαναπέσει κυβέρνηση (Ζην. Βάλβη το 1863) για καθαρά κοινοβουλευτικούς λόγους, δηλαδή επειδή δεν απολαμβάνει πλέον την εμπιστοσύνη του αντιπροσωπευτικού σώματος (βουλή ή εθνοσυνέλευση) και όχι για άλλες αιτίες, όπως: παραίτηση λόγω σύγκρουσης με το Παλάτι (Κουντουριώτη 1848, Κανάρη το 1849, Μαυροκορδάτου το 1855 και Βούλγαρη το 1857), απευθείας παύση από αυτό (Αθ. Μιαούλη το 1862) ή από εθνοσυνέλευση (Βούλγαρη το 1863), απαίτηση των Μεγάλων Δυνάμεων (Τζαβέλα το 1848 και Κριεζή το 1854), ολοκλήρωση του έργου της (μεταβατική Κανάρη 1844), εκλογική ήττα (Μαυροκορδάτου 1844), θάνατος πρωθυπουργού (Κωλέττη το 1847) ή τέλος ανατροπή από επανάσταση (Ι. Κολοκοτρώνη 1862).
Την ίδια ημέρα η εξουσία παραδόθηκε στην επίσης προσωρινή, μεταβατική και οικουμενική Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κανάρη 1844.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ανδρέας Γ. Δημητρόπουλος, Οι Ελληνικές Κυβερνήσεις 1843-2004, Αθήνα 2004, σελ.5
- ↑ Διάταγμα περί διορισμού των Γραμματέων της Επικρατείας, ΦΕΚ A 31/1843], 3 (15) Σεπτεμβρίου 1843, Εθνικό Τυπογραφείο
- ↑ Ο Δημητρόπουλος (δες πηγή) τον αναφέρει ορθά Μιχαήλ, αλλά αλλού αναφέρεται λανθασμένα ότι είναι ο Κωνσταντίνος στην πηγή: Κατάλοιπα Κ. Σχινά - Π.Αργυρόπουλου, Κατάλογος, Επιμέλεια: Δήμητρα Ανδριτσάκη, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών ΕΙΕ, Αθήνα, 1974
- ↑ Περί των Εκκλησιαστικών / Παρά Μιχαήλ Γ. Σχινά, πληρεξουσίου Πυλίας εν τη Εθνική Συνελεύσει, Εν Αθήναις, Εκ της Τυπογραφίας των Τεκν. Ανδρέου Κορομηλά, 1863, σελ. 1
- ↑ Τρύφων Ε. Ευαγγελίδης (1894). Ιστορία του Όθωνος, Βασιλέως της Ελλάδος (1832-1862). έκδοση 2η, Αθήνα: Αριστείδης Γ. Γαλανός. σελ. 218.
- ↑ Ανδρέας Γ. Δημητρόπουλος, Οι Ελληνικές Κυβερνήσεις 1843-2004, Αθήνα 2004, σελ.5-6
.svg){kind=small}