Παλούμπα
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Συντεταγμένες: 37°37′12″N 21°56′51″E / 37.62000°N 21.94750°E
| Παλούμπα | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Πελοπόννησος |
| Περιφερειακή Ενότητα | Αρκαδία |
| Δήμος | Γορτυνίας |
| Δημοτική Ενότητα | Ηραίας |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Αρκαδίας |
| Υψόμετρο | 667 μέτρα[1] |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 26 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 220 28 |
| Τηλ. κωδικός | 2795 |
Το Παλούμπα (ή Του Παλούμπα ή Καπετανοχώρι ή το χωριό του Πλαπούτα) είναι χωριό της Αρκαδίας. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2021 είναι 26 κάτοικοι. Με την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης ανήκει στο Δήμο Γορτυνίας. Ήταν η πρώην πρωτεύουσα της δημοτικής κοινότητας Ηραίας στη Γορτυνία του Νομού Αρκαδίας.
Τοποθεσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Παλούμπα είναι κτισμένο στους πρόποδες του βουνού Αγιολιάς, σε υψόμετρο 667 μ.[2] Από εκεί, προς το νότο, τη δύση και το βορρά αρχίζει η κατωφέρεια του εδάφους προς την κοιλάδα του Αλφειού.
Το χωριό συνδέεται οδικά με τα υπόλοιπα χωριά της Ηραίας. Προς τα βόρεια ο επαρχιακός δρόμος οδηγεί στα χωριά Σαρακίνι, Λυσσαρέα, Όχθια και Αετοράχη. Σε μικρή απόσταση από το Παλούμπα, μια παράκαμψή του αριστερά κατεβαίνει προς την κοιλάδα του Αλφειού και περνά διαδοχικά από τα χωριά Παππαδάς, Σαρλαίικα, Δαραίικα, Λιθαρός, Παρνασσός και Λουτρά Ηραίας, για να καταλήξει στο γεφύρι του Λάδωνα και αμέσως μετά στον οδικό άξονα Πύργου-Τρίπολης.
Δημογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Με την αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση «Καλλικράτης» και την κατάργηση από 01/01/2011 του Δήμου Ηραίας, ολόκληρη η Γορτυνία αποτελεί ένα Δήμο με έδρα τη Δημητσάνα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, η διακύμανση του πληθυσμού στο Παλούμπα παρουσιάζεται ως εξής:
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Παλούμπα κτίστηκε κατά τις αρχές του 15ου αιώνα. Η ονομασία του προήλθε από τον όρο «palomba» στη δημώδη Λατινική ή «Palumbus» στα Λατινικά, που σημαίνει είδος άγριου περιστεριού, και θεωρείται ότι η ονομασία αποδόθηκε κατά την κυριαρχία των Φράγκων, οπότε και η περιοχή ανήκε στη Βαρωνία της Καρυταίνης. Οι ορεσίβιοι τσοπάνηδες έγιναν και πολεμιστές όταν κατά το 1460 έφθασε στην Πελοπόννησο ο Τούρκος κατακτητής. Μια σειρά Παλουμπαίων αγωνιστών έδρασε κατά τα προεπαναστατικά χρόνια. Αναφέρεται πρώτος ο καπετάν Γιάννης Παλουμπιώτης (περίοδος δράσης 1490-1530) και ακολουθούν άλλοι, για να φτάσουμε στον περίφημο κλεφτοκαπετάνιο Κόλλια Πλαπούτα, τον αγέρωχο αντίπαλο των Τουρκαλβανών Λαλαίων, που ήσαν το φόβητρο της περιοχής.
Γύρω στο 1740 η αγροτική περιοχή Παλούμπα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Τούρκου γαιοκτήμονα της Τρίπολης, Αρναούτογλου. Πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό. Το 1810 οι Παλουμπαίοι αποπλήρωσαν την αξία των αγροτεμαχίων στην Αϊσέ Χανούμ Αρναούτογλου.
Το χωριό προσφέρει μοναδική για την περιοχή πανοραμική θέα προς την κοιλάδα του Αλφειού, θέα που φθάνει μέχρι το Ιόνιο. Απέναντι στο βάθος του ορίζοντα, δεσπόζουν τα όρη Λύκαιο και Μίνθη. Στην είσοδο του χωριού είναι η όμορφη πλατεία, γεμάτη πλατάνια. Εδώ βρίσκονται οι ανδριάντες και τα μνημεία των αγωνιστών του 1821, για να θυμίζουν στους νεώτερους την ιστορία του χωριού. Γιατί «ο Πλαπούτας και νεκρός κρατεί το μετερίζι», όπως έγραψε ο Βαλαωρίτης στον επιτύμβιο για τον στρατηγό. Απέναντι η παλαιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1805) με μεταγενέστερες προσθήκες. Εδώ έγινε η πρώτη δοξολογία για την επανάσταση της Ηραίας, με τον γέροντα Κόλλια Πλαπούτα και τους δύο γιους του, Δημήτρη Πλαπούτα και Γεωργάκη Πλαπούτα. Το τέμπλο της χρονολογείται από την εποχή του Όθωνα. Άλλα τρία παλιά εκκλησάκια συμπληρώνουν τους ναούς του χωριού.
Κοντά στην πλατεία είναι το Δημαρχείο και απέναντί του ο επιβλητικός πύργος των Πλαπουταίων «Μουσείο Ελληνικής Επανάστασης Στρατηγού Πλαπούτα». Δίπλα του υπάρχουν ως προεκτάσεις μεταγενέστερα κτίσματα, που όλα τους έχουν παραχωρηθεί από τους απογόνους του στο κράτος. Μεγάλο μέρος της περιοχής ανήκε παλαιότερα στην οικογένεια του Πλαπούτα, συμπεριλαμβανομένης και της πλατείας, που και αυτή έχει δωρηθεί στην κοινότητα. Λίγο πιο κάτω, στην είσοδο του χωριού, είναι η οικία του οπλαρχηγού της επανάστασης Λιάκου Λιακόπουλου, που βρήκε ηρωϊκό θάνατο κατά την πολιορκία της Καρύταινας στις 27/03/1821. Η οικία, αναπαλαιωμένη σήμερα, ανήκει στους απογόνους του και φιλοξενεί κειμήλια από την εξέγερση του έθνους.
Επανάσταση 1821
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο Παλούμπα εγκαταστάθηκε μόνιμα το 1755 ο Κόλλιας Πλαπούτας, που στη συνέχεια μαζί με τα παιδιά του θα διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στην απελευθέρωση του Έθνους. Ο Κόλλιας Πλαπούτας είχε φύγει δεκαοχτάχρονος από το Σουλιμά της Μεσσηνίας περί το 1753, μετά το φόνο ενός Τούρκου σπαή (φοροεισπράκτορα), μετά από διετή παραμονή κοντά στους Τζαβελαίους στο Δραγώι της Ολυμπίας. Στο Παλούμπα ο Κόλλιας αρχικά έγινε ταχυδρόμος, αργότερα Κάπος και τελικά Καπόμπασης, συνεργαζόμενος με τους Δεληγιανναίους. Εκεί ο Πλαπούτας έχτισε ισχυρό και απόρθητο πύργο όπου παρέμεινε μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Ο Κόλλιας Πλαπούτας ως αρματωλός και Καπόμπασης, προσέφερε πολλά για την απελευθέρωση του έθνους.
Στο Παλούμπα γεννήθηκε ο Δημήτρης Πλαπούτας και ο Γεωργάκης Πλαπούτας, στις 15 Μάη του 1786, καθώς και τ' άλλα αδέλφια του. Εκεί 600 Τουρκαλβανοί από το Λάλα, πολιόρκησαν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στις 7 Μάρτη του 1804. Ο Κολοκοτρώνης μετά από ημερήσια μάχη έφυγε τη νύχτα στα βουνά. Ο αδελφός του Δημήτρη Πλαπούτα, Γεωργάκης Πλαπούτας, πέθανε ηρωικά στην πολιορκία του Λάλα. Στο Παλούμπα γεννήθηκε επίσης ο καπετάνιος Τζιραλής κι έδρασαν όλοι οι μεγάλοι κλεφτοκαπεταναίοι της εποχής, όπως Πλαπουταίοι, Κολοκοτρωναίοι κ.λ.π.
Ο Δημήτρης Πλαπούτας (Παλούμπα Αρκαδίας, 15 Μαΐου 1786 - Παλούμπα, 27 Ιουλίου 1864), ήταν στρατηγός, βουλευτής Καρύταινας (1844-1847), γερουσιαστής (1847-1862), επίτιμος υπασπιστής του βασιλιά Όθωνα, αγωνιστής της ελληνικής επανάστασης και επικεφαλής του αγώνα στην Αρκαδία μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Το χωριό πυρπολήθηκε τρεις φορές από τους Τούρκους πριν από την επανάσταση του 1821. Εκτός των άλλων δεινών όμως, το 1823, και ενώ ο απελευθερωτικός αγώνας βρισκόταν στο πιο κρίσιμο στάδιο, το χωριό δέχτηκε και την επίθεση των Δεληγιανναίων. Ανάμεσα στους Δεληγιανναίους και τους Πλαπουταίους, καθώς και τον γαμπρό των τελευταίων Τζιραλή, είχε αναπτυχθεί μια έχθρα από το 1818, όταν ο Δημήτρης Πλαπούτας θεωρήθηκε υπαίτιος για ένα αιματηρό επεισόδιο στην Αλωνίσταινα. Κατά την επίθεση οι Δεληγιανναίοι σκότωσαν τον Τζιραλή, πήραν σαν τρόπαιο τα όπλα του και τη φορεσιά του και ταπείνωσαν τη νεόνυμφη χήρα του Βασίλω, που ήταν κόρη του Γεωργάκη Πλαπούτα, κόβοντάς της τα μισά μαλλιά (τη μια πλεξούδα), παίρνοντάς της τα χρυσά φλουριά που φορούσε στο λαιμό και αναγκάζοντάς τη σε αυτοτραυματισμό με το μαχαίρι του άντρα της. Λίγο αργότερα ο Δημήτριος Πλαπούτας θα έβρισκε τα μαλλιά της Βασίλως σε κάποιο σπίτι της Άκοβας και θα σκότωνε το δράστη.
Εορτές στο Παλούμπα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- 20η Μαρτίου η κήρυξη της Γορτυνιακής Επανάστασης: Δοξολογία στον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Παλούμπα, κατάθεση στεφάνων στο μνημείο Δ. Πλαπούτα, παραδοσιακούς χορούς γορτυνιακών συλλόγων και επετειακές ημερίδες ιστορικών και μουσειολόγων στη μεγάλη αίθουσα του Πύργου Πλαπούτα.[3]
- Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου: τιμάται στις 23 Απριλίου. Σε περίπτωση που η ημερομηνία αυτή τυγχάνει πριν το Πάσχα, η εορτή του μετατίθεται τη Δευτέρα του Πάσχα.
- Φεστιβάλ «Μάνα Γη» στις αρχές Αυγούστου στον Ι.Ν. Αγίου Παντελεήμονα, Παλούμπα.[4]
- Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου: εορτάζεται στο Παλούμπα στις 14 και 15 Αυγούστου.
Αξιοθέατα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πύργος της οικογένειας Πλαπούτα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Πύργος της οικογένειας Πλαπούτα, στον οποίο έζησε ο Δημήτρης Πλαπούτας με τη Στεκούλα Κολοκοτρώνη μέχρι το θάνατό του το 1864, θεμελιώθηκε περίπου το 1760. Ο Πύργος αποτελεί σύμβολο για την προεπαναστατική και επαναστατική δράση της Πελοποννήσου, καθώς εκεί πραγματοποιούνταν συναντήσεις του Θ. Κολοκοτρώνη με τον Δ. Πλαπούτα, και άλλων προσωπικοτήτων, για το στρατηγικό σχεδιασμό της Γορτυνιακής και μετέπειτα Πελοποννησιακής Επανάστασης, επιπλέον αργότερα ο Όθων της Ελλάδας επισκεπτόταν συχνά τον γερουσιαστή Δ. Πλαπούτα στον Πύργο του. Το 2014 τα έργα αποκατάστασης του Πύργου εντάχθηκαν σε Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για δημιουργία Μουσείου Στρατηγού Δ. Πλαπούτα και Αγωνιστών, αίθουσας Συνεδρίων και Ιστορικής Βιβλιοθήκης.
Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου στου Παλούμπα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο ιστορικός Ναός του Αγίου Γεωργίου είναι κτίσμα του 1805 και το αξιόλογο τέμπλο του χρονολογείται από την εποχή του Όθωνα. Εκεί πραγματοποιήθηκε η πρώτη δοξολογία για την έναρξη της Επανάστασης στην περιοχή της Ηραίας, με πρωτοστάτη τον Κόλλια Πλαπούτα και τους δυο γιους του, Δημήτρη Πλαπούτα και Γεωργάκη Πλαπούτα. Ο Μητροπολιτικός Ναός καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά το 2005, χάρις όμως σε πρωτοβουλία του τοπικού συλλόγου και φορέων οι ζημιές αποκαταστάθηκαν.
Ακρόπολη Λενικού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Νοτιοδυτικά της πλατείας του χωριού σώζονται υπολείμματα της ακρόπολης των Μελαινών, αρχαίας αρκαδικής κώμης. Οι αρχαίες Μελαινές ήταν ένας από τους εννέα δήμους της αρχαίας Ηραίας που ήταν χτισμένοι στη δεξιά παραποτάμια κοιλάδα του Αλφειού. Η ακρόπολη ήταν χτισμένη σε ύψωμα και αποτελούσε το αμυντικό κέντρο της αρχαίας Ηραίας.Ο Παυσανίας στα «Αρκαδικά» περιγράφει τις αρχαίες Μελαινές ήδη σε παρακμή.
Ναοί και μονές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Λενικού είναι κτισμένος στην ακρόπολη αρχαίας πόλης και μάλιστα με υλικά αρχαϊκής εποχής. Επίσης ο Άγιος Αθανάσιος θεμελιώθηκε δυτικά της πλατείας του χωριού το 1843, στο παλαιό κοιμητήριο, και ο Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου θεμελιώθηκε το 1895 στο Παλούμπα και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Στην ευρύτερη περιοχή σημαντικά αξιοθέατα είναι η παλαιά και νέα Μονή Φιλοσόφου, καθώς και η Μονή Προδρόμου, που βρίσκονται στο εσωτερικό του φαραγγιού του Λούσιου.
Προσωπικότητες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ελληνική Στατιστική Αρχή. www
.e-demography .gr /ElstatPublications /censuses /docs /eDemography _Metadata _Censuses _Doc _000011 _gr .pdf #page=355. - ↑ Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών, 18 Μαρτίου 2001 Αρχειοθετήθηκε 2020-01-10 στο Wayback Machine., σελ. 355, στο e-demography.gr
- ↑ «Παλούμπα». 2014.
- ↑ Το Φεστιβάλ «Μάνα Γη», ανακτήθηκε 12/11/2015.
