Πέτρος Δελεάνος

Πέτρος Δελεάνος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1001 (περίπου); Βασίλειο της Ουγγαρίας
Θάνατος	1041 (πιθανώς); Κωνσταντινούπολη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	επαναστάτης
Οικογένεια
Γονείς	Γαβριήλ Ρωμανός
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα

Ο Πέτρος Δελεάνος^[1] (βασίλεψε το 1040 – 1041, βουλγαρικά: Петър Делян) ήταν ο ηγέτης μιας εξέγερσης εναντίον της βυζαντινής κυριαρχίας στο Θέμα της Βουλγαρίας κατά το καλοκαίρι του 1040. Ανακηρύχθηκε Τσάρος της Βουλγαρίας, ως εγγονός του Σαμουήλ στο Βελιγράδι. Το αρχικό του όνομα ίσως ήταν απλώς Δελεάνος, οπότε πήρε το όνομα Πέτρος Β΄ κατά την είσοδό του στον θρόνο, τιμώντας τον αυτοκράτορα Πέτρο Α΄, ο οποίος είχε πεθάνει το 970. Το έτος της γέννησής του είναι αβέβαιο, αλλά προφανώς όχι πολύ μετά το 1000 και πριν από το 1014. Πέθανε ίσως το 1041.

Προέλευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η καταγωγή του δεν είναι ξεκάθαρη. Ισχυρίστηκε ότι ήταν γιος του αυτοκράτορα Γαβριήλ Ρωμανού και εγγονός του Σαμουήλ της Βουλγαρίας, αλλά θα μπορούσε να είναι και ντόπιος που έγινε ηγέτης της εξέγερσης και ισχυρίστηκε ότι ήταν εγγονός του Σαμουήλ για να δικαιολογήσει την ανακήρυξή του ως Τσάρο της Βουλγαρίας.^[2]

Ο Δελεάνος ως γιος του Ρωμανού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτοί που πιστεύουν ότι ήταν πραγματικά γιος του Ρωμανού, πιστεύουν ότι γεννήθηκε από το γάμο του Ρωμανού με την Μαργαρίτα, αδελφή του βασιλιά Στεφάνου Α΄ της Ουγγαρίας (996/997). Η μητέρα του Πέτρου εκδιώχθηκε ενώ ήταν έγκυος από την αυλή του Σαμουήλ πριν την ενθρόνιση του Γαβριήλ Ρωμανού, αλλά λόγω της επακόλουθης καριέρας του Δελεάνου, είναι πιθανό ότι είχε γεννηθεί και παρέμεινε στη Βουλγαρία με τον πατέρα του.^[3]

Μετά τη δολοφονία του Γαβριήλ Ρωμανού το 1015 από τον Ιβάν Βλάντισλαβ και την κατάκτηση της Βουλγαρίας από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1018, ο Δελέάνος μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στην Κωνσταντινούπολη και έγινε υπάλληλος ενός άγνωστου μέλους της βυζαντινής αριστοκρατίας. Αργότερα δραπέτευσε και πήγε στη χώρα της μητέρας του, την Ουγγαρία, από όπου επέστρεψε στη Βουλγαρία και ξεκίνησε επανάσταση κατά της βυζαντινής κυριαρχίας εκμεταλλευόμενος τη δυσαρέσκεια για την επιβολή των φόρων σε κέρματα από τη βυζαντινή κυβέρνηση.

Ο Δελέάνος ως ντόπιος Βούλγαρος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτοί που αντιτάσσονται στη θεωρία ότι είναι εγγονός του Σαμουήλ και πιστεύουν ότι ήταν απλώς τοπικός βουλγαρικός ισχυρισμός ότι ανακηρύχθηκε τσάρος στο Βελιγράδι όχι επειδή ήταν η πρώτη συνοριακή πόλη μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Ουγγαρίας που έφτασε όταν προσχώρησε ως βασιλιάς του βασιλικού αίματος, αλλά απλώς και μόνο επειδή ήταν η πρώτη σημαντική πόλη που κατέλαβαν οι αντάρτες.

Ισχυρίζονται επίσης ότι είναι πολύ απίθανο ο Ιβάν Βλάντισλαβ, ο οποίος δολοφόνησε το 1015 τον εξάδελφό του Γαβριήλ Ρωμανό (ο υποτιθέμενος πατέρας του Δελέάνου) και η σημερινή σύζυγός του Μαρία αν είχε αδράξει τον θρόνο δεν θα σκότωνε τον γιο και τους κληρονόμους του Ρωμανού, αν τους είχε, για να ασφαλίσει τον εαυτό του. Είναι γνωστό ότι διέταξε επίσης την εκτέλεση του σερβικού πρίγκιπα της Ντούκλια, Γιόβαν Βλάντιμιρ, ο οποίος ήταν γαμπρός του Σαμουήλ (παντρεμένος με την κόρη του Θεοδώρα-Κοσάρα), επειδή ο Βλαντιμίρ απειλούσε τη θέση του ως Σλαβονικός τσάρος.

Εξέγερση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πέτρος Δελέάνος ήταν ηγέτης^[4] μιας εξέγερσης που ξέσπασε το καλοκαίρι του 1040 στο Θέμα της Βουλγαρίας κατά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Υπήρχαν δύο κύριες αιτίες:

Η αντικατάσταση της Βουλγαρικής Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας με Ελληνική (1037) και έναρξη της διαδικασίας Ελληνοποίησης
Επιβολή φόρων σε κέρματα για τους ντόπιους από τη βυζαντινή κυβέρνηση

Η εξέγερση εξαπλώθηκε και οι επαναστάτες πολύ γρήγορα πήραν τον έλεγχο στο βόρειο τμήμα του Πομοράβλιε και απελευθέρωσαν το Βελιγράδι. Ο Δελέάνος ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας (Τσάρος) της Βουλγαρίας εκεί και πήρε το όνομα Πέταρ Β΄, αφού σηκώθηκε πάνω από μια ασπίδα από ηγέτες της αντίστασης. Είχε διακηρυχθεί νόμιμος ως εγγονός του Σαμουήλ.^[5] Ίσως απολάμβανε κάποια υποστήριξη από το Βασίλειο της Ουγγαρίας.

Ο Πέτρος Δελέάνος πήρε το Νις και τα Σκόπια, αρχικά συνεπικαλύπτοντας και έπειτα εξαλείφοντας έναν άλλο πιθανό ηγέτη στο πρόσωπο ενός Τιχομίρ, ο οποίος είχε οδηγήσει μια εξέγερση στην περιοχή του Δυρραχίου. Μετά από αυτό ο Πέταρ Β΄ βάδισε στη Θεσσαλονίκη, όπου διέμενε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ Δ΄. Νικημένος, έφυγε, αφήνοντας το θησαυρό του σε ένα συγκεκριμένο Μιχαήλ Ίβατς. Ο τελευταίος, ο οποίος πιθανότατα ήταν γιος του Ίβατς, στρατηγός υπό τον Σαμουήλ της Βουλγαρίας, απέρριψε αμέσως το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού για τον Πέτρο έξω από την πόλη. Η Θεσσαλονίκη παρέμεινε σε βυζαντινά χέρια, αλλά η Μακεδονία, το Δυρράχιο και τμήματα της βόρειας Ελλάδας κατελήφθησαν τις δυνάμεις του Πέταρ Β΄. Αυτό ενέπνευσε περαιτέρω σλαβικές εξεγέρσεις κατά της βυζαντινής κυριαρχίας στην Ήπειρο και την Αλβανία.

Οι επιτυχίες του Πέτρου Β΄ Δελέάνου τελείωσαν, ωστόσο, με την παρέμβαση του ξαδέλφου του Αλουσιανού. Ο Αλουσιανός, του οποίου ο πατέρας Ιβάν Βλάντισλαβ είχε δολοφονήσει τον πατέρα του Πέτρου Γαβριήλ Ρωμανό το 1015, εντάχθηκε στις τάξεις του Πέτρου Β΄ ως προφανής ερημίτης από τη βυζαντινή αυλή όπου είχε απογοητευθεί. Ο Αλουσιανός χαιρετίστηκε από τον Πέτρο Β΄, ο οποίος του έδωσε στρατό με τον οποίο να επιτεθεί στην Θεσσαλονίκη. Η πολιορκία όμως τέθηκε από τους Βυζαντινούς και ο στρατός νικήθηκε. Η Αλουσιανός μόλις δραπέτευσε και επέστρεψε στο Όστροβο.

Ο Πέτρος Δελέάνος, ο Τιχόμιρ και Βούλγαροι επαναστάτες.

Το 1041, μια νύχτα κατά τη διάρκεια του δείπνου, ενώ ο Δελέάνος ήταν μεθυσμένος, ο Αλουσιανός έκοψε τη μύτη του και τον τύφλωσε με κουζινομάχαιρο. Δεδομένου ότι ο Αλουσιανός ήταν από το αίμα του Σαμουήλ της Βουλγαρίας, ανακηρύχθηκε γρήγορα αυτοκράτορας στην θέση του Πέτρου Β΄ από τα στρατεύματά του, αλλά συνωμότησε να υποστεί βλάβη στους Βυζαντινούς. Καθώς τα βουλγαρικά και βυζαντινά στρατεύματα προετοιμαζόταν για μάχη, ο Αλουσιανός λιποτάκτησε στον εχθρό και κατευθύνθηκε προς την Κωνσταντινούπολη, όπου του αποκαταστάθηκαν τα υπάρχοντά του και τα εδάφη του, και ανταμείφθηκε με την ανώτερη βαθμίδα του μάγιστρου.

Εν τω μεταξύ, έστω και τυφλός, ο Πέτρος Β΄ Δελέάνος συνέχισε τη διοίκηση των βουλγαρικών δυνάμεων, αλλά ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ Δ΄ ήταν αποφασισμένος να εκμεταλλευτεί την κατάσταση και να προχωρήσει εναντίον τους. Σε μια σκοτεινή μάχη του Οστρόβου, οι Βυζαντινοί νίκησαν τα βουλγαρικά στρατεύματα και ο Δελέάνος καταλήφθηκε και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ίσως εκτελέστηκε. Σύμφωνα με κάποιους μύθους, εξορίστηκε αργότερα σε μοναστήρι στο φαράγγι του Ίσκαρ, στα βουνά των Βαλκανίων, όπου πέθανε.

Νορβηγικές σάγκες αναφέρονται στη συμμετοχή του μελλοντικού νορβηγικού βασιλιά Χάραλντ Χαρντρόντα ο οποίος φέρεται να έκοψε τον Πέτρο Β΄ στο πεδίο της μάχης ως μέλος της Φρουράς των Βάραγγων. Αυτή η παράδοση μπορεί να υποστηριχθεί από μια λακωνική αναφορά στο αποκαλούμενο "Βυζαντινό Απόκρυφο Χρονικό". Και στις δύο περιπτώσεις, ο Δελέάνος μπορεί να είχε χαθεί από την ιστορία το 1041.

Οικογενειακό δέντρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σαμουήλ
της Βουλγαρίας

Ουγγαρέζα
πριγκίπισσα

αρκετοί γιοι
και κόρες

Πέτρος Δελεάνος

Τιμή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Σημείο Δελυάν στο νησί Σμιθ στις Νότιες Νήσους Σέτλαντς της Ανταρκτικής ονομάζεται προς τιμήν του Πέτρου Δελέάνου.

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Йордан Андреев, Милчо Лалков, Българските ханове и царе, Велико Търново, 1996.
Васил Златарски. Въстанието на Петра Делян в 1040 г. I изд. София 1918; II изд., Наука и изкуство, София 1970
БУНТАРИ И АВАНТЮРИСТИ В СРЕДНОВЕКОВНА БЪЛГАРИЯ, Пламен Павлов, Второ издание, 2005 - (ISBN 954-304-152-0)
Цар Петър Делян, Радко Радков-ИК "Абагар Велико Търново", 2001-10-25

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ Йордан Андреев - "Българските ханове и царе VII-XIV век. Историческо-хронологичен справочник", държавно издателство "Д-р Петър Берон", София, 1988 г.
↑ The wars of the Balkan Peninsula: their medieval origins. Alexandru Madgearu, Martin Gordon, Publisher Scarecrow Press, 2008, (ISBN 0-8108-5846-0), pp. 63-66.
↑ Fine 1991.
↑ David F. Burg (9 Ιανουαρίου 2004). A World History of Tax Rebellions: An Encyclopedia of Tax Rebels, Revolts, and Riots from Antiquity to the Present. Taylor & Francis. σελίδες 74–. ISBN 978-0-203-50089-7.
↑ Florin Curta (31 Αυγούστου 2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250. Cambridge University Press. σελίδες 283–. ISBN 978-0-521-81539-0.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λεπτομερής κατάλογος των Βουλγάρων ηγεμόνων

[1] Йордан Андреев - "Българските ханове и царе VII-XIV век. Историческо-хронологичен справочник", държавно издателство "Д-р Петър Берон", София, 1988 г.

[2] The wars of the Balkan Peninsula: their medieval origins. Alexandru Madgearu, Martin Gordon, Publisher Scarecrow Press, 2008, (ISBN 0-8108-5846-0), pp. 63-66.

[FOOTNOTEFine1991-3] Fine 1991.

[Burg2004-4] David F. Burg (9 Ιανουαρίου 2004). A World History of Tax Rebellions: An Encyclopedia of Tax Rebels, Revolts, and Riots from Antiquity to the Present. Taylor & Francis. σελίδες 74–. ISBN 978-0-203-50089-7.

[Curta2006-5] Florin Curta (31 Αυγούστου 2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250. Cambridge University Press. σελίδες 283–. ISBN 978-0-521-81539-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]