Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τέμενος Μουλά Γκιουρανή

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τέμενος Μουλά Γκιουρανή
Vefa Kilise Camii
Νότιο πλευρά όπου το Τέμενος διακρίνεται δεξιά και ο εξωνάρθηκας αριστερά.
Βασικές πληροφορίες
ΤοποθεσίαΚωνσταντινούπολη, Τουρκία
Γεωγραφικές συντεταγμένες41°0′59″N 28°57′37″E / 41.01639°N 28.96028°E / 41.01639; 28.96028Συντεταγμένες: 41°0′59″N 28°57′37″E / 41.01639°N 28.96028°E / 41.01639; 28.96028
ΥπαγωγήΣουνιτικό Ισλάμ
ΧώραΤουρκία
Έτος αφιέρωσηςΑμέσως μετά το 1453
Αρχιτεκτονική περιγραφή
Αρχιτεκτονικός τύποςεκκλησία βυζαντινού ρυθμού σταυροειδή με τρούλο
Αρχιτεκτονικός ρυθμόςΕποχής των Κομνηνών και των Παλαιολόγων
ΑποπεράτωσηΤέλος 11ου - αρχές 12ου αιώνα
Λεπτομέρειες
Μιναρές/Μιναρέδες1
Υλικάτούβλο, πέτρα
Σχέδιο του ναού το 1877

Ο Άγιος Θεόδωρος[1] ήταν ορθόδοξη εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη, σήμερα αποτελεί τέμενος με το όνομα Μουλά Γκιουρανή Τέμενος (Τουρκικά: Molla Gürani Camii - Τέμενος του Μουλά Γκιουρανή) ή Βέφα Κιλίσε Τέμενος (Τουρκικά: Vefa Kilise Camii - η εκκλησία-τέμενος της Βέφα / περιοχή στην παλιά πόλη). Το συγκρότημα των κτηρίων αποτελεί τα καλύτερα δείγματα αρχιτεκτονικής της εποχής των Κομνηνών και των Παλαιολόγων στην Κωνσταντινούπολη [2].

Στην βιβλιογραφία αναφέρεται ότι υπάρχουν λίγες πληροφορίες για την ιστορία του ναού και πιθανολογείται ότι η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Θεόδωρο (του Τήρωνος ή τον Στρατηλάτη ή και στους δύο μαζί) [1] και ότι χτίστηκε στην περίοδο μεταξύ του 12ου και 14ου αιώνα [3].

Τοποθεσία του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Είσοδος Μουλά Γκιουρανή Τεμένους.

Η εκκλησία ήταν κτισμένη σε μια στενή δίοδο της πλατείας Βεφά, βόρεια του τεμένους του Σουλτάν Μωάμεθ, στην συνοικία «Του Σφωρακίου» από τον ομώνυμο ύπατο Σφωράκιο που υπηρέτησε κατά το 452. Στην ενορία της εκκλησίας αυτής ήταν και η οικία του ιστορικού Νικήτα Χωνιάτη που πυρπολήθηκε στην δεύτερη πυρκαγιά κατά την σταυροφορία των Λατίνων το 1204. Σήμερα το Τέμενος βρίσκεται στην ιστορική χερσόνησο της Κωνσταντινούπολης στην συνοικία του Φατίχ και συγκεκριμένα στην γειτονιά της Βέφα. Βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου νοτιοδυτικά του Τεμένους Καλενδέρ Χανέ (επίσης πρώην Βυζαντινό μνημείο), και λίγες εκατοντάδες μέτρα νότια του Τεμένους Σουλεϊμανιέ. Λόγω της θέσης του και τα περιτριγυρισμένα κτήρια, ο ναός δεν είναι πολύ επιβλητικός, αφού οι διαβάτες βλέπουν μόνο ένα μικρό μέρος του, και οι τρούλοι του μένουν αφανείς.

Περιγραφή του ναού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Νότιος τρούλος με έξι νάρθηκες - μωσαϊκό με απεικόνιση της Παναγίας με τους προφήτες.

Σύμφωνα με τον Κωδινό τον Κουροπαλάτη[4] τέσσερα από τα δώδεκα φλάμουλα είχαν απεικονισμένους τους αγίους Δημήτριο, Προκόπιο, Θεόδωρο τον Τήρωνα και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Ο ναός υπέφερε πολλά από συχνές πυρκαγιές που ξέσπαγαν στην πυκνοκτισμένη οθωμανική συνοικία. Σε μια ολέθρια πυρκαγιά μάλιστα έμειναν οι τρούλοι του ναού χωρίς μόλυβδο και κεραμίδια για πολλά χρόνια. Στον εξωτερικό τοίχο του νάρθηκα διασώζονται βυζαντινοί σταυροί σε θυρεούς. Πίσω από την εκκλησία βρίσκονταν τα κελιά των ιερέων. Το 1937 έγινε αναστήλωση του τεμένους και αποκαλύφθηκαν και καθαρίστηκαν μωσαϊκά τα οποία ήταν καλυμμένα με λευκή μπογιά. Στον νότιο τρούλο με τους έξι νάρθηκες, αποκαλύφθηκε το μωσαϊκό με απεικόνιση Παναγίας περιτριγυρισμένης από προφήτες. [3]

Κατά την παράδοση, ο Άγιος Θεόδωρος μαρτύρησε επί της βασιλείας Μαξιμιανού και Μαξιμίνου το 297. Ανήκε στο τάγμα των Τηρώνων (νεοσυλλέκτων). Ο ναός του αυτός είναι από τους αρχαιότερους της Κωνσταντινούπολης. Πρωτοκτίστηκε από τον πατρίκιο Σφωράκιο στα χρόνια του Αρκαδίου και του Θεοδωσίου γιου του Αρκαδίου,[5] που βασίλευσε μέχρι το 450.

Η συνοικία «Του Σφωρακίου» και η εκκλησία αυτή αναφέρονται συχνότατα στη βυζαντινή ιστορία. ο Κωδινός λέει ότι, μετά από 133 χρόνια, βασιλεύοντος του Μαυρίκιου η εκκλησία πυρπολήθηκε. Ο Θεοφάνης προσθέτει ότι ο αυτοκράτορας Αναστάσιος, στα τέλη του 5ου αι., πρόσταξε μερικούς άρχοντες, από τον άμβωνα του ναού του Αγίου Θεοδώρου των Σφωρακίων, να δεχθούν την μονοφυσιτική προσθήκη στο τρισάγιο, την οποία είχε γραπτώς επικυρώσει ο πατριάρχης Τιμόθεος. Εξ αιτίας αυτής της απαίτησης, στασίασαν οι πολίτες.

Η εκκλησία αυτή, επί Βυζαντίου, λεγόταν και Γανερωτής, επειδή στον άγιο αυτόν προσεύχονταν όσοι είχαν χάσει κάποιο αντικείμενο. Λέγεται δε, ότι κάποιος άνθρωπος που είχε χάσει έναν πολύτιμο δούλο του, είχε παραμείνει τρεις μέρες στον ναό προσευχόμενος στον Άγιο Θεόδωρο για να του φανερώσει τον τόπο που βρίσκονταν ο δούλος του.

Η εκκλησία μετατράπηκε σε οθωμανικό τέμενος μετά της άλωση της Κωνσταντινούπολης από του Οθωμανούς, από τον μουλά Γκιουρανή ο οποίος ήταν ο πρώτος μουφτή της Πόλης[3]. Ο Γκιουρανής έχτισε νέο τέμενος, το «τέμενος του Γκιουρανή» με το οποίο ένωσε την εκκλησία αυτή.

Στα συναξάρια του ναού σώζονταν λόγος του Νεκταρίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.

  1. 1,0 1,1 Σε ποιον Άγιο η εκκλησία ήταν αφιερωμένη δεν είναι απολύτως γνωστό. Ίσως ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Θεόδωρο του Τήρωνος ή στον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη ή πιθανόν και στους δύο μαζί. Van Millingen (1912), σελ. 245
  2. Van Millingen (1912), σελ. 246.
  3. 3,0 3,1 3,2 Lynn A. Levine (2010). Frommer's Istanbul. New Jersey: Wiley Publishing. σελίδες 172. ISBN 978-0470591574. 
  4. Σελ. 48. Πρβ. και τη σημ. στη σελίδα 285[ασαφές].
  5. Γ. Κωδινός, σελ. 82
  • Mathews, Thomas F. (1976). The Byzantine Churches of Istanbul: A Photographic Survey. University Park: Pennsylvania State University Press. ISBN 0-271-01210-2. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Vefa Kilise Mosque στο Wikimedia Commons