Ανεξιθρησκία

Ο Πάπας Λέων Α΄ με τη συνοδεία του Αγίου Πέτρου και Αγίου Παύλου συναντά τον Αττίλα έξω από την Ρώμη. Τοιχογραφία του Ραφαήλ στη δεύτερη αίθουσα Palazzi Pontifici).

Ως ανεξιθρησκία ορίζεται η αναγνώριση και ανοχή του δικαιώματος του κάθε ανθρώπου είτε να πιστεύει σε όποια θρησκεία επιθυμεί και να θρησκεύεται ελεύθερα, κατά το δόγμα του, χωρίς περιορισμούς, είτε ακόμα και να μη πιστεύει σε καμία (αθεΐα).

Στις μέρες μας ο όρος "ανεξιθρησκία" πολλές φορές διαφοροποιείται από την ελευθερία λατρείας, καθότι ο δεύτερος δεν περιορίζεται στην ανοχή της ύπαρξης μιας θρησκευτικής ομάδας αλλά περιλαμβάνει και την ελευθερία στις λατρευτικές της εκδηλώσεις ή δραστηριότητες, ιδιωτικές ή δημόσιες.

Ετυμολογία

Ο όρος εισήχθη από τον Ευγένιο Βούλγαρη ως απόδοση του γαλλικού tolérance (religieuse) «θρησκευτική ανοχή», από τον μέλλοντα "ανέξομαι" του ρήματος ανέχομαι+θρήσκος. Επειδή η λέξη δεν είναι σύνθετο του απλού θρησκεία, αλλά (παρασύνθετο) παράγωγο σε -ία του ήδη συνθέτου ανεξίθρησκος, γράφεται με -ι: ανεξιθρησκία, όπως άνανδρος>ανανδρία (αλλά απλό ανδρεία), αεροπόρος>αεροπορία, πρωτοπόρος>πρωτοπορία (αλλά πορεία) κ.ο.κ.

Σύνοψη

Στην έννοια του Κράτους και των σχέσεων των πολιτών η ανεξιθρησκία αποτελεί όρο του Συνταγματικού Δικαίου. Συνταγματικά, ανεξιθρησκία καλείται η ανοχή του Κράτους απέναντι σε κάθε γνωστή και αναγνωρισμένη θρησκεία.

Το Σύνταγμα της Ελλάδος στο άρθρο 13 παράγραφος 2 απαγορεύει τον προσηλυτισμό ο οποίος νομικά ορίζεται πιο περιορισμένα, για να μην θίγεται το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης του θρησκευτικού αισθήματος, ως «η με αθέμιτα μέσα προσπάθεια διείσδυσης στην θρησκευτική συνείδηση του άλλου».

Αρχαιότητα

Σημειώνεται ότι κατά την αρχαιότητα η ανεξιθρησκία ως έννοια αυτή καθ΄ αυτή ήταν σεβαστή από τους αρχαίους Έλληνες. Ειδικότερα στην αρχαία Αθήνα υπήρχε βωμός αφιερωμένος στους άγνωστους θεούς "τοις αγνώστοις θεοίς", μοναδική περίπτωση σ΄ όλο τον αρχαίο κόσμο, όπου μπορούσε να προσφέρει θυσία οποιοσδήποτε ξένος στους θεούς που πίστευε. Σημειώνεται ότι ο Μέγας Αλέξανδρος κατά τις εκστρατείες του ακολουθώντας την αρχή της ανεξιθρησκίας σεβάστηκε τα ιερά των διαφόρων λαών και ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας του το όφειλε σ΄ αυτό.

Πρώτος νόμος που καθόριζε επίσημα την ανεξιθρησκία ήταν το Διάταγμα των Μεδιολάνων με το οποίο ο Μέγας Κωνσταντίνος σταμάτησε τους διωγμούς των χριστιανών το 313 μ.Χ. Με το διάταγμα αυτό νομιμοποιήθηκε ο Χριστιανισμός ως «επιτρεπομένη θρησκεία», η οποία στη συνέχεια, κατέστη επίσημη θρησκεία του κράτους απο τον Θεοδόσιο Α΄ τον Μέγα.

Σύγχρονη εποχή

« για να μη μπορούν να συγκαλύπτουν τις καταδιωκτικές τους τάσεις και την αντιχριστιανική τους σκληρότητα με την πρόφαση της φροντίδας για το κράτος και της τήρησης των νόμων, και επίσης για να μη μπορούν άλλοι, στο όνομα της θρησκείας να επιζητούν ελευθερία για την ανηθικότητά τους και ατιμωρησία για τα εγκλήματά τους: με μια λέξη για να μην είναι κανείς σε θέση ν΄ εξαπατά τον εαυτό του ή τους άλλους- είτε ως πιστός υπήκοος του ηγεμόνα είτε ως ειλικρινής λάτρης του Θεού - θεωρώ αναγκαίο πάνω απ΄όλα να διακρίνουμε το έργο της πολιτείας από αυτό της θρησκείας και να καθορίσουμε με σαφήνεια τα όρια ανάμεσα στην εκκλησία και το κράτος. » — Τζον Λοκ, Επιστολή για την ανεξιθρησκεία.

Τελικά, μετά από παρέλευση δεκατεσσάρων ολόκληρων αιώνων η αρχή της ανεξιθρησκίας διατυπώθηκε στο άρθρο 10 της διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη της γαλλικής επανάστασης του 1789, βάσει του οποίου (σε νεοελληνική μετάφραση): "Ουδείς επιτρέπεται να ενοχλείται για τις δοξασίες του, ούτε και γι' αυτές τις θρησκευτικές, υπό τον όρο όμως η εκδήλωση αυτών να μη διαταράσσει την υπό του νόμου καθιερωθείσα δημόσια τάξη".

Εξ αυτού καθίσταται σαφές, σε γενικότερη αντίληψη του όρου, ότι το παραπάνω άρθρο της διακήρυξης στην πραγματικότητα δεν κηρύττει "τελεία θρησκευτική ελευθερία" αλλά απλά και πρόδηλα τη "θρησκευτική ανοχή". Θεωρήθηκε όμως το άρθρο αυτό σαν πρώτο βήμα στη νεότερη ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού. Είναι γεγονός ότι η πλήρης θρησκευτική ελευθερία πραγματική ανεξιθρησκία, τουλάχιστον στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, υπήρξε αποτέλεσμα ειδικότερα του 19ου αιώνα με τα λεγόμενα bills of rights των διαφόρων κρατών τα οποία διακήρυξαν την ελευθερία της συνείδησης.

Διαμάχη

Η κρατική ανεξιθρησκία εμφανίζει διαβάθμιση, από την μη εκτέλεση των βαρύτερα φορολογούμενων αλλόθρησκων όπως στην περίπτωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. έως την ταύτισή της με την κρατική και σημαιολογική αθρησκευτικότητα (που δεν σημαίνει κρατικός αθεϊσμός) όπως στην περίπτωση της Γαλλίας. Ο νομικός ορισμός της ανεξιθρησκίας ανά νομικό φορέα εξουσίας, δεν ταυτίζεται πάντα με τα ιστορικά και προσωπικά ερμηνεύματα αυτής, κυρίως λόγω των πολιτικών και πολιτισμικών διαφορών (π.χ. πολλοί πολιτικά ισχυροί Ιρανοί και Σαυδάραβες, ισχυρίζονται ότι τα καθεστώτα τους είναι ανεξίθρησκα[1]).

Δείτε επίσης

• Δονατισμός
• Θρησκευτικός πόλεμος
• Ολοκαύτωμα
• Σταυροφορίες
• Τζιχάντ
• Χαριζίτες

Πηγές

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.Δ΄, σελ.701.
• Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ.Μπαμπινιώτη Β'έκδοση σελ.182

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η «Ελληνική Ιδιαιτερότητα»: από την Βυζαντινή Συναλληλία στην «Επικρατούσα Θρησκεία», από τον Σπύρο Τρωιάνο, Ομ. Καθηγητή Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.