Ραφαήλ

Ραφαήλ
Αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη
Γέννηση	Ραφαέλλο Σάντσιο 6 Απριλίου (κατ' άλλους 28 Μαρτίου) 1483 Ουρμπίνο, Ιταλία
Θάνατος	6 Απριλίου 1520 (37 ετών) Ρώμη, Ιταλία
Εθνικότητα	Ιταλός
Υπηκοότητα	Ιταλία
Ιδιότητα	ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας
Σύντροφος	Margarita Luti
Γονείς	Giovanni Santi
Είδος τέχνης	ζωγράφος, αρχιτέκτονας
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Ιταλική Αναγέννηση
Σημαντικά έργα	Ο Άγιος Γεώργιος και ο δράκος, Η Σχολή των Αθηνών, Ο Παρνασσός κ.α.
Wikimedia Commons
δεδομένα (  )

O Ραφαήλ ή Ραφαέλο Σάντσιο (ιταλ. Raffaello Sanzio, 28 Μαρτίου ή 6 Απριλίου 1483 - 6 Απριλίου 1520) ήταν Ιταλός ζωγράφος και αρχιτέκτονας της ύστερης Αναγέννησης. Υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους καλλιτέχνες της εποχής του, του οποίου η φήμη και η αξία υπήρξαν ανάλογες με εκείνες του Μιχαήλ Άγγελου και του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Γεννήθηκε στο Ουρμπίνο και μαθήτευσε αρχικά στο πλευρό του πατέρα του, Τζιοβάνι Σάντι, και αργότερα εκπαιδεύτηκε στο εργαστήριο του Περουτζίνο. Παράλληλα, ήρθε νωρίς σε επαφή με κύκλους μορφωμένων ουμανιστών.

Τα πρώιμα έργα του χρονολογούνται στις αρχές του 16ου αιώνα και φιλοτεχνήθηκαν κατά κύριο λόγο στην Περούτζια, πριν εγκατασταθεί στη Φλωρεντία και αργότερα στη Ρώμη. Εκεί ολοκλήρωσε ορισμένα από τα σπουδαιότερα έργα του, μεταξύ των οποίων οι τοιχογραφίες στο Βατικανό. Αυτά τα έργα ακολούθησαν τη λεγόμενη Σχολή των Αθηνών, ως έκφραση κλασικής τέχνης. Ως αρχιτέκτων προσανατολίστηκε στις επιλογές του Ντονάτο Μπραμάντε, μετά τον θάνατο του οποίου ανέλαβε τη διεύθυνση των έργων στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου. Πέθανε απρόσμενα σε ηλικία 37 ετών στη Ρώμη. Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Ευρώπης, του οποίου το έργο θαυμάζεται για την καθαρότητα της φόρμας του και τη δεξιοτεχνία του.

Βιογραφία

Ο Ραφαήλ γεννήθηκε το 1483 στο δουκάτο Ουρμπίνο, το οποίο αποτελούσε την εποχή εκείνη σημαντικό πνευματικό κέντρο, κατά την περίοδο της ηγεμονίας του Φεντερίκο ντα Μοντεφέλτρο. Ο πατέρας του, Τζοβάνι Σάντι, ήταν διακεκριμένος ζωγράφος που συχνά πρόσφερε τις υπηρεσίες του στην Αυλή του δούκα και έχαιρε επίσης ιδιαίτερης εκτίμησης ως ποιητής και χρονικογράφος. Πέθανε όταν ο Ραφαήλ ήταν μόλις σε ηλικία έντεκα ετών και ενώ τρία χρόνια νωρίτερα είχε ήδη σημειωθεί ο θάνατος της μητέρας του ονόματι Μάγια ντι Μπατίστα Κιάρλα . Υπήρξε ο πρώτος δάσκαλος του γιου του στη ζωγραφική, ο οποίος σύμφωνα με τον Τζόρτζιο Βαζάρι μαθήτευσε αργότερα στο πλευρό του Περουτζίνο, στην Περούτζια. Ο τελευταίος αποτελούσε έναν από τους πλέον διακεκριμένους και επιτυχημένους ζωγράφους της εποχής, αναλαμβάνοντας την εκπαίδευση του Ραφαήλ ενώ βρισκόταν στην κορυφή της δόξας του. Η άφιξή του στην Περούτζια και η έναρξη της συνεργασίας του με τον Περουτζίνο δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια, ωστόσο τοποθετείται περίπου το 1495.

Η πρώτη επίσημη καταγραφή της δραστηριότητάς του χρονολογείται στις 10 Δεκεμβρίου του 1500, σύμφωνα με έγγραφο που πιστοποιεί πως ανέλαβε να φιλοτεχνήσει ένα ιερό, με προθεσμία έως το Σεπτέμβριο του 1502. Ανέλαβε τις πρώτες παραγγελίες έργων του για εκκλησίες στην Τσιττά ντι Καστέλλο και στην Περούτζια, πόλεις που βρίσκονταν σε μικρή απόσταση από το Ουρμπίνο, ενώ φιλοτέχνησε επίσης τα σχέδια για μία σειρά νωπογραφιών για τη Biblioteca Piccolomini της Σιένα, έργο που ανέλαβε να ολοκληρώσει ο Πιντουρίκκιο. Η πιθανώς παλαιότερη και άθικτη μέχρι σήμερα εικόνα που φιλοτέχνησε για την εκκλησία του Αγίου Δομήνικου στην Τσιττά ντι Καστέλλο, μία σύνθεση με θέμα τη σταύρωση του Χριστού (π.1502-3, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου), παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία με έργα του Περουτζίνο, γεγονός που μαρτυρά την επίδραση του τελευταίου στην τεχνοτροπία του Ραφαήλ.

Έργα

Α’. Πίνακες

• απόσπασμα από το Τρίπτυχο Baronci [1], 1500-1501, Νάπολη, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε
• Άγιος Σεβαστιανός‎ [2], 1501-1502, Μπέργκαμο, Accademia Carrara
• Madonna Solly‎ [3], 1502, Πινακοθήκη του Βερολίνου
• Madonna Von der Ropp [4], 1502, Πινακοθήκη του Βερολίνου
• Η στέψη της Παρθένου (Pala Oddi), 1502-1503
• Σταύρωση [5], 1503-1504, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
• Το όνειρο του ιππότη, 1503-1504, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
• Ο Άγιος Γεώργιος και ο δράκος, 1503-1505, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• Οι γάμοι της Παρθένου, 1504, Μιλάνο, Πινακοθήκη Μπρέρα
• Madona Terranova [6], 1504-1505, Πινακοθήκη του Βερολίνου
• Φραντσέσκο Μαρία ντελλα Ρόβερε [7], 1505, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• Madonna Ansidei [8], 1505, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
• Η Αγία Οικογένεια Canigiani, [9], 1505-1506, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη
• Προσωπογραφία του Άνιολο Ντόνι. [10] Στην πίσω όψη Ο Κατακλυσμός, περ. 1506 (Sala di Saturno), Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Προσωπογραφία της Μανταλένας Ντόνι. Στην πίσω όψη Δευκαλίων και Πύρρα, περ. 1506 (Sala di Saturno), Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• La Gravida (Η Έγκυος)[11] (Sala dell'Iliade), περ.1506, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Madonna del Granduca [12] (Sala di Saturno), περ.1506, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Η Παρθένος με την καρδερίνα [13], 1506, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• Αυτοπροσωπογραφία [14], 1506, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• Η κυρία με τον μονόκερω [15], 1506, Ρώμη, Γκαλλερία Μποργκέζε
• Madonna del prato (Η Παρθένος του Λειμώνος) [16], 1506, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
• Madonna Conestabile [17], 1506, Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ
• Η Αγία Οικογένεια με τον Ιωσήφ αγένειο [18], 1506, Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ
• La Muta (Η βουβή) [19], 1507, Ουρμπίνο, Εθνική Πινακοθήκη
• Αποκαθήλωση [20], 1507, Ρώμη, Γκαλλερία Μποργκέζε
• Η Παναγία με τα γαρύφαλλα [21], 1506-1507, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
• Η Αγία Οικογένεια με ένα πρόβατο, [22] 1507, Μαδρίτη, Μουσείο ντελ Πράδο
• Madonna Colonna‎ [23], 1507, Πινακοθήκη του Βερολίνου
• Madonna del Baldacchino [24] (Sala di Saturno), 1507-1508, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• La belle Jardinière (Η ωραία περιβολάρισσα) [25], 1507-1508, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• Madonna Tempi, [26] 1507-1508, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη
• Η Αγία Αικατερίνη της Αλεξανδρείας [27], 1508, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
• Ο καρδινάλιος Αλεσσάντρο Φαρνέζε (μετέπειτα πάπας Παύλος Γ΄) [28], 1509-11, Νάπολη, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε
• Madonna Aldobrandini [29], 1510, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
• Προσωπογραφία καρδιναλίου, [30] 1510-12, Μαδρίτη, Μουσείο ντελ Πράδο
• Πάπας Ιούλιος Β΄ [31], 1511, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
• Madonna della Seggiola [32] (Sala di Saturno), 1513-1514, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Madonna dell'Impannata [33] (Sala di Ulisse), 1513-1514, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Madonna Sistina, 1513-14, Πινακοθήκη της Δρέσδης
• Madonna della Tenda (Η Παναγία της κουρτίνας), [34] 1513-14, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη
• Madonna del Pesce (Η Παναγία του ψαριού), [35] περ.1514, Μαδρίτη, Μουσείο ντελ Πράδο
• Η έκσταση της Αγίας Καικιλίας [36], 1514-15, Μπολόνια, Εθνική Πινακοθήκη
• Προσωπογραφία του Μπαλντασσάρε Καστιλιόνε [37], 1514-1515, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• La Velata ( Η γυναίκα με το πέπλο), 1515-1516, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Προσωπογραφία του Τομμάζο Ινγκιράμι [38] (Sala di Saturno), 1515-1516, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Προσωπογραφία της Φέντρα Ινγκιράμι (Sala di Saturno), 1515-1516, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Η Μεταμόρφωση [39], 1516-20, Ρώμη, Βατικανή Πινακοθήκη
• Lo Spasimo di Sicilia (Ο Χριστός πέφτει υπό το βάρος του Σταυρού), [40] 1517, Μαδρίτη, Μουσείο ντελ Πράδο
• Το όραμα του Ιεζεκιήλ [41] (Sala di Saturno), 1518, Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
• Il Gran San Michele [42], περ.1518, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• Αγία Μαργαρίτα [43], 1518, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
• Ιωάννα της Αραγώνος, [44], 1518, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
• Ο Λέων Ι΄ με τους καρδιναλίους Τζούλιο ντε Μέντιτσι και Λουίτζι ντε Ρόσσι [45], 1518-19, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• La Fornarina, 1518-1519, Ρώμη, Galleria nazionale d'arte antica di Palazzo Barberini

Β’. Τοιχογραφίες

• Ουρμπίνο, Casa Santi (σπίτι του Ραφαήλ)
  • Madonna di Casa Santi [46] 1498
• Ρώμη, Stanze Vaticane (Αίθουσες του Βατικανού)
  • Stanza della Segnatura (Αίθουσα της Υπογραφής)
    • Η Σχολή των Αθηνών, 1509-10
    • Οι κύριες και οι θεολογικές αρετές [47]
    • Η έρις περί την Θείαν Ευχαριστίαν [48]
    • Ο Παρνασσός [49] 1511
  • Stanza di Eliodoro (Αίθουσα του Ηλιόδωρου)
    • Η εκδίωξη του Ηλιόδωρου από το Ναό [50] 1511-12
    • Η λειτουργία της Μπολσένα [51] 1514
    • Η συνάντηση Λέοντα Μεγάλου και Αττίλα [52]
    • Η απελευθέρωση του Αγίου Πέτρου [53] 1514
  • Stanza dell'incendio di Borgo (Αίθουσα της πυρκαγιάς του Μπόργκο)
    • Η ναυμαχία της Όστια [54]
    • Η πυρκαγιά του Μπόργκο, 1514 (εκτελεσμένο από το εργαστήριο του Ραφαήλ σε σχέδιά του)
    • Η στέψη του Καρλομάγνου [55]
    • Ο όρκος του Λέοντα Γ΄ [56]
  • Sala di Constantino
    • Εν τούτω νίκα (εκτελεσμένο από το εργαστήριο του Ραφαήλ)
    • Η μάχη της Μουλβίας γέφυρας (εκτελεσμένο από το εργαστήριο του Ραφαήλ)
• Ρώμη, Βατικανό, Loggia di Raffaello, 1518-1519 [57] , (γεν. άποψη)
  • Ο διαχωρισμός της γης από των υδάτων [58]
  • Η δημιουργία των ζώων [59]
  • Τα ζώα φεύγουν από την Κιβωτό [60]
  • Ισαάκ και Ρεβέκκα [61]
  • Το όνειρο του Ιακώβ [62]
  • Η συνάντηση του Ιακώβ με την Ραχήλ [63]
  • Η ανεύρεση του Μωυσή [64]
  • Η κρίση του Σολομώντα [65]
  • Ο Σολομών και η βασίλισσα του Σαβά [66]
  • Η προσκύνηση των Μάγων [67]
• Ρώμη, Sant'Agostino
  • Ο προφήτης Ησαΐας [68], 1511-12
• Ρώμη, Santa Maria della Pace
  • Οι Σίβυλλες [69]
• Ρώμη, Βίλλα Φαρνεζίνα, 1511
  • Το συμβούλιο των θεών [70]
  • Το γαμήλιο συμπόσιο του Έρωτα και της Ψυχής [71]
  • Ο θρίαμβος της Γαλάτειας [72]

Παρουσίαση έργων

• 

  Μαντόννα της Οικίας Σάντι, 1498, Ουρμπίνο, Σπίτι του Ραφαήλ

• 

  Pala Oddi – Η στέψη της Παρθένου, 1502-1504, Ρώμη, Pinacoteca Vaticana

• 

  Ο Άγιος Γεώργιος και ο δράκος, 1503-1505, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

• 

  Οι γάμοι της Παρθένου, 1504, Μιλάνο, Πινακοθήκη Μπρέρα

• 

  Το όνειρο του ιππότη, 1504, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

• 

  Οι τρεις Χάριτες, 1504, Chantilly, Μουσείο Κοντέ

• 

  Madonna del Granduca, 1505, Φλωρεντία, Παλατινή Πινακοθήκη

• 

  Η Παναγία με την καρδερίνα, 1506, Φλωρεντία, Ουφίτσι

• 

  Η Αγία Οικογένεια Canigiani, 1507, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη

• 

  Αποκαθήλωση, 1507, Ρώμη, Galleria Borghese

• 

  La belle Jardinière (Η ωραία περιβολάρισσα) , 1508, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

• 

  Ο θρίαμβος της Γαλάτειας, Νωπογραφία 1511-1513, Ρώμη, Villa Farnesina

• 

  Μαντόννα Σιστίνα, 1513, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

• 

  Madonna della seggiola (Η Παναγία του Καθίσματος), 1514, Φλωρεντία, Παλατινή Πινακοθήκη

• 

  Προσωπογραφία του Μπαλντασσάρε Καστιλιόνε, 1515, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

• 

  Lo Spasimo di Sicilia (Ο Χριστός πέφτει υπό το βάρος του Σταυρού) , 1516, Μαδρίτη, Μουσείο του Πράδο

• 

  Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ καταβάλλει τον διάβολο, 1518, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

• 

  Ο Λέων Ι΄ με τους ανεψιούς του, 1518, Φλωρεντία, Ουφίτσι

• 

  La Fornarina , 1520, Ρώμη, Galleria Nazionale d’ Arte antica

• 

  Η Μεταμόρφωση, 1516-1520, Ρώμη, Pinacoteca Vaticana

Δωμάτια Ραφαήλ, Βατικανό

Ο Ραφαήλ προσλήφθηκε για να διακοσμήσει με νωπογραφίες τέσσερα δωμάτια στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού. Σήμερα, αυτά τα δωμάτια ονομάζονται "τα δωμάτια Ραφαήλ" ή "Stanze di Rafaello" στην Ιταλική. Οι νωπογραφίες στα δωμάτια αυτά είναι:

Βορειοανατολικά	Νοτιοδυτικά	Ανατολικός τοίχος	Νότιος Τοίχος	Δυτικός τοίχος	Βόρειος τοίχος	Οροφή	Όνομα έργου σε κάθε τοίχο (από αριστερά προς δεξιά)
							Δωμάτιο Υπογραφών: 1. Η Σχολή των Αθηνών (Ραφαήλ), 2. Καρδιναλικές και Θεολογικές Αρετές, 3. Η Έρις της Θείας Ευχαριστίας, 4. Ο Παρνασσός και 5. Οροφή.
							Αίθουσα του Ηλιόδωρου: 1. Η Εκδίωξη του Ηλιόδωρου από το Ναό (Ραφαήλ), 2. Η Θεία Κοινωνία στην Μπολσένα, 3. Η συνάντηση του Λέων Α΄ με τον Αττίλα, 4. Απελευθέρωση του Αγίου Πέτρου και 5. Οροφή.
							Αίθουσα Πυρκαγιά στο Μπόρκο: 1. Η Μάχη της Όστιας, 2. Πυρκαγιά στο Μπόρκο, 3. Η στέψη του Καρλομάγνου, 4. Ο όρκος του Λέοντα Γ΄ και 5. Οροφή.
							Δωμάτιο Κωνσταντίνου: 1. Το όραμα του Σταυρού, 2. Η μάχη της Μουλβίας γέφυρας, 3. Η Βάπτιση του Κωνσταντίνου, 4. Δωρεά του Κωνσταντίνου και 5. Οροφή.

Βιβλιογραφία

• Giorgio Vasari, Le vite de' più eccellenti pittori, scultori, e architettori, 1550 (Τζόρτζιο Βαζάρι, Οι βίοι των εξοχοτέρων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων - αποσπασματική ελληνική μετάφραση από τον Στέλιο Λυδάκη, "Κανάκης", 1995)
• V. Golzio, Raffaello nei documenti nelle testimonianze dei contemporanei e nella letturatura del suo secolo, Vatican City and Westmead, 1971
• The Cambridge Companion to Raphael, Marcia B. Hall, Cambridge University Press, 2005, ISBN 0-521-80809-X,
• New catalogue raisonné in several volumes, still being published, Jürg Meyer zur Capellen, Stefan B. Polter, Arcos, 2001-2008
• Raphael. James H. Beck, Harry N. Abrams, 1976, LCCN 73-12198, ISBN 0-8109-0432-2
• Raphael, Pier Luigi De Vecchi, Abbeville Press, 2003. ISBN 0789207702
• Raphael, Bette Talvacchia, Phaidon Press, 2007. ISBN 9780714847863
• Raphael, John Pope-Hennessy, New York University Press, 1970, ISBN 0-8147-0476-X
• Raphael: From Urbino to Rome, Hugo Chapman, Tom Henry, Carol Plazzotta, Arnold Nesselrath, Nicholas Penny, National Gallery Publications Limited, 2004, ISBN 1-85709-999-0 (exhibition catalogue)
• The Raphael Trail: The Secret History of One of the World's Most Precious Works of Art; Joanna Pitman, 2006. ISBN 0091901715
• Raphael - A Critical Catalogue of his Pictures, Wall-Paintings and Tapestries, catalogue raisonné by Luitpold Dussler published in the United States by Phaidon Publishers, Inc., 1971, ISBN 0-7148-1469-5 (out of print, but there is an online version here [73])
• Wolk-Simon, Linda. (2006). Raphael at the Metropolitan: The Colonna Altarpiece. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 9781588391889.