Τερψιθέα Αιτωλοακαρνανίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 38°33′46.1″N 21°58′23.9″E / 38.562806°N 21.973306°E / 38.562806; 21.973306

Τερψιθέα
Άποψη της Τερψιθέας
Τερψιθέα is located in Greece
Τερψιθέα
Τερψιθέα
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΔυτικής Ελλάδας
Περιφερειακή ΕνότηταΑιτωλοακαρνανίας
ΔήμοςΝαυπακτίας
Δημοτική ΕνότηταΑποδοτίας
Γεωγραφία
ΝομόςΑιτωλοακαρνανίας
Υψόμετρο803 μέτρα
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΒετολίστα, Ρωμηά
Ταχ. κώδικας300 14
Τηλ. κωδικός26340
www.terpsithea.net
δεδομένα

Η Τερψιθέα είναι ορεινό χωριό της πρώην επαρχίας Ναυπακτίας του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Ανήκει στο βόρειο τμήμα της και μαζί με τα άλλα χωριά της περιοχής αποτελούσαν τα λεγόμενα Κράβαρα[1]. Παλαιότερα ονομάζονταν Βετολίτσα ή Βετολίστα[2] αλλά και Ρωμηά [3][4].

Γεωγραφικές πληροφορίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Τερψιθέα βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Ομάλια (Κερασοβούνι ή Τρίκοβο)[5]. Περιβάλλεται από τους χειμάρρους Μέγα Ρέμα ή Μαϊρεμα (ΒΑ.) και το Ντεμεσιά ρέμα (ΒΔ.). Τα δύο ρέματα συμβάλουν στο ποταμό Μόρνο κοντά στη γέφυρα Ρέρεσι. Πλησιέστερα χωριά είναι η Λιμνίτσα ή Λιμνίστα (ΝΔ.), η Ελατού (ΒΑ.), Ζωριάνου και Αλποχώρι (ΝΑ.), Ασπριά (ΒΔ.)[1]. Σε μικρή απόσταση προς τα βόρεια, με διαδρομή μέσα από έλατα, βρίσκεται η Άνω Χώρα που είναι τουριστικός πόλος έλξης της περιοχής, καθώς και η Κάτω Χώρα.

Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά σε κατηφορικό έδαφος με μεγάλη υψομετρική διαφορά χαμηλότερου από υψηλότερου σημείου, έχει μέσο σταθμικό υψόμετρο 740 μέτρων[6] και το έδαφός του παρουσιάζει ευπάθεια στις καθιζήσεις. Τα σπίτια, οι κήποι τους (γιούρτια) καθώς και τα γύρω κτήματα του χωριού περιβάλλονται από τοίχους (δέματα) για να συγκρατείται το έδαφος. Έχει πανοραμική θέα προς τις γύρω βουνοκορφές, το όρος Παναχαϊκό της Πελοποννήσου και τον Κορινθιακό κόλπο[7]. Σε αυτήν οφείλει και την ονομασία της, Τερψιθέα = τέρψις + θέα (βλ. Βικιλεξικό)[5].

Η Τερψιθέα απέχει 43 χλμ. βορειοανατολικά από την Ναύπακτο και 14 χλμ. νοτιοανατολικά από την Άνω Χώρα[8]. Έχει συγκοινωνία τρεις φορές την εβδομάδα (Δευτέρα, πρωί και απόγευμα, Τετάρτη, Παρασκευή) από τη Ναύπακτο με λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Ο τοπικός ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο, που θεμελιώθηκε το 1913 και αποπερατώθηκε το 1932[5] και διαθέτει μόνιμο ιερωμένο. Κάθε Δεκαπενταύγουστο στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οργανώνεται τριήμερο πανηγύρι με κάλεσμα και συγκέντρωση των απανταχού Τερψιθεατών. Στην Τερψιθέα λειτουργεί ξενοδοχείο, ιατρείο και λαογραφικό μουσείο (Πνευματικό - Πολιτιστικό Κέντρο Τερψιθέας), το οποίο στεγάζεται στο παλιό Δημοτικό σχολείο του χωριού καθώς και δανειστική βιβλιοθήκη[9]. Ο αριθμός των μόνιμων κατοίκων αυξάνεται σημαντικά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των παραθεριστών και των επισκεπτών. Μεγάλη προσέλευση παρατηρείται το Δεκαπενταύγουστο για την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οπότε οργανώνεται από το δήμο Ναυπακτίας και τον Σύλλογο Τερψιθεατών Ναυπακτίας τριήμερο πανηγύρι με επίκεντρο τα "ξεφλουδίσματα". Στα "ξεφλουδίσματα" ή "ξεφλουδίσια" ξαναζωντανεύει το έθιμο του ξεφλουδίσματος των καλαμποκιών[10].

Ιστορικές πληροφορίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην ευρύτερη περιοχή της Τερψιθέας και προς τα νότια τοποθετείται η αρχαία πρωτεύουσα των Αποδοτών Αιγίτιον[11], όπου οι Αιτωλοί νίκησαν τους Αθηναίους την περίοδο των Πελοποννησιακών Πολέμων με επικεφαλής το στρατηγό Δημοσθένη το 428 π.Χ.

το έτος 432 π.Χ. ο Δημοσθένης στρατηγός των Αθηναίων κινήθηκε εναντίον του χωρίου Αιγίτιον, πρωτεύουσα της Αποδοτίας. Τούτο κατέλαβε με την πρώτη έφοδο καθόσον είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους. Το χωρίον τούτο απείχε από τη θάλασσα 80 στάδια, ήτοι 14.208 μέτρα. Οι Αιτωλοί ήλθαν σε βοήθεια των Αποδοτών και έφθασαν στο Αιγίτιον με την κατάληψη από τους Αθηναίους.

— Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη

αν στηριχτούμε στις ιστορικές πληροφορίες ότι ο Δημοσθένης το 426 π.Χ. προχώρησε μέχρι το Αιγίτιον ή Αίγαι, που εποιόρκησε μάταια, διότι η πόλις κείμενη επί υψηλών χωρίων και έχουσα πέριξ λόφους, περιείχε πρόσφορον της αμύνης έδαφος.

— Κ. Στεργιόπουλος[12]

Η παλιά ονομασία Βετολίστα αναφέρεται γύρω στα 1100 και είναι σλαβικής προέλευσης. Με το ίδιο όνομα αναγράφεται και στα οθωμανικά κατάστιχα, του 1455 και 1575. Η αρχική θέση της Τερψιθέας ήταν στη τοποθεσία "Παλαιοχώρι" ή "Παλιοχώρια", βορειοανατολικά της σημερινής, κοντά στο νεκροταφείο. Εξ΄ αιτίας μιας επιδημίας ελονοσίας μεταφέρθηκε στη σημερινή θέση, όπου δεν έχει αυξημένη υγρασία[5][13]. Ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ αναφέρει την Τερψιθέα με το όνομα Βετολίστα στον κατάλογο των χωριών της περιοχής Κραβάρων να κατοικείται από 60 οικογένειες[14].

Αξιοσημείωτα πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από την Τερψιθέα κατάγονταν: ο αγωνιστής της επανάστασης του 1821 Κωσταντίνος Αθανασίου Κοζώνης, ο Ιωάννης Βλάχος (πέθανε το 1840), επιστάτης στο Άνω Βενέτικο και παππούς του λογοτέχνη Γιάννη Βλαχογιάννη, ενώ είχε σπίτι ο Γεώργιος Αθανασίου Μπουκουβάλας (1821-1871) της Ηπειρώτικης οικογένειας των Μπουκουβαλαίων, αδελφός του Νίκου Μπουκουβάλα. Πιο σύγχρονοι υπήρξαν οι: Ιωάννης Λαζαρόπουλος (1871-1929, ιατρός), Ιωάννης Φινινής (1902-1987, πολιτικός μηχανικός) και Νικόλαος Μητσόπουλος (1895-1956, ιατρός) οι οποίοι βοήθησαν τη γενέτειρά τους και γενικότερα όλη τη Ναυπακτία. Επίσης κατάγονταν ο στρατηγός Κωνσταντίνος Σκαρλάτος (1871-1961) Ολυμπιονίκης στη μεσολυμπιάδα των Αθηνών το 1906 στο «πιστόλιον ακριβείας με παράγγελμα (25 μ.)» καθώς και ο συγγραφέας - δάσκαλος Δημήτριος Ιωάννη Κοντογιάννης[5][15].

Διοικητικές πληροφορίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Τερψιθέα το 1835 με το ΦΕΚ 19Α - 07/12/1835 προσαρτάται ως Βετολίστα στον τότε δήμο Αποδωτίας και από το 1849 μέχρι το 1905 ορίζεται χειμερινή έδρα του δήμου. Το 1927 και μέχρι το 1928 μετονομάζεται σε Ρωμηά, οπότε με το ΦΕΚ 193Α - 20/09/1928 η τελική ονομασία της γίνεται η σημερινή Τερψιθέα[4]. Την περίοδο 1999-2010, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καποδίστριας, αποτελούσε το τοπικό διαμέρισμα Τερψιθέας και ανήκε στο Δήμο Αποδοτίας του Νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης εντάχθηκε στη Δημοτική Ενότητα Αποδοτίας του Δήμου Ναυπακτίας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού και κατοικιών του 2011 που αφορούν στο μόνιμο πληθυσμό της χώρας απογράφησαν 348 κάτοικοι[16].

Απογραφές πληθυσμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απογραφή 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 448[17] 378[18] 259[19] 294[20] 247[21] 333[22] 348

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Παναγιώτης Σταμάτης, "Τερψιθέα Ναυπακτίας", Αθήνα 1988

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 "Τερψιθέα Ναυπακτίας" του Παναγιώτη Νικ. Σταμάτη, Αθήνα 1988
  2. ↑ Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τόμος 12ος, σελ. 97
  3. ↑ Μετονομασίες των οικισμών της Ελλάδας
  4. ↑ 4,0 4,1 «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών». ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2018. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 «Τερψιθέα |Δήμος Ναυπακτίας». www.nafpaktos.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2017. 
  6. ↑ Εγκυκλοπαίδεια "Νέα δομή" τόμος 33ος, σελ.117
  7. ↑ «Ορεινή Ναυπακτία: Weekend μες στα έλατα». αθηνόραμα travel. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2018. 
  8. ↑ «Οδηγικές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ πόλεων, χωριών - apostaseis.gr». www.apostaseis.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2018. 
  9. ↑ «Τερψιθέα Ναυπακτίας - Η ιστοσελίδα του Συλλόγου Τερψιθεατών Ναυπακτίας - Λαογραφικό μουσείο - Λαογραφικό Μουσείο». terpsithea.net. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2018. 
  10. ↑ «Τα γνωστά "Ξεφλουδίσια" στην Τερψιθέα Ναυπακτίας - Nafpaktia News». www.nafpaktianews.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2018. 
  11. ↑ περ. Ναυπακτιακά, τόμ. Α΄, Αθήνα 1983
  12. ↑ "Η αρχαία Αιτωλία", σελ. 72, 1939
  13. ↑ «Κλεπά Ναυπακτίας». klepanafpaktias.blogspot.com. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2018. 
  14. ↑ Β. Σταυρογιαννόπουλος, Κράβαρα τα περήφανα, Αθήνα 1982, σελ.32-33
  15. ↑ «Τερψιθέα». klepanafpaktias.blogspot.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2017. 
  16. ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Απογραφής 2011», σελ. 10721 (σελ. 247 του pdf)
  17. ↑ Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Μαρτίου 1951, σελ. 21 του pdf. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-05-14. https://web.archive.org/web/20130514080510/http://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1951_1.pdf. 
  18. ↑ Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961, σελ. 29 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1961_1.pdf. 
  19. ↑ Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971, σελ. 29 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1971_1.pdf. 
  20. ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 5 Απριλίου 1981, σελ. 37 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1981_1.pdf. 
  21. ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17 Μαρτίου 1991, σελ. 32 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_1.pdf. 
  22. ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος - Απογραφή 2001, σελ. 25 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_1.pdf. 


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τερψιθέα_Αιτωλοακαρνανίας&oldid=10486685"