Πρωθυπουργός της Ιταλίας

Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της Ιταλικής Δημοκρατίας Presidente del Consiglio dei Ministri della Repubblica Italiana
Η σημαία του πρωθυπουργού της Ιταλίας
Το έμβλημα του πρωθυπουργού της Ιταλίας
Κάτοχος Τζόρτζια Μελόνι από τις 22 Οκτωβρίου 2022
Προσφώνηση	Κυρία Πρόεδρε (αναφορά και ομιλία) Πρωτεύων (αναφορά, ανεπίσημη) Αυτής Εξοχότητα (επίσημη, διπλωματική)
Κατοικία	Παλάτσο Κίτζι
Έδρα	Ρώμη
Διορισμός από	Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Δημιουργία	17 Μαρτίου 1861
Πρώτος κάτοχος	Καμίλο Μπένσο, Κόμης του Καβούρ
Μισθός	99.480 € ετησίως
Ιστοσελίδα	governo.it

Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Υπουργών της Ιταλικής Δημοκρατίας (ιταλικά: Presidente del Consiglio dei ministri della Repubblica Italiana), κοινώς αναφερόμενος ως Πρόεδρος του Συμβουλίου ή Πρωθυπουργός, είναι ο επικεφαλής της κυβέρνησης της Ιταλικής Δημοκρατίας. Η θέση του πρωθυπουργού καθιερώνεται με τα άρθρα 92 και 96 του Συντάγματος της Ιταλίας. Ο πρωθυπουργός διορίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έπειτα από τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών, και πρέπει να διαθέτει την εμπιστοσύνη του Ιταλικού Κοινοβουλίου για να παραμείνει στην εξουσία.

Πριν από την ίδρυση της Ιταλικής Δημοκρατίας, η θέση αυτή αντιστοιχούσε στον Πρόεδρο του Συμβουλίου των Υπουργών του Βασιλείου της Ιταλίας. Από το 1925 έως το 1943, κατά τη διάρκεια του φασιστικού καθεστώτος, η θέση καταλήφθηκε από τον Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος υιοθέτησε τους τίτλους του «Αρχηγού της Κυβέρνησης, Ηγέτη (Ντούτσε) του Φασισμού και Ιδρυτή της Αυτοκρατορίας». Με την απομάκρυνση του Μουσολίνι από τον βασιλιά Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ΄ το 1943, το αξίωμα του πρωθυπουργού ανελήφθη από τον στρατάρχη Πιέτρο Μπαντόλιο. Το 1946 ο Αλτσίντε ντε Γκάσπερι έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός της Ιταλικής Δημοκρατίας.

Ο πρωθυπουργός είναι ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Υπουργών, που διαχειρίζεται την εκτελεστική εξουσία και το αξίωμα είναι παρόμοιο με εκείνα που υπάρχουν στις περισσότερες προεδρευόμενες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Η επίσημη ιταλική σειρά προβαδίσματος απαριθμεί το αξίωμα του πρωθυπουργού να βρίσκεται τελετουργικά στην τέταρτη θέση.

Αρμοδιότητες

Ως Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου, ο Πρωθυπουργός ηγείται της κυβέρνησης (του Υπουργικού Συμβουλίου). Επιπλέον, ο Πρωθυπουργός συχνά ηγείται ενός μεγάλου πολιτικού κόμματος και απαιτείται από το Σύνταγμα να έχει την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των βουλευτών του Κοινοβουλίου.

Εκτός από τις εξουσίες που είναι εγγενείς με τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση, ο Πρωθυπουργός έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες, που εκτείνονται από τον καθορισμό των υπουργών που προτείνει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έως την υπογραφή όλων των νομοθετικών πράξεων που επικυρώνονται στη συνέχεια από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Το άρθρο 95 του Ιταλικού Συντάγματος προβλέπει ότι ο Πρωθυπουργός «κατευθύνει και συντονίζει τη δραστηριότητα των υπουργών». Αυτή η εξουσία έχει χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικό βαθμό στην ιστορία του ιταλικού κράτους, δεδομένου ότι επηρεάζεται έντονα από την πολιτική δύναμη του κάθε υπουργού και από τα κόμματα που εκπροσωπούν.

Η δραστηριότητα του Πρωθυπουργού συχνά επικεντρώνεται περισσότερο στη διαμεσολάβηση μεταξύ των διαφόρων κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού και λιγότερο στο καθήκον της κατεύθυνσης του έργου του υπουργικού συμβουλίου. Η εποπτική εξουσία του Πρωθυπουργού περιορίζεται περαιτέρω από την επίσημη αδυναμία να απολύει τους υπουργούς, αν και ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης («rimpasto») ή μερικές φορές ακόμη και η πρόταση δυσπιστίας έναντι κάποιου ατόμου από την πλευρά του Κοινοβουλίου μπορεί στην πράξη να αποβεί υπέρ του Πρωθυπουργού.

Ιστορία

Το αξίωμα καθιερώθηκε για πρώτη φορά το 1848 στο προκάτοχο κράτος της Ιταλίας, το Βασίλειο της Σαρδηνίας, αν και δεν αναφερόταν στο σύνταγμά του, το Καταστατικό του Αλβέρτου. Από το 1848 έως το 1861, δέκα πρωθυπουργοί κυβέρνησαν το Βασίλειο, οι περισσότεροι από τους οποία ήταν δεξιοί πολιτικοί.

Ιστορική Δεξιά και Ιστορική Αριστερά

Ο Καμίλο Μπένσο, Κόμης του Καβούρ, ήταν ο πρώτος Πρωθυπουργός της Ιταλίας.

Μετά την ενοποίηση της Ιταλίας και την ίδρυση του Βασιλείου, το αξίωμα δεν άλλαξε. Στην πραγματικότητα, ο υποψήφιος για το αξίωμα διοριζόταν από τον Βασιλιά και προέδρευε ενός πολύ ασταθούς πολιτικού συστήματος. Ο πρώτος Πρωθυπουργός ήταν ο Καμίλο Μπένσο, Κόμης του Καβούρ, ο οποίος διορίστηκε στις 23 Μαρτίου 1861, αλλά πέθανε στις 6 Ιουνίου του ίδιου έτους. Από το 1861 έως το 1911, Πρωθυπουργοί της Ιστορικής Δεξιάς και της Ιστορικής Αριστεράς κυβέρνησαν εναλλασσόμενοι τη χώρα.

Ένας από τους διασημότερους και ισχυρούς πρωθυπουργούς αυτής της περιόδου ήταν ο Φραντσέσκο Κρίσπι, ένας αριστερός πατριώτης πολιτικός, ο πρώτος επικεφαλής της κυβέρνησης από τη Νότια Ιταλία. Ηγήθηκε της χώρας για έξι χρόνια από το 1887 έως το 1891 και ξανά από το 1893 έως το 1896. Ο Κρίσπι ήταν διεθνώς αναγνωρισμένος και συχνά παραλληλιζόταν μαζί με παγκόσμιους πολιτικούς ηγέτες, όπως ο Όττο φον Μπίσμαρκ, ο Γουίλιαμ Γκλάντστοουν και ο Ρόμπερτ Γκασκόυν-Σέσιλ.

Παρότι ήταν αρχικά ένας πατριώτης και δημοκρατικός-φιλελεύθερος, ο Κρίσπι εξελίχθηκε σε έναν αυταρχικό Πρωθυπουργό, σύμμαχο και θαυμαστή του Μπίσμαρκ. Η πολιτική καριέρα του τελείωσε απότομα εν μέσω αντιπαράθεσης, λόγω της εμπλοκής του σε ένα μεγάλο τραπεζικό σκάνδαλο και εξαιτίας της καταστροφικής αποικιακής ήττας στην Αιθιοπία. Συχνά θεωρείται πρόδρομος του φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι.

Εποχή του Τζολίττι

Το 1892, ο Τζοβάννι Τζολίττι, ένας αριστερός δικηγόρος και πολιτικός, διορίστηκε στο αξίωμα του Πρωθυπουργού από το Βασιλιά Ουμβέρτο Α΄, αλλά σε λιγότερο από ένα έτος αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Το 1903, διορίστηκε και πάλι επικεφαλής της κυβέρνησης, μετά από μια περίοδο αστάθειας. Ο Τζολίττι διετέλεσε Πρωθυπουργός πέντε φορές μεταξύ του 1892 και του 1921 και ήταν ο Πρωθυπουργός με την δεύτερη μεγαλύτερη θητεία στην ιταλική ιστορία.

Ο Τζολίττι ήταν αυθεντία στην πολιτική τέχνη του τρανσφορμισμού, της μεθόδου δηλαδή δημιουργίας ενός ευέλικτου, κεντρώου συνασπισμού στο Κοινοβούλιο, ο οποίος επιδίωκε να απομονώσει τα άκρα της αριστερής και της δεξιάς ιταλικής πολιτικής. Υπό την επιρροή του, οι Ιταλοί Φιλελεύθεροι δεν αναπτύχθηκαν ως δομημένο κόμμα. Αντίθετα, επρόκειτο για μια σειρά άτυπων προσωπικών ομάδων χωρίς επίσημους δεσμούς με πολιτικές περιφέρειες.

Η περίοδος από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο Τζολίττι ήταν Πρωθυπουργός και Υπουργός Εσωτερικών (1901-1914), με σύντομες διακοπές, ονομάζεται συχνά ως «Εποχή του Τζολίττι». Ως αριστερός φιλελεύθερος με έντονες ηθικές ανησυχίες, η περίοδος του Τζολίττι στην εξουσία είναι αξιοσημείωτη λόγω της ψήφισης ενός ευρέος φάσματος προοδευτικών κοινωνικών μεταρρυθμίσεων που βελτίωσαν το βιοτικό επίπεδο του ιταλικού λαού, μαζί με τη θέσπιση αρκετών πολιτικών κυβερνητικής παρέμβασης.

Εκτός από τη καθιέρωση αρκετών δασμών, επιδοτήσεων και κυβερνητικών έργων, ο Τζολίττι εθνικοποίησε τους ιδιωτικούς τηλεπικοινωνιακούς φορείς και τους σιδηροδρόμους. Οι φιλελεύθεροι υποστηρικτές του ελεύθερου εμπορίου επέκριναν το «σύστημα του Τζολίττι», αν και ο ίδιος ο Τζολίττι θεωρούσε την ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας ως απαραίτητη για την παραγωγή πλούτου.