Κατάλογος Κάστρων Νομού Ρεθύμνης
Ο παρακάτω κατάλογος των κάστρων, των φρουρίων και των λοιπών οχυρωματικών μνημείων του Νομού Ρεθύμνου,[1][2][3][4] είναι ταξινομημένος κατά ουσιαστική αλφαβητική σειρά (χωρίς δηλαδή τα προθέματα ακρόπολη, κάστρο, καστέλι, πύργος, μπούρτζι κλπ). Σημαντικό ρόλο στην ανεύρεση, ανασκαφή, ανάδειξη, κήρυξη ως ιστορικά διατηρητέων και τη συντήρηση των οχυρωματικών μνημείων του νομού εκτελούν οι εξής υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού: ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (ΚΕ’ ΕΠΚΑ),[5] που έχει έδρα τα Χανιά και αρμοδιότητα που εκτείνεται στους Νομούς Ρεθύμνου και Χανίων, η 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (28η ΕΒΑ),[6] που έχει γραφεία στο Ρέθυμνο και στα Χανιά και αρμοδιότητα που εκτείνεται στους Νομούς Ρεθύμνου και Χανίων και η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης (ΥΝΜΤΕ Κρήτης), που έχει έδρα το Ηράκλειο Κρήτης και είναι αρμόδια για τους Νομούς Ρεθύμνου, Ηρακλείου, Λασιθίου και Χανίων.[7]
1. Επαρχία Ρεθύμνης
- Ακρόπολη Αμνάτου,[8] θέση Περισάκια, ρωμαϊκή πόλη, Δήμος Ρεθύμνης
- Φρούριο Αμπελακίου Ρεθύμνου,[9] θέση Μαντράκια, Τοπική Κοινότητα Καρές, Αμπελάκιον ή Αμπελάκι Ρεθύμνου
- Μονή Αρκαδίου,[10][11][12][13][14] Τοπική Κοινότητα Αμνάτου, Κρητική Επανάσταση (1866-1869) & Μουσείο Μονής Αρκαδίου[15]
- Καστροπολιτεία Αρκούδαινας ή Καστροπολιτεία Αρχοντικής,[16] παραδοσιακός οικισμός ενετοκρατίας, Δήμος Ρεθύμνης, Αρχοντική Ρεθύμνου
- Πύργος του Γερανίου Ρεθύμνου ή Πύργος Στ. Κωστάκη,[17][18] Τοπική Κοινότητα Γερανίου, Δημοτική Ενότητα Νικηφόρου Φωκά, Δήμος Ρεθύμνης, Γεράνι Ρεθύμνου
- Πύργος του Γιαννουδίου Ρεθύμνου ή Πύργος του Γιαλούντα,[19][20] Δήμος Ρεθύμνης, Γιαννούδι Ρεθύμνου
- Οχύρωμα του Κακαβέλλα Ρεθύμνου,[21] θέση "Κακαβέλλα", μινωικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Χαμαλευρίου, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης
- Οχύρωμα στο Καστρί Πρασιών Ρεθύμνου,[22] θέση ύψωμα Καστρί, μινωικός & κλασσικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Πρασιών, Δήμος Ρεθύμνης
- Ακρόπολη Κορίου & Κόριο[23] ή Κόριον,[24] θέση: Βούλγαρη Αρμοκάστελλα, Τοπική Κοινότητα Μελάμπων, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Νομός Ρεθύμνου ή κοντά στη Λίμνη Κουρνά Χανίων, Νομός Χανίων
- Ακρόπολη Λάππας & Λάππα,[25][26] (οι κάτοικοι: «Λαππαῖοι»),[27] ή Στίμπολις (κατά τον Μεσαίωνα) ή σήμερα Αργυρούπολη Ρεθύμνης, Δήμος Ρεθύμνης, Λάππα Ρεθύμνου & Αργυρούπολη Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Λασού & Λασός,[28] Λάππα, Λάππα Ρεθύμνου & Αργυρούπολη Ρεθύμνου
- Οχύρωμα στις Μανουσές Ρεθύμνου,[29] θέση Μανουσές, μινωικός & κλασσικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Χαμαλευρίου, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης
- Καστροπολιτεία Μαρουλά,[30] παραδοσιακός οικισμός ενετοκρατίας, Μαρουλάς Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Μαραθούσας & Μαραθούσα,[31] πιθανόν η Λάππα, Λάππα Ρεθύμνου & Αργυρούπολη Ρεθύμνου
- Φρούριο του Μονοπαρίου, ή Καστέλλι Μπονριπάρο (Bonriparo) ή Μονοπάρι,[32] 35°17′22.07″N 24°25′57.20″E / 35.2894639°N 24.4325556°E,[33] Μονοπάρι Ρεθύμνου, Βαλσαμόνερο Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Οσμίδας[34] & Οσμίδα,[35] θέση Ονιθέ ή Ονιθές, Τοπική Κοινότητα Γουλεδιανών, κοινότητας Όρους Ρεθύμνου
- Οχύρωμα στην Παπούρα Ρεθύμνου,[36] θέση "Παπούρα", κοντά στην περιοχή Μισίρια, μινωικός οικισμός, Δήμος Ρεθύμνης
- Πύργος αδελφών Πολιουδάκη,[37] ή Πύργος αδελφών Πωλιουδάκη,[38] περίοδος ενετοκρατίας, Τοπική Κοινότητα Χαμαλευρίου, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Χαμαλεύρι Ρεθύμνου
- Φρούριο των Πρασιών,[39] Τοπική Κοινότητα Πρασιών, Δήμος Ρεθύμνης
- Ακρόπολη Ρίθυμνας & Ρίθυμνα,[40][41] Ριθυμνία, Ρέθυμνο
- Ακρόπολη Ριθυμνίας & Ριθυμνία,[40][42] Ρέθυμνο
- Καστροπολιτεία Ρεθύμνου,[43][44] διάφορα σημεία στη πόλη,[45][46][47][48][49][50][51][52][53][54][55][56][57][58][59][60][61][62][63] και καταλύματα των Stratioti ή Stradioti (οδός Κουντουριώτη),[45][64] Ρέθυμνο
- Λότζια του Ρεθύμνου ή Ενετική Λέσχη Ρεθύμνου,[65] οδός Αρκαδίου Κων. Παλαιολόγου, Ρέθυμνο
- Πύργος Ωρολογίου του Ρεθύμνου,[66] οδός Αρκαδίου, Ρέθυμνο
- Οχύρωμα του Ρεθύμνου,[67] θέση: 7ο χιλιόμετρο, οδού Ρεθύμνου - Ηρακλείου, μινωικός & κλασσικός οικισμός, Δήμος Ρεθύμνης, Ρέθυμνο
- Ενετικό Κτιριακό Συγκρότημα Ρισβάν Μετόχι Α’ & Πύργος του Ρισβάν Μετόχι,[68][69] θέση Ιρφάν Μετόχι, περίοδος ενετοκρατίας, Δήμος Ρεθύμνης, Ρέθυμνο, Ρισβάν Μετόχι Ρεθύμνου
- Ενετικό Κτιριακό Συγκρότημα Ρισβάν Μετόχι Β’,[69][70] θέση Ρισβάν Μετόχι, 3 χιλιόμετρα από το Ενετικό Κτιριακό Συγκρότημα Ρισβάν Μετόχι Α’, εξουσιαστικό & διοικητικό κέντρο (Βενετός Τοπάρχης), υστεροβυζαντινή περίοδος & περίοδος ενετοκρατίας, Δήμος Ρεθύμνης, Ρέθυμνο, Ρισβάν Μετόχι Ρεθύμνου
- Ενετικό Κτιριακό Συγκρότημα Ρισβάν Μετόχι Γ’,[71] ή Μετόχι Ρωμανιδάκη - Ψαραδέλλη, περίοδος ενετοκρατίας, Δήμος Ρεθύμνης, Ρέθυμνο, Ρισβάν Μετόχι Ρεθύμνου
- Πύργος του Συγγέλω ή Πύργος στο Κάτω Μαλάκι,[72][73] θέση Κάτω Μαλάκιον, περίοδος ενετοκρατίας, Δήμος Ρεθύμνης, Κάτω Μαλάκι Ρεθύμνου
- Οχυρώματα Σφακακίου - Παγκαλοχωρίου Ρεθύμνου,[74] μινωικοί οικισμοί, Τοπική Κοινότητα Παγκαλοχωρίου, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Σφακάκι Ρεθύμνου & Παγκαλοχώρι Ρεθύμνου
- Φορτέτζα[75] ή Φορτέτζα Ρεθύμνου [76] ή Φρούριο του Ρεθύμνου ή Καστέλλι του Ρεθύμνου ή Fortezza,[77] 35°22′21.61″N 24°28′11.97″E / 35.3726694°N 24.4699917°E,[78] θέση Φορτέτζα,[79] Ρέθυμνο
- Φρούριο του Φράγματος,[80][81] θέση: περιοχή Φράγματος ποταμών Αμαρίου, Τοπική Κοινότητα Αμαρίου, Δημοτική Ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου
- Οχύρωμα του Χαμαλευρίου Ρεθύμνου,[82] θέσεις "Μπλάνη" και "Τσικουργιανά", μινωικός & κλασσικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Χαμαλευρίου, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης
- Οχύρωμα Παλαιοκάστρου Χαμαλευρίου Ρεθύμνου,[83] θέση "Παλαιόκαστρον" και "Βάρδια", προϊστορικός οικισμός & ελληνορωμαϊκή πόλη, Τοπική Κοινότητα Χαμαλευρίου, Δήμος Ρεθύμνης
- Οχύρωμα του Χατζαμέτη Ρεθύμνου,[84] θέση: ύψωμα "Χατζαμέτης", μινωικός & κλασσικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Χαμαλευρίου, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης
- Καστροπολιτεία Χρωμοναστηρίου,[85] παραδοσιακός οικισμός ενετοκρατίας, Τοπική Κοινότητα Χρωμοναστηρίου, Δήμος Ρεθύμνης, Χρωμοναστήρι Ρεθύμνου
2. Λοιπές επαρχίες Νομού Ρεθύμνης
- Οχύρωμα των Αγγελιανών Ρεθύμνου,[86] βόρεια του οικισμού Αγγελιανά Ρεθύμνου
- Οχύρωμα του Αγίου Μάρκου Σακτουρίων Ρεθύμνου,[87] θέση Αγ. Μάρκος - Αγ. Ιωάννης, μινωικός οικισμός, Δήμος Αγίου Βασιλείου
- Οχύρωμα του Αγίου Ονουφρίου Ρεθύμνου,[88] θέση Άγιος Ονούφριος, προϊστορικός οικισμός, Μεσονήσια Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Αλλαρίας [89] & Αλλαρία,[90] (οι κάτοικοι: «Ἀλλαριῶται»),[27] θέση Σταυρωμένος Μυλοποτάμου, μινωικός οικισμός, ελληνορωμαϊκή πόλη, Σταυρωμένος & Χαμαλεύρι
- Ακρόπολη Αξού[91] & Αξός,[92] (οι κάτοικοι: «Ἄξιοι»),[27][93] θέση Αξός Μυλοποτάμου
- Ακρόπολη Αποδούλου,[94][95] θέση Καστρί, αρχαία ελληνορωμαϊκή πόλη, Τοπική Κοινότητα Αποδούλου, Δημοτική Ενότητα Κουρητών, Δήμος Αμαρίου, Αποδούλου Ρεθύμνου
- Μινωικό Μέγαρο Αποδούλου,[95][96] Τοπική Κοινότητα Αποδούλου, Δημοτική Ενότητα Κουρητών, Δήμος Αμαρίου, Αποδούλου Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Απολλωνίας Κρήτης Β’[97] & Απολλωνία Κρήτης Β’ [98][99] ή Ελεύθερνα ή Απολλωνία (Ν. Κρήτης), (οι κάτοικοι: «Ἐλευθερναῖοι»),[93] Αρχαία Ελεύθερνα, Τοπική Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας (Πρινέ), Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Ελεύθερνα
- Ακρόπολη Αστάλης[100] & Αστάλη[101] ή Ατάλη, θέση "Πυροβολόπετρα",1,5 χιλιόμετρο ανατολικά από το Μπαλί Μυλοποτάμου
- Ακρόπολη Αώρου[97] & Άωρος,[98][102] Αρχαία Ελεύθερνα, Τοπική Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας (Πρινέ), Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Ελεύθερνα
- Ακρόπολη Βιώννου & Βιώννος[103] ή Βίωννος ή Κιονία,[104][105] θέση Πύργος, Τοπική Κοινότητα Κεραμέ, Δημοτική Ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Κεραμές
- Ακρόπολη Βήνης & Βήνη,[106] Τοπική Κοινότητα Βενίου, Δημοτική Eνότητα Κουλουκώνα, Δήμος Μυλοποτάμου
- Ακρόπολη Βιζαρίου,[107] αρχαία ελληνική πόλη, Τοπική Κοινότητα Βιζαρίου, Δημοτική Ενότητα Κουρητών, Δήμος Αμαρίου
- Οχύρωμα της Βισταγής Ρεθύμνου,[108] ρωμαϊκός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Βισταγής, Δημοτική ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου, Μονή Ασωμάτων Ρεθύμνου
- Οχύρωμα Βιρανεπισκοπής,[109] μινωικός οικισμός & αρχαία πόλη, Τοπική Κοινότητα Έρφων, Δημοτική ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Βιράν Επισκοπή Ρεθύμνου
- Πύργος των Βρυσών,[110][111] θέση Βρύσαι, Τοπική Κοινότητα Ακουμίων, Δημοτική Ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Βρύσες Ρεθύμνου
- Πύργος του Γερωνυμάκη ή Πύργος του Κρασούνα,[112][113] στον Κρασούνα, περίοδος ενετοκρατίας, Τοπική Κοινότητα Χουμερίου, Δημοτική ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου, Κρασούνας Ρεθύμνου
- Ενετική Βίλα των Γκλόντιο,[114][115] διοικητικό κέντρο, περίοδος ενετοκρατίας, Τοπική Κοινότητα Αμνάτου, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Πίκρης Ρεθύμνου
- Οχύρωμα Γρίβιλα Ρεθύμνου,[116] θέση Γρίβιλα ή Γρίβαλα, προϊστορικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Περάματος, Δημοτική ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου
- Ακρόπολη Ελευθερών Κρήτης, Ελευθεραί,[97] Αρχαία Ελεύθερνα,[98] Τοπική Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας (Πρινέ), Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Ελεύθερνα
- Ακρόπολη Ελευθέρνων[97][117][118] & Ελεύθερνα,[98][119] ή Απολλωνία Κρήτης Β’, (οι κάτοικοι: «Ἐλευθερναῖοι»),[27][93] Αρχαία Ελεύθερνα, Δήμος Ρεθύμνης, Ελεύθερνα
- Ακρόπολη Ελληνικών Αμαρίου Ρεθύμνου,[120] θέση "Ελληνικά", ελληνο-ρωμαϊκή & πρωτοχριστιανική πόλη, Τοπική Κοινότητα Βιζαρίου, Δημοτική Ενότητα Κουρητών, Δήμος Αμαρίου
- Ακρόπολη Ελληνικών Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου,[121] θέση "Ελληνικά", υστερονεολιθικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Αγίας Γαλήνης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου
- Καστροπολιτεία Επισκοπής Κουλούκωνα Ρεθύμνου,[122][123] έδρα ενετικής Επισκοπής Αυλοποτάμου,[124][125] Δήμος Μυλοποτάμου, Επισκοπή Κουλούκωνα Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Ζωμίνθου, Ανάκτορα Ζωμίνθου[126] & Ζώμινθος,[127][128][129][130] 35°14′55.44″N 24°53′13.01″E / 35.2487333°N 24.8869472°E, θέση Ζώμινθος, οροπέδιο Νίδας, οικονομικό, θρησκευτικό & παραγωγικό κέντρο. 10 χιλιόμετρα από τα Ανώγεια. Σε υψόμετρο 1300 μ. βρίσκεται η πηγή Ζώμινθος. Η Ζώμινθος είναι και οροπέδιο στους πρόποδες του Ψηλορείτη, Δήμος Ανωγείων, Ανώγεια
- Ακρόπολη Θεραπνών & Θέραπναι,[131] μεταξύ Ελεύθερνας και Κυδωνίας
- Ιδαίο Άντρο,[132] θέση: οροπέδιο Νίδας, φυλάκιο Κουρητών στο κέντρο θρησκευτικής εξουσίας της μινωικής Κρήτης (χώρος ανατροφής του Δία), στο όρος Ίδη (Ψηλορείτης) της Κρήτης
- Ακρόπολη Ιλλατίας & Ιλλατία,[133] μεταξύ Αλλαρίας και Συβρίτου
- Οικία Σταύρου Καλλέργη στο Χουμέρι Ρεθύμνου,[134][135] επαναστατικό & διοικητικό κέντρο, όπου έζησε & έδρασε ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής ηγέτης Σταύρος Καλλέργης (1865-1926), Τοπική Κοινότητα Χουμερίου, Δημοτική ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου, Χουμέρι Ρεθύμνου
- Οικία Σταύρου Καλλέργη στο Πέραμα Ρεθύμνου,[136][137] θέση "Μπραχήμω", επαναστατικό & διοικητικό κέντρο, όπου έζησε & έδρασε ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής ηγέτης Σταύρος Καλλέργης (1865-1926), Τοπική Κοινότητα Περάματος, Δημοτική ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου, Πέραμα Ρεθύμνου
- Μινωική έπαυλη στο Καρτσάλι Ρεθύμνου,[138] θέση Καρτσάλι ή Λίμνη, περίοδος Χαλκοκρατίας, Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου Αμαρίου, Δημοτική Ενότητα Κουρητών, Δήμος Αμαρίου
- Οχύρωμα Ακρωτηρίου Κάστελλος Ρεθύμνου,[139][140] θέση: ακρωτηρίου Κάστελλος, Κοινότητας Ροδάκινου, μινωικός οικισμός, Δήμος Αγίου Βασιλείου
- Οχύρωμα στα Κεφάλια Πατσού Ρεθύμνου,[141] θέση Κεφάλια, ρωμαϊκός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Πατσού, Δημοτική Ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου
- Ακρόπολη Κιονίας & Κιονία ή Βιώννος[103] ή Βίωννος,[104][105] θέση Πύργος, Τοπική Κοινότητα Κεραμέ, Δημοτική Ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Κεραμές Ρεθύμνου
- Φρούριο της Κοξαρέ,[142][143] στη περιφέρεια του χωριού Κοξαρέ, Τοπική Κοινότητα Κοξαρές, Δημοτική Ενότητα Φοίνικα, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Κοξαρέ Ρεθύμνου
- Οχύρωμα στην Κορφή του Κουκκογιάννη,[144] θέσεις: Κορυφές Πετρί και Κορφή του Κουκκογιάνη, μινωικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Ελενών, Δημοτική Ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου
- Οχύρωμα του Κωστέλη Ρεθύμνου,[145] θέση Κωστέλη, μινωικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Μυξόρρουμα, Δημοτική Ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου
- Ακρόπολη Λάμπης & Λάμπη,[25][146] Λάππα, Τοπική Κοινότητα Αργυρουπόλεως, Δημοτική ενότητα Λαππαίων, Δήμος Ρεθύμνης, Λάππα Ρεθύμνου & Αργυρούπολη Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Λάμονος & Λάμων,[147] θέση Πλακιάς,[148] Δήμος Αγίου Βασιλείου, Πλακιάς Ρεθύμνου
- Οχύρωμα της Λαμπρινής Ρεθύμνου,[149] ρωμαϊκός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Λαμπινής, Δημοτική ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου
- Οχύρωμα στη Λαριά Ρεθύμνου,[150] θέση Λαριά, ελληνορωμαϊκός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Χουμερίου, Δημοτική ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου
- Οχύρωμα του Μελιδονίου Ρεθύμνου,[151] προϊστορικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Μελιδονίου, Δημοτική ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου
- Σπήλαιο Μελιδονίου,[152][153] πολεμικό καταφύγιο,[154][155] (Οκτώβριος 1823 - Ιανουάριος 1824), ολοκαύτωμα αμάχων, Δήμος Μυλοποτάμου, Μελιδόνι Ρεθύμνου
- Καστέλι του Μυλοποτάμου, 35°25′6.61″N 24°41′29.01″E / 35.4185028°N 24.6913917°E,[156] Πάνορμο Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Μύρινας Κρήτης[157][158] & Μύρινα,[159] Η πόλη πιθανολογείται ότι ταυτίζεται, είτε ως οι Μυκήναι ή Μυκήνες, δυτικά των Χανίων, Νομός Χανίων, είτε ως η Σύβριτος, Νομός Ρεθύμνου
- Ακρόπολη ‘Οαξου[91] & ’Οαξος,[160] Αξός Μυλοποτάμου
- Ακρόπολη Ολοπύξου & Ολόπυξος,[161] (ασαφείς πηγές), πιθανόν κοντά στον Πατσό Αμαρίου
- Ακρόπολη Ορίου[109] & Όριον[162] & Όριον, μινωικός οικισμός, αρχαία πόλη, βυζαντινή πόλη, Βίραν επισκοπή Ρεθύμνης, Τοπική Κοινότητα Έρφων, Δημοτική Ενότητα Αρκαδίου, Δήμος Ρεθύμνης, Βιράν Επισκοπή Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Πανόρμου Κρήτης[163] & Πάνορμος,[164] επίνειο της αρχαίας Ελεύθερνας, σήμερα Πάνορμος, Τοπική Κοινότητα Πανόρμου, Δήμος Μυλοποτάμου, Πάνορμος Ρεθύμνου
- Οχύρωμα στους Πέρα Γαληνούς,[165] θέση: "Πέρα Γαληνοί", μινωικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Σισών, Δημοτική ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου, Σίσες
- Οχύρωμα των Πέρα Γαληνών Ρεθύμνου,[166] θέση "Πέρα Γαληνοί" Σεισών, Δήμος Ανωγείων, Ανώγεια
- Οχύρωμα στις Πλάκες Ρεθύμνου,[167] θέση Πλάκες ή Χάρακες, μινωικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Πατσού, Δημοτική Ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου
- Νέα Μονή Πρέβελης,[168] Η Νέα Μονή Πρέβελη ονομάζεται και Πίσω Μονή Πρέβελη, δες και Παλαιά Μονή Πρέβελης, Πρέβελη [169][170]
- Παλαιά Μονή Πρέβελης,[171] επαναστατικό κέντρο (Κρητική Επανάσταση (1866-1869)). Η Παλαιά Μονή Πρέβελη ονομάζεται και Κάτω ή Πόδε Μ. Πρέβελη, δες και Νέα Μονή Πρέβελης, Πρέβελη [169][170]
- Ακρόπολη Σάτρας[97] & Σάτρα,[98][172] Αρχαία Ελεύθερνα, Τοπική Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας (Πρινέ) Ελεύθερνα
- Ακρόπολη Σαώρου[97] & Σάωρος,[98][173] Αρχαία Ελεύθερνα, Τοπική Κοινότητα Αρχαίας Ελεύθερνας (Πρινέ) Ελεύθερνα
- Ακρόπολη Σιπιλήνος & Σιπηλήν,[174] μεταξύ Ελεύθερνας - Κυδωνίας
- Ακρόπολη Σισαίας & Σισαία,[175] ή Σείσες[176] Τοπική Κοινότητα Σισών, Δημοτική Ενότητα Γεροποτάμου, Δήμος Μυλοποτάμου, Σίσες
- Φρούριο των Σισάρχων ή Φρούριο Σαντίρι,[177] θέση "Σαντίρι", Δήμος Ανωγείων, Σίσαρχα Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Σουλήνας[178] & Σουλήνα ή Σουλίνα,[179] Σουλία, Τοπική Κοινότητα Αγίας Γαλήνης, Δημοτική Ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Αγία Γαλήνη
- Ακρόπολη Σουλίας[178] & Σουλία,[180] Τοπική Κοινότητα Αγίας Γαλήνης, Δημοτική Ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Αγία Γαλήνη
- Ακρόπολη Σουλίνας & Σουλίνα,[178] Σουλία, Τοπική Κοινότητα Αγίας Γαλήνης, Δημοτική Ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Αγία Γαλήνη
- Οχύρωμα στις Στέρνες Μουρί Ρεθύμνου,[181] θέση Στέρνες Μουρί, κλασσικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Χώνου, Δημοτική Ενότητα Κουλουκώνα, Δήμος Μυλοποτάμου, Δροσιά Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Συβρίτων[157][158] & Σύβριτα,[182] Σύβριτος, στις ρίζες του Ψηλορείτη, στη θέση των σημερινών χωριών Θρόνος Αμαρίου και Αγία Φωτεινή
- Ακρόπολη Συβρίτου[157][158] & Σύβριτος,[183] (οι κάτοικοι: «Συβρίτιοι»),[27] θέση Θρόνος,[184] στις ρίζες του Ψηλορείτη, στη θέση των σημερινών χωριών Θρόνος Αμαρίου και Αγία Φωτεινή
- Κάστρο της Συβρίτου, Επάνω Σύβριτος, Κάστελος[184] Καλογέρου Ρεθύμνου και Σύβριτος Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Τριπόδου & Τρίποδος,[185] Τριπόδω Μυλοποτάμου, Άνω Τριπόδο Ρεθύμνου
- Συγκρότημα Τσουδερών,[186][187] διοικητικό κέντρο, Τοπική Κοινότητα Σπηλίου, Δημοτική ενότητα Λάμπης, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Σπήλι Ρεθύμνου
- Ακρόπολη Φαλάννας ή Ακρόπολη Φαλάννων & Φάλαννα ή Φαλάνναι,[188] επίσης Κλασικό ιερό, οικοδομήματα και αγροικία,[189] Τοπική Κοινότητα Αποστόλων, Δημοτική Ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου, Γένη Αμαρίου & Βένη ή Βένι ή Βενί Αμαρίου
- Ακρόπολη Φαλανναίας & Φαλανναία,[190] Φάλαννα, Δημοτική Ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου, Γένη Αμαρίου & Βένη ή Βένι ή Βενί Αμαρίου
- Ακρόπολη Φοίνικος Λαμπαίων[191][192] ή Ακρόπολη Φοίνικος Κρήτης & Φοίνιξ Λαμπαίων,[193] Αρχαιολογικός Χώρος Φοινικιάς - Σούδα - Βουκελάρης, Τοπική Κοινότητα Σελλίων,[194] Πλακιάς Αγίου Βασιλείου, Τοπική Κοινότητα Σελλίων, Δημοτική Ενότητα Φοίνικα, Δήμος Αγίου Βασιλείου, Πλακιάς Ρεθύμνου
- Οχύρωμα του Χάρακα Μοναστηρακίου Ρεθύμνου,[195] θέση Χάρακας, μινωικός οικισμός, Τοπική Κοινότητα Μοναστηρακίου, Δημοτική Ενότητα Σιβρίτου, Δήμος Αμαρίου
- Ακρόπολη Ψυχίου Κρήτης & Ψυχίον,[196] Ακρωτήριο Μέλισσα Αγίου Βασιλείου, Δήμος Αγίου Βασιλείου
Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία στην Περιφέρεια Κρήτης - Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία στο Ν. Ρεθύμνου Αρχειοθετήθηκε 2015-07-24 στο Wayback Machine. σελ. 63-86.
- ↑ Νίκος Μ. Γιγουρτάκης, «Βυζαντινές οχυρώσεις στην Κρήτη, Β\βυζαντινή περίοδος», Ρέθυμνο 2004[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Έφη Καρποδίνη - Δημητριάδη, «Κάστρα και φορτέτσες της Κρήτης: Εικόνες και μνήμες», φωτογράφιση: Λίζα Έβερτ, Ντόρα Μηναΐδη, Μαρία Φακίδη, 223 σελίδες, εκδόσεις: Αδάμ - Πέργαμος, Αθήνα 1995. Κάστρα και φορτέτσες της Κρήτης: Εικόνες και μνήμες, ISBN 960-500-000-8 & ISBN 978-960-500-000-4
- ↑ Χρυσούλα Τζομπανάκη, «Ενετικές οχυρώσεις στην Κρήτη και στην Κύπρο: Οι ομοιότητες των μνημείων του πολέμου», 40 σελίδες, έκδοση: Ίδρυμα Αναστάσιος Λεβέντης, Λευκωσία 1998, Ενετικές οχυρώσεις στην Κρήτη και στην Κύπρο: Οι ομοιότητες των μνημείων του πολέμου
- ↑ «ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαία πόλη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ελληνορωμαϊκό φρούριο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ι.Μ. Αρκαδίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Μονή Αρκαδίου - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2013-05-22 στο Wayback Machine. και Μονή Αρκαδίου - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2007-10-09 στο Wayback Machine.
- ↑ Στέλλα Καλογεράκη, «Αρκάδι: Το ιστορικό μοναστήρι», φωτογράφιση: Βαγγέλης Παπιομύτογλου, Γιώργος Μαρκουλάκης, 71 σελίδες, εκδόσεις: Mediterraneo Editions, Ρέθυμνο 2002, Αρκάδι: Το ιστορικό μοναστήρι, ISBN 960-8227-22-4 & ISBN 978-960-8227-22-4
- ↑ Κάρολος Επ. Μωραϊτης, «Ιωάννης Δημακόπουλος: 1833-1866: Ο ηρωικός φρούραρχος της Ιεράς Μονής Αρκαδίου», (Σειρά: Ιστορική Μονογραφία • 1), 67 σελίδες, εκδόσεις: Πελασγός, Αθήνα 2007, Ιωάννης Δημακόπουλος: 1833-1866: Ο ηρωικός φρούραρχος της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, ISBN 978-960-522-226-0
- ↑ Γιάννης Δεσύπρης,. «Κρήτη, Ρέθυμνο: Μονή Αρκαδίου: Ιδαίο Άντρο: Κουρταλιώτικο Φαράγγι: Λίμνη Πρέβελη» κείμενα: Ι. Δεσύπρης, Hans Langenfass, Β. Σαντοριναίου, φωτογράφιση: Γ. Βογιατζής, Γ. Γιαννέλος, Π. Σπυρόπουλος, κ.ά., 124 σελίδες, εκδόσεις: Toubi's, Αθήνα 1997, Κρήτη, Ρέθυμνο: Μονή Αρκαδίου: Ιδαίο Άντρο: Κουρταλιώτικο Φαράγγι: Λίμνη Πρέβελη, ISBN 960-540-193-2 & ISBN 978-960-540-193-1
- ↑ Μουσείο Μονής Αρκαδίου - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2014-07-16 στο Wayback Machine. και Μουσείο Μονής Αρκαδίου - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2015-10-10 στο Wayback Machine.
- ↑ «Παραδοσιακός οικισμός Αρχοντική». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Κτίσμα ενετικού πύργου - παρατηρητηρίου στο Γεράνι, ιδ. Στ. Κωστάκη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε τμήμα ιδιοκτησίας Στ. Κωστάκη, που βρίσκεται στον οικισμό Γεράνι Δήμου Νικηφόρου Φωκά νομού Ρεθύμνου, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Το τμήμα της ιδιοκτησίας ορίζεται ως ΓΔΕΖ στο συνημμένο τοπογραφικό χάρτη και περιλαμβάνει κτίσμα ενετικής περιόδου το οποίο κατά την ενετοκρατία είχε χρήση πύργου - παρατηρητηρίου. Αποτελεί αξιόλογο μνημείο της περιόδου της ενετοκρατίας στην Κρήτη.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/ΚΗΡ/18579/522/12-5-2000 - ΦΕΚ 708/Β/8-6-2000 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Κτίριο πύργου στον οικισμό Γιαννούδι, ιδ. κληρονόμων Γιουλούντα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε τον Πύργο ιδιοκτησίας κληρονόμων Γιουλούντα που βρίσκεται στον οικισμό Γιαννούδι, Δήμου Ρεθύμνης, Νομού Ρεθύμνης ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με περιβάλλοντα χώρο 15 μ. γύρω του. Πρόκειται για ένα Πύργο οχυρή κατοικία. Ανήκει στην κατηγορία των στενομέτωπων κτηρίων και αποτελείται από ισόγειο και δύο ορόφους. Το κατώτερο τμήμα του διαμορφώνεται με σκάρπα, η οποία ορίζεται με «cordone» στις γωνίες του κτίσματος. Το ισόγειο έχει είσοδο από βόρεια, μέσω της οποίας επικοινωνεί με το μεταγενέστερο διώροφο κτίσμα, που βρίσκεται σ’ αυτήν την πλευρά. Η πρόσβαση στον α΄ όροφο γίνεται με εξωτερική σκάλα από τη δυτική πλευρά. Ο β΄ όροφος με ζεύγη ορθογώνιων παραθύρων, από τη βόρεια, νότια και δυτική πλευρά, είχε ξύλινο μεσοπάτωμα (το οποίο δεν διασώζεται) και επικοινωνούσε με τον α΄ όροφο με ξύλινη σκάλα. Στη δυτική πλευρά βρίσκεται το τζάκι, κατασκευασμένο από λαξευτή λιθοδομή, το οποίο φέρει εξωτερικά την εξέχουσα, ημικυκλικής διατομής, καμινάδα που στηρίζεται σε φουρούσια. Στο στηθαίο του δώματος, αλλά και στον α΄ και β΄ όροφο ανοίγονται σχιματοειδής τυφεκιοθυρίδες, που δείχνουν καθαρά τον οχυρωματικό χαρακτήρα του πύργου. Στη ΒΑ και ΒΔ γωνία του στηθαίου του δώματος υπάρχουν μικρά φουρούσια που δεικνύουν την ύπαρξη «κλουβιών» (φυλακείων). Σύμφωνα με τα μορφολογικά του χαρακτηριστικά ο Πύργος χρονολογείται στην πρώιμη περίοδο της Τουρκοκρατίας δηλαδή στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου αιώνα.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/2690/72/25-2-2000 - ΦΕΚ 363/Β/22-3-2000 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Ερείπια μινωϊκού οικισμού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Μινωϊκός και κλασικός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ερείπια αρχαίας πόλης (Κορίου)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Κόριον. «Κόριον ήταν τόπος στην Κρήτη που πήρε το όνομα του από κάποια κόρη, ο πολίτης λέγεται Κορήσιος. Υπάρχει και λίμνη με το όνομα Κορησία και Ιερό της Αθηνάς της Κορησίας. Τα ονόματα αυτά προέρχονται από τη λέξη κόρη. Από τη λέξη Κόριον προέρχεται το ανάλογο Κοριεύς» (Στ.Βυζ.) […] Κορησία λίμνη έλεγαν στην αρχαιότητα, τη μοναδική λίμνη της Κρήτης την οποία αποκαλούμε σήμερα «λίμνη Κουρνά». Βρίσκεται νότια της Γεωργιούπολης και έλαβε το σημερινό όνομά της από την αραβική λέξη «Κούρνα» που σημαίνει λίμνη. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Καυδώ έως Λύκαστος Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ 25,0 25,1 «Περιοχή Αργυρούπολης - αρχαίας Λάππας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Λάππα,η (και Λάμπη). Αργυρούπολη, 27 χιλ. από το Ρέθυμνο.[…] Λάππα. Μετέπειτα Λάππη ή Λάμπη, από κάποιο Ταρραίο Λάμπο. Πόλη στη βόρεια πλευρά της αρχαίας Κρήτης, σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα, χτισμένη πάνω σε λόφο, μεταξύ των δυο ποταμών Μουσέλα και Πετρέ. Επίνειό της ήταν η παραθαλάσσια πόλη Φοίνιξ. Ιδρύθηκε –κατά το μύθο- από τον Αγαμέμνωνα (Δίων Κασ. 36, 1. Πτολ. 3, 17, 10). Η ακμή της τοποθετείται στους κλασικούς χρόνους. Κατά την ελληνιστική εποχή (330-69 π.Χ.), οι Λαππαίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις διαμάχες των κρητικών πόλεων και πήραν μέρος στο Κοινό των Κρηταιέων που ιδρύθηκε στα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα. ΤΟ 221-220 π.Χ., στον πόλεμο μεταξύ Κνωσού και Λυττού, πήγε με την Κνωσσό, μετά όμως, μαζί με άλλες πόλεις συμμάχησε με τους Λυττίους. Η Λάππα πήρε μέρος στη συμμαχία των Κρητών με τον Ευμένη Β’, βασιλιά της Περγάμου, που έγινε μετά το 170 π.Χ.. Έμεινε αυτόνομη ως το 68 π.Χ. που την κατέλαβε ο Οκτάβιος και πέρασε πολλές περιπέτειες, γιατί εκεί έγινε η συρραξη μεταξύ του Μέτελλου και των μισθοφόρων του Οκτάβιου. Η πόλη καταστράφηκε το 68 π.Χ> από τον Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο, αλλά γρήγορα ανοικοδομήθηκε και γνώρισε νέα ακμή. Τα ερείπιά της έχουν εντοπιστεί σε χαμηλό λόφο κοντά στο χωριό. Έχουν βρεθεί πολλές επιγραφές που αρχίζουν: τEdonem Kappa΄ym t« pΑkei Ά to¶r jΑsloir jaµ t« pΑkei. Στον εμφύλιο πόλεμο των Ρωμαίων, κατά τη μάχη του Ακτίου το 31 π.Χ., οι Λαππαίοι πήγαν με το μέρος του Οκτάβιου εναντίον του Αντωνίου. Ο Οκτάβιος, ύστερα από τη νίκη του, ευνόησε τους φίλους του Λαππαίους, τους άφησε ελεύθερους και ανοικοδόμησαν την πόλη τους. Έκτοτε, η Λάππα ευημέρησε στη ρωμαϊκή περίοδο, όπως δείχνουν και τα ερείπιά της, που είναι κυρίως αυτής της περιόδου και τα νομίσματα που είναι πολυάριθμα. Ένα από τα σπουδαία οικοδομήματά της ήταν οι θέρμες, απαράιτητο ίδρυμα στις ρωμαϊκές πολιτείες, που είχε πολλά διαμερίσματα. Οι θέρμες της Λάππας αποτελούνταν από μία στρογγυλή αίθουσα με διάμετρο 18 βήματα και γύρω σε αυτήν ήταν τα διαμερίσματα για τους λουόμενους και άλλες δυο αίθουσες. Το νερό ερχόταν φυσικά με υδραγωγείο από μια μεγάλη συγκεντρωτική δεξαμενή που ήταν σε υψηλό σημείο έξω από την πόλη που είχε μήκος 25, πλάτος 6 και ύψος 7μ. Και χωρητικότητα 600 κ.μ. Το νερό διοχετευόταν εκεί με κτιστό υδραγωγείο, κατεστραμμένο σήμερα, από τις πηγές Καστανιές και Κολλητά, μια ώρα μακριά από το χωριό. Τη σπουδαιότητα της Λάππας δείχνουν και τα πολλά νομίσματά της. Ο Σβορώνος αναφέρει 36 είδη. Από το ένα μέρος είχαν την κεφαλή του Ποσειδώνα, της Αρτέμιδος ή του Απόλλωνα και τη λέξη ΛΑΠΠΑΙΩΝ. Της ρωμαϊκής περιόδου αναφέρουν τα ονόματα διαφόρων υπάτων ΘΕΩ ΚΑΙΣΑΡΙ ΣΕΒΑΣΤΩ, ΔΟΜΕΤΙΑΝΟΣ ΣΕΒΑΣΤΟΣ, ΔΟΜΙΤΙΑ ΣΕΒΑΣΤΗ κλπ και πίσω ΛΑΠΠΑΙΩΝ. […] Γύρω στο σημερινό χωριό σώζονται πολλοί τάφοι της ρωμαϊκής και ελληνικής εποχής λαξευμένοι στους βράχους. Ένας από αυτούς είναι και ο ονομαζόμενος τάφος των Πέντε Αγίων Παρθένων. Δίπλα στο βράχο υπάρχει εκκλησάκι αφιερωμένο σε αυτές, τη Θέκλα, Μαριάμνα, Αιθανά, Μάρθα και Μαρία. Κατά την παράδοση οι Ρωμαίοι και οι Βενετοί είχαν εγκαταστήσει στη Λάππα νομισματοκοπείο, αφού στη θέση Ελληνικά, όπου κτίστηκαν τα δικαστήρια το 1869, βρέθηκαν μηχανήματα νομισματοκοπείου, και στη θέση Παυλής βρέθηκαν σωροί χάλκινων νομισμάτων. ΝΑ της Λάππας υπάρχει λόφος που τον λένε οι χωρικοί Ασημόχωμα, γιατί πιστεύουν πως περιέχει ασήμι. Η Λάππα εξακολούθησε να υπάρχει και την Α’ Βυζαντινή περίοδο, όπως δείχνουν τα ερείπια εκείνης της εποχής. Από τις αρχαιότερες επισκοπές Κρήτης είναι της Λάμπης-Λάππας, η οποία ιδρύθηκε από τον ίδιο τον Απόστολο Τίτο και μνημονεύεται από το 457. Μετονομάστηκε Καλαμώνος τη Β’ Βυζαντινή περίοδο. Η Λάππα ύστερα από την καταστροφή της από τους Άραβες ξεχάστηκε και το όνομά της, κι όταν ξανασυνοικίστηκε την έλεγαν απλώς, Πόλη. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Γαϊδουρόπολη και Σαμαρόπολη. Η ονομασία Αργυρούπολη δόθηκε το 1822 από την επαναστατική επιτροπή, με σκοπό να αντικατασταθεί η κακόηχη ονομασία Γαϊδουρόπολη, επειδή υπήρχε εδώ το μεταλείο αργύρου. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Καυδώ έως Λύκαστος Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 Regions: Aegean Islands, incl. Crete (IG XI-[XIII]): Crete - IC IV 179, στίχοι 1-27. IC IV 179
- ↑ […]«Λασός, η. Λάππα; […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Καυδώ έως Λύκαστος Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Ερείπια μινωϊκού και κλασσικού οικισμού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Παραδοσιακός οικισμός Μαρουλά». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Μαραθούσα, η. Λάππα; […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Λύκτος έως Πολίχνα Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ Νίκος Μ. Γιγουρτάκης, «Βυζαντινές οχυρώσεις στην Κρήτη, Β\βυζαντινή περίοδος»[νεκρός σύνδεσμος], σελ. 104-108 & 229-235.
- ↑ Φρούριο Μονοπάρι
- ↑ «Ακρόπολη (ίσως αρχαία Φαλάννα)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Οσμίδα, η. Πιθανώς στη θέση Ονιθέ του σημερινού χωριού Όρος Ρεθύμνου. Απέχει 20 χιλ. από το Ρέθυμνο, διακλάδωση ανατολικά μετά τους Αρμένους. Στη θέση αυτή υπήρχαν οχυρωματικά τείχη και όστρακα ανάγλυφου αρχαϊκού πίθου και κλασσικά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά, δεξαμενές κλπ. Το 1939 βρέθηκε εκεί πώρινο άγαλμα ανδρός καθήμενου, επί δίφρου σε ιερατική στάση, κάτω από το στήθος, πιθανώς αρχαϊκών χρόνων. Ο Σκύλαξ 47, γράφει:«Μετά γάρ Οσμίδαν, προς βορέαν Ελεύθερναν». Δηλαδή νότια (ΝΔ) της Ελεύθερνας. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Λύκτος έως Πολίχνα Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Ερείπια μινωϊκού οικισμού στη θέση "Παπούρα"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Πύργος Αφών Πολιουδάκη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ο πύργος βρίσκεται στο χωριό Χαμαλεύρι επαρχίας Ρεθύμνης, Ν. Ρεθύμνης, ιδιοκτησίας αδελφών Κων/νου και Χαραλάμπους Πωλιουδάκη, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο γιατί είναι βενετσιάνικος, διώροφος, σωζόμενος σε άριστη κατάσταση και κατά την περίοδο των κρητικών επαναστάσεων χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο των Τούρκων.» ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/46686/1010/24-8-1983 - ΦΕΚ 556/Β/23-9-1983 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Τουρκικό φρούριο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 40,0 40,1 Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου - Ιστορικό Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine., Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2011-03-07 στο Wayback Machine., Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου - Εκθέσεις Αρχειοθετήθηκε 2014-07-15 στο Wayback Machine. και Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2015-10-12 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Ρίθυμνα, η. Ρέθυμνο. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Ριθυμνία. […] «Η Ριθυμνία είναι πόλη της Κρήτης, το εθνικό Ριθυμνιάτης και Ριθύμνιος» (Στ.Βυζ.). […] Ριθυμνία ή Ρίθυμνα. Ήταν χτισμένη κάτω από το σημερινό Ρέθυμνο, για αυτό και δε σώζεται σχεδόν κανένα μνημείο. Περιστασιακά μόνο βρέθηκαν ψηφιδωτά και θεμέλια οικιών, που όμως καλύφθηκαν από μεταγενέστερες και σύγχρονες κατασκευές. Η ακρόπολη πρέπει να βρισκόταν κάτω από τη σημερινή Φορτέτζα. Λίγα είναι γνωστά για την ιστορία της πόλης, κι αυτά μόνο από επιγραφές. Είχε κόψει νομίσματα ήδη από τον 4ο αιώνα και τον 3ο π.Χ. αιώνα, ίσως ανέπτυξε σχέσεις με τους Πτολεμαίους, οι οποίοι τη μετονόμασαν Αρσινόη. Τον 3ο μ.Χ., υπήρχε στην πόλη ναός της Αρτέμιδος Ροκκαίας, αλλά η κύρια θεότητα της πόλης ήταν η Αθήνα. Η πόλη υπήρχε από την υστερομινωική ΙΙΙ περίοδο. Στον συνοικισμό Μασταμπά, όπου ήταν το νεκροταφείο της αρχαίας πόλης ανασκάφηκε το 1947 υστερομινωικός τάφος, που πιστοποιεί, ότι την περίοδο εκείνη υπήρχε στη θέση του Ρεθύμνου μινωικός συνοικισμός. Η Ρίθυμνα ήταν αξιόλογη πόλη στους μυκηναϊκούς μετανακτορικούς χρόνους. Μέσα στην πόλη, σε θεμέλια νέων οικοδομών, βρέθηκαν ψηφιδωτά ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου. Τον 3ο αιώνα μ.Χ. η πόλη είχε παρακμάσει γιατί ο Κλαύδιος Αιμιλιανός την αναφέρει ως κωμόπολη. Ήταν όμως πάντοτε ανεξάρτητη με δικά της νομίσματα, ου από το ένα μέρος είχαν την κεφαλή του Απόλλωνα στεφανωμένη ή της Αθηνάς και από το άλλο δυο δελφίνια ή τρίαινα ή αίγα. Ο οικισμός υπήρχε και στα βυζαντινά χρόνια, ως κωμόπολη πάντοτε για να γνωρίσει νέα ακμή στα χρόνια των Βενετών, όποτε γίνεται πολιτεία, συνεχίζοντας την ιστορική της πορεία. Το όνομά της δεν αναφέρεται σε καμία επιγραφή. Απαντάται μόνο το εθνικό Ριθύμνιος. Δεν είναι εξακριβωμένο, αν ο λόφος που λέγεται σήμερα Φορτέτσα χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότητα. Αλλά η παλαιά ονομασία του λόφου Παλαιόκαστρο δείχνει πως κάτι υπήρχε εκεί πάνω για να δικαιολογήσει την ονομασία αυτή. Ο Κ.Καλοκύρης στην ενημερωμένη μελέτη του (Η Αρχαία Ρίθυμνα) στηριζόμενος σε χωρίο του Αιλιανού όπου γίνεται λόγος για τη Ροκκαία Αρτέμιδα του Ρεθύμνου, και στην πληροφορία του Ονόριο Μπέλι ότι υπήρχαν πάνω στη Φορτέτσα κίονες και άλλα λείψανα αρχαίου ναού, θεωρεί πολύ πιθανό ότι ήταν πάνω στη Φορτέτσα ο ναός της Ροκκαίας Αρτέμιδος, προστάτιδος των λυσσοφήκτων, και ο λόφος υπήρξε ακρόπολη της αρχαίας Ρίθυμνας (Ρόκκα σημαίνει κυρίως φρούριο). Ο ίδιος έχει τη γνώμη, ότι κατά τους αρχαίους χρόνους, η σημερινή Φορτέτσα ήταν νησίδα, που την ένωνε με την ξηρά μια λωρίδα γης. Με τις προσχώσεις της θάλασσας διαμορφώθηκε ο χώρος, πίσω από τη Φορτέτσα, όπου κτίστηκε η Ρίθυμνα. Η άποψη αυτή επιβεβαιώθηκε στις μέρες μας. Ύστερα από την κατασκευή του λιμενοβραχίονα συγκεντρώθηκαν με τα κύματα τεράστιες ποσότητες άμμου και επεκτάθηκε η παραλία σε πλάτος πολλών μέτρων. […] Το 1558 που γινόταν τα οχυρωματικά έργα της πολης, ο Κονταρίνι, αντιπρόσωπος των Ρεθεμνιωτών, πήγε στη Βενετία, και ζήτησε να γίνει στο λόφο του Παλαιοκάστρου ένα οχυρό, για να περισώσει σε ώρα ανάγκης τη ζωή και τα πράγματα των κατοίκων. Δεν τον άκουσαν. Αλλά η καταστροφή της πολιτείας από τον Ουλούτς Αλή επανέφεραν το ζήτημα, όποτε εγκρίθηκε η οχύρωση του. Οι εργασίες άρχισαν το 1573 και τέλειωσαν το 1580. […] Το 1538 ο τρομερός αρχιπειρατής Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα κατάστρεψε το Ρέθυμνο και το 1567 ο αλγερινός κουρσάρος Ουλούτς Αλή το κατέλαβε, το λήστεψε και το παρέδωσε στις φλόγες. ΤΟ 1571, ο στόλος του σουλτάνου Σελίμ έκαψε το Ρέθυμνο. Η κακή τύχη το ακολουθούσε και το 1590 μια μεγάλη πλημμύρα το κατέστρεψε και πάλι. Οι Τούρκοι κατέλαβαν το Ρέθυμνο ύστερα από πολιορκία 22 ημερών στις 3 Νοεμβρίου 1646. Οι Βενετοί και οι Κρητικοί κάτοικοι οχυρώθηκαν στη Φορτέτσα. Στο τέλος συνθηκολόγησαν για να φύγουν ανενόχλητοι, αλλά ο Χουσείν παρασπόνδησε και έσφαξε τους περισσότερους. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας ακολούθησε την τύχη των άλλων πόλεων. Τη Ριθυμνία ονομάζει ο Πτολ. 3, 17, 7 Ρίθυμνα. Ο Τσέτσης Ρείθυμνα, «Ρείθυμνα, πόλις Κρήτης». Από αυτό και ο κάτοικος Ρειθυμνιάτης. Λυκοφ. 76. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου - Ιστορικό Αρχειοθετήθηκε 2014-02-21 στο Wayback Machine., Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2010-02-27 στο Wayback Machine., Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου - Εκθέσεις Αρχειοθετήθηκε 2014-02-21 στο Wayback Machine. και Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2014-02-21 στο Wayback Machine.
- ↑ Στέλλα Καλογεράκη, «Ρέθυμνο: Η πόλη και ο νομός», φωτογράφιση: Βαγγέλης Παπιομύτογλου, Γιώργος Μαρκουλάκης, 139 σελίδες, εκδόσεις: Mediterraneo Editions, Ρέθυμνο 2002, Ρέθυμνο: Η πόλη και ο νομός, ISBN 960-8227-11-9 & ISBN 978-960-8227-11-8
- ↑ 45,0 45,1 «Τμήμα και ζώνη προστασίας Παλιάς Πόλης Ρεθύμνου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετική οικία με θύρωμα στην οδό Αρκαδίου 48». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετική οικία με θύρωμα στην οδό Στυλ. Κλειδή 19-21 (πρώην οδός Λυκούργου)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετική οικία με πύλη στην οδό Αραμπατζόγλου 50 (πρώην οδός Θεσσαλονίκης)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετική πύλη οικίας στην οδό Αγίας Βαρβάρας 21». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετική πύλη στην οδό Τομπάζη 61». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετικό θύρωμα στην οδό Μανουήλ Βερνάρδου 30 (πρώην Κολοκοτρώνη)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Κρήνη Ριμόντι (Rimondi) στον "Πλάτανον"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Οικία Δρανδάκη στην οδό Αρκαδίου 152-154-156». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Πρόσοψη ενετικού κτιρίου στην οδό Αρκαδίου 50». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Πύλη οικίας Τσουδερού στην οδό Τσουδερού 12». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Πυλών "Μεγάλη Πόρτα" (πύλη Guora)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Πυλώνας "Τουρκικού Σχολείου"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Τζαμί "Μεγάλης Πόρτας" (Βαλιδέ Σουλτάνας)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Τζαμί Καρά Μουσά Πασά και λουτρό (Μονή Φραγκισκανών Αγίας Βαρβάρας)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Τζαμί Νεραντζές και μιναρές». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «κές "Μασταμπά" (Τζαμί Βελή Πασά)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Τουρκικό Λουτρό στην οδό Ραδαμάνθυος 25, στην παλιά πόλη Ρεθύμνου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Οθωμανικό λουτρό στην οδό Νικηφόρου Φωκά 86, ιδ. κληρ. Ι. Σταγάκη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Τροποποιείται η ΥΑ 24946/26-8-1967 (ΦΕΚ 606/Β/3-10-1967) και χαρακτηρίζεται ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το τμήμα της Παλιάς Πόλης Ρεθύμνου που ορίζεται από τη περιφερεική οδό της Φορτέτζας, τις οδούς Ι. Δημακοπούλου, Τεσσάρων Μαρτύρων, Κ. Γερακάρη, Εθνάρχου Μακαρίου (περιλαμβανομένων και των καταλυμάτων των SΤRΑDΙΟΤΙ της οδού Κουντουριώτη) και της Προκυμαίας Ελευθ. Βενιζέλου.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/1944/676/12-8-1991 - ΦΕΚ 700/Β/30-8-1991 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.
- ↑ «Λότζια (Ενετική Λέσχη)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ηλιακό Ωρολόγιο - Πύργος Ωρολογίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Μινωϊκός και κλασικός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Συγκρότημα κατοικιών με πύργο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 69,0 69,1 «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο τα δύο συγκροτήματα κατοικιών που βρίσκονται στο Ρισβάν Μετόχι του Δήμου Ρεθύμνου, επαρχίας Ρεθύμνου Ν. Ρεθύμνου (το ένα βρίσκεται λίγο πριν τον οικισμό και περιλαμβάνει Πύργο και το άλλο αποτελούσε την κύρια εγκατάσταση του Τοπάρχη της περιοχής και απέχει 3 χλμ. από το πρώτο), επειδή διασώζουν αξιόλογα στοιχεία Ενετικής και Παλαιοτουρκικής αρχιτεκτονικής Αγροτικών Επαύλεων, διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση και μορφολογικά είναι από τα αξιολογότερα του νομού.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/52014/1212 π.ε./26-1-1987 - ΦΕΚ 271/Β/2-6-1987 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Συγκρότημα κατοικιών». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετικό Κτιριακό Συγκρότημα Ρισβάν Μετόχι, ιδ. Ρωμανιδάκη - Ψαραδέλλη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ενετική Έπαυλη "Πύργος του Συγγέλω" στο Κάτω Μαλάκι». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Κηρύσσουμε το κτιριακό συγκρότημα της Ενετικής αγροτικής Έπαυλης, γνωστής με το όνομα "Πύργος του Συγγέλω" στο Κάτω Μαλλάκι, επαρχίας Ρεθύμνου ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για σημαντικό δείγμα ενετικής αρχιτεκτονικής της όψιμης Ενετοκρατίας (17ου αιώνα) και συγκεκριμένα αγροτικής φεουδαρχικής έπαυλης. Αποτελείται από τριώροφο πύργο ορθογωνίου κατόψεως και διώροφο κτίσμα, στο ισόγειο του οποίου σώζεται ελαιοτριβείο παλαιού τύπου. Στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο του βρίσκεται λαξευτό πατητήρι της ίδιας περιόδου.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/ΚΗΡ/32617/905/17-7-1997 - ΦΕΚ 711/Β/19-8-1997 Αρχειοθετήθηκε 2021-05-14 στο Wayback Machine.
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος Σφακακίου – Παγκαλοχωρίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Στέλλα Καλογεράκη, «Φορτέτζα: Το φρούριο του Ρεθύμνου», 60 σελίδες, εκδόσεις: Mediterraneo Editions, Ρέθυμνο 1998, Φορτέτζα: Το φρούριο του Ρεθύμνου, ISBN 960-86247-0-3 & ISBN 978-960-86247-0-2
- ↑ «Το παλιό Ρέθυμνο και η Φορτέτζα του», (εκδόσεις σε: ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ρωσικά), 92 σελίδες, εκδόσεις: Mystis Editions, Ηράκλειο 2012, Το παλιό Ρέθυμνο και η Φορτέτζα του, ISBN 978-960-6655-88-3
- ↑ «Φρούριο (Καστέλλι) με τζαμί και Ενετοτουρκικά κτίσματα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Φορτέτζα Ρεθύμνου
- ↑ Κάστρο Φορτέτζα - Ιστορικό Αρχειοθετήθηκε 2013-03-26 στο Wayback Machine., Κάστρο Φορτέτζα - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2013-05-05 στο Wayback Machine. και Κάστρο Φορτέτζα - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine.
- ↑ «Φρούριο (Κουλές) και περιβάλλων χώρος στην περιοχή Φράγματος ποταμών Αμαρίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 1469/1950, το φρούριο (Κουλές), στην περιοχή Φράγματος ποταμών Αμαρίου του Δήμου Συβρίτου του Ν. Ρεθύμνου, με περιβάλλοντα χώρο προστασίας 150 μ., διότι αποτελεί σημαντικό δείγμα φρουριακής αρχιτεκτονικής και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία και τις μνήμες της περιοχής κατά την περίοδο της τουρκικής κατοχής της Κρήτης στα μεσά του 19ου αιώνα.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3107 π.ε./2708/18-1-2002 - ΦΕΚ 90/Β/31-1-2002 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Ερείπια μινωϊκού και κλασσικού οικισμού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Προϊστορικός οικισμός και ελληνορωμαϊκή πόλη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ερείπια μινωϊκού και κλασσικού οικισμού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Οικισμός Χρωμοναστηρίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος στην περιοχή Αγγελιανών. Καθορισμός Ζωνών Προστασίας Α και Β». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Μινωϊκός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Προϊστορικός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός Χώρος Σταυρωμένου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Αλλαρία, η. Ο Paul Faure πιστεύει, ότι ήταν κοντά στο σημερινό χωριό Σταυρωμένος Μυλοποτάμου. […] Η πόλη μας είναι γνωστή από τα νομίσματά της, κυρίως του 3ου και 2ου π.Χ. αιώνα, και από μερικές επιγραφές που αναφέρονται στη συνθήκη φιλίας που είχε υπογράψει η Αλλαρία με την Πάρο, την Τέω και τον βασιλιά της Περγάμου Ευμένη Β’. Ο κάτοικός της ονομαζόταν, σύμφωνα με τις επιγραφές, Αλλαριώτης. […]Η Αλλαρία ήταν πόλη ελεύθερη και ανεξάρτητη και είχε στα νομίσματά της την κεφαλή της Αθηνάς με φίδι στην περικεφαλαία της και από την άλλη πλευρά τον Ηρακλή γυμνό και τη λέξη ΑΛΛΑΡΙΩΤΑΝ. […]«Η Αλλαρία είναι πόλη της Κρήτης, το εθνικό Αλλαριάτης όπως αναφέρει ο Πολύβιος». (Στ. Βυζ.). […].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Αγία Τριάδα έως Άμπελος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ 91,0 91,1 «Αρχαία Αξός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Άξος, η (Όαξος). Αξός Μυλοποτάμου. (βλ. Όαξος ). […] «Η Άξος είναι πόλη της Κρήτης και ο Ηρόδοτος την αναφέρει τέταρτη. Το εθνικό είναι Άξιος» (Στ. Βυζ.) […].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Εκδόσεις Καίρατος – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Αμφιμάλιον έως Γλήνος Αρχειοθετήθηκε 2009-12-21 στο Wayback Machine.
- ↑ 93,0 93,1 93,2 Πηγή: Regions: Asia Minor: Ionia - Miletos 18. BC: *Milet I 3, 140A (PH, partial); ICret I Cnosos no.6; Staatsverträge III 482I; SEG 29, 1135. Milet I 3, 140A. Στίχοι 1-39. SEG 29, 1135
- ↑ «Ερείπια ελληνορωμαϊκής πόλης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 95,0 95,1 Αποδούλου - Ιστορικό Αρχειοθετήθηκε 2011-10-11 στο Wayback Machine. και Αποδούλου - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2014-07-18 στο Wayback Machine.
- ↑ «Ερείπια μινωϊκού μεγάρου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 97,0 97,1 97,2 97,3 97,4 97,5 «Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Ελεύθερνας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 98,0 98,1 98,2 98,3 98,4 98,5 Ελεύθερνα - Ιστορικό Αρχειοθετήθηκε 2013-06-04 στο Wayback Machine., Ελεύθερνα - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2011-08-29 στο Wayback Machine., Ελεύθερνα - Τα μνημεία του χώρου Αρχειοθετήθηκε 2014-07-18 στο Wayback Machine.: (Μικρό Βαλανείο - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2013-05-26 στο Wayback Machine., - Ελληνιστική γέφυρα - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2013-03-18 στο Wayback Machine., Οικία 2 - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2013-03-18 στο Wayback Machine.) και Ελεύθερνα - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2007-10-07 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Απολλωνία. Ελεύθερνα Μυλοποτάμου. […].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Εκδόσεις Καίρατος – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Αμφιμάλιον έως Γλήνος Αρχειοθετήθηκε 2009-12-21 στο Wayback Machine.
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος "Μπαλί" (αρχαία Αστάλη). Καθορισμός Ζωνών Προστασίας Α και Β». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Αστάλη ή Ατάλη. Μπαλί Μυλοποτάμου. Η αρχαία Αστάλη που ήταν λιμένας της Αξού κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, βρισκόταν στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο παράλιος οικισμός Μπαλί, της κοινότητας Μελιδονίου, επαρχίας Μυλοποτάμου του νομού Ρεθύμνης. Βρίσκεται στη δυτική παραλία του υπήνεμου όρμου. […] Στους βενετσιάνικους καταλόγους των χωριών δεν αναφέρεται. Ο όρμος σημειώνεται στους βενετσιάνικους χάρτες και στα έγγραφα αναφέρεται porto ή redoto di Atali = όρμος της Α(σ)τάλης. […] Αναφέρεται στους Σταδιασμούς της Μεγάλης Θαλάσσης, 347 : Από το Αμφιμάτριο στην Αστάλην εναι 30 σταδίες, υπάρχει λιμάνι και έχει πηγή. Από εδώ η Ελευθέρα (Ελεύθερνα) απέχει 50 σταδίες. […] Η περιοχή ονομάστηκε Μπαλί από τους Τούρκους, επειδή στην περιοχή υπήρχε ανεπτυγμένη μελισσοκομία και στα Τούρκικα balli = μέλι. […].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Εκδόσεις Καίρατος – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Αμφιμάλιον έως Γλήνος Αρχειοθετήθηκε 2009-12-21 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Άωρος. Ελεύθερνα Μυλοποτάμου. (βλ. Ελεύθερνα). […]«Η Άωρος ήταν πόλη της Κρήτης, που πήρε το όνομα της από τη νύμφη Αώρα. Μετονομάστηκε Ελευθήρα από το όνομα του Ελευθήρα ο οποίος ήταν ένας από τους Κουρήτες. Ο πολίτης λεγόταν Αώριος ή Αωρίτης όπως λέμε Αλωρίτης». (Στ.Βυζ.) […].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Εκδόσεις Καίρατος – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Αμφιμάλιον έως Γλήνος Αρχειοθετήθηκε 2009-12-21 στο Wayback Machine.
- ↑ 103,0 103,1 […]«Βιώννος. Κεραμέ Αγίου Βασιλείου. […].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Εκδόσεις Καίρατος – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Αμφιμάλιον έως Γλήνος Αρχειοθετήθηκε 2009-12-21 στο Wayback Machine.
- ↑ 104,0 104,1 Κιονία ή Βίωννος
- ↑ 105,0 105,1 Αρχαία πόλη Απολλωνία ή Λάμων. Καθορισμός Ζωνών Προστασίας Α και Β. Αρχειοθετήθηκε 2022-02-16 στο Wayback Machine. (ασαφής ονομασία πόλης για πόλη Λάμων (τοποθετούμενη στην περιοχή του Πλακιά, δες και: Η αρχαία πόλη Λάμων, αρχαία πόλη Λάμων)
- ↑ «Αρχαία Φαλάννα ή Βήνη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ερείπια ελληνικής πόλης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Οικισμός ρωμαϊκής εποχής». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 109,0 109,1 «Μινωϊκός οικισμός και αρχαία πόλη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Πύργος στις Βρύσες, φερ. ως ιδ. Ελένης Γρηγοριάδου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε τον πύργο, φερομένης ιδιοκτησίας Ελένης Γρηγοριάδου, στον οικισμό Βρύσες, Δήμου Λάμπης, επαρχ. Αγίου Βασιλείου, Ν. Ρεθύμνης, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, επειδή αποτελεί ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα παραδείγματα πύργου που ανήκει στον τύπο του στενομέτωπου παραλληλόγραμμου. Ο πύργος διατηρείται σε ερειπιώδη κατάσταση και τοποθετείται χρονικά στα τέλη του 17ου αρχές 18ου αι. Είναι κατασκευασμένος με αργολιθοδομή. Χαρακτηριστικές είναι οι «ζεματίστρες» που προφυλάσσουν τις εισόδους καθώς και τα «κλουβιά» στις γωνίες του γείσου που στηρίζονταν σε λίθινα φουρούσια.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/ΚΗΡ/8862/300/22-3-2002 - ΦΕΚ 431/Β/8-4-2002 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Πύργος Γερωνυμάκη στον Κρασούνα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε το πυργοειδές κτίσμα ιδιοκτησίας Γερωνυμάκη στον οικισμό Κρασούνα, κοινότητας Χουμερίου Ρεθύμνης. ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για τετράεδρη κατασκευή με πυραμιδωτή απόληξη. Αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου κτιριακού συνόλου, του οποίου τμήματα μόνον σώζονται στον χώρο. Σύμφωνα με τα μορφολογικά της χαρακτηριστικά μπορεί να χρονολογηθεί στην περίοδο της Ενετοκρατίας και αποτελεί αξιόλογο δείγμα ενετικής αρχιτεκτονικής.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/ΚΗΡ/35413/1040/17-7-1997 - ΦΕΚ 654/Β/1-8-1997 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.
- ↑ «Ενετική Βίλλα των GLΟDΙΟ στο Πίκρι Αμνάτου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε την ενετική βίλα των Glodio, ιδιοκτησίας Εμμανουήλ Καλαϊτζάκη, Αναστασίου Κουτρούλη, κληρονόμων Κων/νου Στεφανάκη κληρονόμων Κούπη, στον οικισμό Πίκρι, της κοινότητας Αμνάτου, επαρχίας Μυλοποτάμου, Ρεθύμνης ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και ορίζουμε περιβάλλοντα χώρο 30 μ. γύρω από το μνημείο. Η Βίλλα GLODIO κτίσθηκε σύμφωνα με επιγραφή που φέρει στην πύλη το 1610. Το κτήριο έχει υποστεί επεμβάσεις στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, αλλά διασώζεται στην αρχική του μορφή ο βόρειος περίβολος με την κύρια πύλη καθώς και το βορειοανατολικό του τμήμα. Η πύλη εισόδου είναι χτισμένη με το σύστημα της «αγροτικής λιθοδομής». Στην αετωματική της απόληξη φέρει ανάγλυφο το οικόσημο των Glodio καθώς και την επιγραφή: PROTEGAT NOS GEORGIUS GLODIUS JURIS U D MDCX PATEAT BONIS. Στο ανατολικό τμήμα της βίλλας διαμορφώνεται με ένα μεγάλο θολωτό πέρασμα - διαβατικό κατασκευασμένο με ισόδομη τοιχοποιία. Από το δυτικό του τμήμα τρεις πόρτες οδηγούν στα δωμάτια του ισογείου απ? όπου λίθινη κλίμακα οδηγεί στον όροφο πάνω από τη στοά. Στον ανατολικό τοίχο της στοάς άλλη πόρτα οδηγεί εξωτερικά της βίλλας. Σημαντικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του κτηρίου αποτελούν η «scarpa» και το «condone» που το περιβάλλουν, τα κυκλικά φωτιστικά ανοίγματα της στοάς, τα παράθυρα του ορόφου που είναι κτισμένα είτε με την «opera της fica» είτε με απλά πελέκια καθώς και οι «δεματαρές» της στοάς.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/20288/576/6-5-2000 - ΦΕΚ 647/Β/22-5-2000 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.
- ↑ «Προϊστορικός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Πέτρος Θέμελης (Πέτρος Γ. Θέμελης), «Αρχαία Ελεύθερνα: Ανατολικός τομέας», 113 σελίδες, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα 2002, Αρχαία Ελεύθερνα : Ανατολικός τομέας / Πέτρος Γ. Θέμελης[νεκρός σύνδεσμος], ISBN 960-214-033-X
- ↑ Πέτρος Θέμελης (Πέτρος Γ. Θέμελης), «Πρωτοβυζαντινή Ελεύθερνα: Τομέας 1», επιστημονική επιμέλεια: Πέτρος Γ. Θέμελης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Αθήνα 2004, Πρωτοβυζαντινή Ελεύθερνα : Τομέας 1 / επιστημονική επιμέλεια Πέτρος Γ. Θέμελης[νεκρός σύνδεσμος], ISBN 960-88394-0-8 (τ.1)
- ↑ […]«Ελεύθερνα, η. ΒΔ. του σημερινού χωριού Πρινές Μυλοποτάμου. Ελεύθερνα, η. Μία από τις σπουδαιότερες πόλεις της αρχαίας Κρήτης, ΒΔ του χωριού Πρινές της επαρχίας Μυλοποτάμου, χτισμένη πάνω σε λόφο που ονομάζεται «Λεύτερνα». Απαντά και με τις ονομασίες Ελεύθερνα, Ελευθέρα, Ελευθεραί. Αναφέρονται και τρεις αρχαιότερες ονομασίες: Σάντρα (Σάτρα), αναγόμενη στην εποχή των Πελασγών, Άωρος από τη νύμφη Αώρα καιΑπολλωνία από τον πολιούχο θεό της πόλης Απόλλωνα. Επικράτησε όμως η ονομασία Ελεύθερνα κατά μια άλλη από το επίθετο της Δήμητρας Ελευθούς. Πότε ιδρύθηκε η πόλη είναι άγνωστο. Ο αρχαιολόγος Pendlebury βρήκε υπομινωικά, πρωτογεωμετρικά και πολλά ρωμαϊκά λείψανα, πιστεύεται δε, ότι η ίδρυση της πόλης χρονολογείται κατά τη γεωμετρική περίοδο, το 970-820 π.Χ. Οι κάτοικοί της ασχολούνταν με τη γεωργία, το εμπόριο και τη ναυτιλία. Επειδή διέθετε λιμάνι, το Παντομάτριο, που ο Ν.Πλάτων τοποθετεί στον όρμο Φόδελε, είχε αποκτήσει σημαντική ναυτική δύναμη. Η πόλη βρισκόταν σε φιλικές σχέσεις με τους Πτολεμαίους και τίμησε με ανδριάντα τον Πτολεμαίο Ευεργέτη (247-221 π.Χ.). Η Ελεύθερνα ήταν αντίπαλος της Κνωσού, κατά τον εμφύλιο πόλεμο όμως των Κρητών, το 220 π.Χ., έγινε ΄σύμμαχος της. Όταν οι δυο πόλεις πολιορκήθηκαν από τον αντίπαλο συνασπισμό των κρητικών πόλεων και βοηθών των Αχαιών και Μακεδόνων, αναγκάστηκαν να προσχωρήσουν σε αυτούς. Η πόλη, όπως και άλλες πόλεις του νησιού, ψήφισαν ασυλία του ιωνικού ιερού του Διονύσου στην Τέω. Το 170 π.Χ. η Ελεύθερνα συγκαταλέγεται μεταξύ των τριάντα κρητικών πόλεων που συμμάχησαν με τον Ευμένη Β’ της Περγάμου. Κατά τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Κρήτης από τον Καικίλιο Μέτελλο, οι κάτοικοι, βασιζόμενοι στην οχυρότητα της θέσης τους, αντιστάθηκαν σθεναρά στις ρωμαϊκές λεγεώνες. Μερικές περίεργες παραδόσεις σχετίζονται με την άλωση της πόλης από τους Ρωμαίους, αλλά η πλέον πειστική αναφέρει ότι η πόλη έπεσε μετά από προδοσία. Η Ελεύθερνα ευημερούσε και μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση και εξακολουθούσε η ευημερία της και στην πρώτη βυζαντινή περίοδο, όποτε ήταν έδρα της επισκοπής Ελεύθερνας που αναφέρεται στην Δ’ Οικουμενική Σύνοδο το 451. Στις αρχές του 9ου αιώνα η πόλη αναφέρεται ότι καταστράφηκε από τους Άραβες, διότι στο Πρακτικό του Βασίλειου Βουλγαροκτόνου, του 980, αναφέρεται ο τίτλος επισκόπου Αυλοποτάμου και όχι Ελεύθερνας. Ο ίδιος τίτλος του μητροπολίτη διατηρείται μέχρι σήμερα. Από την Ελεύθερνα καταγόταν οΔιογένης Απολλωνιάτης, ο επικαλούμενος Φυσικός. Φιλόσοφος που έζησε τον 5ο π.Χ. αιώνα και ήταν μαθητής του Αναξιμένη. Ο Αμήτωρ, πρώτος κιθαριστής ερωτικών ωδών, του οποίου οι οπαδοί ονομάστηκαν Αμητορίδαι. Ο αρχαίος ποιητής Λίννος και ο γλύπτης Τιμοχάρης. Επίσης ο μουσικός (ύδραυλος) Αντίπατρος, που τιμήθηκε στους Δελφούς. Ως ανεξάρτητη πόλη η Ελεύθερνα, έκοψε δικά της νομίσματα, τα οποία στη μια πλευρά απεικόνιζαν τον Απόλλωνα Στυρακίτη, καθισμένο σε βράχο με μια σφαίρα στο δεξί χέρι και το τόξο στο αριστερό, ενώ στην άλλη πλευρά είχαν την Άρτεμη ως κυνηγό, με φαρέτρα και τόξο και συνοδευόμενη από το σκύλο της. Νομίσματα έκοψε η πόλη και κατά τη ρωμαϊκά περίοδο. Η διάλεκτος που χρησιμοποιούσαν στην Ελεύθερνα διατηρούσε πολλά στοιχεία του προδωρικού γλωσσικού υποστρώματος. Οι χρήσεις του ιν- αντί εν- και του όνυ αντί όδε είναι μάλλον προδωρικές επιβιώσεις. Στην Ελεύθερνα βρέθηκαν πολλές αρχαίες επιγραφές με περιεχόμενο νομικής φύσεως που μιλούν για τις σχέσεις καλλιτεχνών και πολιτείας. Μια επιγραφή της αρχαϊκής περιόδου περιέχει τη λέξη «απαμία», που πιθανώς αναφέρεται στην καλλιεργήσιμη γη την οποία εκμεταλλεύονταν οι καλλιτέχνες και σχετίζεται με τη λέξη «αφαμιώται», περισσότερο γνωστή από τη μεταγενέστερη γραπτή παράδοση. Μια άλλη ενδιαφέρουσα, αλλά κακοδιατηρημένη επιγραφή του 3ου-2ου π.Χ. αιώνα επισημαίνει ότι οι Κόσμοι (κυβερνήτες) της πόλης ασκούσαν δικαιώματα πάνω στους αρτεμήτες. Οι τελευταίοι αποτελούσαν ένα είδος κλειστής κοινωνικής ομάδας, συγκροτημένη σε χωριό ή ακόμη και σε πολλά χωριά εγκατεστημένα στο γειτονικό χώρο της Ελεύθερνας, και ίσως συνδέονταν με την εγχώρια λατρεία της Αρτέμιδας. Από το περιεχόμενο της επιγραφής συμπεραίνεται ότι οι αρτεμήτες δεν είχαν το δικαίωμα να μετακινούνται ελεύθερα και επομένως, αν δεν ειδοποιούσαν τους κόσμους για μια τέτοια απόφαση, ήταν δυνατό να τιμωρηθούν με αποβολή από την κοινότητα της πόλης. […] Στην Ελεύθερνα, κατά τη διάρκεια παλαιών ανασκαφών, βρέθηκαν ειδώλια και ζώδια γεωμετρικά, ελληνιστικά και κλασικά. Ένα από τα αξιολογότερα ευρήματα είναι το άνω μισό τμήμα του κορμού πώρινου αγάλματος, το οποίο παριστάνει γυναικεία ενδεδυμένη μορφή, η γνωστή «Κυρία Ελευθέρνης». Ανήκει στο λεγόμενο δαιδαλικό ρυθμό που αναπτύχθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. Ονομάστηκε έτσι από το παρόμοιο τύπο της «κυρίας της Ωξέρ». Ένα μικρό κρητικό άγαλμα από μαλακό σχετικά ασβεστόλιθο (0.65 μ.) μιας γυναικείας μορφής με κρητικό «σάλι» να σκεπάζει τους ώμους (αποτελούσε μέρος της Κρητικής ενδυμασίας), βρισκόταν άλλοτε στη μικρή γαλλική πόλη Auxerre και σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου.Εξαιτίας αυτής της ομοιότητας, ορισμένοι συμπεραίνουν ότι το ξενιτεμένο άγαλμα προέρχεται από την Ελεύθερνα.[…] «Η Ελεύθερνα είναι πόλη της Κρήτης και πήρε το όνομά της από το όνομα ενός από τους Κουρήτες. Οι πολίτες λέγονταί Ελευθερναίοι και Ελευθερνεύς» (Στ.Βυζ.).[…]». Πηγή τα βιβλία του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, με τίτλους: «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: http://kairatos.com.gr/myweb/arxaiespoleiseleft-katri.htm Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. - Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Ελεύθερνα έως Κάτρη], Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine. και «Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης
- ↑ «Ερείπια ρωμ. πόλης και βασιλικής». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός Χώρος Ελληνικών Αγ. Γαλήνης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Παραδοσιακός οικισμός Επισκοπής». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Η Επισκοπή, ως οικισμός, μαρτυρείται ήδη από την β? βυζαντινή περίοδο, αφού ήταν η έδρα της Επισκοπής Αυλοποτάμου. Συνεχής κατοίκηση πιστοποιείται από όλες τις γνωστές απογραφές των οικισμών της Κρήτης (Giacοmο Foscarini, του 1577, Ρietro Giastrοfilaca του 1583 κ.λ.π.). Στο κέντρο του οικισμού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, (περίοδος Ενετοκρατίας) και ο Ναός του Αγίου Ιωάννη. Ο Ναός του Αγίου Ιωάννη, κτισμένος στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής, ανήκει στο τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο και χρονολογείται στα τέλη του 13ου αρχές 14ου αιώνα. Σημαντικά κτίσματα στον οικισμό Επισκοπής είναι το συγκρότημα ιδιοκτησίας Ιωάννη Κυρίμη (παλιό Επισκοπικό Μέγαρο) και το συγκρότημα ιδιοκτησίας Κυριμάκη Μιχαήλ, κηρυγμένα ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Χαρακτηριστικό του οικισμού αποτελούν επίσης και οι δύο μικροί στενοί δρόμοι, στο βόρειο και νότιο τμήμα του, που περιβάλλονται σε όλο το μήκος τους από κτήρια.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/29115/897/29-5-2001 - ΦΕΚ 757/Β/15-6-2001 Αρχειοθετήθηκε 2021-07-24 στο Wayback Machine.
- ↑ «Ενετικό Επισκοπικό Μέγαρο στην κοινότητα Επισκοπή, ιδ. Ιω. Κυρίμη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε το Ενετικό Επισκοπικό Μέγαρο, ιδ. Ιω. Κυρίμη, που βρίσκεται στην κοινότητα Επισκοπής, επαρχίας Μυλοποτάμου Ν. Ρεθύμνης, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Το μνημείο αποτελείται από συγκρότημα διωρόφων κτισμάτων που στο σύνολό τους ανήκουν στην περίοδο της Ενετοκρατίας. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας δέχθηκε επεμβάσεις κυρίως στην εσωτερική του διαρρύθμιση. Εκτός από τους κυρίως χώρους κατοικίας, περιλαμβάνει αποθηκευτικούς χώρους και χώρους παραγωγής λαδιού, κρασιού και ρακής. Το κτίριο υπήρξε κατοικία του Λατίνου Επισκόπου Αυλοποτάμου.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/ΚΗΡ/41066/1657/23-11-1998 - ΦΕΚ 1247/Β/11-12-1998 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.
- ↑ Το Βήμα: Ενα παλάτι για τον άρχοντα του Ψηλορείτη Αρχειοθετήθηκε 2012-04-30 στο Wayback Machine. 25/11/2007, ανάκτηση 07/01/2009
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος Ζωμίνθου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Η Καθημερινή: Εξιχνιάζοντας τα μυστήρια της Ζωμίνθου[νεκρός σύνδεσμος] 17/08/2008, ανάκτηση 07/01/2009
- ↑ Ελευθεροτυπία: Ζώμινθος: τεχνολογική πρωτεύουσα των Μινωιτών Αρχειοθετήθηκε 2013-02-17 at Archive.is 1/10/2007, ανάκτηση 07/01/2009
- ↑ Γ. Σακελλάρακης, Η Ποιητική της ανασκαφής, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα, 2003, σελ 92
- ↑ […]«Θεράπναι, αι Μεταξύ Ελεύθερνας και Κυδωνίας; […]Θεράπναι. Πόλη της Κρήτης, μια από τις σημαντικότερες κατά τον Πλίνιο. Φαίνεται ότι έγινε ιδιαίτερα σημαντική με τη δωρική εγκατάσταση στο νησί. Η θέση της δεν έχει εξακριβωθεί, αλλά μάλλον πρέπει να αναζητηθεί κοντά στην Ελεύθερνα. Φαίνεται ότι αρχές του Μεσαίωνα, ή καταστράφηκε ή εγκαταλείφθηκε. […]». Πηγή τα βιβλία του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, με τίτλους: «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: http://kairatos.com.gr/myweb/arxaiespoleiseleft-katri.htm Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. - Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Ελεύθερνα έως Κάτρη], Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine. και «Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος Ιδαίου Άντρου - Οροπεδίου Νίδας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Ιλλατία, η. Μεταξύ Αλλαρίας και Συβρίτου;[…]«Η Ιλαττία είναι πόλη της Κρήτης, όπως αναφέρει ο Πολύβιος, το εθνικό όνομα είναι Ιλάττιος» (St. Buf.). […]». Πηγή τα βιβλία του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, με τίτλους: «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: http://kairatos.com.gr/myweb/arxaiespoleiseleft-katri.htm Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. - Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Ελεύθερνα έως Κάτρη], Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine. και «Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: Τοπωνύμια της Αρχαίας Κρήτης
- ↑ «Οικία Κ. Σπανουδάκη (Στ. Καλλέργη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 1469/1950, το κτίριο ιδιοκτησίας Καδιανής Σπανουδάκη, στο Χουμέρι Μυλοποτάμου Ν. Ρεθύμνης, γιατί σ' αυτό γεννήθηκε και έζησε ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής ηγέτης Σταύρος Καλλέργης (1865-1926) που η ζωή του και η δράση του φανερώνουν ένα ιδεολόγο επαναστάτη και ένα πρωτοπόρο του Επιστημονικού Σοσιαλισμού στη χώρα μας. Είναι απλό σπίτι, δίπατο, με όλα τα μορφολογικά στοιχεία της λιτής αλλά αρμονικής τοπικής αρχιτεκτονικής, όπως εξαιρετική πέτρινη σκάλα στην αυλή, χαρακτηριστική πλαισίωση ανοιγμάτων, τοξωτά υπέρθυρα παραθύρων, διαχωριστικό τόξο στο εσωτερικό. Βρίσκεται μέσα σε ένα ωραιότατο κατάφυτο κήπο, που τον περιβάλλει ένας ψηλός πετρόκτιστος μαντρότοιχος, στον οποίο ανοίγεται ένα μεγάλο "πορτόνι" από πελεκητές πέτρες.» ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/30390/1932/5-7-1985 - ΦΕΚ 455/Β/19-7-1985 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Οικία Σταύρου Καλλέργη στο Πέραμα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο τόπο, σύμφωνα με το Ν. 1469/50, τη θέση Μπραχήμου Περάματος Μυλοποτάμου (Νομού Ρεθύμνης), όπως ακριβώς απεικονίζεται στο τοπογραφικό διάγραμμα με τα στοιχεία Α, Β, Γ, Δ*, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής της Υπουργικής Απόφασης, γιατί εκεί πέθανε (υπάρχουν ερείπια κατοικιών) το έτος 1926 ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής ηγέτης Σταύρος Γεώργ. Καλλέργης (1865-1926). Η ζωή του, η δράση του, τα ντοκουμέντα που άφησε, φανερώνουν ένα ιδιόλογο επαναστάτη που προτρέχει του καιρού του και ήταν πρωτομάχος του επιστημονικού Σοσιαλισμού στην Ελλάδα.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/421/6647/21-2-1986 - ΦΕΚ 207/Β/18-4-1986 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Μινωϊκή έπαυλη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός Χώρος περιοχής ακρωτηρίου Κάστελλος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός Χώρος Ροδάκινου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ρωμαϊκός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Κάστρο (Κούλε) στον Κοξαρέ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 1469/1950 το κάστρο (Κουλέ) στην περιφέρεια του χωριού Κοξαρέ Δήμου Φοίνικα Ν. Ρεθύμνης, διότι αποτελεί αξιόλογο δείγμα φρουριακής αρχιτεκτονικής και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία του τόπου και τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3104/61775/8-11-2001 - ΦΕΚ 1561/Β/21-11-2001 Αρχειοθετήθηκε 2023-04-30 στο Wayback Machine.
- ↑ «Μινωϊκός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ερείπια Μινωϊκού οικισμού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Λάμπη. Αργυρούπολη Ρεθύμνου. […] «Η Λάμπη είναι πόλη της Κρήτης, κτισμένη από τον Αγαμέμνονα και πήρε το όνομα του Λάμπου του Ταρραίου. Το εθνικό είναι Λαμπαίος. Ο Ξενίων στα Κρητικά γράφει το όνομα με δύο -ππ- και με δύο -αα- και με -η-» (Στ.Βυζ.). […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Καυδώ έως Λύκαστος Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Λάμων, ο. Πλακιάς Αγίου Βασιλείου; […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Καυδώ έως Λύκαστος Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ Η πόλη Λάμων τοποθετείται σήμερα στην περιοχή του Πλακιά, δες και: Η αρχαία πόλη Λάμων, αρχαία πόλη Λάμων)
- ↑ «Ρωμαϊκός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ελληνορωμαϊκός οικισμός και νεκροταφείο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Προϊστορικός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Σπήλαιο Μελιδονίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Σπήλαιο Μελιδονίου - Περιγραφή και Σπήλαιο Μελιδονίου - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2008-05-07 στο Wayback Machine.
- ↑ «Σπήλαιο Μελιδονίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Σπήλαιο Μελιδονίου
- ↑ Καστέλι Μυλοποτάμου
- ↑ 157,0 157,1 157,2 «Αρχαία πόλη Σύβριτος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 158,0 158,1 158,2 «Περιοχή Συβρίτου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Μύρινα, η. Μυκήναι (ή Σύβριτος); Η πόλη αυτή αναφέρεται από τον Πλίνιο. Η ύπαρξη της αμφισβητείται. Πρέπει όμως να πούμε εδώ ότι η Μύρινα της Λήμνου έχει σχέση έμμεση με την Κρήτη. Σύμφωνα με το μύθο η πόλη αυτή έχει πάρει το όνομά της από τη σύζυγο του βασιλιά του νησιού Θόαντα, ο οποίος ήταν αξιωματικός του Κρητικού βασιλιά Ραδάμανθυ. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Λύκτος έως Πολίχνα Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Όαξος. Αξός Μυλοποτάμου. […] Αξός. Δωρική πόλη της αρχαίας Κρήτης στο σημερινό νομό Ρεθύμνης, που ονομαζόταν στην αρχαιότητα και Οαξός, από τον Όαξο, εγγονό του Μίνωα. Ήταν πόλη πλόυσια και υπήρχε ως τη βυζαντινή εποχή, από την οποία σώζονται εννέα εκκλησίες. Η Αξός καταστράφηκε, κατά πολλές μαρτυρίες, από τους Βενετούς. Οι κάτοικοί της πήγαν τότε μερικά χιλιόμετρα ανατολικότερα και χτίσανε τα Ανώγεια, που λέγονταν τότε μερικά χιλιόμετρα ανατολικότερα και χτίσανε τα Ανώγεια, που λέγονταν τότε Αξοκά Ανώγεια ή Αξικά Ανώγεια ή Ξιγκανώγεια. Επίνειο της ήταν η Αστάλη που τοποθετείται στο σημερινό όρμο της βόρειας ακτής, το Μπαλί. Στη θέση της αρχαίας πόλης έχουν ανασκαφεί υστερομινωικά όστρακα και έχουν εντοπιστεί ερείπια κυκλώπειων τειχών. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως αρχαϊκά λείψανα και πολλαπλά πήλινα γυναικεία ειδώλια του λεγόμενου «δαιδαλικού ρυθμού». Μεταξύ των ευρημάτων αναφέρονται μια χάλκινη περικεφαλαία με ενδιαφέρουσα διακόσμηση, χάλκινες μίτρες του 7ου π.Χ. αιώνα, πολλές επιγραφές καθώς και ένα μαρμάρινο άγαλμα της θεάς Δήμητρας. Η Αξός υπήρχε την Υστερομινωική περίοδο, όπως δείχνουν τα όστρακα, που βρέθηκαν στα ερείπιά της. Σε χάλκινη μίτρα που βρέθηκε, εικονίζεται τρίπους παλαιού γεωμετρικού σχήματος. Πάνω από το λέβητα του τρίποδα αναφέρεται μορφή θεότητας με μακριά κόμη και οπλισμένη με ξίφος και ασπίδα. Τον τρίποδα πλαισιώνουν δύο λέοντες από αριστερά και από δεξιά. Τα νομίσματα της Αξού έφεραν από τη μια όψη στεφανωμένο κεφάλι του Απόλλωνα και από την άλλη τρίποδα. Άλλα είχαν κεφαλή της Αρτέμιδος ή του Δία στεφανωμένου και από την άλλη όψη τον τρίποδα και τα γράμματα: FΑΞΙΩΝ ή CΑΞΙΩΝ. Τον 7ο π.Χ. αιώνα κατά τον Ηρόδοτο, βασιλιάς της Αξού ήταν ο Ετέαρχος. Είναι ο μόνος βασιλιάς, που αναφέρεται, ύστερα από την κάθοδο των Δωριέων, οπότε οι ανώτατοι άρχοντες λεγόταν κόσμοι. Ο Ηρόδοτος, γράφοντας για τον αποικισμό της Κυρήνης από το Βάτο, αναφέρει : Ο βασιλιάς Ετέαρχος είχε θυγατέρα, τη Φρονίμη. Πέθανε όμως η μητέρα της και ο πατέρας της ξαναπαντρεύτηκε. Η μητρυιά μισούσε τη Φρονίμη και επέβαλε στον πατέρα της να την εξαφανίσει. Στην Αξό βρισκόταν φιλοξενούμενός του ο Θεμίσων, έμπορος από τη Θήρα, και τον ανάγκασε να υποσχεθεί με όρκο, ότι θα κάμει, ό,τι του ζητήσει. Όταν ο Θεμίσων έφυγε για τη Θήρα του παρέδωσε την κόρη του, με την παραγγελία να τη ρίψει στη θάλασσα. Ο Θεμίσων αγανάκτησε, αλλά έπρεπε να τηρήσει τον όρκο του και έδεσε την κόρη με σκοινί και την έριξε στη θάλασσα. Έτσι ετήρησε τον όρκο του. Έπειτα τράβηξε την κόρη έξω. Έτσι ήταν εντάξει και με τον όρκο του και με τη συνείδησή του. […] Στη Θήρα την πήρε ένας πλούσιος, ο Πολύμνητος, και γέννησε ένα παιδί τραυλό, το Βάττο. Ο Βάττος με προτροπή του Απόλλωνα, τον οποίο ελάτρευαν στην Αξό, πήγε στην Κυρήνη με τους Θηραίους και ίδρυσε την αποικία το 631 π.Χ.. […] Κατά τον Ξενίωνα και το Φιλοσθένη, η Αξός, πήρε το όνομα από τον Όαξο ή Νάξο ή Αξό, γιο της θυγατέρας του Μίνωα Ακακαλλίδας και του Απόλλωνα. Τη Ακακαλλίδι συνελθείν φησί τον Ερμήν και τον Απόλλωνα. Και εκ μεν Απόλλωνος γενέσθαι Νάξον, εκ δε Ερμού Κύδωνα, αφ΄ού η πόλις Κυδωνία καλείται. Την ετυμολογία που αναφέρει ο Στ. Βυζάντιος, ότι το όνομα οφείλεται στην αρχαία κρητική λέξη άξος = απόκρημνος βράχος, αγμός, δικαιώνει η απόκρημνη τοποθεσία που ήταν κτισμένη η πόλης. Από τα ερείπιά της αξιολογότερα είναι τα λείψανα ναού της Αφροδίτης. Ανατολικά του χωριού, στο δρόμο προς το Ηράκλειο σώζονται υπολείμματα τείχους, γνωστού με την ονομασία «Το τειχιό τσ’Αξός», το οποίο πιστεύεται ότι είναι μέρος του υδραγωγείου που μετέφερε το νερό της πηγής Σκαφίδια στη δεξαμενή της Αξού. Πιθανότατα το υδραγωγείο ήταν κτίσμα των Beνετών και για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν υλικά από αρχαία κτίρια. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Λύκτος έως Πολίχνα Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Ολόπυξος, η. Πόλη της αρχαίας Κρήτης. Πολλοί υποστηρίζουν ότι βρισκόταν στη θέση του σημερινού χωριού Ροτάσι Μονοφατσίου. Άλλοι την τοποθετούν στο Αμάρι, κοντά στο χωριό Πατσός, θεωρώντας ότι οι δύο τελευταίες συλλαβές της ονομασίας της έδωσαν παραφθαρμένα το όνομα στο χωριό (Πυξός-Πατσός). […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Λύκτος έως Πολίχνα Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Όριον. «Το Όριον είναι τόπος της Κρήτης και αυτοί πού το κατοικούν λέγονται Όριοι» (Στ.Βυζ.) […] Όριοι ή Όρειοι ή Όριον. Κοινόν των ορείων κατοίκων των πόλεων Λισός, Ποικιλασός ή Ποικιλάσιον, Ύρτακος ή Υρτακίνα, Έλυρος και Τάρρας, του νοτίου τμήματος της επαρχίας Σελίνου νομού Χανίων, της Ελληνιστικής εποχής.[…] Πιθανολογούν ότι ήταν πόλη, μια από εκείνες που αποχώρησαν από τη συμμαχία με την Κνωσό.[…] Η πόλη μετονομάστηκε στα νεώτερα χρόνια, σε Άγριον και ήταν, στη βυζαντινή περίοδο, έδρα επισκοπής. Το τοπωνύμιο Άγριον ή Άριον, αναφέρεται για πρώτη φορά, από τον Άγιο Ιωάννη τον Ξένο στη διαθήκη του το 1027 μ.Χ..... κατέλαβα έτερον τόπον, τον καλούμενον Άριον.... τόπος καλός και εύχρηστος πλησίον του χωρίου Πηγής. Αιτήσας τους οικήτορας του αυτού χωρίου ανήγειρα ναόν, τον λεγόμενον Άγιον Γεώργιον Οψαροπιάστην... Η επισκοπή του Αγρίου ή Αρίου, ήταν στο σημερινό ερειπωμένο μετόχι Βιράν Επισκοπή Ρεθύμνης. Προσωπικά πιστεύω ότι το Όριον που αναφέρει ο Στ. Βυζάντιος δεν ήταν πόλη, αλλά η περιοχή των Ορίων στο Σέλινο, αφού μάλιστα ο λεξικογράφος την αναφέρει ως τόπο. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Λύκτος έως Πολίχνα Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Αρχαία Πάνορμος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Πάνορμος, η. Η πόλη ήταν στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό Πάνορμο, ανάμεσα σε δύο όρμους, 20 χιλ. από το Ηράκλειο. Ήταν επίνειο της αρχαίας Ελεύθερνας. Ο Πλίνιος την τοποθετεί ανάμεσα στο Ρέθυμνο και το Κύταιον (σημερινό Παλαίκαστρο Ρογδιάς). Η περιοχή πρωτοκατοικήθηκε στα μινωικά χρόνια, όπως έδειξαν ευρήματα από τη θέση Κουτρουλή. Νομίσματα που βρέθηκαν στην περιοχή και απεικονίζουν στη μια πλευρά το κεφάλι θεάς και στην άλλη ένα φοίνικα με τα γράμματα Π/Α, αποδίδονται στην αρχαία Πάνορμο. Η πόλη Πάνορμος είχε διάρκεια ζωής από τα ρωμαϊκά χρόνια (1ος αι. π.Χ.) μέχρι τον 9ο αι. μ.Χ. Κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο αποτέλεσε έδρα της επισκοπής Μυλοποτάμου. Στη βενετοκρατία οι περιηγητές αναφέρουν το Καστέλι Μυλοποτάμου στη θέση του σημερινού χωριού πάνω από το λιμάνι, όπου και διακρίνονται ερείπια. Καστέλι ονομαζόταν το χωριό μέχρι τις αρχές του αιώνα μας. Το φρούριο αυτό του Μυλοποτάμου, που έκτισε ο Γενοβέζος αρχιπειρατής Ενρίκο Πεσκατόρε και διατήρησαν οι Βενετοί αναφέρεται από το 1212. Είχε σχήμα αυγού από Βορρά προς Νότο με δύο πύλες από τη θάλασσα και τη νότια άκρη και 7 πύργους, κτισμένο στην απότομη ακτή. Το 1583 το κατέστρεψε ο Μπαρμπαρόσα. Από το Πάνορμο καταγόταν ο Αγαθόπους, ένας από τους Δέκα Μάρτυρες, που μαρτύρησαν στη Γόρτυνα το 250. Την άποψη του Στ. Αλεξίου, ότι η Πάνορμος ήταν ο κόλπος της Αγίας Πελαγίας Μαλεβυζίου, στη θέση της αρχαίας πόλης Απολλωνίας, και ότι δεν ήταν πόλη, θεωρώ εσφαλμένη. Ο Στ. Αλεξίου σχολιάζει στο βιβλίο «ΤΟ ΜΑΛΕΒΙΖΙ», τη λέξη «το Πάνορμον» και όχι την πόλη «η Πάνορμος», θεωρώντας ότι το σημερινό Πάνορμος προέρχεται από τη λέξη «Πάναρμος» η οποία χαρακτηρίζει την έχουσα αρμούς (κορυφές οροσειρών). Και από αυτή τη λέξη να προέρχεται η ονομασία της Πανόρμου, δικαιολογείται από τη μορφολογία της περιοχής η πόλη να ονομαζόταν Πάναρμος και αργότερα Πάνορμος. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Λύκτος έως Πολίχνα Αρχειοθετήθηκε 2019-05-21 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος στην περιοχή Πέρα Γαληνών Σισών. Καθορισμός Ζωνών Προστασίας Α και Β». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός Χώρος περιοχής "Πέρα Γαληνοί" Σεισών Ρεθύμνης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Μινωϊκός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος Πρέβελης (Νέα Μονή Πρέβελη). Καθορισμός Ζωνών Προστασίας Α και Β». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 169,0 169,1 Μονή Πρέβελης - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2013-05-20 στο Wayback Machine. και Μονή Πρέβελης - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.
- ↑ 170,0 170,1 Μουσείο Μονής Πρέβελης - Περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2013-05-22 στο Wayback Machine. και Μουσείο Μονής Πρέβελης - Πληροφορίες Αρχειοθετήθηκε 2015-10-12 στο Wayback Machine.
- ↑ «Αρχαιολογικός χώρος Πρέβελης (Παλαιά Μονή Πρέβελη). Καθορισμός Ζωνών Προστασίας Α και Β». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Σάτρα. […] «Η Σάτρα είναι πόλη της Κρήτης, η μετονομασθείσα Ελευθερνα, ο πολίτης λέγεται Σατραίος» (Στ.Βυζ.). ΒΔ του σημερινού χωριού Πρινές Μυλοποτάμου (βλ.Ελεύθερνα). […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Σάωρος. Ελευθεραί,… έστι και Κρήτης από Ελευθήρος ενός των Κουρητών, η τις και Σάωρος εκαλείτο από Σαώρης νύμφης… (Στεφ. Βυζ.). Πιθανώς η Ελεύθερνα. (βλ. Ελεύθερνα). […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Σιπιλήν, η. Μεταξύ Ελεύθερνας και Κυδωνίας. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Σισαία. Βρίσκεται στο χωριό Σίσες Μυλοποτάμου, στο 47ο χιλ. Ρεθύμνου-Ηρακλείου. […] Αναφέρεται στον Barozzi και στον Καστροφύλακα. Το 1965 κατά την εκτέλεση έργων προς Β του χωριού Σίσες, βρέθηκε μια κυλινδρική στήλη ύψους 0,64 και διαμέτρου 0,45 μ. που χρησίμευε σαν βωμός ή οροθέσιο της περιοχής. Επάνω στην κυλινδρική επιφάνεια της είναι χαραγμένη με γράμματα του 2ου ή των αρχών του 1ου π.Χ. αιώνα η λέξη ΣΙΣΑΙΩΝ. Η στήλη αυτή με το όνομα Σισαίων, τα νομίσματα που έχουν βρεθεί σε τάφους, τα ερείπια που φαίνονται στο χώρο δείχνουν ότι στο μέρος αυτό υπήρχε αρχαία πόλη με το όνομα Σίσα ή Σίσαι και οι κάτοικοι Σισαίοι, αν και δεν αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς. Το όνομα είναι μινωικό και διασώθηκε ακέραιο στο πέρασμα των αιώνων στο σημερινό χωριό Σίσες. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Περιοχή Σεισών». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Ρωμαϊκό φρούριο στη θέση "Σαντίρι"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ 178,0 178,1 178,2 «Αρχαία πόλη Σουλία. Καθορισμός Ζώνης Προστασίας Β». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Σουλήνα. Η Σουλία. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Σουλία, η. Αγία Γαλήνη Αγ. Βασιλείου. Πόλη της Κρήτης της Ρωμαϊκής περιόδου, στη θέση του σημερινού οικισμού Αγία Γαλήνη ή Άγιος Γαλήνης, επαρχίας Αγ. Βασιλείου, νομού Ρεθύμνης. Αναφέρονται και οι δύο τύποι του ονόματος στους Σταδιασμούς της Μεγάλης θαλάσσης (324): από Ματάλης (Μάταλα) εις Σουλίαν στάδιοι ξε’(=65) ακρωτήριόν εστιν ανέχον προς μεσημβρίαν. Λιμήν εστι. καλόν ύδωρ έχει. Και (325): από Σουλήνας εις Ψυχέα (το σημερινό ακρωτήρια Μέλισσα δυτικότερα,) στάδιοι ιβ΄(12). […] Ήταν επίνειο της Συβρίτου (θρόνος Αμαρίου), απ’όπου πηγάζει ο ποταμός Πλατύς ο αρχαίος Ηλέκτρας, που χύνεται στον όρμο της Αγ.Γαλήνης. Στις εκβολές του ήταν ναός της Αρτέμιδος, όπου άνθισε η λατρεία της. Κατά μήκος της παραλίας, στη δεξιά όχθη του χειμάρρου, κολόνες και άλλα λείψανα ιερού βρέθηκαν εκεί.. Εκείνο το ιερό ήταν, χωρίς αμφιβολία, ιερό της Αρτέμιδος. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Πολυρρηνία έως Στρήνος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Κλασικός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Σύβριτα. Θρόνος Αμαρίου. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Σύβριτα έως Ώλερος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ […]«Σύβριτος. Θρόνος Αμαρίου. […] Σύβριτα ή Συβρίτα ή Σίβυρτος ή Σούβριτος ή Σούβριτα και Σύβριτος, η. Πόλη της Κρήτης, στα νότια της Ελεύθερνας και της Ρίθυμνας. Βρισκόταν στην κεντρική οδό που ένωνε τη βόρεια ακτή με την πεδιάδα της Μεσαράς και τη νότια ακτή. Ιδρύθηκε κατά τους ύστερους μινωικούς χρόνους και άκμασε από τους ύστερους κλασικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Ήταν μια από τις πρώτες κρητικές πόλεις που έκοψαν νομίσματα, με τη μορφή του Διονύσου, που κρατούσε στο ένα χέρι ένα κάνθαρο και από το άλλο το θύρσο, μια ράβδο με φύλλα αμπελιού, έμβλημα του Διονύσου. Από την άλλη όψη τη λέξη ΣΙΒΡΙΤΙΩΝ και τον Ερμή. Άλλα είχαν το κεφάλι του Δία στεφανωμένο με δάφνη, άλλα κεφαλή αίγας και σταφύλι, άλλα τρίαινα και δελφίνι, άλλα τη μορφή του Απόλλωνα κλπ. Ο Σβορώνος αναφέρει 15 είδη. Τα ερείπια της Συβρίτας αναγνωρίζονται κοντά στο χωριό Θρόνος όπου βρέθηκαν τμήματα ακρόπολης, ερείπια οικιών με μωσαϊκά, αγγεία, ειδώλια και μεταλλικά σκεύη. Το νεκροταφείο αποκαλύφθηκε στα νοτιοδυτικά του χωριού. Ήταν σε θαυμάσια θέση πάνω σε λόφο, σε αλλεπάλληλα επίπεδα από όπου έβλεπαν ολόκληρη την κοιλάδα του Αμαρίου και την κοιλάδα του Βενί. Το λιμάνι της ήταν στην αρχαία Σουλία, σημερινή Αγία Γαλήνη. Η Σύβριτος συμμετείχε στη συμφωνία των Κρητικών πόλεων με τον Ευμένη Β’ της Περγάμου, και με την Τεώ της Ιωνίας για τη χρήση του ιερού του Διονύσου ως ασύλου. Την αναφέρει ο Σκύλαξ, Ελεύθερνα προς βορέαν. Νότον δε Σύβριτα. (Περίπλους XLVII). Ο Πτολεμαίος Σούβριτα. (Γεωγραφική Υφήγησις, ΙΙΙ, 15, 7). Ο Ιεροκλής Σύβριτος (Συνέκδημος 650, 7). Η Σύβριτος διατηρήθηκε και τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο ακόμη και τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας. Ως φαίνεται καταστράφηκε από τους Άραβες και δεν αναφέρεται στο Τακτικόν 3 Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου το 980. Ήταν έδρα επισκοπής και αναφέρεται στο Τακτικόν Λέοντος του Γ’ και Κωνσταντίνου του Ε’ (731-46). […] «Η Σίβυρτος είναι πόλη της Κρήτης, το εθνικό Σιβύρτιος, όπως αναφέρει ο Πολύβιος» (Στ.Βυζ.). […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Σύβριτα έως Ώλερος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ 184,0 184,1 Νίκος Μ. Γιγουρτάκης, «Βυζαντινές οχυρώσεις στην Κρήτη, Β\βυζαντινή περίοδος»[νεκρός σύνδεσμος], σελ. 100-103 & 227-228.
- ↑ […]«Τρίποδος. Διοδ. Σικελιώτης «Διότι λένε πως ο Πλούτων γεννήθηκε στο Τριπόδω της Κρήτης από τη Δήμητρα και τον Ιάσονα». […] Ο Ησίοδος (Θεογονία 969), αναφέρει ότι η Δήμητρα συνευρέθει με τον Ιάσονα σε ένα χωράφι, τρεις φορές οργωμένο, ένι τριπόλω Κρήτης εν πίονι δήμω. Σήμερα το όνομα αυτό σώζεται στο χωριό Τριπόδω, στις Μαργαρίτες Μυλοποτάμου, όπου στις τελευταίες ανασκαφές βρέθηκαν αξιόλογα αντικέιμενα. Το ότι έχε παρερμηνευτεί το χωρίο του Ησίοδου και ότι δεν υπάρχει τέτοια αρχαία πόλη, μάλλον είναι λάθος. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Σύβριτα έως Ώλερος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Συγκρότημα οικιών της οικογενειας Τσουδερού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Το συγκρότημα οικιών της οικογένειας των Τσουδερών στο χωριό Σπήλι Επαρχίας Αγ. Βασιλείου Ν. Ρεθύμνης αποτελεί χαρακτηριστικό κτηριακό σύνολο, οργανωμένο σε κλειστό σχήμα γύρω από μία ορθογώνια αυλή, που κτίστηκε μεταξύ των ετών 1847 και 1866. Αποτελείται από μια διώροφη κατοικία και πολλούς βοηθητικούς χώρους (σταύλο, αποθήκες, κατοικία επιστατών κλπ.) και παρουσιάζει σημαντικό ιστορικό ενδιαφέρον για ολόκληρη την περιοχή, γιατί συνδέεται με την οικογένεια των Τσουδερών, συνέχεια της βυζαντινής οικογένειας των Καλλέργηδων, που διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην ιστορία της Κρήτης.» ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1236/30318/29-4-1982 - ΦΕΚ 320/Β/2-6-1982 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine..
- ↑ […]«Φαλάννα(ι). Βένι Αμαρίου; Η Φάλαννα αναφέρεται και στον πίνακα των Θεωροδόκων της Δελφικής Επιγραφής. Αναφέρεται επίσης σε κατάλογο των Εκατό αρχαίων πόλεων της Κρήτης: Phalana, da quale e Phalenide peripaticio. (=Φάλαννα από την οποία είναι Φαλενίδης ο περιπατητικός). Η Φάλαννα θεωρήθηκε αποικία της ομώνυμης αχαϊκής πόλης της Θεσσαλίας. Ο Σβορώνος αναφέρει νόμισμα με κεφαλή της Ήρας στεφανωμένη και πίσω δύο ιχθύες και ανάμεσα τους ένα ζώο. Αυτό σημαίνει ότι ήταν πόλη ελεύθερη και ανεξάρτητη. […] Ο Στ. Βυζάντιος αναφέρει και τη Φάλαννα της Κρήτης, από την οποία κατάγεται ο Φανιάδης ο περιπατητικός, ο πολίτης λέγεται Φαλανναίος και Φαλανναία το θηλυκό. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Σύβριτα έως Ώλερος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Κλασικό ιερό, οικοδομήματα και αγροικία». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Φαλάνναια. Πιθανόν στο χωριό, Βένι Αμαρίου. Φαλανναία. Πόλη της αρχαίας Κρήτης. Πολλοί την ταυτίζουν με την πόλη Φάλαννα, της οποίας σώζονται ασημένια νομίσματα. Πιστεύεται ότι πρόκειται για το εθνικό θηλυκό Φαλανναία. […] «Η Φαλάνναια είναι πόλη της Κρήτης, ο πολίτης λέγεται Φαλανναιεύς, όπως του Ήραια Ηραιεύς» (Στ.Βυζ.). […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Σύβριτα έως Ώλερος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Περιοχή Πλακιά (αρχαία πόλη Φοίνιξ Λάμπων)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ «Αρχαιολογικός Χώρος Φοινικιάς - Σούδα – Βουκελάρης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Φοίνιξ Λαμπαίων. Πλακιάς Αγίου Βασιλείου; Παράλιος αρχαίος οικισμός στα νότια παράλια της Κρήτης. Αναφέρεται από το Στράβωνα (Χ,475):Φοίνικας των Λαμπαίων, που πιστεύεται ότι ήταν στην περιοχή του παράλιου σημερινού οικισμού Πλακιάς, επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου. Ο χαρακτηρισμός των Λαμπαίων έγινε, προφανώς, για διάκριση από τον Φοίνικα των Σφακίων, γιατί ανήκε στους Λαμπαίους, τους κατοίκους της Λάμπης ή Λάππας της αρχαίας πόλης Λάππα, που ήταν στη θέση της σημερινής Αργυρούπολης. […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Σύβριτα έως Ώλερος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
- ↑ «Για την αποτελεσματικότερη προστασία και ανάδειξη του σημαντικότατου Αρχαιολογικού Χώρου στην περιοχή "Φοινικιάς - Σούδα - Βουκελάρης" και της φυσιογνωμίας του, καθορίζονται στο σύνολο της ελεγχόμενης από πλευράς αρχαιολογικού νόμου περιοχής (όπου περιλαμβάνονται ορατά λείψανα ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής, πιθανώς ταυτιζόμενα στη μεν περιοχή "Σούδα" με την ελληνορωμαϊκή πόλη "Απολλωνία" στη δε περιοχή "Φοινικιάς" με την ελληνορωμαϊκή πόλη "Φοίνιξ" ζώνες προστασίας Α και Β.» ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ25/65157/2863/21-12-1993 - ΦΕΚ 78/Β/7-2-1994 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.
- ↑ «Μινωϊκός οικισμός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ […]«Ψυχίον, το. Ακρωτήριο Μέλισσα Αγ. Βασιλείου. […] «Το Ψυχίον είναι τόπος της Κρήτης στον οποίο υπάρχει ομώνυμος πόλη, το εθνικό Ψυχιεύς» (Στ.Βυζ.) […]». Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Σύβριτα έως Ώλερος Αρχειοθετήθηκε 2013-08-19 στο Wayback Machine. και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας Κρήτης Αρχειοθετήθηκε 2010-08-23 στο Wayback Machine.
