Μετάβαση στο περιεχόμενο

Σπήλι Ρεθύμνης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Σπήλι Ρεθύμνου)

Συντεταγμένες: 35°13′8.00″N 24°32′10.00″E / 35.2188889°N 24.5361111°E / 35.2188889; 24.5361111

Σπήλι
Σπήλι is located in Greece
Σπήλι
Σπήλι
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΚρήτης
Περιφερειακή ΕνότηταΡεθύμνης
Δημοτική ΕνότηταΛάμπης
Γεωγραφία
ΝομόςΡεθύμνης
Υψόμετρο430 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος578
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας740 53
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Το Σπήλι (επίσημο: Σπήλιον) είναι ορεινό παραδοσιακό χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας, καθώς και έδρα του Δήμου Αγίου Βασιλείου και της τέως ομώνυμης επαρχίας. Αποτελεί επίσης την έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων καθώς και του συλλόγου Επιστημόνων Δήμου Λάμπης (ΣΕΔΗΛ, ιδρύθηκε το 2004).[1] Βρίσκεται επί της οδού Ρεθύμνης - Αγίας Γαλήνης και απέχει 25 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο.

Οι 25 κεφαλές λέοντος απ' όπου ρέει νερό από τις πηγές. Κεντρική πλατεία Σπηλίου

Γεωγραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Σπήλι είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στο κέντρο σχεδόν του νομού σε δυτική πλαγιά του βουνού Κέδρου (νοτιοδυτική προέκταση του Ψηλορείτη), σε υψόμετρο 430 μέτρων, που τροφοδοτεί με τις πηγές του το χωριό με τρεχούμενα νερά.[2] Στην πλατεία του χωριού βρίσκονται ψηλά αιωνόβια πλατάνια καθώς και μία κρήνη με 25 λεοντοκέφαλες βρύσες, από τα στόματα των οποίων ρέει νερό.

Ονομασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
 Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 04/01/2023)

Για το όνομα της κοινότητας ο Ρεθεμνιώτης δάσκαλος Εμμ. Λαμπρινάκης αναφέρει στη Γεωγραφία του ότι το Σπήλι είναι «κώμη κατάρρυτος επί λεκανοπεδίου καταφύτου εξ ελαιώνων, υπό τους πρόποδες του βουνού Βορίζει (sic), διακλαδώσεως του Κεδρίου όρους, ου ένεκα η κωμόπολις παρουσιάζει θέαν σπηλαιώδη, όθεν και το όνομα». Και η άποψη αυτή παραμένει και σήμερα κυριαρχούσα, ότι, δηλαδή, η ονομασία του χωριού οφείλεται στην εικόνα του, μάλλον, από μακριά, που μοιάζει σαν να κλείνεται προστατευτικά μέσα στην αγκαλιά του κάθετα υπερκείμενου όρους Βορίζη, που δίνεται έτσι μια μεγαλοπρεπής σπηλαιώδης εικόνα, αλλά οφείλεται, πιθανόν, και στα σπήλαια στη γύρω του Σπηλίου περιοχή που αφθονούν χαρακτηριστικά (Σχίσμα, Κοντολιού το Σπηλιάρι, Ανεμόσπηλιος, Πλαγιάδας Σπήλιος, Κόκκινο Σπηλιάρι κ.ά.).

Η ονοματολογία της κώμης απαντά με εξαιρετικά σημαντικές αποκλίσεις σε όλες τις γνωστές απογραφές από το 1577 (Fr. Barozzi) μέχρι σήμερα [Spili Epodhes (=Πόδε Σπήλι) και Spili Pera (=Πέρα Σπήλι) (Barozzi 1577), Spilli (Κ172) και Peraspilli (Κ176) και Spilli di Muazzo (Κ174) (Καστροφύλακας 1583), Spili Sanguinosi και Spili di Mudazzo (Βασιλικάτα 1630), Ispili (τούρκικη 1659), Speli (Αιγυπτιακή 1834), Σπήλι (1881), Σπήλιον (1940)][3]

Δείτε: Κοινότητα Σπηλίου

Ιστορικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα του προέρχεται από τις πολλές σπηλαιώδεις κοιλότητες και μικρά σπήλαια που βρίσκονται στο βουνό Βορίζη στο οποίο υπάρχουν ίχνη αρχαίων μονοπατιών. Η εκκλησία του χωριού που αποτελεί και τον καθεδρικό μητροπολιτικό ναό είναι αφιερωμένη στον Απόστολο Παύλο.

Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες, το Σπήλι φαίνεται να υπήρχε ως οικισμός ήδη από την β' βυζαντινή περιόδο.[4] Το 1577, σε έρευνα του βενετού Barozzi ο οικισμός αναφέρεται ως χωρισμένος σε δύο περιοχές, το Σπήλι επώδες και το Σπήλι πέρα.[5][6] Σύμφωνα με τα στοιχεία οθωμανικού κτηματολόγιου που συντάχτηκε λίγο μετά το 1670, εκείνη την περίοδο το Σπήλι διέθετε 62 ιδιοκτήτες.[7]

Το 1879 υπήχθη στον δήμο Κοξαρέ της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου[8] και αργότερα απετέλεσε πρωτεύουσα του δήμου Λάμπης καθώς και της επαρχίας του Αγίου Βασιλείου[9] ενώ κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1889, οι εξεγερμένοι πυρπόλησαν το ειρηνοδικείο και το συμβολαιογραφείο του χωριού.[10] Το 1899 λειτούργησε για πρώτη φορά διτάξιο δημοτικό σχολείο. Πρώτος πρόεδρος της τοπικής κοινότητας ορίστηκε το 1926, ο Νικόλαος Λουλουδάκης.[11]

Τον Μάιο του 1941, τέσσερις κάτοικοι του Σπηλίου σκοτώθηκαν κατά τη μάχη της Κρήτης.[12] Στην Κατοχή, κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ[13] και της ΕΟΡ[14] (παρακλάδι της ΕΟΚ στο νομό Ρεθύμνης).

Στο Σπήλι γεννήθηκαν ο σημαντικός λυράρης και δάσκαλος της κρητικής μουσικής Θανάσης Σκορδαλός,[15][16] ο επίσης λυράρης Γιώργης Καλογρίδης[17], ο μουσικός Μπάμπης Πραματευτάκης[18] και ο αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού και αντιστασιακός Γεώργιος Αρετάκης.[19]

Αξιοθέατα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο χωριό υπάρχουν αρκετά αρχοντικά καθώς και παλιές εκκλησίες οι οποίες είναι διακοσμημένες με τοιχογραφίες. Σημαντικότερες εξ αυτών που αποτελούν αξιοθέατα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και των Αγίων Θεοδώρων.

Απογραφές πληθυσμού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απογραφή 1881 1900 1913 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 602[20] 753[21] 757[22] 823[23] 826[24] 765 723 789 657 ; 642 564[25]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ http://www.interkriti.org/lampi/grtext.htm
  2. ↑ http://www.holiday.gr/gr/place6.php?place_id=1455
  3. ↑ Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, Τοπωνυμικό της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου (και από 1/1/2011 Δήμου Αγίου Βασιλείου Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου), τ. Ε΄, στη σειρά των "Πρακτικών" του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την Επαρχία Αγίου Βασιλείου, Ρέθυμνο 2011, σελ.597.
  4. ↑ Ειρήνη Μπριλλάκη - Καβακοπούλου, Τοπωνύμια περιοχής Σπηλίου Ρεθύμνου Κρήτης στο συλλογικό Τα Κρητικά τοπωνύμια - Διήμερο Επιστημονικό Συνέδριο, Ρέθυμνο 6-7 Νοεμβρίου 1998, Πρακτικά, τόμος Α', Ιστορική - Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 2000, σελ. 463.
  5. ↑ Μαρίνος Σαρηγιάννης, Ο ναχιγές Αγίου Βασιλείου μετά την οθωμανική κατάκτηση στο συλλογικό Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η επαρχία Αγίου Βασιλείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: Περιβάλλον - Αρχαιολογία - Ιστορία - Κοινωνία (Σπήλι - Πλακιάς 19-23 Οκτωβρίου 2008), Ρέθυμνο 2014, τ. Γ1: Τουρκοκρατία - Νεότεροι Χρόνοι, σελ 15.
  6. ↑ Μπριλλάκη - Καβακοπούλου, 2000, σελ. 460.
  7. ↑ Ευαγγελία Μπαλτά, Μουσταφά Ογκούζ (επιμ.), Το Οθωμανικό Κτηματολόγιο του Ρεθύμνου. Tapu-Tahrir 822, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών (ΕΙΕ) - 98, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2007, σελ. 41.
  8. ↑ Οι πρώτοι δήμοι της Κρήτης το 1879, ένθετο εφημερίδας «Πατρίς» Ηρακλείου, 27 Σεπτεμβρίου 2010, σελ 17.
  9. ↑ Ιωάννης Ν. Λανδράκις, Γεωγραφία της ελληνικής μεγαλονήσου Κρήτης φυσική και πολιτική, Χανιά 1900, σελ 34.
  10. ↑ Γιάννης Γρυντάκης, Ο Άγιος Βασίλειος στην επανάσταση του 1889, στο συλλογικό Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η επαρχία Αγίου Βασιλείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα: Περιβάλλον - Αρχαιολογία - Ιστορία - Κοινωνία (Σπήλι - Πλακιάς 19-23 Οκτωβρίου 2008), Ρέθυμνο 2014, τ. Γ1: Τουρκοκρατία - Νεότεροι Χρόνοι, σελ. 78 - 79.
  11. ↑ «Η Ιστορία του τόπου μας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2014. 
  12. ↑ Παλμογράφος: "Η λαϊκή συμμετοχή στη Μάχη της Κρήτης" - Ομιλία της Ξένης Δ. Μπαλωτή.
  13. ↑ Πατρίς: «Πόθος λευτεριάς»
  14. ↑ Εφημερίδα Κρητική Επιθεώρησις, 6 Ιανουαρίου 1945, σελ 2.
  15. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2011. 
  16. ↑ Εγκυκλοπαίδεια Κρήτη. Το Αφιέρωμα, εκδόσεις Αρσινόη, χ.χ. , τόμος 8ος, σελ. 324.
  17. ↑ Λευτέρη Κ. Κρυοβρυσανάκη, Κρητικός Πανδέκτης, εκδόσεις Χαλκιαδάκη, Ρέθυμνο 1989, σελ. 139.
  18. ↑ Μπριλλάκη - Καβακοπούλου, 2000, σελ. 464.
  19. ↑ Νίκου Μαν, Περακάκη, Οι δροσουλίτες, Αθήνα 1976, σελ 122.
  20. ↑ Ανάμεσά τους συγκαταλέγονταν και 54 Τουρκοκρητικοί ( βλ. Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία, τόμος Β', σελ 131, Ένθετο εφημερίδας Πατρίς, Φεβρουάριος 2008, σελ 113 ).
  21. ↑ Ανάμεσά τους συγκαταλέγονταν και 2 Τουρκοκρητικοί ( βλ. Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία, τόμος Β', σελ 131, Ένθετο εφημερίδας Πατρίς, Φεβρουάριος 2008, σελ 166 ).
  22. ↑ Βασίλειον της Ελλάδος, Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, Απαρίθμησις των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913, σελ 87.
  23. ↑ Στον πληθυσμό περιλαμβάνονται και οι κάτοικοι του γειτονικού οικισμού των Δαριβιανών ( βλ. Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τόμος 22, σελ 699 ).
  24. ↑ Βασίλειον της Ελλάδος, Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940, Αθήναι 1946, σελ 45
  25. ↑ Αλματώδης η αύξηση του πληθυσμού στα προάστια του Ρεθύμνου

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Larousse - Britannica, τόμος 55, σελ. 94.
  • Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τόμος 22, σελ. 699.
  • Συλλογικό έργο, Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία, τόμος Β', Ένθετο εφημερίδας Πατρίς, Φεβρουάριος 2008.
  • Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Τοπωνυμικό της Επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου (και από 1/1/2011 Δήμου Αγίου Βασιλείου Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου),Ε΄ τόμος στη σειρά των Πρακτικών τού Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την επαρχία Αγίου Βασιλείου (Πλακιάς 2008), Ρέθυμνο 2011.
  • Χωριά της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου και από 1/1/2011 Δήμου Αγίου Βασιλείου Περιφέρειας Κρήτης (συλλογική εργασία), στη σειρά των «Πρακτικών» τού Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου: «Η επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου από την αρχαιότητα έως σήμερα» (Πλακιάς- Φθινόπωρο 2008), τ. Δ΄, Ρέθυμνο 2011.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σπήλι_Ρεθύμνης&oldid=10627369"