Πείρος
| Πείρος | |
|---|---|
 | |
| Πηγές | Ερύμανθος |
| Εκβολές | Πατραϊκός κόλπος |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Μήκος | 42,6 χλμ. |
| Λεκάνη απορροής | 578 km² |
| Παραπόταμοι | Παραπείρος, Τρανολάγκαδο, Πουρναρολάγκαδο, Σερδινή, Παλιουρολάγκαδο και Βορίλας ποταμός |
| wikidata () | |
Ο Πείρος είναι ποταμός της Αχαΐας που πηγάζει από τον Ερύμανθο και εκβάλλει στον Πατραϊκό κόλπο[1][2]. Το μήκος του ανέρχεται σε 42,6 χιλιόμετρα[3], στοιχείο που τον καθιστά μεγαλύτερο σε μήκος ποταμό της Αχαΐας και έναν από τους μεγαλύτερους γενικότερα της βόρειας Πελοποννήσου. Η επιφάνεια της λεκάνης απορροής του καλύπτει έκταση 578 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι πηγές της κύριας ροής του βρίσκονται στα βόρεια-βορειοανατολικά του Ερυμάνθου, κοντά στην περιοχή του χωριού Λακκώματα. Κατά κανόνα, στην αρχική πορεία του, ο ποταμός είναι στενός, βαθύς σε αρκετά σημεία του, καθώς και πολύ ορμητικός, ενώ σταδιακά από την περιοχή της Βαλμαντούρας και χαμηλότερα και ιδιαίτερα από τον Πρέβεδο και έπειτα που το έδαφος είναι πεδινό, μεγαλώνει η κοίτη του και παράλληλα γίνεται πιο ρηχός και λιγότερο ορμητικός[4]. Εκβάλλει στον Πατραϊκό κόλπο και συγκεκριμένα στην παραλία του Γιαλού Αλισσού στη Δημοτική Ενότητα Δύμης του Δήμου Δυτικής Αχαΐας. Οι εκβολές του αποτελούν επίσης το φυσικό γεωγραφικό σύνορο μεταξύ του Αλισσού και της Κάτω Αχαΐας.
Στο πιο μεγάλο μέρος της διαδρομής του ως επί το πλείστον φύονται πλατάνια στις όχθες του. Το ποτάμι έχει ψάρια, χέλια αλλά κι αγριοπούλια, πάπιες και χήνες[4], με τα κάποια από αυτά βέβαια παλαιότερα να είναι πιο διαδεδομένα συγκριτικά με σήμερα.
Παραπόταμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο μεγαλύτερος παραπόταμος του είναι ο Παραπείρος (Τυθεύς/Τευθέας)[4], που πηγάζει από τον Ερύμανθο, στην περιοχή της Τριταίας, κοντά στα χωριά Αλεποχώρι και Σπαρτιά.
Άλλοι σημαντικοί παραπόταμοι είναι: Η Σερδινή που οι κύριες πηγές τις βρίσκονται στο βουνό Πεζούλισες κοντά στο χωριό Φλόκα, στην χαμηλή οροσειρά της νότιας και ανατολικής Μόβρης και την βόρεια περιοχή του όρους Σκόλλις, ενώ χύνεται στον Πείρο λίγο πριν τις εκβολές του. Επίσης, ο Βορίλας (ή Μέγας Μελάς) που ενώνεται με τον Πείρο στην Βαλμαντούρα και έχει δύο κύριες πηγές, η μία σε θέση στο σύμπλεγμα νότιων πρόβουνων του ορεινού όγκου του Παναχαϊκού κοντά στο χωριό Καταρράκτης και η άλλη στον Ερύμανθο κοντά στο χωριό Μπούγα.
Κάποιοι μικρότεροι χείμαρροι που εκβάλουν στον Πείρο είναι οι εξής[5]:
α) στο ορεινό τμήμα της λεκάνης του ποταμού: ο χείμαρρος Πόρος, το Κακό Λαγκάδι, το ρέμα της Λαχίδας, τα Δύο Λαγκάδια, ο χείμαρρος Πλάκα, το ρέμα του Ταξιάρχη, το ρέμα του Απιδία.
β) στο ημιορεινό και στο πεδινό τμήμα της λεκάνης του ποταμού: το Μισολάγκαδο, το Πουρναρολάγκαδο, το Τρανολάγκαδο.
γ) πλησιάζοντας προς τις εκβολές του ποταμού: το Παλιουρολάγκαδο.
Ονομασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υπάρχουν πολλές εκδοχές και παραδόσεις για την ονομασία του ποταμού. Κατά μια εκδοχή προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει «διαπερνώ» (ή «διασχίζω») όπως δηλαδή ο ποταμός διαπερνά τον ορεινό όγκο του Ερυμάνθου[4]. Μία άλλη εκδοχή συνδέει τον ποταμό με τον βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο, έναν από τους σπουδαιότερους ηγεμόνες της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου, ο οποίος αναφέρεται ότι προσπαθώντας να περάσει το ποτάμι στην περιοχή της Βαλμαντούρας ήταν τόση η ορμητικότητα του νερού που παρέσυρε την χρυσή του άμαξα[4].
Κατά καιρούς και κατά τόπους ο ποταμός είχε διάφορα ονόματα όπως Καμενίτσα, Μέλλας, Πρέβεδος, Πίερος, Νεζερίτικο και κατά την αρχαιότητα Αχελώος, ενώ κάποια από αυτά διατηρούνται και σήμερα.
Το όνομα Καμενίτσα χρησιμοποιούταν τον μεσαίωνα κυρίως και οφείλεται στο χωριό Καμενίτσα που βρίσκεται δίπλα στις όχθες του ποταμού και είναι από τα τελευταία χωριά που συναντάει στην πορεία του πριν εκβάλει στον Πατραϊκό κόλπο[1][2]. Κατά τα μεσαιωνικά χρόνια αποκαλούνταν και με το όνομα Πρέβεδος, λόγω της ομώνυμης παρακείμενης θέσης του[2]. Νεζερίτικο αναφέρεται λόγω του ότι περνά από τα λεγόμενα Νεζεροχώρια αλλά και πηγάζει στην περιοχή αυτών των χωριών[6][2]. Αχελώος φαίνεται να λεγόταν στην αρχαιότητα και η ονομασία αυτή προέρχεται από την ρίζα «αχ» που σημαίνει «νερό» και το συγκριτικό επίθετο «λώων» που σημαίνει «καλύτερος», επίσης σύμφωνα με την μυθολογία, Αχελώος είναι και η ονομασία σημαντικού ποτάμιου θεού.
Αρχαιότητα - Μυθολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά την αρχαιότητα στις όχθες του υπήρχε η πόλη Φαραί, όπου σήμερα σε πολύ κοντινή θέση βρίσκεται το ομώνυμο χωριό[7][8][9][2], επίσης κοντά στις εκβολές του υπήρχε και η αρχαία πόλη Ώλενος, όπου αναφέρεται ότι απείχε 40 στάδια από την Δύμη και 80 στάδια από την Πάτρα[2].
Στο έργο του Ησίοδου Ηοίαι (απόσπ. 13) αναφέρεται πως στις όχθες του Πείρου ζούσε και είχε το σπίτι της, η Περίβοια από την Ώλενο, κόρη του βασιλιά Ιππόνου, μητέρα του βασιλιά Τυδέα και αδερφή του Καπανεύς, ενός από τους ήρωες των Επτά επί Θήβας[1][10].
Από την αρχαιότητα το ποτάμι στις εκβολές του είχε δάση με πολλά πλατάνια και λευκές (αιγείρες) όπου είχαν τόσο βαθιές κουφάλες που έτρωγαν κι κοιμόντουσαν πολλοί άνθρωποι μαζί μέσα σε αυτές[1].
Φράγμα Πείρου-Παραπείρου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δίπλα στα χωριά Αστέρι και Κριθαράκια, βρίσκεται το Φράγμα Πείρου - Παραπείρου που κατασκευάστηκε με κύριο σκοπό την ύδρευση της Πάτρας, της ΒΙ.ΠΕ. Πατρών και της δυτικής και βορειοδυτικής Αχαΐας. Εκεί, κατά την περίοδο 2006-2020, κατασκευάστηκε το κυρίως μέρος του τεχνικού έργου του φράγματος απατελούμενο από χωμάτινο φράγμα ταμίευσης υδάτων ενώ στην περιοχή της Βαλμαντούρας κατασκευάστηκε αντίστοιχα το συμπληρωματικό χαμηλό φράγμα υδροληψίας από σκυρόδεμα καθώς και αγωγός μεταφοράς νερού από χαλυβδοσωλήνες για να οδηγεί τη συλλεγόμενη ποσότητα νερού από τον Πείρο στον κυρίως ταμιεύτηρα του Παραπείρου.
Η τεχνητή λίμνη Αστερίου κατέκλυσε το 2020 το χώρο όπου βρισκόταν το παλιό, απαλλοτριωμένο και ερημωμένο από το 2009 χωριό Τόσκες.
Φωτοθήκη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]-
Οι εκβολές του ποταμού Πείρου στην παραλία του Γιαλού Αλισσού (α. εικ.). -
Οι εκβολές του ποταμού Πείρου στην παραλία του Γιαλού Αλισσού (β. εικ.). -
Τα έργα κατασκευής του Φράγματος Πείρου-Παραπείρου (α. εικ.). -
Τα έργα κατασκευής του Φράγματος Πείρου-Παραπείρου (β. εικ.). -
Η περιοχή του χώρου πλήρωσης της υφιστάμενης Λίμνης Αστερίου. -
Άποψη της Λίμνης Αστερίου (Φράγμα Πείρου-Παραπείρου).
.jpg)
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Λάζαρης (επιμ.), 1998.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Βλ. Χρ. Κορύλλος (1903), σελ. 31.
- ↑ Βλ. ΥΠΕΚΑ 2012, σελ. 42.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Κανελλάκης 2010.
- ↑ Βλ. Δίγκα 2012, σελ. 68.
- ↑ Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Νεζερά, λήμμα Πείρος.
- ↑ "Φαραὶ δέ, Ἀχαιῶν πόλις, [...] καὶ ὁπόσοις ἂν κατὰ γνώμην ᾖ, καὶ ἐγκαθεύδουσι." Παυσανία Αχαϊκά
- ↑ "σταδίους δὲ ὅσον τεσσαράκοντα προελθόντι ἐκ Δύμης ποταμὸς Πεῖρος ἐς θάλατταν κάτεισι, καὶ Ἀχαιῶν πόλις ποτὲ Ὤλενος ᾠκεῖτο παρὰ τῷ Πείρῳ" Παυσανία Αχαϊκά
- ↑ "...οἱ δὲ περὶ Δύμην καὶ Ἦλιν καὶ τὸν Καύκωνα: ἐμβάλλει δ' οὗτος εἰς ἕτερον, ὃς Τευθέας ἀρσενικῶς καλεῖται, [...] τινες Πιέροιο οὐκ εὖ. περὶ δὲ τῶν Καυκώνων ζητοῦσι, ... "Στράβων Γεωγραφία
- ↑ Α 8,4 Ἀλθαίας δὲ ἀποθανούσης ἔγημεν Οἰνεὺς Περίβοιαν τὴν Ἱππονόου. ταύτην δὲ ὁ μὲν γράψας τὴν Θηβαΐδα πολεμηθείσης Ὠλένου λέγει λαβεῖν Οἰνέα γέρας, Ἡσίοδος δὲ ἐξ Ὠλένου τῆς Ἀχαΐας, ἐφθαρμένην ὑπὸ Ἱπποστράτου τοῦ Ἀμαρυγκέως, Ἱππόνουν τὸν πατέρα πέμψαι πρὸς Οἰνέα πόρρω τῆς Ἑλλάδος ὄντα, ἐντειλάμενον ἀποκτεῖναι. [Α 8,5] εἰσὶ δὲ οἱ λέγοντες Ἱππόνουν ἐπιγνόντα τὴν ἰδίαν θυγατέρα ἐφθαρμένην ὑπὸ Οἰνέως, ἔγκυον αὐτὴν πρὸς τοῦτον ἀποπέμψαι. ἐγεννήθη δὲ ἐκ ταύτης Οἰνεῖ Τυδεύς. Πείσανδρος δὲ αὐτὸν ἐκ Γόργης γενέσθαι λέγει· τῆς γὰρ θυγατρὸς Οἰνέα κατὰ τὴν βούλησιν Διὸς ἐρασθῆναι. Τυδεὺς δὲ ἀνὴρ γενόμενος γενναῖος ἐφυγαδεύθη, κτείνας, ὡς μέν τινες λέγουσιν, ἀδελφὸν Οἰνέως Ἀλκάθοον, ὡς δὲ ὁ τὴν Ἀλκμαιωνίδα γεγραφώς Απολλόδωρος
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αικατερίνη Δίγκα, Αξιολόγηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την κατασκευή του φράγματος των ποταμών Πείρου-Παραπείρου στο Νομό Αχαΐας και εκτίμηση της εφαρμογής των περιβαλλοντικών όρων από τη μελέτη των επιπτώσεων του έργου στο περιβάλλον Αρχειοθετήθηκε 2017-11-10 στο Wayback Machine., Μεταπτυχιακή Διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών-Τμήμα Βιολογίας-Τομέας Βιολογίας Φυτών, Πάτρα 2012. (αρχείο pdf)
- Χρήστος Θ. Κανελλάκης, Το Μοίραλι από το 1461 έως σήμερα. Ετυμολογικό λεξικό των πρώην Δήμων Μεσάτιδος, Φαρρών, Τριταίας, Λασιώνος Ηλείας, Εκδόσεις Περί Τεχνών, Πάτρα 2010. ISBN 978-960-6684-64-7.
- Βασίλης Κ. Λάζαρης (επιμ.), Στέφανου Ν. Θωμόπουλου "Ιστορία της Πόλεως Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821". Έκδοση τέταρτη στη δημοτική γλώσσα και με βάση τα χειρόγραφα του συγγραφέα, Τόμος Α΄, Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα 1998. ISBN 960-7960-08-4.
- Υ.Π.Ε.Κ.Α.-Ειδική Γραμματεία Υδάτων, Εφαρμογή Οδηγίας 2007/60/ΕΚ. Προκαταρκτική Αξιολόγηση Κινδύνων Πλημμύρας, Αθήνα 2012. (ηλεκτρονικό έγγραφο).
- Στράβων Γεωγραφία
- Παυσανία Αχαϊκά
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Πείρος, λήμμα «Νεζερά».
- Χρήστος Π. Κορύλλος, Χωρογραφία της Ελλάδος. Α΄. Νομός Αχαΐας, Εκ του Τυπογραφείου των Καταστημάτων Ανέστη Κωνσταντινίδου, Εν Αθήναις 1903.