Κυβέρνηση Κυριακούλη Μαυρομιχάλη 1909

Κυβέρνηση Κυριακούλη Μαυρομιχάλη

Βασιλευομένη Δημοκρατία
Ημερομηνία σχηματισμού	15 Αυγούστου 1909
Ημερομηνία διάλυσης	18 Ιανουαρίου 1910
Πρόσωπα και δομές
Αρχηγός Κράτους	Γεώργιος Α΄ της Ελλάδας
Πρόεδρος Κυβέρνησης	Κυριακούλης Π. Μαυρομιχάλης
Συνολικός αριθμός Μελών	8
Συμμετέχοντα κόμματα	«Εθνικόν Κόμμα»
Κατάσταση στο νομοθετικό σώμα	κυβέρνηση μειοψηφίας
Ιστορία
Απερχόμενες εκλογές	Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1906
Θητεία νομοθετικού σώματος	20 Απριλίου 1906 - 17 Μαρτίου 1910 (ΙΗ' κοινοβουλευτική περίοδος)
Προηγούμενη	Κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη 1909
Διάδοχη	Κυβέρνηση Στέφανου Δραγούμη 1910

Η Κυβέρνηση Κυριακούλη Μαυρομιχάλη 1909 (Αύγουστος 1909 – Ιανουάριος 1910), γνωστή και ως «η ανορθωτική κυβέρνηση Μαυρομιχάλη» - διορίστηκε από τον βασιλιά, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Ράλλη, την ημέρα ακριβώς του κινήματος στο Γουδή, σε μια προσπάθεια "συμβιβασμού" με τους στρατιωτικούς, αφού ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης διατηρούσε καλές σχέσεις με τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο γενικά, και τους αξιωματικούς ειδικώτερα.
Η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη, στελεχωμένη και με δυο μέλη του Συνδέσμου (Λαπαθιώτης - Δαμιανός), συνεργάστηκε σε όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησής της, με την στρατιωτική οργάνωση. Το ίδιο "αναγκάστηκε" να πράξει και η Βουλή, αφού ο Σύνδεσμος (με την απειλή στρατιωτικής επέμβασης) - πίεζε για συναίνεση, προκειμένου να υλοποιηθεί το πρόγραμμά του.
Ύστερα από την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των βουλευτών για την επέμβαση του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο νομοθετικό έργο και στην κοινοβουλευτική ζωή γενικότερα, η κυβέρνηση , έχοντας χάσει πλέον την εμπιστοσύνη των στρατιωτικών, εξαναγκάστηκε σε παραίτηση , ενώ οι στρατιωτικοί προώθησαν ένα νέο πρόσωπο στην πολιτική ζωή της χώρας, τον αρχηγό της Επανάστασης στο Θέρισο, Ελευθέριο Βενιζέλο.

Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου

• «Πρωθυπουργός» - («Πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου»): Κυριακούλης Π. Μαυρομιχάλης

• «Επί των Εξωτερικών υπουργός»: Κυριακούλης Μαυρομιχάλης
• «Επί των Εσωτερικών υπουργός»: Νικόλαος Τριανταφυλλάκος

- αντικαταστάθηκε προσωρινά, στις 20 Δεκεμβρίου από τον Αθανάσιο Ευταξία

• «Επί των Οικονομικών υπουργός»: Αθανάσιος Ευταξίας
• «Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: αντισυνταγματάρχης Λεωνίδας Λαπαθιώτης

- αντικαταστάθηκε στις 17 Δεκεμβρίου από τον υποστράτηγο Ιωάννη Κωνσταντινίδη

• «Επί της Δικαιοσύνης υπουργός»: Αλέξανδρος Ρώμας

- αντικαταστάθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου, από τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη

- αντικαταστάθηκε στις 11 Δεκεμβρίου, από τον Παναγιώτη Ζαΐμη

• «Επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας εκπαιδεύσεως υπουργός»: Παναγιώτης Ζαΐμης
• «Επί των Ναυτικών υπουργός»: πλοίαρχος, Ιωάννης Δαμιανός

Οι πολιτικές εξελίξεις της περιόδου

Ο Δημήτριος Ράλλης μόλις πληροφορήθηκε την συγκέντρωσή του στρατού στο στρατόπεδο στο Γουδή, και έλαβε γνώση των όρων που έθετε ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, αρνούμενος να υποχωρήσει στα αιτήματα των επαναστατών, τηλεφώνησε στις 04:30 το πρωί της 15ης Αυγούστου 1909, στον βασιλιά Γεώργιο , και του ανήγγειλε την παραίτηση της κυβέρνησής του.
Ο Γεώργιος, αποφάσισε ότι η καλύτερη λύση ήταν να κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση, ο Κυριακούλης Μαυομιχάλης, - το ηγετικό πλέον πρόσωπο του Εθνικού κόμματος, του τρίτου σε δύναμη κόμματος του Κοινοβουλίου, - και πολιτικός με άριστες σχέσεις με τον Στρατό. Πράγματι η νέα κυβέρνηση ορκίστηκε την ίδια μέρα, και η πρώτη πράξη της (λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 15ης Αυγούστου) ήταν η παραχώρηση αμνηστείας «...εις πάντας τους οπωσδήποτε μετασχόντας αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτας του κατά ξηράν και θάλασσαν στρατού εις τα συμβάντα της 14ης και 15ης Αυγούστου ε.ε» .
Η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη, σχεδόν αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, και αφού εξασφάλισε την σύμφωνη γνώμη του βασιλιά, έκανε πράξη, τον σημαντικότερο όρο του Στρατιωτικού Συνδέσμου : την απομάκρυνση από το στράτευμα όλων των μελών της βασιλικής οικογένειας. Έτσι, ο Διάδοχος Κωνσταντίνος (αρχιστράτηγος τότε) και ο πρίγκιπας Νικόλαος τέθηκαν σε διαθεσιμότητα, ενώ οι πρίγκιπες Ανδρέας, Χριστόφορος και Γεώργιος, έλαβαν τριετή άδεια μετεκπαίδευσης στη Γερμανία.

Με την έναρξη των εργασιών της Βουλής στις 24 Σεπτεμβρίου, οι βουλευτές υποχρεώθηκαν να συμμορφωθούν με το πολιτικό πρόγραμμα των στρατιωτικών. Ειδικότερα, ο αρχηγός του Νεωτεριστικού κόμματος, Γεώργιος Θεοτόκης, ο οποίος είχε αρχικά εκδηλωθεί κατά του Συνδέσμου και θεωρούσε επικίνδυνη όσο και ατελέσφορη την επανάσταση των στρατιωτικών, "υποχρεώθηκε" να σιωπήσει. Ο Σύνδεσμος είχε "υπό την επίβλεψή του", την κοινοβουλευτική διαδικασία, και μάλιστα συμμετείχε και στην δημιουργία νομοσχεδίων, που η Βουλή έπρεπε υποχρεωτικά να υπερψηφίζει.
Οι βουλευτές δυσαρεστημένοι, με τον ρόλο του «κομπάρσου» που κλήθηκαν να παίζουν, υπερψήφιζαν καθημερινά τα νομοσχέδια, χωρίς να τα συζητούν πρώτα, ενώ οι αρχηγοί των κομμάτων (Θεοτόκης και Ράλλης) σπανίως παρευρίσκονταν. Την δυσαρέσκεια αυτή συμμερίστηκαν και οι βουλευτές και υπουργοί της κυβέρνησης και έτσι άρχιζε να δημιουργείται μια διάσταση απόψεων μεταξύ Κυβέρνησης και Συνδέσμου. Η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη, δεν στήριζε πλέον - κατά την αντίληψη του Στρατιωτικού συνδέσμου, το «ανορθωτικό έργο» της οργάνωσης, και έπρεπε να αντικατασταθεί.

Πηγές

• Γεώργιος Ασπρέας: «Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδας», β' έκδοση, τόμος Γ', 1930