Κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού 1941
.svg) | |
| Βασιλευομένη Δημοκρατία | |
 | |
| Ημερομηνία σχηματισμού | 21 Απριλίου 1941 |
|---|---|
| Ημερομηνία διάλυσης | 14 Απριλίου 1944 |
| Πρόσωπα και δομές | |
| Αρχηγός Κράτους | Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας |
| Πρόεδρος Κυβέρνησης | Εμμανουήλ Τσουδερός |
| Συνολικός αριθμός Μελών | 27 |
| Κατάσταση στο νομοθετικό σώμα | Η επίσημη, ελεύθερη, εξόριστη, κυβέρνηση κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής της Ελλάδας |
| Ιστορία | |
| Προηγούμενη | Κυβέρνηση Αλέξανδρου Κορυζή 1941 |
| Διάδοχη | Κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου 1944 |
Η Κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού Απριλίου 1941 (Απρίλιος 1941 - Απρίλιος 1944) διορίστηκε από τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄, μετά την παραίτηση της προηγούμενης κυβέρνησης Κορυζή.
Κατά την διάρκεια της κυβερνητικής κρίσης που ξέσπασε από τον αναπάντεχο θάνατο (αυτοκτονία) του Πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κορυζή στις 18 Απριλίου 1941, ο Βασιλιάς είχε τις επόμενες ημέρες διαβουλεύσεις με διάφορα πολιτικά και στρατιωτικά πρόσωπα, εκ των οποίων κανείς δεν δέχτηκε να αναλάβει τον σχηματισμό κυβέρνησης. Στις 20 Ιουλίου όταν, έγινε γνωστή η παράδοση της Στρατιάς της Ηπείρου από τον στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου στους προελαύνοντες Γερμανούς, το κλίμα στην Αθήνα έγινε ακόμα δυσχερέστερο. Ο Βασιλιάς τότε, κάλεσε τον Εμμανουήλ Τσουδερό, τραπεζίτη εκ Κρήτης, και του ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης, εντολή που ο Τσουδερός αποδέχτηκε,[1]
Σχεδόν ταυτόχρονα λήφθηκε και η απόφαση της μετεγκατάστασης των Ανωτάτων Αρχών της χώρας (Θρόνος και Κυβέρνηση) στα ελεύθερα ακόμα Χανιά της Κρήτης.
Στις 22 Απριλίου, ο βασιλιάς εκφώνησε από ραδιοφώνου, το «Διάγγελμα προς τον Ελληνικόν Λαό», στο οποίο μεταξύ άλλων τόνιζε:
«Τα σκληρά πεπρωμένα του πολέμου αναγκάζουν Ημάς σήμερον, όπως ομού μετά του Διαδόχου του Θρόνου και της νομίμου Κυβερνήσεως της Χώρας, απομακρυνθώμεν εξ Αθηνών και μεταφέρωμεν την Πρωτεύουσαν του Κράτους εις Κρήτην, οπόθεν θα δυνηθώμεν να συνεχίσωμεν τον αγώνα...
...Αγνοούμεν ακόμη υπό ποίας συνθήκας επακριβώς, ευρεθείς ο στρατός της Ηπείρου υπέγραψεν ανακωχήν μετά του εχθρού εν αγνοία Ημών, του Αρχιστρατήγου και της Κυβερνήσεως. Η πράξις αύτη κατ' ουδέν δεσμεύει την ελευθέραν βούλησιν του Έθνους, του Βασιλέως και της Κυβερνήσεως, η οποία συνίσταται εις την συνέχισιν του αγώνος...
Υποχρεωμένοι προς τον σκοπόν τούτον να μεταβώμεν εις Κρήτην, δεν το πράττομεν ειμή, ίνα ελευθέρως και από ελευθέρας Ελληνικής γης δυνηθώμεν να συνεχίσωμεν τον κατά εισβολέων αγώνα μέχρι της τελικής νίκης...» [2]
Την νύχτα της 22ης προς 23η Μαΐου του 1941, λόγω της Γερμανικής εισβολής στην Κρήτη και της επικείμενης απόβασης στο νησί, η κυβέρνηση και ο βασιλιάς έφυγαν από το ακτές της Αγίας Ρούμελης[3], επιβιβαζόμενοι στο βρεταννικό αντιτορπιλικό "Decoy", με προορισμό το λιμάνι της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, ενώ στην Ελλάδα,ο στρατηγός της συνθηκολόγησης, Γεώργιος Τσολάκογλου σχημάτιζε την πρώτη δωσιλογική κυβέρνηση της χώρας.
Οι ελληνικές αρχές δεν ήταν καλοδεχούμενες στην Αίγυπτο, λόγω της ουδετερότητας που επεδίωκε να κρατήσει η Αίγυπτος απέναντι στην Χιτλερική Γερμανία. Το ίδιο όμως αντέδρασαν στην παραμονή και μεγάλη μερίδα των δημοκρατικών Ελλήνων της Αιγύπτου που δεν ήθελαν τη μεταξικής σύνθεσης κυβέρνηση. Έτσι για να κατευνάσουν τα πνεύματα, ο Πρωθυπουργός απαλλάσει τους μεταξικούς υπουργούς από τα καθήκοντά τους.[4]
Παρόλα αυτά η παραμονή στην Αίγυπτο, δεν κατέστη τελικά δυνατή.
Οι ανώτατες αρχές της χώρας, ξεκίνησαν το δια θαλάσσης ταξίδι τους προς το Λονδίνο, διαπλέοντας την Αφρικανική Ήπειρο. Παρέμειναν για κάποιο διάστημα στη Νότια Αφρική, προσκαλεσμένοι του προέδρου της χώρας, Γιαν Σματς, και στις 22 Σεπτεμβρίου 1941 έφτασαν και κατέλυσαν στο Λονδίνο. Στην Αίγυπτο παρέμειναν τα στρατιωτικά υπουργεία και ο στρατός που είχε διαφύγει από την Ελλάδα, ενώ τις Ελληνικές Αρχές εκπροσωπούσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης υποναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου.
.
Στις 4 Φεβρουαρίου του 1942 καταργήθηκε και τυπικά, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, με συντακτική πράξη που υπέγραψαν Βασιλιάς και Πρωθυπουργός. Το πολίτευμα μεταπολεμικά θα ήταν και πάλι η Βασιλευομένη Δημοκρατία, ενώ το Σύνταγμα του 1911 τέθηκε και πάλι σε ισχύ.[5]
Τον Μάρτιο του 1943, η ολοένα και αυξανόμενη διχόνοια ανάμεσα στους μοναρχικούς και δημοκρατικούς αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων και η αδυναμία του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Παναγιώτη Κανελλοπούλου να αντιμετωπίσει τις συγκρούσεις και τις εξεγέρσεις που σημειώνονταν ανάγκασε τον Βασιλιά και τον Πρωθυπουργό να εγκατασταθούν και αυτοί στο Κάιρο. Τον Απρίλιο του 1944 ο Εμμανουήλ Τσουδερός ήταν πλέον ανίκανος να ελέγξει το στράτευμα και τις πολιτικές εξελίξεις γι΄αυτό και στις 3 Απριλίου υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησής του. [6]
_Squadron_RAF_Hurricane_pilots_Palestine_WWII_IWM_CM_2213.jpg)
Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- «Πρωθυπουργός» - («Πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου»): Εμμανουήλ Τσουδερός
- «Αντιπρόεδρος υπουργικού συμβουλίου»: υποναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου
- «Επί των Εξωτερικών υπουργός»: Εμμανουήλ Τσουδερός
- «Υφυπουργός Τύπου και Τουρισμού» (υπαγόμενος στο «Υπουργείο Εξωτερικών»): Θεολόγος Νικολούδης
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1941
- «Επί της Δικαιοσύνης υπουργός» : Στυλιανός Δημητρακάκης
- «Επί των Εσωτερικών υπουργός»: Κωνσταντίνος Μανιαδάκης
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου
- «Επί της Αγορανομίας υφυπουργός: προσωρινά, υποστράτηγος Παναγιώτης Παναγάκος
- - παραιτήθηκε την επομένη του διορισμού του
- - αντικαταστάθηκε στις 26 Απριλίου από τον Κωνσταντίνο Μανιαδάκη
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου
- - αντικαταστάθηκε στις 26 Απριλίου από τον Κωνσταντίνο Μανιαδάκη
- «Επί της Δημοσίας Ασφαλείας υφυπουργός»: Κωνσταντίνος Μανιαδάκης
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1942
- «Επί των Συνεταιρισμών υφυπουργός» : Αριστείδης Δημητράτος
- «Επί των Θρησκευμάτων και Εθνικής παιδείας υπουργός»: Ευάγγελος Σέκερης
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1941
- «Επί των Οικονομικών υπουργός» : Εμμανουήλ Τσουδερός
- - αντικαταστάθηκε στις 15 Αυγούστου 1941 από τον Κυριάκο Βαρβαρέσο
- «Επί της Εθνικής Οικονομίας υπουργός» : Εμμανουήλ Τσουδερός
- - αντικαταστάθηκε στις 15 Αυγούστου προσωρινά, από τον Κυριάκο Βαρβαρέσο
- «Επί των Δημοσίων Συγκοινωνιών υπουργός»: αντιστράτηγος, Γεώργιος Κορτζάς
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου
- «Επί της Γεωργίας υπουργός»: Αριστείδης Δημητράτος
- «Επί της Εθνικής Προνοίας υπουργός» : Θεόδωρος Νικολούδης
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1941
- «Επί των Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων υπουργός» : προσωρινά, Γεώργιος Κορτζάς
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου
- «Επί της Εργασίας υφυπουργός»: Αριστείδης Δημητράτος
- «Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: υποστράτηγος, Παναγιώτης Παναγάκος
- - παραιτήθηκε την επομένη του διορισμού του
- - αντικαταστάθηκε στις 26 Απριλίου από τον Πρωθυπουργό
- - στις 14 Μαΐου διορίστηκε ο πρώην συνταγματάρχης Εμμανουήλ Τζανακάκης
- - αντικαταστάθηκε στις 26 Απριλίου από τον Πρωθυπουργό
- «Επί των Ναυτικών υπουργός»: υποναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου
- «Επί της Εμπορικής Ναυτιλίας υφυπουργός: Σταύρος Θεοφανίδης
- «Επί της Αεροπορίας υπουργός» : αντιστράτηγος, Παναγιώτης Νικολαΐδης
- «Γενικός Διοικητής των Νήσων του Αιγαίου»: Περικλής Αλ. Αργυρόπουλος [8]
- - παραιτήθηκε στις 2 Ιουνίου 1941
Σύνθεση της κυβέρνησης κατά την παραμονή της στο Λονδίνο (1941 - 1943)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- «Αντιπρόεδρος υπουργικού συμβουλίου»: υποναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου
- - αντικαταστάθηκε στις 2 Μαΐου 1942 από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο
- - παραιτήθηκε στις 9 Μαρτίου 1943
- «Επί των Εξωτερικών υπουργός»: Εμμανουήλ Τσουδερός
- «Επί των Εξωτερικών μόνιμος υφυπουργός»: Χαράλαμπος Σιμόπουλος
- - αντικαταστάθηκε στις 20 Μαΐου 1942 από τον Αθανάσιο Αγνίδη
- - παραιτήθηκε στις 12 Μαρτίου 1943
- «Υφυπουργός Τύπου και Τουρισμού» (υπαγόμενος στο «Υπουργείο Εξωτερικών») : Ανδρέας Μιχαλόπουλος
- «Επί της Δικαιοσύνης υπουργός» : Στυλιανός Δημητρακάκης
- «Επί των Εσωτερικών υπουργός»:
- «Επί της Αγορανομίας υφυπουργός:
- «Επί της Δημοσίας Ασφαλείας υφυπουργός»:
- «Επί των Συνεταιρισμών υφυπουργός» : Αριστείδης Δημητράτος
- παραιτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1942
- «Επί των Θρησκευμάτων και Εθνικής παιδείας υπουργός»: Ευάγγελος Σέκερης
- διορίστηκε στις 4/2/1942 - παραιτήθηκε στις 25 Μαρτίου 1943
- «Επί των Οικονομικών υπουργός» : Κυριάκος Βαρβαρέσος
- «Επί της Εθνικής Οικονομίας υπουργός» : Εμμανουήλ Τσουδερός
- - αντικαταστάθηκε στις 15 Αυγούστου 1941 προσωρινά, από τον Κυριάκο Βαρβαρέσο
- «Επί των Δημοσίων Συγκοινωνιών υπουργός»:
- «Επί της Γεωργίας υπουργός»: Αριστείδης Δημητράτος
- παραιτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1942
- «Επί της Εθνικής Προνοίας υπουργός» :
- Επί της Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως υφυπουργός : Επαμεινώνδας Τσέλλος
- διορίστηκε στις 21/11/1942 - παραιτήθηκε στις 9/3/1943
- «Επί της Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως υπουργός» : Εμμανουήλ Σοφούλης
- «Επί των Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων υπουργός» :
- «Επί της Εργασίας υφυπουργός»: Αριστείδης Δημητράτος
- παραιτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1942
- «Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: Εμμανουήλ Τζανακάκης
- παραιτήθηκε στις 2 Μαΐου 1942. Το υπουργείο καταργήθηκε.
- «Επί των Στρατιωτικών υφυπουργός»: προσωρινά, Παναγιώτης Νικολαΐδης -
- στις 31 Δεκεμβρίου 1942 διορίστηκε αναπληρωτής υφυπουργός ο Επαμεινώνδας Τσέλλος
- «Επί των Ναυτικών υπουργός»: υποναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου
- παραιτήθηκε στις 2 Μαΐου 1942. Το υπουργείο καταργήθηκε
- «Επί των Ναυτικών υφυπουργός»: Επαμεινώνδας Καββαδίας
- - αντικαταστάθηκε στις 25 Μαρτίου 1943 από τον Γεώργιο Ρούσο
- «Επί της Εμπορικής Ναυτιλίας υφυπουργός: Σταύρος Θεοφανίδης
- «Επί της Αεροπορίας υπουργός» : αντιστράτηγος, Παναγιώτης Νικολαΐδης -
- -παραιτήθηκε στις 2 Μαΐου 1942. Το υπουργείο καταργήθηκε
- «Επί της Αεροπορίας υφυπουργός»: Παναγιώτης Νικολαΐδης
- διορίστηκε στις 2/5/1942 - παραιτήθηκε στις 25 Μαρτίου 1943
- - αντικαταστάθηκε από τον Βύρωνα Καραπαναγιώτη
- «Επί της Εθνικής Άμυνας υπουργός»: Εμμανουήλ Τσουδερός - Το νέο Υπουργείο ιδρύθηκε στις 2 Μαΐου 1942
- - αντικαταστάθηκε την 1 Ιουνίου 1942 από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο
- - αντικαταστάθηκε στις 9 Μαρτίου 1943,προσωρινά, από τον Εμμανουήλ Τσουδερό
- - παραιτήθηκε στις 25 Μαρτίου 1943
Σύνθεση της κυβέρνησης κατά την παραμονή της στο Κάιρο (Μάρτιος 1943 - Απρίλιος 1944)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- «Αντιπρόεδρος υπουργικού συμβουλίου»: Γεώργιος Ρούσσος (υπουργός)
- παραιτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 1944
- «Επί των Εξωτερικών υπουργός»: Εμμανουήλ Τσουδερός
- «Υφυπουργός Τύπου και Τουρισμού» (υπαγόμενος στο «Υπουργείο Εξωτερικών») : Ανδρέας Μιχαλόπουλος
- - αντικαταστάθηκε στις 25 Μαΐου 1943 από τον Γεώργιο Ρούσο
- «Επί της Δικαιοσύνης υπουργός» : Στυλιανός Δημητρακάκης
- «Επί των Εσωτερικών υπουργός»: Εμμανουήλ Τσουδερός
- «Επί των Θρησκευμάτων και Εθνικής παιδείας υπουργός»: Εμμανουήλ Τσουδερός
- «Επί των Οικονομικών υπουργός» : Κυριάκος Βαρβαρέσος
- - αντικαταστάθηκε στις 19 Ιουνίου 1943 από τον Εμμανουήλ Τσουδερό
- «Επί των Οικονομικών υφυπουργός» : Γεώργιος Μαντζαβίνος
- «Επί της Εθνικής Οικονομίας υπουργός» : Κυριάκος Βαρβαρέσος
- - αντικαταστάθηκε στις 19 Ιουνίου 1943 από τον Εμμανουήλ Τσουδερό
- «Επί της Γεωργίας υπουργός»: Εμμανουήλ Τσουδερός
- «Επί της Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως υπουργός» : Εμμανουήλ Σοφούλης
- «Επί της Εργασίας υφυπουργός»: Στυλιανός Δημητρακάκης
- «Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: Βύρων Καραπαναγιώτης
- - αντικαταστάθηκε στις 9 Απριλίου 1943 από τον Πρωθυπουργό
- «Επί των Στρατιωτικών υφυπουργός»: Παναγιώτης Νικολαΐδης
- «Επί των Ναυτικών υπουργός»: Γεώργιος Ρούσος
- - αντικαταστάθηκε στις 7 Μαΐου 1943 από τον Σοφοκλή Βενιζέλο
- «Επί των Ναυτικών υφυπουργός»:
- «Επί της Εμπορικής Ναυτιλίας υφυπουργός: Σταύρος Θεοφανίδης
- «Επί της Αεροπορίας υπουργός»: προσωρινά, Βύρων Καραπαναγιώτης
- - αντικαταστάθηκε στις 9 Απριλίου 1943 από τον Πρωθυπουργό
- - αντικαταστάθηκε στις 7 Μαΐου 1943 από τον Σοφοκλή Βενιζέλο
- - : - αντικαταστάθηκε στις 20 Μαΐου 1943 από τον Πέτρο Βούλγαρη
Η διοίκηση της Ελλάδας όσο η κυβέρνηση ήταν στην εξορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά τη διάρκεια της εξόριστης «Κυβέρνησης Τσουδερού», στην Ελλάδα οι κατακτητές εγκατέστησαν τις κυβερνήσεις:
- Κυβέρνηση Γεωργίου Τσολάκογλου 1941
- Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου 1942
- Κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη 1943
Στις 10 Μαρτίου 1944 το ΕΑΜ εγκαθίδρυσε «Πολιτική Επιτροπή», η οποία σχημάτισε την Κυβέρνηση του βουνού Ευριπίδη Μπακιρτζή 1944 για τη διοίκηση των περιοχών που δεν ήταν κάτω από τον έλεγχο των δυνάμεων κατοχής.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Χάιντς Ρίχτερ: «Η Ιταλο-γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδος», μτφ. Κώστας Σαρρόπουλος, εκδ. "Γκοβόστης", 1998 ( Richter, Heinz A. : "Griechenland im Zweiten Weltkrieg August 1939 – Juni 1941", Syndikat, Bodenheim, 1997)
- ↑ ΦΕΚ Α 139/ 1941[1]
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2019.
- ↑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΝΙΚΟΣ: «Τα γεγονότα της Μέσης Ανατολης 1941-1944», εργασία για το Πανεπιστήμιο Κρήτης, τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας[2], σελ. 7
- ↑ Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974: Όψεις της ελληνικής εμπειρίας». εκδ. "Θεμέλιο", 1995, σελ. 144.
- ↑ ό.π., σελ.18
- ↑ «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης» http://www.ggk.gov.gr/?p=1029
- ↑ Στις 24 Απριλίου 1941 ιδρύθηκαν τρεις «Γενικές Διοικήσεις» με σκοπό να αναπληρώσουν την κρατική διοίκηση στις νησιωτικές περιοχές της χώρας. Η «Γενική Διοίκηση των Νήσων του Αιγαίου», η «Γενική Διοίκηση των Νήσων των Κυκλάδων» και η «Γενική Διοίκηση των Νήσων του Ιονίου Πελάγους». Από αυτές, μόνο η πρώτη στελεχώθηκε τελικά, αφού οι άλλες δυο περιοχές καταλήφθηκαν από Γερμανούς και Ιταλούς στρατιώτες.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}