Ερυμάνθεια Αχαΐας
Συντεταγμένες: 37°58′54″N 21°43′36″E / 37.98167°N 21.72667°E
| Ερυμάνθεια | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Δυτικής Ελλάδας |
| Δήμος | Ερυμάνθου |
| Δημοτική Ενότητα | Τριταίας |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοποννήσου |
| Νομός | Αχαΐας |
| Υψόμετρο | 410 μ. |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 219 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Τουρκοχώρι |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Ερυμάνθεια είναι χωριό της Αχαΐας, πρώην ανεξάρτητη κοινότητα (1912-1997), πρώην δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Τριταίας (1997-2010) και από το 2010 κ.εξ. οικισμός και έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας του νεοπαγή Δήμου Ερυμάνθου[1]. Βρίσκεται χτισμένη στο υψίπεδο της Βουντούχλας στις δυτικές υπώρειες του Ερυμάνθου[2] και σε υψόμετρο περίπου 410 μέτρων. Κατά την εθνική απογραφή του 2011 η Ερυμάνθεια βρέθηκε να έχει πληθυσμό 173 κατοίκους.
Γενικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Ερύμανθεια απέχει 38 περίπου χιλιόμετρα από την Πάτρα. Έχει υποκαταστήματα πολλών δημόσιων υπηρεσιών, δημοτικό σχολείο, γυμνάσιο, λύκειο, κέντρο υγείας, ταχυδρομείο, ειρηνοδικείο (από το 1935[3]) και τραπεζικά υποκαταστήματα. Μέχρι το 1997, με την σύσταση των δήμων, διέθετε και αστυνομικό σταθμό ο οποίος μεταφέρθηκε στην νέα έδρα του δήμου, το Σταυροδρόμι.
Στο μέσο της διαδρομής προς το γειτονικό χωριό Βελιμάχι βρίσκεται το μικρό φράγμα (λιμνοδεξαμενή) Ντασκά.
Ονομασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ονομασία του χωριού οφείλεται στο όρος Ερύμανθος, που δεσπόζει πάνω από χωριό, αντικαθιστώντας το προηγούμενο όνομα του χωριού, που ήταν "Τουρκοχώρι" λόγω της εγκατάστασης εκεί Οθωμανών κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας[4]. Η μετονομασία σε Ερυμάνθια έγινε με το ΦΕΚ 90Α της 27/02/1915[5][6].
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Ερυμάνθεια έχουν βρεθεί ίχνη κυκλώπειων τειχών και λείψανα αρχαίου ναού.
Κατά την Φραγκοκρατία στην περιοχή εγκαταστάθηκαν Οθωμανοί, εκχριστιανισμένοι κατά άλλους που υπηρετούσαν τους Φράγκους[2], από τους οποίους ονομάστηκε Τουρκοχώρι και με αυτό το όνομα αναφέρεται σε όλους τους φορολογικούς καταλόγους και απογραφές. Το 1700 μεταφέρθηκαν από τους Ενετούς στην εκείνη την περιοχή, καθώς και στο χωριό Πουρνάρι Δύμης, 20 οικογένειες Σκλαβούνων, που ήταν ακόλουθοι του Ενετού συνταγματάρχη Ludorecca[2].
Στη δεύτερη Τουρκοκρατία αναφέρεται ότι ήταν έδρα Αγά και διέθετε και τζαμί. Μετά την απελευθέρωση το τζαμί μετατράπηκε σε οικία, η θέση του ήταν εκεί που βρίσκεται σήμερα η κεντρική πλατεία της Ερυμάνθειας[7].
Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 27 και 28 Ιουλίου 1943, αντάρτες υπό την αρχηγία του Καπετάν Ωρίωνα επιτέθηκαν στην Ιταλική φρουρά του χωριού. Στις δύο μάχες που έγιναν οι αντάρτες είχαν μηδαμινές απώλειες σε αντίθεση με του Ιταλούς που είχαν βαριές απώλειες, και όσοι επέζησαν πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Επίσης οι αντάρτες αποκόμισαν πλούσιο πολεμικό υλικό. Την επόμενη μέρα, στις 29 Ιουλίου 1943, έφτασε στην Ερυμάνθεια γερμανικός λόχος με 100 άρματα με σκοπό αντίποινα. Ενώ οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει το χωριό οι Γερμανοί, με διαταγή του Γερμανού φρούραρχου Πατρών, κατέστρεψαν όλα τα σπίτια, αναφέρονται 115 κατεστραμμένες οικίες[2], εκτός την εκκλησία. Ήταν μάλιστα τέτοιο το μένος τους που κατέστρεψαν αμπέλια, καλλιέργειες και ότι άλλο μπορούσαν.[8]
Η Ερυμάνθεια είναι χαρακτηρισμένη επίσημα ως μαρτυρικό χωριό της Ελλάδας.
Διοικητική εξέλιξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1835, με την σύσταση των δήμων, το τότε Τουρκοχώρι αποτέλεσε μέρος του Δήμου Ερυμάνθειας με έδρα την Προστοβίτσα[1]. Το 1841, με την κατάργηση του Δήμου Ερυμανθίας, ενσωματώθηκε στον τότε Δήμο Τριταίας και την περίοδο 08/03/1862 έως 14/08/1863 αποτέλεσε και έδρα του[1]. Το 1912, με την κατάργηση των δήμων, απότέλεσε έδρα της τότε Κοινότητας Τουρκοχωρίου (ΦΕΚ 256Α της 28/08/1912)[1][9]. Με το ΦΕΚ 90Α της 07/03/1915, ακολουθώντας την μετονομασία του οικισμού[1], αντιστοίχως μετονομάστηκε σε Κοινότητα Ερυμάνθιας[9]. Στις 16/10/1940 διορθώθηκε η ονομασία του οικισμού, και αντιστοίχως της κοινότητας, από Ερυμάνθια σε Ερυμάνθεια[1][9]. Με το ΦΕΚ 244Α της 04/12/1997 η Κοινότητα Ερυμάνθειας αποτέλεσε δημοτικό διαμέρισμα του νέου Δήμου Τριταίας[9] και η Ερυμάνθεια παρέμεινε έδρα του δημοτικού διαμερίσματος. Με το ΦΕΚ 87Α της 07/06/2010 η Ερυμάνθεια έγινε έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας και υπήχθη στον νεοπαγή Δήμο Ερυμάνθου[1].
Δημογραφική εξέλιξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο οθωμανικό κατάστιχο τιμαρίων του 1461-1463 καταγράφεται στην περιοχή μόνο ο οικισμός με την ονομασία "Παπαδάτο" (Papadato) που είχε 8 κατοίκους (6 έγγαμους, 2 χήρες, όλοι αλβανικής καταγωγής), οικισμός που δεν εμφανίζεται ξανά σε απογραφές αλλά απαντάει πλεόν μόνο ως τοπωνύμιο της περιοχής[10][11]. Στην ενετική απογραφή του 1700 είχε πληθυσμό 19 οικογένειες (63 κάτοικοι) και αναφέρεται ως Turcocori[10].
Συγκεντρωτικά, η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές[12][13] είναι η εξής:
| 1830 | 1835 | 1844 | 1848-1851 | 1861 | 1879 | 1889 | 1896 | 1907 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 18 οικογ.[10] | 24 οικογ. - 105 κατ.[10][14] |
175[10] | 23 οικογ. - 114 κατ.[10][15] |
166 κατ.[10] | 157[10] | 223[10] | 262[10] | 200[10] | 586[10] | 278[10] | 350[10] | 300[10] | 375[10] | 329[10] | 253[10] | 212[10] | 370[10][16] | 173[17] |
Συνοικισμοί
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γειτονιές της Τ.Κ. Ερυμάνθειας είναι οι εξής: Κακαφωναίικα, Κουτραίικα και Μικρουλαίικα[18][19].
Παραπομπές και υποσημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Ερυμάνθειας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Ερυμανθία.
- ↑ Νεολόγος, φύλλο 18 Απριλίου 1935.
- ↑ Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Τουρκοχώρι.
- ↑ Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας - Τουρκοχώρι-Ερυμάνθια. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017.
- ↑ Αναφέρεται ότι μεταξύ 1862-1899 είχε μετονομαστεί, όχι επίσημα, ξανά σε Ερυμανθία αλλά επανήλθε η ονομασία Τουρκοχώρι. Βλ. α) Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Ερυμάνθειας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017. β) Λουλούδης 2010, σελ. 235.
- ↑ Πετρόπουλος 2003.
- ↑ Ερυμάνθεια, 29 Ιουλίου 1943. Η καταστροφή της Ερυμάνθειας. greekholocausts.gr. Ανακτήθηκε από το αρχειοθετημένο πρωτότυπο: 07/11/2017.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Ερυμανθίας Αχαΐας (1835-1841), Κοινότητας Ερυμάνθειας (1912-1997). eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017.
- ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 Λουλούδης 2010, σελ. 234.
- ↑ Βλ. και Λουλούδης 2010, σελ. 234 [υποσημείωση 2].
- ↑ Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Ε.Σ.Υ.Ε./ΕΛ.ΣΤΑΤ.. dlib.statistics.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
- ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές στην Τ.Α. - Δημοσιεύματα απογραφών. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
- ↑ Απογράφονται μαζί με το Τουρκοχώρι τα χωριά Κυπαρίσσι και Κουτροχώρι.
- ↑ Απογράφεται με την ονομασία Τρικοχώρι.
- ↑ Μόνιμος πληθυσμός: 297 κάτοικοι. Βλ. Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001
- ↑ ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011
- ↑ Βλ. χάρτη της περιοχής όπου αναφέρονται οι συνοικισμοί. topoguide.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017.
- ↑ Λουλούδης 2010, σελ. 235.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
- Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
- Γεώργιος Αθ. Πετρόπουλος, Καλέτζι και Καλετζιώτες, Αθήνα 2003.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας.
- Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν λεξικόν των Πατρών, Τόμοι Α΄-Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Ερυμανθία, λήμμα Τουρκοχώρι.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Ερυμάνθειας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017.
- Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Ερυμανθίας Αχαΐας (1835-1841), Κοινότητας Ερυμάνθειας (1912-1997). eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017.
- Μαρτυρικές Πόλεις & Χωριά της Ελλάδος 1940 - 1945. greekholocausts.gr. Ανακτήθηκε από το αρχειοθετημένο πρωτότυπο: 07/11/2017.
- Πανδέκτης: Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας - Τουρκοχώρι-Ερυμάνθια. pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε: 07/11/2017.