Χαμαλεύρι Ρεθύμνου
Συντεταγμένες: 35°22′22″N 24°35′49″E / 35.37278°N 24.59694°E
| Χαμαλεύρι Ρεθύμνης | |
|---|---|
 | |
  Χαμαλεύρι Ρεθύμνης | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Ρεθύμνης |
| Υψόμετρο | 80 μέτρα |
| Πληθυσμός | 113 (2021) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το Χαμαλεύρι είναι χωριό του δήμου Ρεθύμνης, της περιφερειακής ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 111 κατοίκους. Απέχει 13,5 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένος σε υψόμετρο 80 μ.[1]
Ιστορικά στοιχεία
Στο ύψωμα Κακαβέλλα, ανάμεσα στο Χαμαλεύρι και τον Σταυρωμένο, έχουν εντοπιστεί ερείπια μινωικού οικισμού. Στη θέση Μανουσές, περίπου 500 μέτρα βορειοδυτικά του χωριού και νοτιοδυτικά της θέσης Κακάβελλα, έχουν βρεθεί ερείπια μινωικού και κλασσικού οικισμού.[2] Στη θέση αυτή βρέθηκε μεγάλος αριθμός λύχνων και θα μπορούσε να ήταν ένα ιερό της υστερομινωικής περιόδου ΙΙΙ.[3] Σε ένα άλλο γειτονικό λόφο, τον Χατζαμέτη, έχει βρεθεί άλλος οικισμός των μινωικών και αρχαίων χρόνων, ο οποίος εκτείνεται προς τα βόρεια μέχρι τις θέσεις Μπλάνη (ή Μπολάνη) και Τσικουργιανά.[2] Στη θέση Μπολάνη έχει ανασκαφεί μεγάλο κτιριακό συγκρότημα της μεσομινωικής περιόδου του οποίου η διαρρύθμιση δίνει την εντύπωση οργανωμένης βιοτεχνίας. Στο χώρο ανακαλύφθηκαν ιδιόμορφα αγγεία και πολλαπλές πυρές. Θεωρείται ότι στο χώρο αυτόν γινόταν παρασκευή αιθέριων ελαίων.[4] Στη κορυφή του λόφου Τσικουργιανά βρέθηκε μεγάλο κτίριο της ίδια περιόδου, γνωστό ως οικία Τζαμπακάς.[5] Στη βάση του λόφου έχουν βρεθεί ίχνη οικισμού των ελληνιστικών χρόνων.[6] Βόρεια του λόφου έχει βρεθεί αρχαίο λατομείο και έχει ανασκαφεί λουτρό της ρωμαϊκής εποχής.[7] Στη θέση Τροχάλα, 1,5 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Χαμαλευρίου, έχει βρεθεί οικισμός των γεωμετρικών χρόνων.[8] Ο Πωλ Φωρ ταυτίζει την αρχαία πόλη στην περιοχή με την πόλη Παντομάτριον.[1]
Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Ghamalevri στην επαρχία Ρεθύμνου. Το χωριό αναφέρεται από στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα ως Camalevri με 84 κατοίκους και 570 οφειλόμενες αγγαρείες. Ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 το αναφέρει ως Camalavri. Στην τουρκική απογραφή του 1659 αναφέρεται ως Hamalevri με 36 σπίτια. Στην απογραφή του 1834, η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Αιγυπτίους, είχε 10 χριστιανικές και πέντε μουσουλμανικές οικογένειες.[1] Ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι το όνομα πιθανόν να προέρχεται από το όνομα του πρώτου οικιστή, Χαμαλεύρη, επίθετο το οποίο απαντά στο Χάνδακα.[1]
Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στον δήμο Πηγής και είχε 110 Χριστιανούς και 57 Τούρκους κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 120 κατοίκους και υπαγόταν στον ίδιο δήμο. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως υπαγόμενο στον αγροτικό δήμο Αστερίου.[1] Το 1926 το Χαμαλεύρι προσαρτήθηκε στην κοινότητα Παγκαλοχωρίου, αλλά το 1935 ορίστηκε έδρα κοινότητας, η οποία παρέμεινε μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, οπότε και το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Αρκαδίου.[9]
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1900 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός[1] | 120 | 179 | 207 | 221 | 244 | 183 | 143 | 124 | 122 | 111 |
Αξιοθέατα
Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι ο δίκλιτος ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου και του Αγίου Χαραλάμπου. Ο ναός κτίστηκε το 1951. Άλλοι ναοί κοντά στο χωριό περιλαμβάνουν τα εξωκλήσια Ζωοδόχος Πηγή και Άγιος Γεώργιος.[10] Στο χωριό βρίσκεται βενετσιάνικος, διώροφος πύργος, ο οποίος σώζεται σε άριστη κατάσταση και έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Κατά την περίοδο των κρητικών επαναστάσεων χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο των Τούρκων.[11] Ιστορικό διατηρητέο μνημείο έχει χαρακτηριστεί επίσης η οικία του Μάρκου Πολιουδάκη, επειδή διατηρεί αρχιτεκτονικά μορφολογικά στοιχεία από την περίοδο της Ενετοκρατίας.[12]
Παραπομπές
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Β΄. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελίδες 809–810.
- ↑ 2,0 2,1 «ΥΑ 21220/10-8-1967 - ΦΕΚ 527/Β/24-8-1967». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΜΑΝΟΥΣΕΣ». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΜΠΟΛΑΝΗ». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΤΖΑΜΠΑΚΑΣ». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΝΤΑΓΚΟΥΛΙΑΝΑ». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΤΣΙΚΟΥΡΙΑΝΑ». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΤΡΟΧΑΛΑ». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «Χαμαλεύρι (Ρεθύμνης)». Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2019.
- ↑ «Επαρχία Ρεθύμνου». www.imra.gr. Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2019.
- ↑ «ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Β1/Φ38/46686/1010/24-8-1983 - ΦΕΚ 556/Β/23-9-1983». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «ΥΑ ΥΠΠΕ/Β1/Φ38/26892/571/29-5-1985 - ΦΕΚ 402/Β/28-6-1985». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2019.