Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
http://churchofcyprus.org.cy/20803 |
Ετικέτα: Αναίρεση |
||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
{{Κουτί πληροφοριών πολεμικής παράταξης|Όνομα=Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|Πόλεμος=Συμμετείχε στον αγώνα της Κύπρου για ανεξαρτησία και στην [[Κυπριακή διακοινοτική βία]]|Έμβλημα=EOKA.jpg <!-- [[Αρχείο:|border|150px]] -->|Λεζάντα εμβλήματος=Το φερόμενο ως έμβλημα της ΕΟΚΑ{{εκκρεμεί παραπομπή}}|Ημερομηνίες=1955–1959|Ομάδες=|Ιδεολογία=[[Ένωσις]] <br />[[Εθνικισμός]]<br /> [[Αντικομμουνισμός]]|Ηγέτες=[[Γεώργιος Γρίβας]]|Φυλές=|Αρχηγείο=|Περιοχή=[[Κύπρος]]|Δύναμη=1.250 Άνδρες|Υπαγωγή=|Προέλευση=|Εξέλιξη=|Σύμμαχοι=[[Ελλάδα]]|Αντίπαλοι=[[Βρετανική Αυτοκρατορία]] <br />[[TMT (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης)]]<br /> |
{{Κουτί πληροφοριών πολεμικής παράταξης|Όνομα=Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|Πόλεμος=Συμμετείχε στον αγώνα της Κύπρου για ανεξαρτησία και στην [[Κυπριακή διακοινοτική βία]]|Έμβλημα=EOKA.jpg <!-- [[Αρχείο:|border|150px]] -->|Λεζάντα εμβλήματος=Το φερόμενο ως έμβλημα της ΕΟΚΑ{{εκκρεμεί παραπομπή}}|Ημερομηνίες=1955–1959|Ομάδες=|Ιδεολογία=[[Ένωσις]] <br />[[Εθνικισμός]]<br /> [[Αντικομμουνισμός]]|Ηγέτες=[[Γεώργιος Γρίβας]]|Φυλές=|Αρχηγείο=|Περιοχή=[[Κύπρος]]|Δύναμη=1.250 Άνδρες|Υπαγωγή=|Προέλευση=|Εξέλιξη=|Σύμμαχοι=[[Ελλάδα]]|Αντίπαλοι=[[Βρετανική Αυτοκρατορία]] <br />[[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης|TMT (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης)]]<br />|Συμπλοκές=|Ονομασία συμβόλου2=|Αναγνωριστικό σύμβολο2=|Ονομασία συμβόλου3=|Αναγνωριστικό σύμβολο3=|Ονομασία συμβόλου4=|Αναγνωριστικό σύμβολο4=}}Η '''Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών''' ('''ΕΟΚΑ''') ήταν [[Ελληνοκύπριοι|ελληνοκυπριακή]], εθνικιστική και αντάρτικη οργάνωση που έδρασε κατά την χρονική περίοδο [[1955]]-[[1959]] στην [[Κύπρος|Κύπρο]], με διακηρυγμένο σκοπό την αυτοδιάθεση της Κύπρου, απαλλαγή από την [[Βρετανική Αυτοκρατορία|Βρετανική Αποικιοκρατία]] και τελικά την [[Ένωσις|Ένωση]] της Κύπρου με την [[Ελλάδα]].<ref>{{cite web|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/para/eoka.htm|title=EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston)|accessdate=2008-12-12}}</ref><ref>[http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf EOKA and Enosis in 1955-59: Motive and Aspiration Reconsidered] Karyos Andreas, 2009, London</ref> |
||
Το νησί της Κύπρου στα μέσα του 20ου αιώνα ήταν τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με τους Ελληνοκύπριους να αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού (77% του συνόλου) και τους Τουρκοκύπριους το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου (18% του συνόλου). Ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους αναπτυσσόταν έντονα ο εθνικός πόθος της Ένωσης με την «μητέρα πατρίδα», την Ελλάδα, η οποία ήταν μέρος της [[Μεγάλη Ιδέα|Μεγάλης Ιδέας]] του Έθνους |
Το νησί της Κύπρου στα μέσα του 20ου αιώνα ήταν τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με τους Ελληνοκύπριους να αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού (77% του συνόλου) και τους Τουρκοκύπριους το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου (18% του συνόλου). Ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους αναπτυσσόταν έντονα ο εθνικός πόθος της Ένωσης με την «μητέρα πατρίδα», την Ελλάδα, η οποία ήταν μέρος της [[Μεγάλη Ιδέα|Μεγάλης Ιδέας]] του Έθνους{{sfn|Ker-Lindsay|2011|p=14-15|ps=: «They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement [...] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea)»"}}, δηλαδή οι περιοχές με ελληνικό πληθυσμό να προσαρτηθούν στο Ελληνικό κράτος. Οι [[Τουρκοκύπριοι]] ανάπτυξαν τον δικό τους εθνικισμό, με αίτημα για αυτοδιάθεση του λαού τους, προτάσσοντας την διχοτόμηση του νησιού.{{sfn|Mirbagheri|2009|p=xiv|ps=: «Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.»"}} Το 1950, η [[Εκκλησία της Κύπρου]] διοργάνωσε [[Ενωτικό Δημοψήφισμα|δημοψήφισμα]] μεταξύ ελληνοκυπρίων, όπου ανέδειξε την θέληση του λαού για Ένωση με την Ελλάδα. Η θέληση των ελληνοκυπρίων δεν εισακούστηκε, για αυτό ο [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ]]', αποφάσισε, μετά από προτροπές από προσωπικότητες της εποχής, τον ένοπλο αγώνα με επικεφαλής τον απόστρατο στρατηγό [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]].<ref name=":7" /> |
||
Ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκίνησε την 1η Απριλίου 1955 |
Ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκίνησε την 1η Απριλίου 1955. Ο αγγλικός στρατός δυσκολευόταν να πατάξει το αντάρτικο στις πόλεις και στα βουνά της Κύπρου. Μετά από πολλές διπλωματικές προσπάθειες, η Ελλάδα, η Τουρκία, η Βρετανία και εκπρόσωποι των κοινοτήτων της Κύπρου, κατέληξαν στις [[Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου]] και την ίδρυση της [[Κύπρος|Κυπριακής Δημοκρατίας]]. |
||
Οι Βρετανοί κατήγγειλαν την ΕΟΚΑ στον ΟΗΕ ως «τρομοκρατική οργάνωση».<ref>[https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N56/305/33/PDF/N5630533.pdf?OpenElement Έγγραφο A/3204/Add.l, 12 November 1956, "from the Permanent Representative of the |
|||
Uhited Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the United |
|||
Nations, addressed to the Secretary-General"]</ref> Τον ίδιο χαρακτηρισμό χρησιμοποίησε για την ΕΟΚΑ και η Τουρκία στον ΟΗΕ,<ref>[https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/NL3/032/87/PDF/NL303287.pdf?OpenElement ΟΗΕ, Γενική Συνέλευση, 13η σύνοδος, θέμα 68, υπόθεση της Κύπρου (A/3874 and Add.1, A/C.1/811, |
|||
A/C.1/L.221-223), 25-11-1958, παράγραφοι 14, 15]</ref> αναφέροντας ότι στην τρομοκρατική δράση είχε συμμετοχή και η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και παρείχε υποστήριξη η Ελλάδα.<ref>[https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N86/073/32/PDF/N8607332.pdf?OpenElement ΟΗΕ, Γεν. Συνέλευση, 40ή σύνοδος, 1986, έγγραφο S/17918, 14 March 1986, σ. 3]</ref> |
|||
O αγώνας της ΕΟΚΑ όξυνε τις σχέσεις τόσο ανάμεσα στους ελληνοκύπριους (εθνικόφρονες και αριστερούς) όσο και μεταξύ των κοινοτήτων της Κύπρου (ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους).<ref>{{Cite book|title=Κυριες Συνιστώσες Κυπριακου Προβλήματος|first=Μαρία|last=Νικολάου|isbn=|year=2005|location=|page=25}}</ref> |
|||
== Αγγλοκρατία στην Κύπρο == |
== Αγγλοκρατία στην Κύπρο == |
||
{{Κύριο|Ιστορία της Κύπρου|}} |
{{Κύριο|Ιστορία της Κύπρου|}} |
||
Με το τέλος του [[Ρωσοτουρκικός Πόλεμος (1877-1878)|Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-1878]] και την ήττα της Τουρκίας, πραγματοποιήθηκε το [[Συνέδριο του Βερολίνου]] (13 Ιουνίου έως 13 Ιουλίου 1878). Η Αγγλία και η Τουρκία προχώρησαν σε συμμαχία κατά την διάρκεια του Συνεδρίου, η οποία μεταξύ άλλων, προνοούσε την παραχώρηση της Κύπρου στους Άγγλους. Η συμφωνία αυτή επισημοποιήθηκε με την [[Συνθήκη Κωνσταντινούπολης (1878)|Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης]] το 1878. Η κυριαρχία πάντως,παρέμενε ''[[de jure]]'' οθωμανική, μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1914, όπου η απόφαση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, οδήγησε την Αγγλία να κηρύξει την Κύπρο προτεκτοράτο. |
Με το τέλος του [[Ρωσοτουρκικός Πόλεμος (1877-1878)|Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-1878]] και την ήττα της Τουρκίας, πραγματοποιήθηκε το [[Συνέδριο του Βερολίνου]] (13 Ιουνίου έως 13 Ιουλίου 1878). Η Αγγλία και η Τουρκία προχώρησαν σε συμμαχία κατά την διάρκεια του Συνεδρίου, η οποία μεταξύ άλλων, προνοούσε την παραχώρηση της Κύπρου στους Άγγλους. Η συμφωνία αυτή επισημοποιήθηκε με την [[Συνθήκη Κωνσταντινούπολης (1878)|Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης]] το 1878. Η κυριαρχία πάντως,παρέμενε ''[[de jure]]'' οθωμανική, μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1914, όπου η απόφαση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, οδήγησε την Αγγλία να κηρύξει την Κύπρο προτεκτοράτο.{{sfn|Ρίχτερ|2007|p=144}} |
||
[[Αρχείο:Cypriot_demonstration_1930.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Cypriot_demonstration_1930.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Ελληνοκύπριοι διαδηλώνουν υπέρ της Ένωσις το 1930]] |
[[Αρχείο:Cypriot_demonstration_1930.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Cypriot_demonstration_1930.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Ελληνοκύπριοι διαδηλώνουν υπέρ της Ένωσις το 1930]] |
||
Στις 16 Οκτωβρίου 1915 η Μεγάλη Βρετανία προσέφερε την Κύπρο στην Ελλάδα με αντάλλαγμα την συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των Γερμανών, των Τούρκων και των Βουλγάρων. Τότε η Ελλάδα βρισκόταν στην καρδιά του [[Εθνικός Διχασμός|εθνικού διχασμού]] και η κυβέρνηση Ζαῒμη, μαζί με τον φιλογερμανό βασιλιά [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνο Α']], απέρριψε την προσφορά στις 17 Οκτωβρίου 1915. Το 1923, με την [[Συνθήκη της Λωζάνης]] η νεαρή Τούρκικη Δημοκρατία παραιτήθηκε από κάθε διεκδίκηση πρώην Οθωμανικών περιοχών.<ref>{{cite journal|url=http://www.bujournal.boun.edu.tr/docs/13330942935.pdf|title='Cypriot Muslims among Ottomans, Turks and British|last=Xypolia|first=Ilia|journal=Bogazici Journal|accessdate=15 October 2012|issue=2|year=2011|volume=25|pages=109–120}}</ref> Επίσημα, η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία της Βρετανίας το 1925. |
Στις 16 Οκτωβρίου 1915 η Μεγάλη Βρετανία προσέφερε την Κύπρο στην Ελλάδα με αντάλλαγμα την συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των Γερμανών, των Τούρκων και των Βουλγάρων. Τότε η Ελλάδα βρισκόταν στην καρδιά του [[Εθνικός Διχασμός|εθνικού διχασμού]] και η κυβέρνηση Ζαῒμη, μαζί με τον φιλογερμανό βασιλιά [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνο Α']], απέρριψε την προσφορά στις 17 Οκτωβρίου 1915. Το 1923, με την [[Συνθήκη της Λωζάνης]] η νεαρή Τούρκικη Δημοκρατία παραιτήθηκε από κάθε διεκδίκηση πρώην Οθωμανικών περιοχών.<ref>{{cite journal|url=http://www.bujournal.boun.edu.tr/docs/13330942935.pdf|title='Cypriot Muslims among Ottomans, Turks and British|last=Xypolia|first=Ilia|journal=Bogazici Journal|accessdate=15 October 2012|issue=2|year=2011|volume=25|pages=109–120}}</ref> Επίσημα, η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία της Βρετανίας το 1925. |
||
===== Ο πόθος των Ελληνοκυπρίων για Ένωση ===== |
===== Ο πόθος των Ελληνοκυπρίων για Ένωση ===== |
||
Οι Ελληνοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά την μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αγγλοκρατία. Πίστευαν πως θα οδηγούσε στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η Ένωσις ήτανε ενταγμένη στην [[Μεγάλη Ιδέα]], μια ευρύτερη φιλοδοξία ώστε το Ελληνικό κράτος να προσαρτήσει περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου κατοικούσαν Έλληνες, όπως την Κύπρο, την Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Την ιδέα αυτή την προωθούσε η Κυπριακή Ορθόδοξη εκκλησία πού είχε πολλά μέλη της εκπαιδευμένα στην Ελλάδα. |
Οι Ελληνοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά την μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αγγλοκρατία. Πίστευαν πως θα οδηγούσε στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η Ένωσις ήτανε ενταγμένη στην [[Μεγάλη Ιδέα]], μια ευρύτερη φιλοδοξία ώστε το Ελληνικό κράτος να προσαρτήσει περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου κατοικούσαν Έλληνες, όπως την Κύπρο, την Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Την ιδέα αυτή την προωθούσε η Κυπριακή Ορθόδοξη εκκλησία πού είχε πολλά μέλη της εκπαιδευμένα στην Ελλάδα.{{sfn|Lange|2011|p=88}} Οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν πως το νησί ήταν ιστορικά ελληνικό και πίστευαν πως η Ένωση με την Ελλάδα ήταν φυσικό δικαίωμα.{{sfn|Diez|2002|p=83}} |
||
[[Αρχείο:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|μικρογραφία|Η ΕΟΚΑ εναντίον άγγλων στρατιωτών, 1956]] |
[[Αρχείο:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|μικρογραφία|Η ΕΟΚΑ εναντίον άγγλων στρατιωτών, 1956]] |
||
===== Οι ανησυχίες των Τουρκοκυπρίων ===== |
===== Οι ανησυχίες των Τουρκοκυπρίων ===== |
||
Αρχικά, οι τουρκοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά και αυτοί την μετάβαση στην Αγγλοκρατία.<ref name="papadakis2">{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=wzPG7b_m4swC&pg=PA2&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict|last2=Peristianis|first2=Nicos|date=18 July 2006|publisher=Indiana University Press|isbn=9780253111913|page=2|last1=Papadakis|first1=Yiannis|last3=Welz|first3=Gisela}}</ref> Αργότερα, βλέποντας την επιδίωξη της πολιτικής της Ένωσης, και υπό τον φόβο να επαναληφθεί η ίδια ιστορία όπως με την Ένωση Κρήτης-Ελλάδας που οδήγησε στην φυγή των Τουρκοκρητικών, υπήρξαν αρκετά ανήσυχοι.<ref>{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=FQeVnXmjBzYC&pg=PA37&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillian|isbn=9780230392076|page=37|last1=Isachenko|first1=Daria}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=9780857711939|pages=135–6|last1=Pericleous|first1=Chrysostomos}}</ref> και επεδίωξαν μια διχαστική πολιτική.<ref name=":21">{{cite book|title=Historical Dictionary of Cyprus|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=9780810862982|page=xiv|last1=Mirbagheri|first1=Farid|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> Οι τουρκοκύπριοι έβλεπαν πως είναι ξεχωριστή εθνοτική ομάδα και |
Αρχικά, οι τουρκοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά και αυτοί την μετάβαση στην Αγγλοκρατία.<ref name="papadakis2">{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=wzPG7b_m4swC&pg=PA2&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict|last2=Peristianis|first2=Nicos|date=18 July 2006|publisher=Indiana University Press|isbn=9780253111913|page=2|last1=Papadakis|first1=Yiannis|last3=Welz|first3=Gisela}}</ref> Αργότερα, βλέποντας την επιδίωξη της πολιτικής της Ένωσης, και υπό τον φόβο να επαναληφθεί η ίδια ιστορία όπως με την Ένωση Κρήτης-Ελλάδας που οδήγησε στην φυγή των Τουρκοκρητικών, υπήρξαν αρκετά ανήσυχοι.<ref>{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=FQeVnXmjBzYC&pg=PA37&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillian|isbn=9780230392076|page=37|last1=Isachenko|first1=Daria}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=9780857711939|pages=135–6|last1=Pericleous|first1=Chrysostomos}}</ref> και επεδίωξαν μια διχαστική πολιτική.<ref name=":21">{{cite book|title=Historical Dictionary of Cyprus|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=9780810862982|page=xiv|last1=Mirbagheri|first1=Farid|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> Οι τουρκοκύπριοι έβλεπαν πως είναι ξεχωριστή εθνοτική ομάδα και είχαν δικαίωμα στην αυτονομία τους από τους Ελληνοκύπριους.<ref name="diez83" /> |
||
Εν τω μεταξύ, στην Τουρκία ο [[Αντνάν Μεντερές|Μεντέρες]] θεωρούσε την Κύπρο «επέκταση της Ανατολίας» και αρνείτο τον διχασμό και διαμοιρασμό του νησιού. Υποστήριζε την προσάρτηση όλης της Κύπρου στην Τουρκία. Το κυβερνών κόμμα διακήρυξε πως η Κύπρος είναι τουρκική και αναπόσπαστο κομμάτι της μητέρας πατρίδας. Με την συνειδητοποίηση όμως πως μόνο το 20% του πληθυσμού του νησιού είναι τουρκοκύπριοι, η επίσημη πολιτική άλλαξε υπέρ του διαχωρισμού. Το σύνθημα «η Κύπρος είναι τουρκική» μετατράπηκε σε «Διαίρεση ή Θάνατος».<ref name="(Ozkan)2012">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=kCArlsRcHUMC&pg=PA199|title=From the Abode of Islam to the Turkish Vatan: The Making of a National Homeland in Turkey|date=26 June 2012|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-18351-1|page=199|author=Behlul (Behlul) Ozkan (Ozkan)|quote=In line with the nationalist rhetoric that "Cyprus is Turkish", Menderes predicated his declaration upon the geographic proximity between Cyprus and Anatolia, thereby defining "Cyprus as an extension of Anatolia". It was striking that Menderes rejected partitioning the island into two ethnic states, a position that would define Turkey's foreign policy regarding Cyprus after 1957}}</ref><ref name="BellingeriKappler2005">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=pUcSji-f1zYC&pg=PA27|title=Cipro oggi|publisher=Casa editrice il Ponte|year=2005|isbn=978-88-89465-07-3|pages=27–29|author1=G. Bellingeri|author2=T. Kappler|quote=The educational and political mobilisation between 1948–1958, aiming at raising Turkish national consciousness, resulted in the involving Turkey as motherland in the Cyprus Question. From then on, Turkey, would work hand in hand with the Turkish Cypriot leadership and the British government to oppose the Greek Cypriot demand for Enosis and realise the partition of Cyprus, which meanwhile became the national policy.}}</ref> |
Εν τω μεταξύ, στην Τουρκία ο [[Αντνάν Μεντερές|Μεντέρες]] θεωρούσε την Κύπρο «επέκταση της Ανατολίας» και αρνείτο τον διχασμό και διαμοιρασμό του νησιού. Υποστήριζε την προσάρτηση όλης της Κύπρου στην Τουρκία. Το κυβερνών κόμμα διακήρυξε πως η Κύπρος είναι τουρκική και αναπόσπαστο κομμάτι της μητέρας πατρίδας. Με την συνειδητοποίηση όμως πως μόνο το 20% του πληθυσμού του νησιού είναι τουρκοκύπριοι, η επίσημη πολιτική άλλαξε υπέρ του διαχωρισμού. Το σύνθημα «η Κύπρος είναι τουρκική» μετατράπηκε σε «Διαίρεση ή Θάνατος».<ref name="(Ozkan)2012">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=kCArlsRcHUMC&pg=PA199|title=From the Abode of Islam to the Turkish Vatan: The Making of a National Homeland in Turkey|date=26 June 2012|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-18351-1|page=199|author=Behlul (Behlul) Ozkan (Ozkan)|quote=In line with the nationalist rhetoric that "Cyprus is Turkish", Menderes predicated his declaration upon the geographic proximity between Cyprus and Anatolia, thereby defining "Cyprus as an extension of Anatolia". It was striking that Menderes rejected partitioning the island into two ethnic states, a position that would define Turkey's foreign policy regarding Cyprus after 1957}}</ref><ref name="BellingeriKappler2005">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=pUcSji-f1zYC&pg=PA27|title=Cipro oggi|publisher=Casa editrice il Ponte|year=2005|isbn=978-88-89465-07-3|pages=27–29|author1=G. Bellingeri|author2=T. Kappler|quote=The educational and political mobilisation between 1948–1958, aiming at raising Turkish national consciousness, resulted in the involving Turkey as motherland in the Cyprus Question. From then on, Turkey, would work hand in hand with the Turkish Cypriot leadership and the British government to oppose the Greek Cypriot demand for Enosis and realise the partition of Cyprus, which meanwhile became the national policy.}}</ref> |
||
| Γραμμή 35: | Γραμμή 41: | ||
Μετά το ναυάγιο της διασκεπτικής και της αδυναμίας του δημοψηφίσματος του 1950 να προσφέρει κάποιο αποτέλεσμα, φούντωσαν οι σκέψεις στην Αθήνα για ένοπλη πάλη του Κυπριακού λαού κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας. Κυρίαρχα πρόσωπα σε αυτές τις διαβουλεύσεις ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ', ο Αχιλλέας Κύρος (κύπριος εθνικιστής και διευθυντής της αθηναϊκής εφημερίδας Εστίας), ο Γεώργιος Κοσμάς (αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού-ΓΕΣ) και άλλοι.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.rizospastis.gr/story.do?id=3761557|title=Η ΕΟΚΑ και η ένοπλη δράση|last=|first=|date=14/2/1999|website=Ριζοσπάστης|publisher=Ριζοσπάστης|accessdate=}}</ref> |
Μετά το ναυάγιο της διασκεπτικής και της αδυναμίας του δημοψηφίσματος του 1950 να προσφέρει κάποιο αποτέλεσμα, φούντωσαν οι σκέψεις στην Αθήνα για ένοπλη πάλη του Κυπριακού λαού κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας. Κυρίαρχα πρόσωπα σε αυτές τις διαβουλεύσεις ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ', ο Αχιλλέας Κύρος (κύπριος εθνικιστής και διευθυντής της αθηναϊκής εφημερίδας Εστίας), ο Γεώργιος Κοσμάς (αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού-ΓΕΣ) και άλλοι.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.rizospastis.gr/story.do?id=3761557|title=Η ΕΟΚΑ και η ένοπλη δράση|last=|first=|date=14/2/1999|website=Ριζοσπάστης|publisher=Ριζοσπάστης|accessdate=}}</ref> |
||
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1950, σε ηλικία 37 ετών, ο μητροπολιτης Κιτίου Μακάριος εκλέχθηκε αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος ήταν πέραν από θρησκευτικός ηγέτης και de facto εθνάρχης των Ελληνοκυπρίων.{{ |
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1950, σε ηλικία 37 ετών, ο μητροπολιτης Κιτίου Μακάριος εκλέχθηκε αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος ήταν πέραν από θρησκευτικός ηγέτης και de facto εθνάρχης των Ελληνοκυπρίων.{{sfn|Ρίχτερ|2007|p=537}} |
||
Ο Μακάριος ήτανε ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας της Ένωσης και για αυτόν τον σκοπό ακολούθησε δυο παράλληλες πολιτικές: αφενός προσπάθησε να διεθνοποιήσει το Κυπριακό Ζήτημα, ιδίως μέσω του νεοσύστατου ΟΗΕ και αφετέρου επιχείρησε να πιέσει την Βρετανική Αυτοκρατορία μέσω μιας ένοπλης εξέγερσης στην Κύπρο.<ref name=":0">{{Cite journal|url=https://bjmh.org.uk/index.php/bjmh/article/viewFile/33/25Insurgency|title=British Intelligence and the Origins of the EOKA Insurgency|last=FRENCH|first=DAVID|date=2015|journal=|accessdate=14/6/2016|doi=}}</ref> |
|||
=== Η Μυστική Επιτροπή των Αθηνών === |
=== Η Μυστική Επιτροπή των Αθηνών === |
||
Στην Αθήνα σχηματίστηκε μια δωδεκαμελής Επιτροπή από πρόσωπα της Κύπρου και της Ελλάδας, η οποία αποφάσισε να διεκδικήσει δυναμικά την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Τα μέλη της Επιτροπής επισφράγισαν την πίστη τους στον σκοπό του Αγώνα με όρκο στην Καινή Διαθήκη στις 7 Μαρτίου 1953. |
Στην Αθήνα σχηματίστηκε μια δωδεκαμελής Επιτροπή από πρόσωπα της Κύπρου και της Ελλάδας, η οποία αποφάσισε να διεκδικήσει δυναμικά την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αρχικά συναντηθήκαν στις 2 Ιουλίου στην οδό Μαυρομιχάλοι, στο διαμέρισμα του Λοϊζίδη, οι Σάβας και Σωκράτης Λοϊζίδης, ο Γεώργιος Στράτος, ο στρατηγός Ν. Παπαδόπουλος, ο πρωην Χίτης Ηλ. Αλεξόπουλος, ο Γεώργιος Γρίβας και άλλοι. Ο Μακάριος προέδρευσε, ο Γρίβας παρουσίασε τα σχέδια του για αντάρτικες επιθέσεις στην Κύπρο, αλλά ο Μακάριος τα απέρριψε.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=111}} Τα μέλη της Επιτροπής επισφράγισαν την πίστη τους στον σκοπό του Αγώνα με όρκο στην Καινή Διαθήκη στις 7 Μαρτίου 1953.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=31-32}} |
||
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" |
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" |
||
|''«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν ό,τι γνωρίζω και θέλω ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς''»<ref>{{Cite book|title=ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΑΓΩΝΟΣ ΕΟΚΑ 1955-1959|last=ΓΡΙΒΑΣ – ΔΙΓΕΝΗΣ|first=ΓΕΩΡΓΙΟΣ|publisher=|year=1971|isbn=|location=Αθήνα|page=1}}</ref> |
|''«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν ό,τι γνωρίζω και θέλω ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς''»<ref>{{Cite book|title=ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΑΓΩΝΟΣ ΕΟΚΑ 1955-1959|last=ΓΡΙΒΑΣ – ΔΙΓΕΝΗΣ|first=ΓΕΩΡΓΙΟΣ|publisher=|year=1971|isbn=|location=Αθήνα|page=1}}</ref> |
||
| Γραμμή 47: | Γραμμή 55: | ||
μετά της μητρός Ελλάδος»|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref> |
μετά της μητρός Ελλάδος»|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref> |
||
|} |
|} |
||
Πρόεδρος της Επιτροπής αυτής ορίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος ενεργούσε ως πολιτικός αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα, τον οποίο και χρηματοδοτούσε. Η Επιτροπή διόρισε ένα από τα μέλη της, τον [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]], στρατιωτικό αρχηγό του Αγώνα.<ref name=":1" /> Ο Γρίβας επισκέφθηκε το νησί τον Ιούλιο του 1951 και πέντε μήνες το 1952, με τουριστική βίζα. Το 1954 όμως δεν του ξαναχορηγήθηκε βίζα και έτσι επέστρεψε στην Κύπρο μυστικά.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> |
Πρόεδρος της Επιτροπής αυτής ορίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος ενεργούσε ως πολιτικός αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα, τον οποίο και χρηματοδοτούσε. Η Επιτροπή διόρισε ένα από τα μέλη της, τον [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]], στρατιωτικό αρχηγό του Αγώνα.<ref name=":1" /> Ο Γρίβας επισκέφθηκε το νησί τον Ιούλιο του 1951 (όπου έκανε αναγνώριση εδάφους του Τροόδους και του Πενταδάκτυλου, ενώ ήρθε σε επαφή με εθνικιστικές οργανώσεις νέων{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=112}}) και πέντε μήνες το 1952, με τουριστική βίζα. Το 1954 όμως δεν του ξαναχορηγήθηκε βίζα και έτσι επέστρεψε στην Κύπρο μυστικά.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> |
||
=== Πολεμοφόδια στην Κύπρο === |
=== Πολεμοφόδια στην Κύπρο === |
||
| Γραμμή 58: | Γραμμή 66: | ||
Στο καϊκι βρέθηκε ανολοκλήρωτη μεν, υπογεγραμμένη από τον Γρίβα δε, προκήρυξη της οργάνωσης '''ΕΜΑΚ''' (Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης Κύπρου). Η ΕΜΑΚ ήταν το αρχικό όνομα της ΕΟΚΑ. Σε αυτό το κείμενο υπάρχει κάλεσμα προς τους Κομμουνιστές να μην αναμιχθούν στον Αγώνα. Αναφέρει συγκεκριμένα:<blockquote>"...Η γραμμή μας έναντι των κομμουνιστών.Το ΕΜΑΚ είναι εθνική οργάνωσις και, όπως αναφέραμε πιο πάνω, δεν θα κάμη κομματικόν αγώνα, αλλά μόνον απελευθερωτικόν. Θα σεβασθή τα πολιτικά και κομματικά αισθήματα του καθενός και επομένως δεν θα παρενοχλήση τους κομμουνιστάς. Το ΕΜΑΚ ζητεί από αυτούς και το κόμμα των, όχι μόνο να μην αντιστρατευθούν το ΕΜΑΚ, αλλά και ούτε να αναμιχθούν εις τον αγώνα του, όπως και όλος ο λαός. Δεν θα δεχθώμεν κομμουνιστάς εις το ΕΜΑΚ, κυρίως διά λόγους σκοπιμότητος, και, εάν οι κομμουνισταί ενδιαφέρονται ειλικρινά διά την ένωσιν, δεν θα θελήσουν να αναμιχθούν εις τον απελευθερωτικόν μας αγώνα..."<ref>{{Cite book|title=Κυπριακή Θύελλα|first=Σπυρίδων|last=Παπαγεωργίου|isbn=|year=1997|location=Λευκωσία|page=97}}</ref></blockquote>Ωστόσο η κατάσχεση του πλοίου δεν σταμάτησε τις ετοιμασίες της ΕΟΚΑ και στις 29 Μαρτίου 1955, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έδωσε εντολή στον Γρίβα να ξεκινήσει την ένοπλη δράση.<ref name=":19">{{Cite book|title=ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΙΒΑ - ΔΙΓΕΝΗ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΑΓΩΝΟΣ Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959|last=ΓΡΙΒΑΣ-ΔΙΓΕΝΗΣ|first=ΓΕΩΡΓΙΟΣ|publisher=|year=Δεκέμβριος 1961|isbn=|location=Αθήνα|page=32}}</ref> |
Στο καϊκι βρέθηκε ανολοκλήρωτη μεν, υπογεγραμμένη από τον Γρίβα δε, προκήρυξη της οργάνωσης '''ΕΜΑΚ''' (Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης Κύπρου). Η ΕΜΑΚ ήταν το αρχικό όνομα της ΕΟΚΑ. Σε αυτό το κείμενο υπάρχει κάλεσμα προς τους Κομμουνιστές να μην αναμιχθούν στον Αγώνα. Αναφέρει συγκεκριμένα:<blockquote>"...Η γραμμή μας έναντι των κομμουνιστών.Το ΕΜΑΚ είναι εθνική οργάνωσις και, όπως αναφέραμε πιο πάνω, δεν θα κάμη κομματικόν αγώνα, αλλά μόνον απελευθερωτικόν. Θα σεβασθή τα πολιτικά και κομματικά αισθήματα του καθενός και επομένως δεν θα παρενοχλήση τους κομμουνιστάς. Το ΕΜΑΚ ζητεί από αυτούς και το κόμμα των, όχι μόνο να μην αντιστρατευθούν το ΕΜΑΚ, αλλά και ούτε να αναμιχθούν εις τον αγώνα του, όπως και όλος ο λαός. Δεν θα δεχθώμεν κομμουνιστάς εις το ΕΜΑΚ, κυρίως διά λόγους σκοπιμότητος, και, εάν οι κομμουνισταί ενδιαφέρονται ειλικρινά διά την ένωσιν, δεν θα θελήσουν να αναμιχθούν εις τον απελευθερωτικόν μας αγώνα..."<ref>{{Cite book|title=Κυπριακή Θύελλα|first=Σπυρίδων|last=Παπαγεωργίου|isbn=|year=1997|location=Λευκωσία|page=97}}</ref></blockquote>Ωστόσο η κατάσχεση του πλοίου δεν σταμάτησε τις ετοιμασίες της ΕΟΚΑ και στις 29 Μαρτίου 1955, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έδωσε εντολή στον Γρίβα να ξεκινήσει την ένοπλη δράση.<ref name=":19">{{Cite book|title=ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΙΒΑ - ΔΙΓΕΝΗ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΑΓΩΝΟΣ Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959|last=ΓΡΙΒΑΣ-ΔΙΓΕΝΗΣ|first=ΓΕΩΡΓΙΟΣ|publisher=|year=Δεκέμβριος 1961|isbn=|location=Αθήνα|page=32}}</ref> |
||
=== Πολιτικές εξελίξεις === |
|||
Στην Κύπρο, ο Μακάριος γινότανε ολοένα και πιο κυρίαρχος της πολιτικής σκηνής. Καταρχήν τοποθέτησε τον Αζίνα στην συντηριτική ΠΕΚ (Παναγροτική Ένωση Κύπρου) εκπαραθυρώνοντας τον Χατζηχάρο, ο οποίος ήταν υπέρ φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων που πρότειναν οι Βρεττανοί. Στις δημοτικές εκλογές του 1953, η εκλογική δύναμη της Αριστεράς (ΑΚΕΛ) μειώθηκε, παρότι κατάφερε να κρατήσει τους δήμους της Λάρνακας, Αμμοχώστου και Λεμεσού (στην Λευκωσία πάντως επανεκλέγηκε ο Θεμιστοκλής Δέρβης. Ο Μακάριος έδωσε εντολές στις ομάδες νέων που έλεγχε να παρενοχλήσουν τις εκδηλώσεις για την ενθρόνιση της Ελισάβετ Β' στις 2 Ιουνίου 1953. Το ΑΚΕΛ ακολούθησε την εκκληση του Μακαρίου για μποϋκοταζ των εκδηλώσεων. Στην Πάφο, νεαροί της ΠΕΟΝ, περαν της υποστολής αγγλικών σημαιών, επιτέθηκαν και σε τουρκοκύπριους. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=125-134}} |
|||
Στην διεθνή σκηνή, οι σχέσεις Ελλάδος Τουρκίας ήταν εξαιρετικές. Ο Μακάριος επιθυμησούσε να διεθνοποιήσει το Κυπριακό θέτωντας το στην ημερήσια διάταξη του ΟΗΕ. Ο Μαρκεζίνης διαφώνησε καθώς η προσφυγή στον ΟΗΕ έπρεπε να γίνει εαν πρώτα εξασφαλιστεί η ουδετερότητα της Τουρκίας. Ο Παπάγος όμως εκτιμούσε πως η Τουρκία δεν θα είχε τέτοιους ενδιασμούς. Πριν την προσφυγή στον ΟΗΕ, ο Παπάγος επιχείρησε να προσεγγίσει τους Άγγλους, όμως ήταν αρνητικοί. Το επιχειρημα τους ήταν, όπως το παρουσίασε ο υπουργός Εξωτερικών Ήντεν: "Η Κύπρος δεν ανηκε ποτέ εις την Ελλάδα και ο μόνος συνδετικός κρίκος των δυο χωρών ήταν η γλώσσα και η ιεραρχία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σε τελική ανάλυση, σημαντικός ελληνικός πληθυσμός υπήρχε και στην Αλεξάνδρεια και στην Νέα Υόκρη, όμως κανείς δεν αξιώνει ένωση και για αυτές"{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=125-134}} |
|||
==== Η στάση της Τουρκίας ==== |
|||
Το 1953, οι επίσημες Ελληνοτουρκικές σχέσεις ήτανε σε άριστο επίπεδο, εν πολλοίς εξ αιτίας του κοινού φόβου για την Σοβιετική απειλή. Τόσο ο Παπάγος όσο και ο Μεντερές προσυπόγραψαν το Βαλκανικό Σύμφωνο στις 28 Φερβουαρίου 1953, τονίζοντας τα ωφέλη της Ελληνοτουρκικής φιλίας. Ωστόσο η προσέγγιση της ηγεσίας των δυο χωρών, δεν άγγιζε τα λαικά στρώματα. Οι τουρκοκύπριοι φοιτητές στην Σμύρνη οργάνωναν εκδηλώσεις για την Κύπρο, τις οποίες οι αρχές απαγόρευαν από φόβο μην ακουστούν ανθελληνικά συνθήματα. Οι τούρκικες εφημερίδες, όπως οι Γενι Σαμπάχ και η Χουρριέτ δημοσίευαν όλο και πιο συχνά άρθρα σχετικά με τους κινδύνους των τούρκων της κύπρου και πρότασσαν σε περίπτωση που αλλάξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Κύπρου- αυτή έπρεπε να επιστραφεί στον προηγούμενο ιδιοκτήτη της. Παράλληλα, οι τουρκοκύπριοι, βλέποντας τις κινητοποιήσεις των ελληνοκυπριων για ένωση να εντείνονται, στρεφόντουσαν όλο και περισσότερο προς την μητέρα-πατρίδα. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=141-145}} |
|||
==== Διεθνής Κατάσταση και προσφυγή στον ΟΗΕ ==== |
|||
Το 1954, οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας ήταν αρκετά καλές. Οι Βρετανοί είχαν εξασφαλίσει σταθερότητα στην νοτιοανατολική άκρη του ΝΑΤΟ, αφού υπογράψε σύμφωνο μαζί με το Βελιγράδι, την Άγκυρα και την Αθήνα. Στην Ιορδανία, της οποίας παραχώρησε ανεξαρτησία διατήρησε στρατιωτικές βασεις, ενώ το Ιρακ ήταν φιλικό προς την Αγγλία. Μόνο ο Νασσερ της Αιγύπτου είχε αποφασίσει να ακυρώσει το αγγλο-αιγυπτιακό σύμφωνο του 1936, αφαιρόντας ουσιαστικά από την Βρετανία τον έλεγχο του Σουέζ. Οι Άγγλοι έπρεπε να βρουν νέα τοποθεσία για το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και τελικά κατάληξαν στην Κύπρο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=147-149}} |
|||
Στην Ελλάδα, ο Παπάγος αποφάσισε υπό την πίεση της κοινής γνώμης να διεθνοποιησει το Κυπριακό, προσφεύγοντας στον ΟΗΕ στις 16 Αυγούστου 1954. Παρόλο που στην αγγλία είχε ξεκινήσει να διαμορφώνεται ένα κλίμα ένοχης συνείδησης από την μεταχείρηση της Βρετανίας στην Κυπρο, οι Άγγλοι έδωσαν μάχη για να μην ενταχθεί το θέμα στην ημερίσια διάταξη και τελικά βρήσκοντας απρόθυμους συμμάχους τις ΗΠΑ, την στάση της Τουρκίας η οποία παρομοίασε την πιθανή Ένωση με το Ανσλουτς της Αυστρίας από την ναζιστική Γερμανία και άλλες χώρες, τελικά το Κυπριακό δεν συζητήθηκε. Ξέσπασαν αντιβρεττανικές διαδηλώσεις στην Ελλάδα και στην Κύπρο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=181}} |
|||
== Δομή της ΕΟΚΑ == |
== Δομή της ΕΟΚΑ == |
||
| Γραμμή 81: | Γραμμή 101: | ||
==== Αντίδραση Άγγλων ==== |
==== Αντίδραση Άγγλων ==== |
||
Οι Άγγλικές δυνάμεις τέθησαν σε επιφυλακή μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου. Συνέλαβαν αγωνιστές της ΕΟΚΑ μεταξύ των οποίων και τον αδελφό του Μόδεστου Παντελή, Χριστοφή. Επικήρυξαν τον Γρηγόρη Αυξεντίου.<ref>{{cite book|title=Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ|author=Ανδρέας Βαρνάβα|publisher=Ίδρυμα ΕΟΚΑ|isbn=9963-576-99-0|year=2002|chapter=|editor=|place=Λευκωσία|pages=53 & 87|url=}}</ref> |
|||
Οι Άγγλικές δυνάμεις τέθησαν σε επιφυλακή μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου.Λίγους μήνες μετά την έναρξη του ενωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ στην Κύπρο η βρετανική διοίκηση ίδρυσε τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Όσοι Ελληνοκύπριοι πατριώτες συλλαμβάνονταν κατά τους πρώτους μήνες του αγώνα, οδηγούνταν στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας ή στο κάστρο της Κυρήνειας. Στη συνέχεια άρχισε να λειτουργεί το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης, της Κοκκινοτριμιθιάς, στο οποίο φυλακίσθηκαν χιλιάδες αγωνιστές. Μικρότερα στρατόπεδα λειτούργησαν στα χωριά Πύλα, Πέργαμος, Μάμμαρι κ.ά.... |
|||
Συνέλαβαν αγωνιστές της ΕΟΚΑ μεταξύ των οποίων και τον αδελφό του Μόδεστου Παντελή, Χριστοφή. Επικήρυξαν τον Γρηγόρη Αυξεντίου<ref>http://www.mixanitouxronou.gr/sisfingan-ta-gennitika-organa-ton-agoniston-evgazan-ta-nichia-tous-ekanan-ikonikous-pnigmous-mastigonan-13chrona-pedia-ta-vasanistiria-ton-anglon-stin-kipro-opou-apagchonisan-9-agonistes/</ref>. |
|||
==== Αντίδραση ΑΚΕΛ ==== |
==== Αντίδραση ΑΚΕΛ ==== |
||
Το ΑΚΕΛ αντίδρασε αρνητικά στη δράση της ΕΟΚΑ και καταδίκασε την ένοπλη δράση της.<ref>Σταύρος Παντελής, ''Ιστορία της Κύπρου'', Στρατηγικές εκδόσεις, Αθήνα, χ.χ., σελ. 342.</ref> Ο κύριος λόγος ήταν η ανάληψη της αρχηγίας από τον Γεώργιο Γρίβα, τον οποίο τον έβλεπαν ως [[Οργάνωση Χ|χίτη]], φανατικό αντικομμουνιστή, σοβινιστή και συνεργάτη των ναζί στην Ελλάδα, κατά την [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|περιοδο της Κατοχής]].<ref>{{Cite web|url=https://www.akel.org.cy/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%BA%CE%BA-%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%BB/#.WUJCXSuUeSo|title=Οι απαρχές και οι πρώτοι αγώνες|last=|first=|date=|website=ΑΚΕΛ|publisher=ΑΚΕΛ|accessdate=15/6/2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://edon.org.cy/index.php/dik-antilipsi/istoria/668-gia-ton-griva|title=Για τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή|last=|first=|date=|website=ΕΔΟΝ|publisher=ΕΔΟΝ|accessdate=15/6/2017}}</ref> Η Ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου του ΑΚΕΛ στις 2 Απριλίου έγραφε μεταξύ άλλων:<blockquote>''«α)Πώς πρέπει όμως ο Κυπριακός λαός να δει αυτά τα γεγονότα;Είναι μήπως γεγονότα, που έστω και κατά διάνοιαν μπορούν να προάγουν την υπόθεση του; Είναι μήπως "πατριωτικό" έργο που κάνουν οι εμπνευστές αυτής της δράσης, όπως διατείνεται ένα ύποπτο φυλλάδιο, που κυκλοφόρησε ταυτόχρονα με τις πρωινές δυναμιτιστικές εκρήξεις; Είναι μήπως οι εμπνευστές αυτής της δράσης "διαλεκτοί" ήρωες, που πρέπει να τιμήσει ο λαός;Είναι πιθανό μερικοί καλής πίστης άνθρωποι, επηρεασμένοι |
Το ΑΚΕΛ αντίδρασε αρνητικά στη δράση της ΕΟΚΑ και καταδίκασε την ένοπλη δράση της.<ref>Σταύρος Παντελής, ''Ιστορία της Κύπρου'', Στρατηγικές εκδόσεις, Αθήνα, χ.χ., σελ. 342.</ref> Ο κύριος λόγος ήταν η ανάληψη της αρχηγίας από τον Γεώργιο Γρίβα, τον οποίο τον έβλεπαν ως [[Οργάνωση Χ|χίτη]], φανατικό αντικομμουνιστή, σοβινιστή και συνεργάτη των ναζί στην Ελλάδα, κατά την [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|περιοδο της Κατοχής]].<ref>{{Cite web|url=https://www.akel.org.cy/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%BA%CE%BA-%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%BB/#.WUJCXSuUeSo|title=Οι απαρχές και οι πρώτοι αγώνες|last=|first=|date=|website=ΑΚΕΛ|publisher=ΑΚΕΛ|accessdate=15/6/2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://edon.org.cy/index.php/dik-antilipsi/istoria/668-gia-ton-griva|title=Για τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή|last=|first=|date=|website=ΕΔΟΝ|publisher=ΕΔΟΝ|accessdate=15/6/2017}}</ref> Η Ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου του ΑΚΕΛ στις 2 Απριλίου έγραφε μεταξύ άλλων:<blockquote>''«α) Πώς πρέπει όμως ο Κυπριακός λαός να δει αυτά τα γεγονότα; Είναι μήπως γεγονότα, που έστω και κατά διάνοιαν μπορούν να προάγουν την υπόθεση του; Είναι μήπως "πατριωτικό" έργο που κάνουν οι εμπνευστές αυτής της δράσης, όπως διατείνεται ένα ύποπτο φυλλάδιο, που κυκλοφόρησε ταυτόχρονα με τις πρωινές δυναμιτιστικές εκρήξεις; Είναι μήπως οι εμπνευστές αυτής της δράσης "διαλεκτοί" ήρωες, που πρέπει να τιμήσει ο λαός; Είναι πιθανό μερικοί καλής πίστης άνθρωποι, επηρεασμένοι από δημαγωγικά λόγια, να πιστεύουν ότι αυτή η τακτική εξυπηρετεί τον εθνικό αγώνα. Αδίστακτα όμως το ΑΚΕΛ λέγει: Αυτού του είδους η δραστηριότητα μονάχα ζημιά μπορεί να προκαλέσει στον κυπριακό αγώνα. Πιστεύουμε δε ότι ο Κυπριακός λαός, βασισμένος και στην πείρα του, συμφωνεί απόλυτα μ' αυτή τη θέση».''</blockquote><blockquote>''β) «Ο πατριωτικός Κυπριακός λαός δεν έχει καμιά σχέση μ' αυτές τις τρομοκρατικές πράξεις. Το αλάθητο συμπέρασμα, που πρέπει να βγάλει κάθε Κύπριος πατριώτης, είναι ότι τέτοιες μέθοδες ποτέ δεν προωθούν τον αγώνα για εθνική απελευθέρωση. Οι μέθοδες αυτές εκφυλίζουν τον αγώνα και τον εκθέτουν στη συκοφαντία και τα κτυπήματα των εχθρών του». ''<ref name=":9">Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 68</ref></blockquote>Επιπλέον, ο γ.γ. του ΑΚΕΛ, [[Εζεκίας Παπαϊωάννου]], κατηγόρησε από τον κομματικό ραδιοσταθμό του ΚΚΕ, "Ελεύθερη Ελλάδα" την ΕΟΚΑ, τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο και την ελληνική κυβέρνηση Παπάγου.<ref>«Η κυπροκαπηλία και οι τυχοδιωκτισμοί σκοπόν έχουν να συγκαλύψουν την υποταγή και συνθηκολόγηση της κυβέρνησης Παπάγου και του αρχιεπισκόπου Μακαρίου στους Εγγλέζους αποικιστές...Η Εθναρχία να εγκαταλείψει την πολιτική της διάσπασης και της υποταγής στα θελήματα των ξένων» (βλ. Π. Παπαδημήτρη, Π. Πετρίδη, ''Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, εκδόσεις Κ. Επιφανίου, Λευκωσία 1979 - 1980'', τόμος 11ος, σελ. 12).</ref> |
||
Θα ακολουθήσουν ανακοινώσεις παρόμοιας ρητορικής από τις συντεχνιακές οργανώσεις του ΑΚΕΛ (ΠΕΟ) και τις εφημερίδες που εξέδιδε (''Νέος Δημοκράτης'').<ref name=":9" /> Από το 1957, η απαξιωτική στάση του ΑΚΕΛ έναντι της ΕΟΚΑ αναθεωρήθηκε, κυρίως διότι ενδιάμεσα η οργάνωση είχε παρουσιάσει σοβαρή δράση και είχε αποκτήσει λαϊκή βάση.<ref>Γιάννης Κ. Λάμπρου, ''Ιστορία του Κυπριακού. Τα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, 1960-2004'', Λευκωσία 2004, σελ. 39.</ref> |
Θα ακολουθήσουν ανακοινώσεις παρόμοιας ρητορικής από τις συντεχνιακές οργανώσεις του ΑΚΕΛ (ΠΕΟ) και τις εφημερίδες που εξέδιδε (''Νέος Δημοκράτης'').<ref name=":9" /> Από το 1957, η απαξιωτική στάση του ΑΚΕΛ έναντι της ΕΟΚΑ αναθεωρήθηκε, κυρίως διότι ενδιάμεσα η οργάνωση είχε παρουσιάσει σοβαρή δράση και είχε αποκτήσει λαϊκή βάση.<ref>Γιάννης Κ. Λάμπρου, ''Ιστορία του Κυπριακού. Τα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, 1960-2004'', Λευκωσία 2004, σελ. 39.</ref> |
||
Τα αμέσως επόμενα χρόνια, η αρχική στάση του κόμματος και του τότε ηγέτη του, Εζεκία Παπαϊωάννου μετριάστηκε, ενώ οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί έναντι της ΕΟΚΑ, επικρίθηκαν από στελέχη του ΑΚΕΛ (όπως οι [[Ανδρέας Ζιαρτίδης]]<ref>Πανίκος Παιονίδης, ''Ανδρέας Ζιαρτίδης. Χωρίς φόβο και πάθος'', Λευκωσία 1995, σελ. 73 - 75.</ref> και [[Ανδρέας Φάντης]]<ref>{{Cite web|url=http://www.sigmalive.com/archive/simerini/analiseis/other/368838|title=Ο αγώνας της ΕΟΚΑ και το ΑΚΕΛ|last=Βασιλείου|first=Ανδρέας|date=30 Μαρτίου 2011|website=sigmalive.com|publisher=Sigma Live|archiveurl=|archivedate=|accessdate=17 Δεκεμβρίου 2017}}</ref>). |
Τα αμέσως επόμενα χρόνια, η αρχική στάση του κόμματος και του τότε ηγέτη του, Εζεκία Παπαϊωάννου μετριάστηκε, ενώ οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί έναντι της ΕΟΚΑ, επικρίθηκαν από στελέχη του ΑΚΕΛ (όπως οι [[Ανδρέας Ζιαρτίδης]]<ref>Πανίκος Παιονίδης, ''Ανδρέας Ζιαρτίδης. Χωρίς φόβο και πάθος'', Λευκωσία 1995, σελ. 73 - 75.</ref> και [[Ανδρέας Φάντης]]<ref>{{Cite web|url=http://www.sigmalive.com/archive/simerini/analiseis/other/368838|title=Ο αγώνας της ΕΟΚΑ και το ΑΚΕΛ|last=Βασιλείου|first=Ανδρέας|date=30 Μαρτίου 2011|website=sigmalive.com|publisher=Sigma Live|archiveurl=|archivedate=|accessdate=17 Δεκεμβρίου 2017}}</ref>). |
||
==== Αντίδραση Ζαχαριάδη του ΚΚΕ ==== |
|||
Ο γ.γ. του ΚΚΕ, [[Νίκος Ζαχαριάδης|Ν. Ζαχαριάδης]], σε εκπομπή που μεταδόθηκε από το ραδιοσταθμό του κόμματος "Ελεύθερη Ελλάδα" στις 24/4/1955 καταδικασε την δράση της ΕΟΚΑ. Στον λόγο του, κατηγορείται από τους οπαδούς της ΕΟΚΑ, πως αποκάλυψε τον αρχηγό της, ο οποίος δεν ήτανε γνωστός μέχρι τότε, λένε, στους Αγγλους. Τόνισε μεταξύ άλλων:<blockquote>''Το Φλεβάρη του 1955 πιάστηκε από τους Αγγλους το βενζινόπλοιο "Αγιος Γεώργιος", που ο καπετάνιος του, στον πόλεμο ήταν στην υπηρεσία των Βρετανών, μαζί του δε πιάστηκε και ο Σωκράτης Λοϊζίδης, παλιός πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις και φρέσκος στο "Εφ Μπι Αϊ". Στην τσάντα του Λοϊζίδη βρέθηκε και κατασχέθηκε το καταστατικό μιας ψευτοπατριωτικής οργάνωσης ΕΜΑΚ, που αργότερα μετονομάστηκε ΕΟΚΑ. Η οργάνωση αυτή, έχει επικεφαλής της ένα γνωστό ψευτοπαλικαρά, αξιωματικό Χίτη, το Γρίβα, που μετά τη Βάρκιζα δολοφονούσε πατριώτες και που μπροστά στο Δημοκρατικό Στρατό, το 'κοβε λάσπη. Πρόκειται για τον ψευτο-Διγενή, που οι Άγγλοι τον κυνηγάν δήθεν, μα δεν τον πιάνουν και που φυσικά τα όπλα που μαζεύει, προορίζονται για το ΑΚΕΛ και τον κυπριακό λαό''" <ref name=":7" /></blockquote> |
|||
==== Αντίδραση Τουρκοκύπριων ==== |
==== Αντίδραση Τουρκοκύπριων ==== |
||
Μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου 1955 ο Γραμματέας του [[Τουρκοκυπριακού Εθνικού Κόμματος]], [[Φαζίλ Κιουτσούκ]] εξέφρασε τις ανησυχίες του προς τον Κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Ρόμπερτ Άρμιτεϊτζ για τις επιθέσεις. Από τότε οι Τουρκοκύπριοι διακήρυτταν συνεχώς την αντίθεση τους προς το κίνημα της ΕΟΚΑ ενώ λίγο αργότερα, φυλλάδια στην τουρκική γλώσσα, τοιχοκολλημένα και μη, σε διάφορα μέρη της Λεμεσού, καλούσαν την τουρκική νεολαία να Βοηθήσει την τουρκική Οργάνωση [[ΚΙΤΕΜΠ]], για να καταπολεμηθεί η ΕΟΚΑ και η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.<ref> |
Μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου 1955 ο Γραμματέας του [[Τουρκοκυπριακού Εθνικού Κόμματος]], [[Φαζίλ Κιουτσούκ]] εξέφρασε τις ανησυχίες του προς τον Κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Ρόμπερτ Άρμιτεϊτζ για τις επιθέσεις. Από τότε οι Τουρκοκύπριοι διακήρυτταν συνεχώς την αντίθεση τους προς το κίνημα της ΕΟΚΑ ενώ λίγο αργότερα, φυλλάδια στην τουρκική γλώσσα, τοιχοκολλημένα και μη, σε διάφορα μέρη της Λεμεσού, καλούσαν την τουρκική νεολαία να Βοηθήσει την τουρκική Οργάνωση [[ΚΙΤΕΜΠ]], για να καταπολεμηθεί η ΕΟΚΑ και η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.<ref>{{cite book|title=Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ|author=Ανδρέας Βαρνάβα|publisher=Ίδρυμα ΕΟΚΑ|isbn=9963-576-99-0|year=2002|chapter=|editor=|place=Λευκωσία|pages=67-68|url=}}</ref> |
||
=== Συνέχιση του Αγώνα === |
|||
Μετά την 1η Απριλίου, ο αγώνας κατά της αποικιοκρατίας συνεχίστηκε τόσο με άλλες μικρότερης κλίμακας επίθεσης της ΕΟΚΑ, όσο και με διαδηλώσεις της νεολαίας<ref>{{cite book|title=Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ|author=Ανδρέας Βαρνάβα|publisher=Ίδρυμα ΕΟΚΑ|isbn=9963-576-99-0|year=2002|chapter=|editor=|place=Λευκωσία|pages=87|url=}}</ref> |
|||
Υπήρχαν επίσης και δραματικές πολιτικές εξελίξεις, όπως η σύγκλιση Τριμερούς διάσκεψης στο Λονδίνο, από την Αγγλία, όπου έθετε ξανά την Τουρκία στο τραπέζι των συνομιλιών για το Κυπριακό. <ref>{{cite book|title=Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ|author=Ανδρέας Βαρνάβα|publisher=Ίδρυμα ΕΟΚΑ|isbn=9963-576-99-0|year=2002|chapter=|editor=|place=Λευκωσία|pages=99|url=}}</ref> |
|||
==== Δράσεις ΕΟΚΑ και Νεολαίας ==== |
==== Δράσεις ΕΟΚΑ και Νεολαίας ==== |
||
| Γραμμή 206: | Γραμμή 232: | ||
===== Επιχειρήσεις Άγγλων στα βουνά του Τροόδους. ===== |
===== Επιχειρήσεις Άγγλων στα βουνά του Τροόδους. ===== |
||
Τους επόμενους μήνες, Μάρτη εως Ιούλη του 1956, οι Άγγλοι διενήργησαν εκτεταμένεις επιχειρήσεις για ανεύρεση του Γρίβα και εξάρθρωση της ΕΟΚΑ . Συνέλαβαν 3 αντάρτικες ομάδες, όμως ο Γρίβας διέφυγε της συλληψης και μετεγκαταστάθηκε από την περιοχή Κύκκου στην Λεμεσό. {{ |
Τους επόμενους μήνες, Μάρτη εως Ιούλη του 1956, οι Άγγλοι διενήργησαν εκτεταμένεις επιχειρήσεις για ανεύρεση του Γρίβα και εξάρθρωση της ΕΟΚΑ . Συνέλαβαν 3 αντάρτικες ομάδες, όμως ο Γρίβας διέφυγε της συλληψης και μετεγκαταστάθηκε από την περιοχή Κύκκου στην Λεμεσό. <ref>{{cite book|title=Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ|author=Ανδρέας Βαρνάβα|publisher=Ίδρυμα ΕΟΚΑ|isbn=9963-576-99-0|year=2002|chapter=|editor=|place=Λευκωσία|pages=164-166|url=}}</ref> |
||
===== Εκεχειρία απο ΕΟΚΑ τον Αύγουστο του 1956, ο Χαρτινγκ καλεί για παράδοση ===== |
===== Εκεχειρία απο ΕΟΚΑ τον Αύγουστο του 1956, ο Χαρτινγκ καλεί για παράδοση ===== |
||
| Γραμμή 259: | Γραμμή 285: | ||
=== Παραίτηση Χαρτινγκ === |
=== Παραίτηση Χαρτινγκ === |
||
Την 21η Οκτωβρίου 1957 ανακοινώθηκε, στο Λονδίνο και στη Λευκωσία συγχρόνως, η παραίτηση του Κυβερνήτη της Κύπρου Χάρντιγκ και η αντικατάσταση του από τον Σερ Χιου Φουτ, Κυβερνήτη τότε της Ιαμαϊκής. Αναχώρησε για το Λονδίνο στις 4 Νοεμβρίου 1957. Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων λίγο πριν την αναχώρηση τους, αν έκρινε υπερβολικά αυστηρά τα μέτρα που πήρε ως Κυβερνήτης έναντι του Κυπριακού λαού, απάντησε: «''Βεβαίως όχι. Όταν έφθασα εις Κύπρον, συνήντησα μίαν βάναυσον και απάνθρωπον Οργάνωσιν, υποστηριζομένην υπό μιας ασυνειδήτου Εκκλησίας. Δεν πιστεύω ότι το έργον ρου θα ηδύνατο να εκτελεσθή κατ' άλλον τρόπον''». |
Την 21η Οκτωβρίου 1957 ανακοινώθηκε, στο Λονδίνο και στη Λευκωσία συγχρόνως, η παραίτηση του Κυβερνήτη της Κύπρου Χάρντιγκ και η αντικατάσταση του από τον Σερ Χιου Φουτ, Κυβερνήτη τότε της Ιαμαϊκής. Αναχώρησε για το Λονδίνο στις 4 Νοεμβρίου 1957. Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων λίγο πριν την αναχώρηση τους, αν έκρινε υπερβολικά αυστηρά τα μέτρα που πήρε ως Κυβερνήτης έναντι του Κυπριακού λαού, απάντησε: «''Βεβαίως όχι. Όταν έφθασα εις Κύπρον, συνήντησα μίαν βάναυσον και απάνθρωπον Οργάνωσιν, υποστηριζομένην υπό μιας ασυνειδήτου Εκκλησίας. Δεν πιστεύω ότι το έργον ρου θα ηδύνατο να εκτελεσθή κατ' άλλον τρόπον''».<ref>{{cite book|title=Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ|author=Ανδρέας Βαρνάβα|publisher=Ίδρυμα ΕΟΚΑ|isbn=9963-576-99-0|year=2002|chapter=|editor=|place=Λευκωσία|pages=263-68|url=}}</ref> |
||
== Περίοδος Χιου Φουτ (Οκτώβριος 1957 - Φεβρουαρίος 1959) == |
== Περίοδος Χιου Φουτ (Οκτώβριος 1957 - Φεβρουαρίος 1959) == |
||
| Γραμμή 321: | Γραμμή 347: | ||
==== Αντιδράσεις στην Ελλάδα από την Αντιπολίτευση ==== |
==== Αντιδράσεις στην Ελλάδα από την Αντιπολίτευση ==== |
||
Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου επικρίθηκαν ευθύς εξαρχής από την ελληνική αντιπολίτευση ως εκτρωματικές και ανεφάρμοστες λόγω κυρίως των αυξημένων εξουσιών που αποκτούσε η Τ/Κ μειονότητα, γεγονός που θα οδηγούσε σε ένα πρωτοφανές στα διεθνή δεδομένα καθεστώς «δυαρχίας», που θα ήταν αδύνατον να λειτουργήσει.{{ |
Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου επικρίθηκαν ευθύς εξαρχής από την ελληνική αντιπολίτευση ως εκτρωματικές και ανεφάρμοστες λόγω κυρίως των αυξημένων εξουσιών που αποκτούσε η Τ/Κ μειονότητα, γεγονός που θα οδηγούσε σε ένα πρωτοφανές στα διεθνή δεδομένα καθεστώς «δυαρχίας», που θα ήταν αδύνατον να λειτουργήσει.<ref>{{Cite book|title=Η Κατάθεση μου|first=Γλαύκος|last=Κληρίδης|isbn=|year=1988|location=Λευκωσία|page=87-88}}</ref> |
||
== ΕΟΚΑ και Αριστερα == |
== ΕΟΚΑ και Αριστερα == |
||
| Γραμμή 343: | Γραμμή 369: | ||
Τον Δεκέμβριο του 2012, η Κυπριακή Δημοκρατία, υπό την προεδρία του Δημήτρη Χριστόφια (επί χρόνια Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ), αποκατέστησε τους "αδίκως δολοφονηθέντα πρόσωπα κατά την περίοδο 1956-1958" <ref name=":24">{{Cite web|url=http://www.sigmalive.com/news/local/20848/apokatastasi-mnimis-dolofonithenton-19561958#.dpuf|title=Αποκατάσταση μνήμης δολοφονηθέντων 1956-1958|last=|first=|date=|website=SigmaLive|publisher=|accessdate=}}</ref> |
Τον Δεκέμβριο του 2012, η Κυπριακή Δημοκρατία, υπό την προεδρία του Δημήτρη Χριστόφια (επί χρόνια Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ), αποκατέστησε τους "αδίκως δολοφονηθέντα πρόσωπα κατά την περίοδο 1956-1958" <ref name=":24">{{Cite web|url=http://www.sigmalive.com/news/local/20848/apokatastasi-mnimis-dolofonithenton-19561958#.dpuf|title=Αποκατάσταση μνήμης δολοφονηθέντων 1956-1958|last=|first=|date=|website=SigmaLive|publisher=|accessdate=}}</ref> |
||
Αυτοί ήταν οι ακόλουθοι<ref>http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=718&-V=history</ref>: |
|||
==== 1956-1957 ==== |
|||
* 13/10/1956 Νεόφυτος Κλεάνθους από τη Μεσόγη |
|||
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Αγωνιστών ΕΟΚΑ, για τον θάνατο του Κλεάνθους υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα ανεπιβεβαίωτα στοιχεία. |
|||
* 18/10/1056 Ανδρέας Μιχαηλίδης από τον Κάτω Πύργο |
|||
Δεν υπάρχουν στοιχεία. |
|||
* 10/12/1956 Μιχάλης Μικρασιάτης από το Φρέναρος |
|||
* 10/12/1956 Χριστόδουλος Ορνιθάρης από το Φρέναρος |
|||
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Αγωνιστών, οι δυο παραπάνω εκτελέστηκαν από την ΕΟΚΑ στις 10.12.1956 για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές. |
|||
* 11/11/1956 Κώστας Σφίγγος από την Ξυλοτύμπου |
|||
* 26/11/1957 Παναγιώτης Τσάρος από την Ασσια |
|||
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμόν αγωνιστών ΕΟΚΑ, ο Τσάρος είναι καταχωρημένος στα θύματα του Αγώνος της ΕΟΚΑ και δεν υπάρχει τίποτε εις βάρος του. Φονεύθηκε από Βρετανική περίπολο. |
|||
* 1957 Γεώργιος Πολυτέχνης από το Λευκόνοικο |
|||
Εκτελέστηκε το 1958 για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές. |
|||
==== 1958 ==== |
|||
* 21/1/1958 Μιχάλης Πέτρου από τη Λύση, 21.1.58 |
|||
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ουδέποτε συζητήθηκε ή αποφασίστηκε από την Οργάνωση ενέργεια κατά του ατόμου αυτού. Ο Μ. Πέτρου ήταν θύμα των περιστάσεων αναταραχής που επεδίωξε η ηγεσία του ΑΚΕΛ και ο θάνατος προκλήθηκε υπό τις ακόλουθες συνθήκες. Ως επικεφαλής ομάδας αριστερών προκαλούσε τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ να βγάλουν τις μάσκες και ήταν εχθρικός. Σε αλλεπάλληλες προειδοποιήσεις να μην κινείται προκλητικά με στόχο να τους αφοπλίσουν εκείνος δεν εννοούσε να σταματήσει και συνέχισε γι’ αυτό και πυροβόλησαν. Στις συνθήκες που προκλήθηκαν κάποιος Αγωνιστής πάτησε τη σκανδάλη, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ο Μιχάλης Πέτρου και να υποκύψει στα τραύματά του. |
|||
* 21/1/1958 Ηλίας Τοφαρής από την Κώμα του Γιαλού, 21.1.58 |
|||
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ο θάνατος του Τοφαρή ήταν αποτέλεσμα της οξύτητας και της αντιπαράθεσης που επιδιώχθηκαν από την αριστερά όπως και στην περίπτωση του Πέτρου. |
|||
Τον Μάιο του 1958 εκτελέσθηκαν ή δολοφονήθηκαν 5 Αριστεροί. |
|||
* 6/5/1958: Κυριάκος Πατατάς από την Πηγή Αμμοχώστου, μέλος της ΠΕΟ |
|||
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ αναφέρουν ότι δεν έχουν σχέση με τον θάνατό του και δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθούν οι λόγοι του θανάτου του.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref> |
|||
* 23/5/58 [[Δολοφονία του Σάββα Μένοικου|Σάββας Μένοικος]] από τις Γούφες.(λιθοβολισμός μετά βασανισμού)<ref group="Σημ"> Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Μιχάλη Μιλαήλ, τον έδεσαν σ’ ένα δέντρο στο προαύλιο της εκκλησίας του Λευκονοίκου και τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου. Ενώ τον λιθοβολούσαν του έβαζαν ακαθαρσίες στο στόμα, τον έφτυναν και τον έβριζαν. Ετοιμοθάνατος όπως ήταν τον έλυσαν, τον έριξαν στο έδαφος, τον κλοτσούσαν και του ουρούσαν στο πρόσωπο. Και το χειρότερο ήταν ότι εκτελεστές του Μένοικου ήταν κυρίως παιδιά του δημοτικού σχολείου που οι εκτελεστές μάζεψαν με τους τηλεβόες, ενώ μέρος στο έγκλημα έλαβε και ο ιερέας του χωριού, σύμφωνα με τη μαρτυρία του δημοσιογράφου Χρηστάκη Κατσαμπά. Τόσο αποτρόπαιο ήταν το έγκλημα που σήμερα με την ανακίνηση του θέματος οι υπεύθυνοι προσπαθούν να αρνηθούν συμμετοχή. Ο τομεάρχης Φ. Παπαφώτης, υπεύθυνος για τη δολοφονία του Μένοικου, αφού τον χαρακτηρίζει «καταϊσιεμένο», ισχυρίζεται ψευδώς ότι ο Μένοικος πέθανε από… συγκοπή καρδίας http://mihalismihail.blogspot.com.cy/2008/05/1958.html</ref><ref>Μιχαήλ Μιχάλης "Ο ματωμένος Μάιος του 1958" </ref> |
|||
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ, ομάδα της ξυλοκόπησε τον Μενοίκου και τον έδεσε για παραδειγματισμό επί δένδρου ως προειδοποίηση για τις πράξεις και τις δραστηριότητες εναντίον της ΕΟΚΑ. |
|||
Ο θάνατος του ήταν αποτέλεσμα καρδιακής προσβολής και οχί λόγω λιθοβολισμού από το αγανακτισμένο πλήθος. Αυτό ανακοινώθηκε επισήμως από το Κυβερνητικό Ραδιοφωνικό Ίδρυμα. |
|||
* 23/5/58 Δημήτρης Μάτσουκος οδηγός λεωφορείου, στο χωριό Γύψου |
|||
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές. |
|||
* 25/5/58 Αντρέας Σακκάς, Πέρα Ορεινής Λευκωσίας, μέλος της ΠΕΟ και πωλητή της «Χαραυγής» |
|||
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές. |
|||
* 29/5/58 Παναγιώτης Στυλιανού, κατακρεουργήθηκε με ξύλα που έφεραν βελόνες, μπροστά στα μάτια των παιδιών του (μικρότερος 5 ετών) |
|||
Εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές. |
|||
Για τους πιο πάνω η ΕΟΚΑ ανέλαβε πλήρως την ευθύνη για την εκτέλεση τους, γιατί ήταν συνεργάτες των Αποικιοκρατών. |
|||
=== Ιούνης του 1958 === |
|||
* 18/6/1958 Νικόδημος Ιωάννου από τον Αγιο Θεόδωρο Αγρού |
|||
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές. |
|||
==== Αυγουστος του 1958 ==== |
|||
* 9/8/58 Σάββας Θούπος από την Τύμπου |
|||
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, η περίπτωση Θούπου οφείλεται σε καθαρά προσωπικούς λόγους και η ΕΟΚΑ δεν είχε καμία σχέση με αυτήν.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref> |
|||
* 26/8/58 Μαρία Χαρίτου από τη Μηλιά Αμμοχώστου |
|||
* 26/8/58 Δεσπούλα Κατσούρη από τη Μηλιά Αμμοχώστου, σε ηλικία 13 χρονών, σαν κοιμότανε στο κρεβάτι της |
|||
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, oι δύο γυναίκες δεν εκτελέστηκαν αλλά ήταν θύματα πυροβολισμών που ερρίφθησαν για αυτοπροστασία των αγωνιστών, όταν πλήθος αριστερών με ασπίδα γυναίκες, όρμησαν για να αφοπλίσουν και να βγάλουν τις μάσκες των αγωνιστών, και να τους αποκαλύψουν.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref> |
|||
* Δεκέμβριος 1958 Πιερής Πιστόλας από το Λευκόνοικο.<ref name=":24" /> |
|||
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ότι ουδέποτε απασχόλησε την ΕΟΚΑ ο δε θάνατος του από ξυλοδαρμό δεν είναι έργο της Οργάνωσης.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref> |
|||
=== Απάντηση Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ === |
=== Απάντηση Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ === |
||
| Γραμμή 363: | Γραμμή 437: | ||
=== H ίδρυση της ΤΜΤ === |
=== H ίδρυση της ΤΜΤ === |
||
Εξίσου εθνικιστική, αντικομμμουνιστική και σωβινιστική με την ΕΟΚΑ, υπήρξε η ΤΜΤ [[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης]]<ref>[http://www.ethnos.gr/politiki/arthro/miteres_patrides_ellada_kai_tourkia-63599039/ «Μητέρες πατρίδες Ελλάδα και Τουρκία»] ethnos.gr</ref> ([[τουρκικά]]: ''Türk Mukavemet Teskilati'', TMT),] οργάνωση που ίδρυσε ο Ραούφ Ντεκτάς σε συνεννόηση με την Άγκυρα. Η εμφάνιση και κοινονική αποδοχή της ΤΜΤ οφείλεται στην αγωνία που δημιουργούσε στους τουρκοκύπριους η προοπτική της Ένωσις. <ref name=":25">{{Cite journal|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01436598408419791?journalCode=ctwq20|title=An island apart: A review of the Cyprus problem|last=Souter|first=David|date=15/11/2007|journal=Third World Quarterly|accessdate=|doi=http://dx.doi.org/10.1080/01436598408419791}}</ref> H TMT απορρόφησε την προϋπάρχουσα οργάνωση Volkan. |
Εξίσου εθνικιστική, αντικομμμουνιστική και σωβινιστική με την ΕΟΚΑ, υπήρξε η ΤΜΤ [[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης]]<ref>[http://www.ethnos.gr/politiki/arthro/miteres_patrides_ellada_kai_tourkia-63599039/ «Μητέρες πατρίδες Ελλάδα και Τουρκία»] ethnos.gr</ref> ([[τουρκικά]]: ''Türk Mukavemet Teskilati'', TMT),] οργάνωση που ίδρυσε ο Ραούφ Ντεκτάς σε συνεννόηση με την Άγκυρα. Η εμφάνιση και κοινονική αποδοχή της ΤΜΤ οφείλεται στην αγωνία που δημιουργούσε στους τουρκοκύπριους η προοπτική της Ένωσις. <ref name=":25">{{Cite journal|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01436598408419791?journalCode=ctwq20|title=An island apart: A review of the Cyprus problem|last=Souter|first=David|date=15/11/2007|journal=Third World Quarterly|accessdate=|doi=http://dx.doi.org/10.1080/01436598408419791}}</ref> H TMT απορρόφησε την προϋπάρχουσα οργάνωση Volkan. Η ΤMT επιτέθηκε και σε αριστερούς τουρκοκύπριους. |
||
Ένας ισχυρισμός του ελληνοκυπριακού αφηγήματος, είναι πως η Αγγλία προκάλεσε βία ανάμεσα στις κοινότητες, οι οποίες μέχρι τότε ζούσανε χωρίς βίαια περιστατικά ανάμεσα τους. Σύμφωνα με το αφήγημα αυτό, η αγγλία εισήγαγε την τουρκία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το 1955, στις Τριμερείς διαπραγματεύσεις του Λονδίνου, για τον ίδιο λόγο. Ωστόσο, συμφωνα με ερευνητές, αυτη η άποψη είναι αφελής. Οι τουρκοκύπριοι είχαν εκφράσει προ πολλού την αντίθεση τους με την προοπτική της Ένωσις, και όταν στα μέσα του 1955, έγινε σαφές ότι η Βρεττανία δυσκολεύεται να διατηρήσει το αποικιακο καθεστώς της, τόσο στον κόσμο, όσο και στην Κύπρο, οι τουρκοκύπριοι ψάξανε για εναλλακτική προστασία απο την ελληνική κυριαρχία, στον Τούρκικο εθνικισμό, ζητώντας Διχοτόμηση (''ταξίμ'' στα τουρκικα) του νησιού και Διπλή Ένωση με τις μητέρες πατρίδες.<ref name=":25" /> |
|||
== Ο ρόλος των Βρετανών στην Διακοινοτική Βία == |
|||
Το 1882 οι Άγγλοι παραχώρησαν στους Κυπρίους σύνταγμα. Σύμφωνα μ’ αυτό οι Κύπριοι, χωριστά Έλληνες και Τούρκοι, μπορούσαν να παίρνουν μέρος στη νομοθετική εξουσία. Στην πραγματικότητα, όμως, οι Άγγλοι επέβαλλαν πάντοτε τη θέλησή τους. |
|||
Στην πολιτική τους αυτή έπαιρναν τους Τούρκους αντιπροσώπους με το μέρος τους, δημιουργώντας έτσι από την αρχή διαχωριστικές τάσεις ανάμεσα στους αντιπροσώπους των δύο κοινοτήτων<ref>https://vithoskopio.wordpress.com/2014/08/12/%CE%BF-%CE%B1%CE%B3%CE%B3%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%B7-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B4/</ref>. |
|||
Οι σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Αγγλικής κυβέρνησης πολύ συχνά έφταναν σε ένταση. Κύρια αιτία προστριβών ήταν η συνεχής αρνητική στάση των Άγγλων στο αίτημα των Κυπρίων για παραχώρηση πραγματικών δημοκρατικών δικαιωμάτων και για πραγματοποίηση της εθνικής επιδίωξης των Κυπρίων να ενωθούν με την Ελλάδα. Οι Άγγλοι διευκολύνονταν στην αρνητική τους στάση για το θέμα της ένωσης, από την εξίσου αρνητική στάση της τουρκοκυπριακής ηγεσίας. |
|||
Η πρώτη εξέγερση των Κυπρίων εναντίον της Αγγλίας έγινε το 1931. Βασικές αιτίες ήταν η φτώχεια και η δυστυχία των Κυπρίων εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της βαριάς φορολογίας, μαζί με την απογοήτευση και αγανάκτηση που προκαλούσε στο λαό η αρνητική στάση της Αγγλίας στις συνταγματικές και εθνικές διεκδικήσεις τους<ref>http://www.arcadians.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=528:c-&catid=99:q</ref>. Οι Άγγλοι κατέπνιξαν την επανάσταση και επέβαλαν στον κυπριακό λαό βαριά καταπιεστικά μέτρα. |
|||
Αρκετοί ωστόσο Κύπριοι εθελοντές πολέμησαν στον αγγλικό στρατό στη διάρκεια του β΄ παγκοσμίου πολέμου. |
|||
Σαν υλοποίηση των υποσχέσεών τους προς τους λαούς, οι Άγγλοι έκαναν το 1948 προτάσεις στους Κυπρίους για συνταγματικές ελευθερίες και περιορισμένη αυτοκυβέρνηση. Η ηγεσία του κυπριακού λαού δε βρήκε ικανοποιητικές τις προτάσεις αυτές και τις απέρριψε. |
|||
Το 1955 οι Κύπριοι, πιστεύοντας ότι δεν μπορούσαν με ειρηνικά μέσα να πραγματοποιήσουν τους εθνικούς τους πόθους και ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων αντιαποικιακών κινημάτων, οργάνωσαν ένοπλο αγώνα εναντίον της Αγγλίας. Πολιτικός αρχηγός ήταν ο Μακάριος, στρατιωτικός αρχηγός ο Γεώργιος Γρίβας. Στην επανάσταση αυτή πήραν μέρος μόνο Ελληνοκύπριοι αγωνιστές. Οι Τουρκοκύπριοι δεν πήραν μέρος, χρησιμοποιήθηκαν όμως από τους Άγγλους εναντίον των Ελληνοκυπρίων. Σημειώθηκαν τότε και οι πρώτες διακοινοτικές συγκρούσεις. |
|||
Στη διάρκεια του αντιαποικιακού αγώνα η αγγλική πολιτική πέτυχε να αναμείξει την Τουρκία σαν "ενδιαφερόμενο μέρος" και ταυτόχρονα να κλείσει το κυπριακό πρόβλημα μέσα σε στενά νατοϊκά πλαίσια, περιορίζοντάς το σαν διαφορά μεταξύ Τουρκίας, Ελλάδας και Αγγλίας<ref>https://www.rizospastis.gr/story.do?id=5759474</ref>. |
|||
== Φήμη ΕΟΚΑ == |
== Φήμη ΕΟΚΑ == |
||
| Γραμμή 417: | Γραμμή 477: | ||
|} |
|} |
||
== Δείτε Επίσης == |
|||
Κατάλογος όλων των αγωνιστών της ΕΟΚΑ έχει δημοσιευθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου.<ref>[https://lekythos.library.ucy.ac.cy/bitstream/handle/10797/4419/mitroon%20agoniston%20EOKA%201955-1959%20tomos%20D.pdf?sequence=1 Μητρώον Αγωνιστών ΕΟΚΑ, Υπ. Παιδείας και Πολιτισμού, Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2004]</ref> |
|||
* [[ΕΟΚΑ Β΄|ΕΟΚΑ Β']] |
|||
* [[Γεώργιος Γρίβας]] |
|||
* [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄]] |
|||
* [[Ένωσις]] |
|||
* [[Ενωτικό Δημοψήφισμα]] |
|||
* [[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης]] |
|||
== Σημειώσεις == |
|||
<references group="Σημ" /> |
|||
== Παραπομπές == |
== Παραπομπές == |
||
=== Λίστα Παραπομπών === |
|||
{{reflist}} |
|||
=== Βιβλιογραφία === |
|||
*Βαρνάβα, Ανδρέας (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ, ISBN 9963-576-99-0. |
|||
*Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2007). Ιστορία της Κύπρου, τόμος πρώτος (1878-1949). Αθήνα: Εστία, ISBN 9789600512946 |
|||
*Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2011). Ιστορία της Κύπρου, τόμος δεύτερος (1950-1959). Αθήνα: Εστία, ISBN 978-960-05-1502-2. |
|||
*Ker-Lindsay, James (2011). The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know. USA: Oxford University Press ISBN 9780199757152 |
|||
*Mirbagheri Farid (2009). Historical Dictionary of Cyprus, Scarecrow Press, ISBN 0810855267 |
|||
*Lange, Matthew (2011). Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization. Cambridge University Press, ISBN 9781139505444. |
|||
*Diez, Thomas (2002). The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union. Manchester University Press, ISBN 9780719060793. |
|||
[[Κατηγορία:Απελευθερωτικός αγώνας της Κύπρου]] |
[[Κατηγορία:Απελευθερωτικός αγώνας της Κύπρου]] |
||
[[Κατηγορία:Κύπριοι αγωνιστές του 1955-59]] |
[[Κατηγορία:Κύπριοι αγωνιστές του 1955-59]] |
||
Έκδοση από την 20:32, 19 Φεβρουαρίου 2018
| Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών | |
|---|---|
| Συμμετείχε στον αγώνα της Κύπρου για ανεξαρτησία και στην Κυπριακή διακοινοτική βία | |
| {{{Πλάτος εμβλήματος}}} Το φερόμενο ως έμβλημα της ΕΟΚΑ[εκκρεμεί παραπομπή] | |
| Ενεργό | 1955–1959 |
| Ιδεολογία | Ένωσις Εθνικισμός Αντικομμουνισμός |
| Ηγέτες | Γεώργιος Γρίβας |
| Περιοχή | Κύπρος |
| Δύναμη | 1.250 Άνδρες |
| Σύμμαχοι | Ελλάδα |
| Αντίπαλοι | Βρετανική Αυτοκρατορία TMT (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης) |
Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) ήταν ελληνοκυπριακή, εθνικιστική και αντάρτικη οργάνωση που έδρασε κατά την χρονική περίοδο 1955-1959 στην Κύπρο, με διακηρυγμένο σκοπό την αυτοδιάθεση της Κύπρου, απαλλαγή από την Βρετανική Αποικιοκρατία και τελικά την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.[1][2]
Το νησί της Κύπρου στα μέσα του 20ου αιώνα ήταν τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με τους Ελληνοκύπριους να αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού (77% του συνόλου) και τους Τουρκοκύπριους το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου (18% του συνόλου). Ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους αναπτυσσόταν έντονα ο εθνικός πόθος της Ένωσης με την «μητέρα πατρίδα», την Ελλάδα, η οποία ήταν μέρος της Μεγάλης Ιδέας του Έθνους[3], δηλαδή οι περιοχές με ελληνικό πληθυσμό να προσαρτηθούν στο Ελληνικό κράτος. Οι Τουρκοκύπριοι ανάπτυξαν τον δικό τους εθνικισμό, με αίτημα για αυτοδιάθεση του λαού τους, προτάσσοντας την διχοτόμηση του νησιού.[4] Το 1950, η Εκκλησία της Κύπρου διοργάνωσε δημοψήφισμα μεταξύ ελληνοκυπρίων, όπου ανέδειξε την θέληση του λαού για Ένωση με την Ελλάδα. Η θέληση των ελληνοκυπρίων δεν εισακούστηκε, για αυτό ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ', αποφάσισε, μετά από προτροπές από προσωπικότητες της εποχής, τον ένοπλο αγώνα με επικεφαλής τον απόστρατο στρατηγό Γεώργιο Γρίβα.[5]
Ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκίνησε την 1η Απριλίου 1955. Ο αγγλικός στρατός δυσκολευόταν να πατάξει το αντάρτικο στις πόλεις και στα βουνά της Κύπρου. Μετά από πολλές διπλωματικές προσπάθειες, η Ελλάδα, η Τουρκία, η Βρετανία και εκπρόσωποι των κοινοτήτων της Κύπρου, κατέληξαν στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Οι Βρετανοί κατήγγειλαν την ΕΟΚΑ στον ΟΗΕ ως «τρομοκρατική οργάνωση».[6] Τον ίδιο χαρακτηρισμό χρησιμοποίησε για την ΕΟΚΑ και η Τουρκία στον ΟΗΕ,[7] αναφέροντας ότι στην τρομοκρατική δράση είχε συμμετοχή και η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και παρείχε υποστήριξη η Ελλάδα.[8]
O αγώνας της ΕΟΚΑ όξυνε τις σχέσεις τόσο ανάμεσα στους ελληνοκύπριους (εθνικόφρονες και αριστερούς) όσο και μεταξύ των κοινοτήτων της Κύπρου (ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους).[9]
Αγγλοκρατία στην Κύπρο
Με το τέλος του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-1878 και την ήττα της Τουρκίας, πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο του Βερολίνου (13 Ιουνίου έως 13 Ιουλίου 1878). Η Αγγλία και η Τουρκία προχώρησαν σε συμμαχία κατά την διάρκεια του Συνεδρίου, η οποία μεταξύ άλλων, προνοούσε την παραχώρηση της Κύπρου στους Άγγλους. Η συμφωνία αυτή επισημοποιήθηκε με την Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης το 1878. Η κυριαρχία πάντως,παρέμενε de jure οθωμανική, μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1914, όπου η απόφαση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, οδήγησε την Αγγλία να κηρύξει την Κύπρο προτεκτοράτο.[10]
Στις 16 Οκτωβρίου 1915 η Μεγάλη Βρετανία προσέφερε την Κύπρο στην Ελλάδα με αντάλλαγμα την συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των Γερμανών, των Τούρκων και των Βουλγάρων. Τότε η Ελλάδα βρισκόταν στην καρδιά του εθνικού διχασμού και η κυβέρνηση Ζαῒμη, μαζί με τον φιλογερμανό βασιλιά Κωνσταντίνο Α', απέρριψε την προσφορά στις 17 Οκτωβρίου 1915. Το 1923, με την Συνθήκη της Λωζάνης η νεαρή Τούρκικη Δημοκρατία παραιτήθηκε από κάθε διεκδίκηση πρώην Οθωμανικών περιοχών.[11] Επίσημα, η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία της Βρετανίας το 1925.
Ο πόθος των Ελληνοκυπρίων για Ένωση
Οι Ελληνοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά την μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αγγλοκρατία. Πίστευαν πως θα οδηγούσε στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η Ένωσις ήτανε ενταγμένη στην Μεγάλη Ιδέα, μια ευρύτερη φιλοδοξία ώστε το Ελληνικό κράτος να προσαρτήσει περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου κατοικούσαν Έλληνες, όπως την Κύπρο, την Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Την ιδέα αυτή την προωθούσε η Κυπριακή Ορθόδοξη εκκλησία πού είχε πολλά μέλη της εκπαιδευμένα στην Ελλάδα.[12] Οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν πως το νησί ήταν ιστορικά ελληνικό και πίστευαν πως η Ένωση με την Ελλάδα ήταν φυσικό δικαίωμα.[13]
Οι ανησυχίες των Τουρκοκυπρίων
Αρχικά, οι τουρκοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά και αυτοί την μετάβαση στην Αγγλοκρατία.[14] Αργότερα, βλέποντας την επιδίωξη της πολιτικής της Ένωσης, και υπό τον φόβο να επαναληφθεί η ίδια ιστορία όπως με την Ένωση Κρήτης-Ελλάδας που οδήγησε στην φυγή των Τουρκοκρητικών, υπήρξαν αρκετά ανήσυχοι.[15][16] και επεδίωξαν μια διχαστική πολιτική.[17] Οι τουρκοκύπριοι έβλεπαν πως είναι ξεχωριστή εθνοτική ομάδα και είχαν δικαίωμα στην αυτονομία τους από τους Ελληνοκύπριους.[18]
Εν τω μεταξύ, στην Τουρκία ο Μεντέρες θεωρούσε την Κύπρο «επέκταση της Ανατολίας» και αρνείτο τον διχασμό και διαμοιρασμό του νησιού. Υποστήριζε την προσάρτηση όλης της Κύπρου στην Τουρκία. Το κυβερνών κόμμα διακήρυξε πως η Κύπρος είναι τουρκική και αναπόσπαστο κομμάτι της μητέρας πατρίδας. Με την συνειδητοποίηση όμως πως μόνο το 20% του πληθυσμού του νησιού είναι τουρκοκύπριοι, η επίσημη πολιτική άλλαξε υπέρ του διαχωρισμού. Το σύνθημα «η Κύπρος είναι τουρκική» μετατράπηκε σε «Διαίρεση ή Θάνατος».[19][20]
Διασκεπτική Συνέλευση
Η αποικιακή κυβέρνηση νοιώθοντας την πίεση για Ένωση, με δήλωση του Βρετανού υπουργού Αποικιών Κριτζ Τζόουνς στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 23 Οκτωβρίου 1946, αποφάσισε να αναθέσει την εκπόνηση του Συντάγματος σε μια Συνέλευση (γνωστή ως Διασκεπτική Συνέλευση) στην οποία θα συμμετείχαν εκπρόσωποι του πληθυσμού του νησιού.[21] Η πρόταση δίχασε τους Έλληνες της Κύπρου, αφού από τη μια η δεξιά παράταξη, με σύνθημα «Ένωσις και μόνον Ένωσις», προσέγγισε αρνητικά τις προθέσεις του Λονδίνου με τους εκπροσώπους της να αρνούνται να συμμετάσχουν στις εργασίες της Συνέλευσης, ενώ από την άλλη, η Αριστερά, με σύνθημα «Αυτοκυβέρνηση - Ένωση» αποδέχθηκε την πρόταση των Βρετανών με τους εκπροσώπους της να συμμετέχουν στη Διασκεπτική Συνέλευση. Τελικά συμμετείχαν 18 από τα 32 άτομα που προσκλήθηκαν: δέκα Ελληνοκύπριοι, επτά Τουρκοκύπριοι (όλοι όσοι προσκλήθηκαν) και ένας Μαρωνίτης, ωστόσο εξαιτίας της απροθυμίας των Βρετανών για παραχώρηση αυτοδιάθεσης, η Διασκεπτική Συνέλευση ναυάγησε το 1948.[22]
Ωστόσο, η Διασκεπτική αποσαφήνισε τους διαφορετικούς πολιτικούς στόχους των ομάδων: Από τη μια πλευρά, ήταν οι αριστεροί Έλληνες της Κύπρου που οι επιδιώξεις τους επικεντρώνονταν στην εφαρμογή πλήρους Συντάγματος αυτοκυβέρνησης που, όπως υποστήριζαν, θα έθετε τις βάσεις για διεκδίκηση στο μέλλον του αιτήματος της αυτοδιάθεσης. Από την άλλη πλευρά οι Τούρκοκύπριοι, επιθυμούσαν τη μη ουσιώδη τροποποίηση της συνταγματικής κατάστασης στο νησί. Επιπλέον, η ελληνική Δεξιά της Κύπρου που είχε απορρίψει την αυτοκυβέρνηση, εμμένοντας στην καταβολή κάθε προσπάθειας για εκπλήρωση του στόχου της Ένωσης.[22]
Ενωτικό Δημοψήφισμα
Τον Ιανουάριο του 1950 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου οργάνωσε το Ενωτικό Δημοψήφισμα, όπου δικαίωμα ψήφου είχαν οι Ελληνοκύπριοι μόνο. Παρόλο που υπήρχαν κατά τόπους οργανωτικά προβλήματα, το αποτέλεσμα έδειξε την ισχυρή θέληση των Ελληνοκυπρίων για Ένωση[23][24][25][26] Οι Τουρκοκύπριοι προέβαλαν έντονη αντίδραση στο δημοψήφισμα και το ενδεχόμενο της Ένωσις με ογκώδεις διαδηλώσεις.[27]
Προεργασίες για έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ
Ίδρυση
Μετά το ναυάγιο της διασκεπτικής και της αδυναμίας του δημοψηφίσματος του 1950 να προσφέρει κάποιο αποτέλεσμα, φούντωσαν οι σκέψεις στην Αθήνα για ένοπλη πάλη του Κυπριακού λαού κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας. Κυρίαρχα πρόσωπα σε αυτές τις διαβουλεύσεις ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ', ο Αχιλλέας Κύρος (κύπριος εθνικιστής και διευθυντής της αθηναϊκής εφημερίδας Εστίας), ο Γεώργιος Κοσμάς (αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού-ΓΕΣ) και άλλοι.[5]
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1950, σε ηλικία 37 ετών, ο μητροπολιτης Κιτίου Μακάριος εκλέχθηκε αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος ήταν πέραν από θρησκευτικός ηγέτης και de facto εθνάρχης των Ελληνοκυπρίων.[28]
Ο Μακάριος ήτανε ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας της Ένωσης και για αυτόν τον σκοπό ακολούθησε δυο παράλληλες πολιτικές: αφενός προσπάθησε να διεθνοποιήσει το Κυπριακό Ζήτημα, ιδίως μέσω του νεοσύστατου ΟΗΕ και αφετέρου επιχείρησε να πιέσει την Βρετανική Αυτοκρατορία μέσω μιας ένοπλης εξέγερσης στην Κύπρο.[29]
Η Μυστική Επιτροπή των Αθηνών
Στην Αθήνα σχηματίστηκε μια δωδεκαμελής Επιτροπή από πρόσωπα της Κύπρου και της Ελλάδας, η οποία αποφάσισε να διεκδικήσει δυναμικά την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αρχικά συναντηθήκαν στις 2 Ιουλίου στην οδό Μαυρομιχάλοι, στο διαμέρισμα του Λοϊζίδη, οι Σάβας και Σωκράτης Λοϊζίδης, ο Γεώργιος Στράτος, ο στρατηγός Ν. Παπαδόπουλος, ο πρωην Χίτης Ηλ. Αλεξόπουλος, ο Γεώργιος Γρίβας και άλλοι. Ο Μακάριος προέδρευσε, ο Γρίβας παρουσίασε τα σχέδια του για αντάρτικες επιθέσεις στην Κύπρο, αλλά ο Μακάριος τα απέρριψε.[30] Τα μέλη της Επιτροπής επισφράγισαν την πίστη τους στον σκοπό του Αγώνα με όρκο στην Καινή Διαθήκη στις 7 Μαρτίου 1953.[31]
| «Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν ό,τι γνωρίζω και θέλω ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς»[32] | Τα 12 μέλη της «Επιτροπής Προπαρασκευής του Αγώνος της Ενώσεως της Κύπρου μετά της Μητρός Πατρίδος» (ή Μυστική Επιτροπή) ορκίστηκαν στην Αθήνα στις 7 Μαρτίου 1953.[33] |
Πρόεδρος της Επιτροπής αυτής ορίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος ενεργούσε ως πολιτικός αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα, τον οποίο και χρηματοδοτούσε. Η Επιτροπή διόρισε ένα από τα μέλη της, τον Γεώργιο Γρίβα, στρατιωτικό αρχηγό του Αγώνα.[34] Ο Γρίβας επισκέφθηκε το νησί τον Ιούλιο του 1951 (όπου έκανε αναγνώριση εδάφους του Τροόδους και του Πενταδάκτυλου, ενώ ήρθε σε επαφή με εθνικιστικές οργανώσεις νέων[35]) και πέντε μήνες το 1952, με τουριστική βίζα. Το 1954 όμως δεν του ξαναχορηγήθηκε βίζα και έτσι επέστρεψε στην Κύπρο μυστικά.[29][34]
Πολεμοφόδια στην Κύπρο
Ο οπλισμός ξεκίνησε να καταφθάνει από την Ελλάδα, μυστικά, το 1954, δια θαλάσσης. Το πρώτο πλοιάριο, το Σειρήν ήλθε στις 5 Μαρτίου 1954, στην τοποθεσία Βρέξη στην ακτή της Χλώρακας, στην Πάφο.
Δεύτερο πλοιάριο, με πολεμοφόδια και τον Γρίβα, έφτασε στην Κύπρο τον Νοέμβριο του 1954. Πάλι το πλοιάριο ήρθε στην ακτή της Χλώρακας, στην τοποθεσία Αλύκη αυτή την φορά. Παρελήφθη από μια ολιγομελή ομάδα στην Χλώρακα.
Στο νησί ο Γρίβας ξεκίνησε να στρατολογεί νέους, κυρίως από δεξιές οργανώσεις όπως την ΟΧΕΝ (Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων), την ΠΕΟΝ (Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας), την δεξιά συντεχνία αγροτών ΠΕΚ (Παναγροτική Ενωσις Κύπρου) και την δεξιά ΣΕΚ (Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου). Στην ΕΟΚΑ απαγορευόταν η ένταξη αριστερών και Τουρκοκύπριων.[36]
Ένα νέο φορτίο όπλων έφθασε από την Ελλάδα στις 25 Ιανουαρίου 1955 με το καΐκι Άγιος Γεώργιος στην ακτή της Χλώρακας Ροδαφίνια. Η αγγλική αστυνομία είχε πληροφορίες για την έλευση του πλοιαρίου. Χρησιμοποιώντας το πολεμικό πλοίο Comet στη θάλασσα και με αστυνομικούς στην ξηρά συνέλαβαν το πλήρωμα και όσους τους περίμεναν στην ακτή. Οι αγγλικές αρχές σκόπιμα παραπληροφόρησαν πως η πληροφορία δόθηκε από τοπικές πηγές, ωστόσο έγγραφα δείχνουν ότι η πληροφορία ήρθε από τις μυστικές υπηρεσίες του εξωτερικού.[29]
Στο καϊκι βρέθηκε ανολοκλήρωτη μεν, υπογεγραμμένη από τον Γρίβα δε, προκήρυξη της οργάνωσης ΕΜΑΚ (Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης Κύπρου). Η ΕΜΑΚ ήταν το αρχικό όνομα της ΕΟΚΑ. Σε αυτό το κείμενο υπάρχει κάλεσμα προς τους Κομμουνιστές να μην αναμιχθούν στον Αγώνα. Αναφέρει συγκεκριμένα:
"...Η γραμμή μας έναντι των κομμουνιστών.Το ΕΜΑΚ είναι εθνική οργάνωσις και, όπως αναφέραμε πιο πάνω, δεν θα κάμη κομματικόν αγώνα, αλλά μόνον απελευθερωτικόν. Θα σεβασθή τα πολιτικά και κομματικά αισθήματα του καθενός και επομένως δεν θα παρενοχλήση τους κομμουνιστάς. Το ΕΜΑΚ ζητεί από αυτούς και το κόμμα των, όχι μόνο να μην αντιστρατευθούν το ΕΜΑΚ, αλλά και ούτε να αναμιχθούν εις τον αγώνα του, όπως και όλος ο λαός. Δεν θα δεχθώμεν κομμουνιστάς εις το ΕΜΑΚ, κυρίως διά λόγους σκοπιμότητος, και, εάν οι κομμουνισταί ενδιαφέρονται ειλικρινά διά την ένωσιν, δεν θα θελήσουν να αναμιχθούν εις τον απελευθερωτικόν μας αγώνα..."[37]
Ωστόσο η κατάσχεση του πλοίου δεν σταμάτησε τις ετοιμασίες της ΕΟΚΑ και στις 29 Μαρτίου 1955, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έδωσε εντολή στον Γρίβα να ξεκινήσει την ένοπλη δράση.[38]
Πολιτικές εξελίξεις
Στην Κύπρο, ο Μακάριος γινότανε ολοένα και πιο κυρίαρχος της πολιτικής σκηνής. Καταρχήν τοποθέτησε τον Αζίνα στην συντηριτική ΠΕΚ (Παναγροτική Ένωση Κύπρου) εκπαραθυρώνοντας τον Χατζηχάρο, ο οποίος ήταν υπέρ φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων που πρότειναν οι Βρεττανοί. Στις δημοτικές εκλογές του 1953, η εκλογική δύναμη της Αριστεράς (ΑΚΕΛ) μειώθηκε, παρότι κατάφερε να κρατήσει τους δήμους της Λάρνακας, Αμμοχώστου και Λεμεσού (στην Λευκωσία πάντως επανεκλέγηκε ο Θεμιστοκλής Δέρβης. Ο Μακάριος έδωσε εντολές στις ομάδες νέων που έλεγχε να παρενοχλήσουν τις εκδηλώσεις για την ενθρόνιση της Ελισάβετ Β' στις 2 Ιουνίου 1953. Το ΑΚΕΛ ακολούθησε την εκκληση του Μακαρίου για μποϋκοταζ των εκδηλώσεων. Στην Πάφο, νεαροί της ΠΕΟΝ, περαν της υποστολής αγγλικών σημαιών, επιτέθηκαν και σε τουρκοκύπριους. [39]
Στην διεθνή σκηνή, οι σχέσεις Ελλάδος Τουρκίας ήταν εξαιρετικές. Ο Μακάριος επιθυμησούσε να διεθνοποιήσει το Κυπριακό θέτωντας το στην ημερήσια διάταξη του ΟΗΕ. Ο Μαρκεζίνης διαφώνησε καθώς η προσφυγή στον ΟΗΕ έπρεπε να γίνει εαν πρώτα εξασφαλιστεί η ουδετερότητα της Τουρκίας. Ο Παπάγος όμως εκτιμούσε πως η Τουρκία δεν θα είχε τέτοιους ενδιασμούς. Πριν την προσφυγή στον ΟΗΕ, ο Παπάγος επιχείρησε να προσεγγίσει τους Άγγλους, όμως ήταν αρνητικοί. Το επιχειρημα τους ήταν, όπως το παρουσίασε ο υπουργός Εξωτερικών Ήντεν: "Η Κύπρος δεν ανηκε ποτέ εις την Ελλάδα και ο μόνος συνδετικός κρίκος των δυο χωρών ήταν η γλώσσα και η ιεραρχία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σε τελική ανάλυση, σημαντικός ελληνικός πληθυσμός υπήρχε και στην Αλεξάνδρεια και στην Νέα Υόκρη, όμως κανείς δεν αξιώνει ένωση και για αυτές"[39]
Η στάση της Τουρκίας
Το 1953, οι επίσημες Ελληνοτουρκικές σχέσεις ήτανε σε άριστο επίπεδο, εν πολλοίς εξ αιτίας του κοινού φόβου για την Σοβιετική απειλή. Τόσο ο Παπάγος όσο και ο Μεντερές προσυπόγραψαν το Βαλκανικό Σύμφωνο στις 28 Φερβουαρίου 1953, τονίζοντας τα ωφέλη της Ελληνοτουρκικής φιλίας. Ωστόσο η προσέγγιση της ηγεσίας των δυο χωρών, δεν άγγιζε τα λαικά στρώματα. Οι τουρκοκύπριοι φοιτητές στην Σμύρνη οργάνωναν εκδηλώσεις για την Κύπρο, τις οποίες οι αρχές απαγόρευαν από φόβο μην ακουστούν ανθελληνικά συνθήματα. Οι τούρκικες εφημερίδες, όπως οι Γενι Σαμπάχ και η Χουρριέτ δημοσίευαν όλο και πιο συχνά άρθρα σχετικά με τους κινδύνους των τούρκων της κύπρου και πρότασσαν σε περίπτωση που αλλάξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Κύπρου- αυτή έπρεπε να επιστραφεί στον προηγούμενο ιδιοκτήτη της. Παράλληλα, οι τουρκοκύπριοι, βλέποντας τις κινητοποιήσεις των ελληνοκυπριων για ένωση να εντείνονται, στρεφόντουσαν όλο και περισσότερο προς την μητέρα-πατρίδα. [40]
Διεθνής Κατάσταση και προσφυγή στον ΟΗΕ
Το 1954, οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας ήταν αρκετά καλές. Οι Βρετανοί είχαν εξασφαλίσει σταθερότητα στην νοτιοανατολική άκρη του ΝΑΤΟ, αφού υπογράψε σύμφωνο μαζί με το Βελιγράδι, την Άγκυρα και την Αθήνα. Στην Ιορδανία, της οποίας παραχώρησε ανεξαρτησία διατήρησε στρατιωτικές βασεις, ενώ το Ιρακ ήταν φιλικό προς την Αγγλία. Μόνο ο Νασσερ της Αιγύπτου είχε αποφασίσει να ακυρώσει το αγγλο-αιγυπτιακό σύμφωνο του 1936, αφαιρόντας ουσιαστικά από την Βρετανία τον έλεγχο του Σουέζ. Οι Άγγλοι έπρεπε να βρουν νέα τοποθεσία για το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και τελικά κατάληξαν στην Κύπρο. [41] Στην Ελλάδα, ο Παπάγος αποφάσισε υπό την πίεση της κοινής γνώμης να διεθνοποιησει το Κυπριακό, προσφεύγοντας στον ΟΗΕ στις 16 Αυγούστου 1954. Παρόλο που στην αγγλία είχε ξεκινήσει να διαμορφώνεται ένα κλίμα ένοχης συνείδησης από την μεταχείρηση της Βρετανίας στην Κυπρο, οι Άγγλοι έδωσαν μάχη για να μην ενταχθεί το θέμα στην ημερίσια διάταξη και τελικά βρήσκοντας απρόθυμους συμμάχους τις ΗΠΑ, την στάση της Τουρκίας η οποία παρομοίασε την πιθανή Ένωση με το Ανσλουτς της Αυστρίας από την ναζιστική Γερμανία και άλλες χώρες, τελικά το Κυπριακό δεν συζητήθηκε. Ξέσπασαν αντιβρεττανικές διαδηλώσεις στην Ελλάδα και στην Κύπρο. [42]
Δομή της ΕΟΚΑ
Η δομή της ΕΟΚΑ ήτανε συγκεντρωτική. Ο Γρίβας ήταν αρχηγός του στρατιωτικού σκέλους και υπαγόταν στον Μακάριο, ο οποίος ήτανε υπεύθυνος του πολιτικού αγώνα. Ο Γρίβας χώρισε την Κύπρο σε τομείς, υπεύθυνοι ήτανε οι τομεάρχες, οι οποίοι έπαιρναν εντολές κατευθείαν από αυτόν. Τα οικονομικά έσοδα της ΕΟΚΑ προέρχονταν μόνο από την Αρχιεπισκοπή, απαγορεύονταν οι ιδιωτικές εισφορές (παρόλα αυτά βοήθησε οι οικονομικά η Μονή Κύκκου). Οπλισμό είχαν μεταφέρει λίγο από την Ελλάδα, χρησιμοποιούσαν κυνηγετικά τυφέκια τα οποία είχαν αποσπάσει από τον τοπικό πληθυσμό και υπήρχαν εργαστήρια παρασκευής βομβών και ναρκών.[43]
Για εμψύχωση του πληθυσμού κυκλοφόρησε η ΕΟΚΑ δυο περιοδικά, το Αγωγή των Νέων για μαθητές των δημοτικών σχολείων και το Εγερτήριον Σάλπισμα για μαθητές της μέσης εκπαίδευσης. Η Αγωγή κυκλοφόρησε από τις 16 Σεπτεμβρίου 1958 μέχρι τις 2 Μαρτίου 1959 (15 τεύχη) και το Σάλπισμα από τις 10 Οκτωβρίου 1957 μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου 1959 (32 τεύχη).[43]
Για την εμψύχωση των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, υπήρχε η Υπηρεσία Πνευματικού Ανεφοδιασμού όπου κληρικοί, θεολόγοι και δραστήρια μέλη της εκκλησίας εμψύχωναν τους αγωνιστές. [43]
Α΄Περίοδος 1η Απριλιου- Έλευση Χάρτινγκ
Έναρξη του Αγώνα τα μεσάνυχτα της 1ης Απριλίου.
Οι δράσεις και ο πρώτος νεκρός
Ο ένοπλος αγώνας άρχισε 30 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955 με εκρήξεις στην Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα. Στη Λευκωσία οι εκρήξεις έγιναν: α) Στον κυβερνητικό ραδιοσταθμό, β) Στην Αρχιγραμματεία, γ) Στο Γραφείο Παιδείας, δ) Σε εγκαταστάσεις πίσω από τους στρατώνες Γούλσλεϋ. Στη Λάρνακα προκλήθηκαν εκρήξεις: α) Στον κεντρικό αστυνομικό σταθμό, Β) Στο διοικητήριο, γ) Στο δικαστικό μέγαρο, δ) Στο σπίτι του αστυνόμου Μίλιγκ, ε) Στο σπίτι του διοικητή Μουφτιζαντέ. Στη Λεμεσό η επίθεση έγινε εναντίον του κεντρικού αστυνομικού σταθμού και του αστυνομικού σταθμού της συνοικίας Αγίου Ιωάννη.Στην επαρχία της Αμμοχώστου προσβλήθηκε η αποθήκη στρατιωτικού καταυλισμού, ενώ μια άλλη ομάδα της ίδιας επαρχίας αποπειράθηκε να πυρπολήσει τη βενζιναποθήκη του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού της επισταθμίας Δεκέλειας. [44]
Κατα την διάρκεια των ενεργειών της 1ης Απριλίου, η ΕΟΚΑ έχασε το πρώτο της αγωνιστή, τον Μόδεστο Παντελή, από το Λιοπέτρι. Πέθανε από ηλεκτροπληξία στην προσπάθεια του ν' αποκόψει ηλεκτροφόρα σύρματα, για να επέλθει συσκότιση και να δράσουν πιο αποτελεσματικά οι ομάδες της ΕΟΚΑ στην Αμμόχωστο.
Η πρώτη προκήρυξη
Μετά τις εκρήξεις και την έναρξη του αγώνα, η πρώτη προκήρυξη του αγώνα κυκλοφόρησε στην Κύπρο.
«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράσταοιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι προγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "Η τάν ή επί τας". Αδελφοί Κύπριοι, από τα βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Έλληνικήν Ιστορίαν, δια να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μας ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνωμεν "πολλώ κάρρονες" τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολ λοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμενμε τα ίδιά μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του "σημερινού Έλληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει". Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας.
Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των δια να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού. Ελληνες, όπου και αν ευρίσκεαθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας,
Ε.Ο.Κ.Α. Ο Αρχηγός Διγενής»[45]
Αντιδράσεις μετά τις Εκρήξεις της 1ης Απριλίου
Αντίδραση Άγγλων
Οι Άγγλικές δυνάμεις τέθησαν σε επιφυλακή μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου. Συνέλαβαν αγωνιστές της ΕΟΚΑ μεταξύ των οποίων και τον αδελφό του Μόδεστου Παντελή, Χριστοφή. Επικήρυξαν τον Γρηγόρη Αυξεντίου.[46]
Αντίδραση ΑΚΕΛ
Το ΑΚΕΛ αντίδρασε αρνητικά στη δράση της ΕΟΚΑ και καταδίκασε την ένοπλη δράση της.[47] Ο κύριος λόγος ήταν η ανάληψη της αρχηγίας από τον Γεώργιο Γρίβα, τον οποίο τον έβλεπαν ως χίτη, φανατικό αντικομμουνιστή, σοβινιστή και συνεργάτη των ναζί στην Ελλάδα, κατά την περιοδο της Κατοχής.[48][49] Η Ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου του ΑΚΕΛ στις 2 Απριλίου έγραφε μεταξύ άλλων:
«α) Πώς πρέπει όμως ο Κυπριακός λαός να δει αυτά τα γεγονότα; Είναι μήπως γεγονότα, που έστω και κατά διάνοιαν μπορούν να προάγουν την υπόθεση του; Είναι μήπως "πατριωτικό" έργο που κάνουν οι εμπνευστές αυτής της δράσης, όπως διατείνεται ένα ύποπτο φυλλάδιο, που κυκλοφόρησε ταυτόχρονα με τις πρωινές δυναμιτιστικές εκρήξεις; Είναι μήπως οι εμπνευστές αυτής της δράσης "διαλεκτοί" ήρωες, που πρέπει να τιμήσει ο λαός; Είναι πιθανό μερικοί καλής πίστης άνθρωποι, επηρεασμένοι από δημαγωγικά λόγια, να πιστεύουν ότι αυτή η τακτική εξυπηρετεί τον εθνικό αγώνα. Αδίστακτα όμως το ΑΚΕΛ λέγει: Αυτού του είδους η δραστηριότητα μονάχα ζημιά μπορεί να προκαλέσει στον κυπριακό αγώνα. Πιστεύουμε δε ότι ο Κυπριακός λαός, βασισμένος και στην πείρα του, συμφωνεί απόλυτα μ' αυτή τη θέση».
β) «Ο πατριωτικός Κυπριακός λαός δεν έχει καμιά σχέση μ' αυτές τις τρομοκρατικές πράξεις. Το αλάθητο συμπέρασμα, που πρέπει να βγάλει κάθε Κύπριος πατριώτης, είναι ότι τέτοιες μέθοδες ποτέ δεν προωθούν τον αγώνα για εθνική απελευθέρωση. Οι μέθοδες αυτές εκφυλίζουν τον αγώνα και τον εκθέτουν στη συκοφαντία και τα κτυπήματα των εχθρών του». [50]
Επιπλέον, ο γ.γ. του ΑΚΕΛ, Εζεκίας Παπαϊωάννου, κατηγόρησε από τον κομματικό ραδιοσταθμό του ΚΚΕ, "Ελεύθερη Ελλάδα" την ΕΟΚΑ, τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο και την ελληνική κυβέρνηση Παπάγου.[51]
Θα ακολουθήσουν ανακοινώσεις παρόμοιας ρητορικής από τις συντεχνιακές οργανώσεις του ΑΚΕΛ (ΠΕΟ) και τις εφημερίδες που εξέδιδε (Νέος Δημοκράτης).[50] Από το 1957, η απαξιωτική στάση του ΑΚΕΛ έναντι της ΕΟΚΑ αναθεωρήθηκε, κυρίως διότι ενδιάμεσα η οργάνωση είχε παρουσιάσει σοβαρή δράση και είχε αποκτήσει λαϊκή βάση.[52]
Τα αμέσως επόμενα χρόνια, η αρχική στάση του κόμματος και του τότε ηγέτη του, Εζεκία Παπαϊωάννου μετριάστηκε, ενώ οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί έναντι της ΕΟΚΑ, επικρίθηκαν από στελέχη του ΑΚΕΛ (όπως οι Ανδρέας Ζιαρτίδης[53] και Ανδρέας Φάντης[54]).
Αντίδραση Ζαχαριάδη του ΚΚΕ
Ο γ.γ. του ΚΚΕ, Ν. Ζαχαριάδης, σε εκπομπή που μεταδόθηκε από το ραδιοσταθμό του κόμματος "Ελεύθερη Ελλάδα" στις 24/4/1955 καταδικασε την δράση της ΕΟΚΑ. Στον λόγο του, κατηγορείται από τους οπαδούς της ΕΟΚΑ, πως αποκάλυψε τον αρχηγό της, ο οποίος δεν ήτανε γνωστός μέχρι τότε, λένε, στους Αγγλους. Τόνισε μεταξύ άλλων:
Το Φλεβάρη του 1955 πιάστηκε από τους Αγγλους το βενζινόπλοιο "Αγιος Γεώργιος", που ο καπετάνιος του, στον πόλεμο ήταν στην υπηρεσία των Βρετανών, μαζί του δε πιάστηκε και ο Σωκράτης Λοϊζίδης, παλιός πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις και φρέσκος στο "Εφ Μπι Αϊ". Στην τσάντα του Λοϊζίδη βρέθηκε και κατασχέθηκε το καταστατικό μιας ψευτοπατριωτικής οργάνωσης ΕΜΑΚ, που αργότερα μετονομάστηκε ΕΟΚΑ. Η οργάνωση αυτή, έχει επικεφαλής της ένα γνωστό ψευτοπαλικαρά, αξιωματικό Χίτη, το Γρίβα, που μετά τη Βάρκιζα δολοφονούσε πατριώτες και που μπροστά στο Δημοκρατικό Στρατό, το 'κοβε λάσπη. Πρόκειται για τον ψευτο-Διγενή, που οι Άγγλοι τον κυνηγάν δήθεν, μα δεν τον πιάνουν και που φυσικά τα όπλα που μαζεύει, προορίζονται για το ΑΚΕΛ και τον κυπριακό λαό" [5]
Αντίδραση Τουρκοκύπριων
Μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου 1955 ο Γραμματέας του Τουρκοκυπριακού Εθνικού Κόμματος, Φαζίλ Κιουτσούκ εξέφρασε τις ανησυχίες του προς τον Κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Ρόμπερτ Άρμιτεϊτζ για τις επιθέσεις. Από τότε οι Τουρκοκύπριοι διακήρυτταν συνεχώς την αντίθεση τους προς το κίνημα της ΕΟΚΑ ενώ λίγο αργότερα, φυλλάδια στην τουρκική γλώσσα, τοιχοκολλημένα και μη, σε διάφορα μέρη της Λεμεσού, καλούσαν την τουρκική νεολαία να Βοηθήσει την τουρκική Οργάνωση ΚΙΤΕΜΠ, για να καταπολεμηθεί η ΕΟΚΑ και η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.[55]
Συνέχιση του Αγώνα
Μετά την 1η Απριλίου, ο αγώνας κατά της αποικιοκρατίας συνεχίστηκε τόσο με άλλες μικρότερης κλίμακας επίθεσης της ΕΟΚΑ, όσο και με διαδηλώσεις της νεολαίας[56]
Υπήρχαν επίσης και δραματικές πολιτικές εξελίξεις, όπως η σύγκλιση Τριμερούς διάσκεψης στο Λονδίνο, από την Αγγλία, όπου έθετε ξανά την Τουρκία στο τραπέζι των συνομιλιών για το Κυπριακό. [57]
Δράσεις ΕΟΚΑ και Νεολαίας
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ συνεχίστηκε μετά τις εκρήξεις με λιγότερο δραματικές δράσεις
1) Στις 24 Μαΐου, έγινε στη Λευκωσία η πρώτη οργανωμένη μαχητική διαδήλωση της μαθητικής νεολαίας της ΕΟΚΑ. Σ' αυτή πήραν μέρος 700 περίπου μαθητές και μαθήτριες, που λιθοβόλησαν την αστυνομία, η οποία αιφνιδιάτηκε και αναγκάστηκε να ζητήσει στρατιωτικές ενισχύσεις.[58]
2) Στις 25 Μαΐου, τοποθετήθηκε ωρολογιακή Βόμβα από τον Χαρίλαο Ξενοφώντος, στο κινηματοθέατρο «Παλλάς» της Λευκωσίας, κάτω από το κάθισμα του Κυβερνήτη Άρμιτεϊτζ. Η έκρηξη έγινε λιγα λεπτά αφού ο Κυβερνήτης είχε ήδη αποχωρήσει.. Ο δράστης συνελήφθη αργότερα, φυλακίστηκε στο κάστρο της Κερύνειας από οπου και απόδρασε αργότερα.[59] [60][58]
3) Στις 19 Ιουνίου, έγινε δυναμιτιστική ενέργεια εναντίον του αστυνομικού σταθμού Αγίου Δομετίου, με καλά αποτελέσματα. Την ίδια μέρα εξερράγη ωρολογιακή Βόμβα στο κεντρικό κτήριο της Αστυνομίας στη Λευκωσία, που δημιούργησε θύματα και μεγάλες υλικές ζημιές.[58]
4) Κατά την περίοδο των πέντε αυτών μηνών του 1955, σ' όλες τις πόλεις της Κύπρου, γίνονταν εκρήξεις και επιθέσεις εναντίον αστυνομικών σταθμών ή στρατιωτικών περιπόλων ή σπιτιών Αγγλων στρατιωτικών. Χρησιμοποιήθηκαν μάλιστα και χειροβομβίδες επιτόπιου κατασκευής, για τις οποίες ο Αρχηγός της Αστυνομίας Ρόμπινς είπε ότι είναι πολύ επικίνδυνες και ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν στην Κύπρο. Σε δηλώσεις του σε δημοσιογράφους στις 20 Ιουνίου, ανέφερε ότι για την ΕΟΚΑ δεν ξέρει τίποτε και «δεν βρίσκεται στα ίχνη της».[58]
5) Στις 22 Ιουνίου, συνέβησαν τα δυο πιο κάτω γεγονότα: α) Έγινε η πρώτη επίθεση από ανταρτική ομάδα της ΕΟΚΑ, με επικεφαλής τον τομεάρχη Πιτσιλιάς Ρένο Κυριακίδη, εναντίον του αστυνομικού σταθμού Αμιάντου. Η επιχείρηση άφησε νεκρό τον λοχία του σταθμού και έναν αστυνομικό τραυματισμένο. Οι άνδρες της ΕΟΚΑ πήραν από το σταθμό τέσσερα όπλα.[58]
6) Στις 3 Σεπτεμβρίου, μια ομάδα της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Αντώνη Παπαδόπουλο, ύστερα από επίθεση της στον αστυνομικό σταθμό Παραλιμνίου και εξουδετέρωση των αστυνομικών, αποκόμισε όπλα και πυρομαχικά.[58]
7) Στις 17 Σεπτεμβρίου, συγκροτήθηκαν ογκώδεις διαδηλώσεις στην Πλατεία Μεταξά της Λευκωσίας (σήμερα Πλατεία Ελευθερίας). Οι διαδηλωτές έφεραν συνθήματα, ένα από τα οποία ήταν «Οι κομμάντος θα πάρουν μαθήματα». Ακολούθησε λιθοβολισμός στρατιωτικών[58]
8) Στις 22 Σεπτεμβρίου, έγινε επίθεση από ομάδα μελών της ΕΟΚΑ Πιτσιλιάς στο μεταλλείο Μιτσερού. Αφαιρέθηκαν 1.500 ράβδοι δυναμίτιδας και 50 οκάδες πυραγωγού σχοινιού. [58]
Πολιτικές εξελίξεις
Σύγκληση του Εθναρχικού Συμβουλίου στις 13 Ιουνίου 1955
Ο Μακάριος, μετά την ενθρόνιση του, προχώρησε στην ίδρυση ενός "Εθναρχικού Συμβουλίου" (λειτουργούσε σαν είδος συνέλευσης) αποτελούμενο από τριάντα μέλη, το οποίο δρούσε παράλληλα με το "Γραφείο Εθναρχίας" (λειτουργούσε ως εκτελεστικό σώμα)[61]. Κάλεσε το Συμβούλιο στις 13 Ιουνίου για να συζητηθούν οι εξελίξεις.
Η Τριμερής Διάσκεψη του Λονδίνου- η Τουρκία στο τραπέζι Διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό.
Στις 30 Ιουνίου 1955, ο Βρετανός Πρωθυπουργός Άντονυ Ήντεν ανακοίνωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Βρετανική Κυβέρνηση προσκάλεσε τις Κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Λονδίνο για μια Τριμερή Διάσκεψη, η οποία αργότερα καθορίστηκε για τις 29 Αυγούστου. Η τριμερής καταδικάστηκε από τον Μακάριο.
Η Αντίδραση του Μακάριου
Ο Μακάριος εκφράστηκε αρνητικά μπροστά στο ενδεχόμενο συμμετοχής της Τουρκίας. Δήλωσε στους δημοσιογράφους: Η τοποθέτησις του Κυπριακού ζητήματος εντός γενικωτέρων πλαισίων και η ούτω πως γενομένη ανάμιξις της Τουρκικής Κυβερνήσεως ως παράγοντος ρυθμίσεως του Κυπριακού, δεν αποτελεί εγγύησιν δια την ορθήν αντιμετώπισιν και λύσιν της όλης υποθέσεως.Επί πλέον δεν νοείται συζήτησις του Κυπριακού ερήμην του αμέσως ενδιαφερομένου Κυπριακού λαού. Το ζήτημα μας παραμένει καθαρώς ζήτημα αυτοδιαθέσεως και μόνον επί της βάσεως ταύτης δύναται ορθώς να αντιμετωπισθή και να λυθή." ενω αργότερα είπε "Το Κυπριακόν είναι καθαρώς ζήτημα αυτοδιαθέσεως και δια την λύσιν του ζητήματος τούτου δεν αποτελεί αρμόδιον σώμα η Τριμερής. Εάν η Βρετανική Κυβέρνησις ενδιεφέρετο ειλικρινώς δια την λύσιν του ζητήματος τούτου, έπρεπε να καλέση εις συνομιλίας τους αμέσως ενδιαφερομένους Κυπρίους. Αι συνομιλίαι έπρεπε να είναι διμερείς μεταξύ της Βρετανικής Κυβερνήσεως και της Ελληνικής, ενεργούσης ως εντολοδόχου της μεγίστης πλειοψηφίας των Κυπρίων. Ποίαν θέσιν έχει εις την Τριμερή δια να παρακαθήση με ίσα δικαιώματα η Τουρκία; Το Κυπριακόν δεν αποτελεί Ελληνοτουρκικην διαφοράν ούτε διαφοράν μεταξύ των τριών Δυνάμεων της Τριμερούς, αλλ’ αποτελεί πρωτίστως Αγγλοκυπριακήν και κατ’ επέκτασιν Ελληνοαγγλικήν διαφοράν. Η Αγγλική Κυβέρνησις πολύ εκοπίασε να υποδαύλιση Τουρκικόν επί της Κύπρου ενδιαφέρον. "[62]
Ο Γεν. Γραμματέας της Εθναρχίας Κύπρου Νίκος Κρανιδιώτης, ο οποίος είχε αποσταλεί στο Λονδίνο, για να παρακολουθήσει ως παρατηρητής τις εργασίες της Τριμερούς Διάσκεψης, σε έκθεση του προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο έγραψε μεταξύ άλλων: «Η Τριμερής ωργανώθη υπό της Βρετανικής Κυβερνήσεως με αντικεμενικόν σκοπόν να προβάλη επί διεθνούς πεδίου την Τουρκίαν ως απαραίτητον παράγοντα λύσεως του Κυπριακού, να εμφάνιση την Ελλάδα και την Τουρκίαν αντιδικούσας επί της Κύπρου και ν’ αναλάβη η ιδία τον ρόλον του μεγαλόψυχου διαιτητού και τελικού ρυθμιστού της όλης υποθέσεως».[63]
Θέση της Αγγλίας
Στην Διάσκεψη, ο Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, Μακμιλλαν, τόνισε πως ο ρόλος της Βρετανίας είναι να διατηρήσει το νόμο και την τάξη στην Κύπρο και να προάξει αυτοκυΒέρνηση, που είχε παρεμποδιστεί από τη βία. Η Βρετανία δεν θα εγκατέλειπε τα συμφέροντα και τις ευθύνες της, αλλά ήλπιζε να συμβιβάσει απόψεις μέσω φιλικής συζήτησης[64]
Η θέση της Ελλάδας
Η Ελλάδα υποστήριξε το το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ενώ τόνισε πως απορρίπτει τη Βία και διαβεβαίωσε πως αν η Κύπρος γίνει Ελληνική, η Ελλάδα θα εγγυόταν τις Βάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και θα ικανοποιούσε τους Τούρκους σχετικά με την Τουρκική μειονότητα στο νησί. [64]
Η θέση της Τουρκίας
Η Τουρκία τόνισε πως θεωρεί το Κυπριακό Πρόβλημα σαν εσωτερική υπόθεση, αλλά αν υπάρχει θέμα αλλαγής καθεστώτος, τότε πρέπει να επιστραφεί στην Τουρκία, αφού είναι προέκταση της Τουρκικής Ενδοχώρας. Τόνισε πως ενώ η αρχή της αυτοδιάθεσης είναι ευγενική ιδέα, βάση της ίδιας αρχής, πρέπει να παραχωρηθεί πλήρης ισότητα και στους Τούρκους κάτοικους του νησιού. [64]
Παρόλο που η Τριμερής απέτυχε να καρποφορήσει συμφωνία, η Αγγλία κατάφερε να θέσει την Τουρκία συνομιλητή στο Κυπριακό ζήτημα για πρώτη φορά μετά απο δεκαετίες.[64]
Σεπτεμβριανά (6-7 Σεπτεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη)
Στις 6 Σεπτεμβρίου, οργανωμένο πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης ξέσπασε από Εθνικιστικές οργανώσεις. Το πογκρόμ ξέσπασε μετά από μετάδοση ψευδών ειδήσεων πως η Οικία του Κεμάλ στην Θεσαλλονίκη πυρπολήθηκε από Έλληνες. Τα επεισοδια φαίνεται να σχετίζονται με τον αγώνα της ΕΟΚΑ, γιατί τότε στις μεγαλυτερες εφημερίδες της Τουρκίας, ο αγώνας των Ελληνοκυπρίων για Ένωση αντιμετωπιζόταν ως απειλή για τους Τουρκοκύπριους. Η μεγαλύτερη εφημερίδα της εποχής, η Χουριέτ, έγραφε πως οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης στέλνουν χρηματική βοήθεια στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ.[65][66]
10η Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ
Στις 20 Σεπτεμβρίου 1955 άρχισε τις εργασίες της η 10η Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Οι ελληνοκύπριοι και η Ελλάδα, επεδίωκαν την εγγραφή του Κυπριακού στην ημερήσια διάταξη, η οποία όμως απορρίφθηκε. Στην Κύπρο δημιουργήθηκε αντίδραση με μαχητικές διαδηλώσεις με έναν δεκαεξάχρονο νεκρό, τον Ανδρέας Γεωργίου, από πυροβολισμό.[67]
Β' Περίοδος Έλευση Χαρτιγνκ εως εξορία Μακαρίου
Τον Οκτώβριο του 1955, ο μέχρι τότε Άγγλος Κυβερνήτης Ρόμπερτ Αρμιτέιτζ αντικαταστάθηκε από τον στρατάρχη σερ Τζων Χάρτινγκ με διευρυμένες πολιτικές και στρατιωτικές εξουσίες. Ο νέος Κυβερνήτης πέρα από την πολιτική διοίκηση αναλάμβανε και αρχηγός των στρατιωτικών δυνάμεων στο νησί. Ο Χάρτινγκ, είχε διαπρέψει στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στη συνέχεια είχε υπηρετήσει σε καίριες θέσεις του βρετανικού αυτοκρατορικού στρατού και είχε συντρίψει δύο χρόνια προηγουμένως το ένοπλο εθνικιστικό κίνημα Μάου Μάου των Κικούγιου στην Κένυα.[68]
Συνομιλίες Χάρτινγκ-Μακαρίου, το Σχέδιο Χάρτινγκ
Με την ανάληψη καθηκόντων, ο Χάρτινγκ ξεκίνησε ένα κύκλο συνομιλιών με τον Μακάριο. Με τη λήξη το συνομιλιών, στις 29 Ιανουαρίου 1956, ο Χάρτιγκ υπέβαλε διάγραμμα λύσης, που έμεινε γνωστό ως Προτάσεις ή Σχέδιο Χάρτινγκ. Αυτό προέβλεπε καθεστώς αποικίας του στέμματος με ευρεία αυτοδιοίκηση. Βασικός άξονας του σχεδίου ήταν η παραχώρηση Συντάγματος, η αναγνώριση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης με προϋπόθεση την άσκησή του ύστερα από συμφωνημένο χρονικό διάστημα. Ύστερα δηλαδή από ένα δεκαετές μεταβατικό στάδιο αυτοκυβέρνησης, το οποίο μπορούσε να περιορισθεί στα επτά χρόνια. Ο χρόνος άσκησης του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης παρέμενε όμως υπό αίρεση. H αυτοκυβέρνηση θα στηριζόταν νομικά σ' ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα που θα ετοίμαζε Άγγλος συνταγματολόγος.[68]
Πρίν αποφασίσει ο Μακάριος, συνάντησε τον Γρίβα, στην Μονή Κύκκου και τον ενημέρωσε. Ο Γρίβας, παρόλο που εξέφρασε αντιρρήσεις, ανακοίνωσε στους αντάρτες που ήταν μαζί του πως ο αγώνας τους τελείωνε. Έβγαλαν όλοι μαζί και μια αναμνηστική φωτογραφία. Αργότερα, σε σύγκληση της Εθναρχίας, οι μητροπολίτες αρνήθηκαν την αναμονή 7-9 χρόνων για ικανοποίηση του αιτήματος της αυτοδιάθεσης.[68][69]
Για τον τελικό διακανονισμό έφθασε στην Κύπρο ο υπουργός αποικιών Άλαν Λένοξ Μπόυντ. Την ώρα της συνάντησης του Άγγλου υπουργού με τον Αρχιεπίσκοπο στη Λευκωσία, η πόλη συγκλονίσθηκε από τις διαδοχικές εκρήξεις 19 βομβών. Ο Μακάριος παρά το βαρύ κλίμα ζήτησε από τον Άγγλο υπουργό κάποιες διευκρινίσεις, αλλά εκείνος εκνευρισμένος από την ενέργεια της ΕΟΚΑ προτίμησε τη διακοπή των συνομιλιών του από την Κύπρο.[68]
Αναχώρησε από τον χώρο των συνομιλιών ευχόμενος στον Μακάριο «Ο Θεός ας σώζει τον λαό σου».[68]
Μετά από λίγες μέρες, συνελήφθη και εξορίσθη στις Σεϋχέλλες ο Μακάριος.
Δράση της ΕΟΚΑ
Κατά την περίοδο των συνομιλιών Μακαρίου-Χάρτινγκ η δράση της ΕΟΚΑ συνεχίστηκε κυρίως στα βουνά της Κύπρου.
1)Στις 4 Οκτωβρίου ομάδα επιτέθηκε στον αστυνομικό σταθμό Λευκονοίκου και αφαίρεσε 11 όπλα.[70][71]
2) Στις 20 Οκτωβρίου άλλη ομάδα, ύστερα από επιδρομή σε στρατιωτική αποθήκη της Αμμοχώστου, πήρε 16 όπλα.[70][71]
3)Στις 28 Οκτωβρίου, παρά την απαγόρευση για εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου από τον Χάρτινγκ, εορτασμοί πραγματοποιήθηκαν, γεγονός που οδήγησε σε συλλήψεις.
4)Στις 18 Νοεμβρίου 1955, ανταρτική ομάδα της Πιτσιλιάς, με επικεφαλής τον τομεάρχη Ρένο Κυριακίδη, έκανε επίθεση εναντίον της φρουράς του μεταλλείου Μιτσερού, Η μάχη είχε διάρκεια 15 λεπτών και άφησε νεκρούς και τραυματίες μεταξύ των στρατιωτών. Ο Ρένος Κυριακίδης πληγώθηκε ελαφρά.[72]
5)Τη νύκτα της 21ης προς την 22α Νοεμβρίου, η ανταρτική ομάδα της Πιτσιλιάς επιτέθηκε, ενώ έβρεχε καταρρακτωδώς, εναντίον δωδεκαμελούς φρουράς στρατιωτών του μεταλλείου Αμιάντου και την εξουδετέρωσε.[72]
6) Στις 23 Νοεμβρίου στήθηκε ενέδρα από αντάρτες, σε δύο στρατιωτικά αυτοκίνητα στο δρόμο Κυπερούντας – Χανδριών. Ένα αυτοκίνητο κατέπεσε σε γκρεμό. Οι Άγγλοι είχαν δύο νεκρούς και δύο τραυματίες. Η ενέδρα αυτή έμεινε γνωστή ως η μάχη του Πεύκου.[72][70]
Μετά τους Αγγλους νεκρούς, ο Χάρτιγκ, στις 26 Νοεμβρίου 1955 κήρυξε την Κύπρο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.[72][70]
7) Στις 5 Δεκεμβρίου 1955, η ΕΟΚΑ πραγματοποίησε Ενέδρα στην περιοχή Κόκκινο Φανάρι, μεταξύ Aμυάντου και Τροόδους.Οι Άγγλοι είχαν νεκρούς και τραυματίες. Επίσης ανατίναξε του υποσταθμού της Αρχής Ηλεκτρισμού στον Καρβουνά
8)Στις 6 Δεκεμβρίου 1955, ομάδα της ΕΟΚΑ από 21 άτομα με επικεφαλής τον Θάσο Σοφοκλέους επιτέθηκε στις 10 μ.μ. εναντίον του στρατοπέδου Αγίου Αμβροσίου της Κερύνειας.
9) Η μάχη στα Σπήλια έγινε στις 11 Δεκεμβρίου κοντά στα Σπήλια, όπου ήταν τα λημέρια της ΕΟΚΑ. Εκεί βρίσκονταν ο Γρίβας, ο Αυξεντίου και άλλοι αγωνιστές. Οι Άγγλοι στρατιώτες προχωρούσαν από δύο διαφορετικές κατευθύνσεις, για να περικυκλώσουν τους αγωνιστές. Ο Αυξεντίου, που με τρεις άλλους επιτηρούσε την περιοχή, πυροβόλησε και προς τις δύο κατευθύνσεις των Άγγλων. Επειδή επικρατούσε πυκνή ομίχλη, οι Άγγλοι και των δυο ομάδων νόμισαν ότι πυροβολούνται από μέλη της ΕΟΚΑ, οπότε για αρκετή ώρα αλληλοπυροβολήθηκαν, με αποτέλεσμα να έχουν 15 νεκρούς και 35 τραυματίες.
10) Στις 15 Δεκεμβρίου η ΕΟΚΑ έχασε στο πεδίο μάχης, που έγινε στην τοποθεσία Μερσινάκι, κοντά στους αρχαίους Σόλους τον ο Χαράλαμπο Μούσκο, μέλος της αντάρτικης ομάδας του Μάρκου Δράκου, η οποία έστησε ενέδρα σε στρατιωτικό αυτοκίνητο. Δύο άλλοι αγωνιστές, ο Ανδρέας Ζάκος και ο Χαρίλαος Μιχαήλ συνελήφθηκαν και αργότερα απαγχονίστηκαν.
11)Στις 16 Δεκεμβρίου 1955, 12 μέλη της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Λοΐζο Χατζηλοΐζου περικύκλωσαν τον αστυνομικό σταθμό της Γιαλούσας, που ήταν ενισχυμένος με 25 περίπου στρατιώτες. Ακολούθησε μάχη 15 λεπτών, στην οποία σκοτώθηκε Άγγλος υπολοχαγός.
Σύλληψη μελών του ΑΚΕΛ
Τη νύκτα της 13ης Δεκεμβρίου 1955, δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν αριστερούς αξιωματούχους. Την επόμενη μέρα το ΑΚΕΛ κηρύχθηκε παράνομο, καθώς και οι αριστερές Οργανώσεις ΑΟΝ (Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας), ΕΚΑ (Ένωση Κυπρίων Αγροτών) και Π ΔΓ (Παγκύπριο Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών). Ο Χάρντιγκ δικαιολόγησε τη πράξη του λέγοντας πως οι συλληφθέντες ήταν αμετανόειτοι κομμονιστές. Μεταξύ των συλληφθέντων συμπεριλαμβάνονταν ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, ο Δήμαρχος Λεμεσού Κώστας Παρτασίδης, ο Δήμαρχος Λάρνακας Γεώργιος Χριστοδουλίδης, μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ κ.α.[73]
Ίδρυση Τουρκοκυπριακής οργάνωση Volkan (μετέπειτα TMT)
Ενώ ο αγώνας της ΕΟΚΑ μαινοτανε στα βουνά της Κύπρου, τουρκοκύπριοι εθνικιστές ιδρύσανε οργάνωση για να αντιπαλεύσουν την ελληνική εθνικιστική οργάνωση. Η ημερομηνία ίδρυσης της Volkan, δεν είναι σαφής, με πηγές να αναφέρουν τον Σεπτέμβρη του 1955 και άλλες το 1956[74]. Την ίδια περίοδο, και άλλες τουρκοκυπριακές οργανώσεις ιδρύθηκαν, όπως η ΚΙΤΕΜ (KİTEM), και το "Μέτωπο 9ης Σεπτεμβρίου" ή Kara Çete ("Μαύρη Συμμορία"). Αυτές αργότερα εντάχθηκαν στην Volkan[74][75].
Εξορία του Μακαρίου
Στις 9 Μαρτίου 1956 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, από το οποίο θα μετέβαινε στην Αθήνα για συνομιλίες με την Ελληνική Κυβέρνηση. Την ίδια μέρα συνελήφθηκαν ο Μητροπολίτης της Κερύνειας, ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και ο Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Και οι τέσσερις εξορίστηκαν στις Σεϋχέλλες[70] όπου ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και οι τρεις συνεξόριστοί του έμεναν στο νησί Μαχέ των Σεϋχέλλων και παρέμειναν στην έπαυλη Σαν Σουσί, που βρισκόταν στην πλαγιά ενός Βουνού.
Όταν έγινε γνωστή η εξορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Ελλάδα, ο τότε Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής συγκάλεσε το Υπουργικό Συμβούλιο σε έκτακτη ολονύκτια συνεδρία. Αποφασίστηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας ο πρέσβης της Ελλάδας στο Λονδίνο να επιστρέψει στην Αθήνα, ενώ ο αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΗΕ (α) να καταθέσει διαμαρτυρία στο Γενικόν Γραμματέα του ΟΗΕ (Β) να υποβάλει νέα προσφυγή στον ΟΗΕ (γ) να διαμαρτυρηθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας.[76]
Από την Εξορία του Μακαρίου εώς την Απελευθέρωση του (Μάρτιος 1956-Μάρτιος 1957)
Mετά την εξορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στις Σεϋχέλλες, η ΕΟΚΑ αναπτύσσει μεγαλύτερη δράση εναντίον των Άγγλων. O Χάρτινγκ επιβαλλει στρατοκρατία και οι έρευνας στα βουνά του Τροόδους εντείνονται. Ο Γρίβας αποφασίζει τότε να έρθει και να εγκατασταθεί στη Λεμεσό, απ' όπου διευθύνει τον Αγώνα μέχρι τη λήξη του. Παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους, οι Άγγλοι επιδιώκουν να λύσουν το Κυπριακό πρόβλημα με την εφαρμογή συντάγματος αυτοκυβέρνησης του Κυπριακού λαού.
Δράση ΕΟΚΑ και διώξεις των Άγγλων.
Αποπειρα δολοφονίας Χάρντιγκ
Στις 20 Μαρτίου 1956 ο ο Νεόφυτος Σοφοκλέους, υπηρετικό προσωπικό στο Κυβερνείο , παρέλαβε από ομάδα εκτελέσεων της Λευκωσίας ωρολογιακή βόμβα. Κατάφερε να περάσει απο τους φρουρούς και να τοποθετήσει την βόμβα κάτω από το κρεβάτι του Χάρτινγκ. Η βόμβα δεν έσκασε επειδή το βράδυ είχε χαμηλή θερμοκρασία και ο μηχανισμός ανακαλύφθηκε την επόμενη μέρα. [77]
Επιχειρήσεις Άγγλων στα βουνά του Τροόδους.
Τους επόμενους μήνες, Μάρτη εως Ιούλη του 1956, οι Άγγλοι διενήργησαν εκτεταμένεις επιχειρήσεις για ανεύρεση του Γρίβα και εξάρθρωση της ΕΟΚΑ . Συνέλαβαν 3 αντάρτικες ομάδες, όμως ο Γρίβας διέφυγε της συλληψης και μετεγκαταστάθηκε από την περιοχή Κύκκου στην Λεμεσό. [78]
Εκεχειρία απο ΕΟΚΑ τον Αύγουστο του 1956, ο Χαρτινγκ καλεί για παράδοση
Στις 16 Αυγούστου 1956, ο Διγενής κυκλοφόρησε προκήρυξη, στην οποία δήλωνε ότι αναστέλλει τις επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ, για να διευκολύνει την επανάληψη των διαπραγματεύσεων της Βρετανικής Κυβέρνησης με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.[79]
Μετά την ανακοίνωση εκεχειρίας, ο Χάρτινγκ κάλεσε την ΕΟΚΑ να παραδοθεί. Ωστόσο ο Γρίβας αρνήθηκε, ενώ την επομενη μέρα, ενα γαϊδουράκι που έφερε πινακίδα "My Marshall, I surrender" αφέθηκε από τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ να κυκλοφορεί στους δρόμους της Λευκωσίας. [79]
Η μάχη του Νοσοκομείου Λευκωσίας
Στις 31ης Αυγούστου 1956 εδώθηκε η μάχη του Νοσοκομείου Λευκωσίας για απελευθέρωση του Πολύκαρπου Γιωργκατζη. Ο Γιωρκάτζης ηταν κρατούμενος στις Κεντρικές Φυλακές και την συγκεκριμένη μέρα προσποιήθηκε πόνο στην κοιλιά. Στο νοσοκομείο. Τετραμελής ομάδα (Κυριάκος Κολοκάσης, ο Ιωνάς Νκολάου, ο Σπύρος Κυριάκου και ο Νίκος Σαμψών) επιτέθηκε των φρουρών του. Κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών σκοτώθηκε ο Κολοκάσης. Ο Γιωρκάτζης κατάφερε να διαφύγει αργότερα. [79]
Ακολούησαν και άλλες δράσεις από την ΕΟΚΑ, όπως η επίθεση του αστυνομικού σταθμού Κερύνεια (8 Σεπτεμβρίου 1956), η απόδραση 7 κρατούμενων από τις φυλακές Κοκκινοτρεμυθιάς (13 Σεπτεμβρίου 1956) και η δολιοφθορά στην αεροπορική βάση Ακρωτηρίου (23 Σεπτεμβρίου 1956).[79]
Οι διώξεις κατά της ΕΟΚΑ εντάθηκαν τους επόμενους μήνες. Ωστόσο και η ΕΟΚΑ έντεινε τις επιθέσεις της σε αγγλικούς στρατιωτικούς στόχους.
Ο θάνατος του Γρηγόρη Αυξεντίου
Στις 3 Μαρτίου 1957, Άγλλοι στρατιώτες,, περικύκλωσαν το κρησφύγετο του Γρηγόρη Αυξεντίου, που βρισκόταν κοντά στην ιερά Μονή Μαχαιρά. Μέσα στο ίδιο κρησφύγετο βρίσκονταν άλλοι τέσσερις αγωνιστές της ΕΟΚΑ, ο Ανδρέας Στυλιανού, ο Αυγουστής Ευσταθίου, ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Φειδίας Συμεωνίδης. Με διαταγή του Αυξεντίου οι τέσσερις συναγωνιστές του βγήκαν από το κρησφύγετο. Ο ίδιος παρέμεινε. Μετά από πολυωρη μάχη, οι Άγγλοι περιέλουσαν το κρυσφύγετο με βενζίνη και το παρέδωσαν στις φλόγες.
Απαγχονισμοί
Κατά την περίοδο της εξορίας του Μακαρίου, 9 αγωνιστές της ΕΟΚΑ απαγχονήσθησαν. Ήταν οι Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου (10 Μαΐου 1956), Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος και Χαρίλαος Μιχαήλ (9 Αυγούστους 1956), Μιχάλης Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομμάτης και Ανδρέας Παναγίδης (21 Σεπτεμβρίου 1956) και Ευαγόρας Παλλικαρίδης (14 Μαρτίου 1957).
Όλοι ταφήκανε στις Κεντρικές Φυλακές, για να μην προκληθούν διαδηλώσεις κατά την ταφή τους. Ο χώρος τώρα είναι γνωστός ως Φυλακισμένα Μνήματα. Στον ίδιο χώρο εχουν ταφεί οι Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας, και Κυριάκος Μάτσης
Οι πολιτικές εξελίξεις για το Κυπριακό
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το Σύνταγμα Ράντκλιφ
Ο άγγλος συνταγματολόγος Ράντκλιφ έφτασε στην Κύπρο στις 14 Ιουλίου. Σκοπός της επίσκεψης του ήταν η εμπειρική διερεύνηση και η υποβολή εισηγήσεων για καταρτισμό συντάγματος αυτοκυΒέρνησης του Κυπριακού λαού.Οι Έλληνες της Κύπρου έμειναν σταθερά προσηλωμένοι στο αίτημα της αυτοδιάθεσης και δεν είχαν καμιά επαφή με τον Ράντκλιφ. Το σύνθημαπου επικρατούσε τότε ήταν «ουδεμία διαπραγμάτευσις άνευ τουΜακαρίου». Αυτό εφαρμόστηκε στην πράξη. Έτσι ο Ράντκλιφ, μετά απόσύντομη παραμονή του στην Κύπρο, αναχώρησε για το Λονδίνο.
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1956, έγινε συζήτηση στη Βουλή των Κοινοτήτων για το Κυπριακό, στην οποία ο Υπουργός Αποικιών Λέννοξ Μπόϋντσυνέδεσε το πρόβλημα με τα προηγηθέντα γεγονότα του Σουέζ και είπεότι η κυριαρχία στην Κύπρο είναι απολύτως απαραίτητη «εάν πρόκειταινα εκπληρώσωμεν τας παρούσας μας ευθύνας». Ακολούθωςανέφερε ότι ο Λόρδος Ράντκλιφ πήρε όρους εντολής, για να καταρτίσει σύνταγμα για το νησί. Έπειτα τόνισε ότι η Βρετανική Κυβέρνηση αποδέχεται την αρχή της αυτοδιάθεσης για την Κύπρο, αλλά η πρακτική της εφαρμογή δεν ήταν δυνατή λόγω των επικρατουσών τότε συνθηκών.
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1956, ο Ράντκλιφ ήρθε πάλι στην Κύπρο αλλά κανένας Ελληνοκύπριος δεν τον πλησίασε για συνομιλίες. Έτσι συμπλήρωσε ο ίδιος το έργο του και το υπέβαλε στη Βρετανική Κυβέρνηση, στις 14 Νοεμβρίου. Οι προτάσεις Ράντκλιφ κοινοποιήθηκαν στην Ελληνική Κυβέρνηση από τον Υπουργό Αποικιών Λέννοξ Μπόϋντ, που πήγε στην Αθήνα ειδικά γι' αυτό το σκοπό. Δυο άλλοι απεσταλμένοι στάληκαν στη Μαχέ των Σεϋχέλλων για ενημέρωση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ο οποίος αρνήθηκε να συζητήσει οποιοδήποτε πολιτικό ζήτημα κατά τη διάρκεια της εξορίας του.
Η Ελληνική Κυβέρνηση στις 16 Δεκεμβρίου απέρριψε το σύνταγμα Ράντκλιφ, γιατί ούτε φιλελεύθερο και δημοκρατικό ήταν ούτε οδηγούσε στην αυτοδιάθεση ούτε ήταν σύμφωνο με τις θεμελιώδεις αρχές του ΟΗΕ. Το χαρακτήρισε «όργανον ξενικής κυριαρχίας, επώληθεν δια της βίας επί ενός απροθύρου λαού». Ο Μακάριος απέρριψε κάθε διάλογο όσο παραμένει εξορία.
"Η Κυβέρνηση της A.M. αναγνωρίζει, ότι η άσκηση της αυτοδιάθεσης, σ' ένα τέτοιο ανάρικτο πληθυσρό, θα πρέπει να συμπεριλάβει και τη διχοτόρηση μεταξύ των πιθανών προϋποθέσεων"
Στις 18 Φεβρουαρίου 1957, άρχισε η συζήτηση του Κυπριακού στην Πολιτική Επιτροπή της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Η Ελληνική Κυβέρνηση, με την ηγεσία του Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ, υποστήριξε την εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης στην Κύπρο, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και την εξέταση των Βιαιοπραγιών των Άγγλων έναντι των κατοίκων του νησιού. Η Βρετανική Κυβέρνηση με δική της προσφυγή είχε καταγγείλει την Ελλάδα ότι ενίσχυε υλικά και ηθικά την ΕΟΚΑ και ότι με τις ραδιοφωνικές της εκπομπές συνέβαλλε στην ανταρσία του Κυπριακού λαού. Ο Βρετανός αντιπρόσωπος αναφέρθηκε στα «ευρύτατα ρέτρα αυτοκυβέρνησης» και στις ιδιοτυπίες του προτεινομένου συντάγματος, οι οποίες «οφείλονται στις ειδικές συνθήκες του Νησιού, συνθήκες που επιβάλλουν την κατοχύρωση των συρφερόντων όλων των κοινοτήτων. Ο αντιπρόσωπος της Τουρκίας υποστήριξε τη συνέχιση του υπάρχοντος καθεστώτος στην Κύπρο και ότι σε περίπτωση αλλαγής πρέπει να γίνουν διαβουλεύσεις μεταξύ της Βρετανίας και της Τουρκίας. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων υποβλήθηκαν πέντε προτάσεις για λύση του Κυπριακού. Τελικά η Γενική Συνέλευση στις 26 Φεβρουαρίου ψήφισε το ακόλουθο κείμενο:
«Η Γενική Συνέλευσις, αφού εξήτασε το Κυπριακόν ζήτημα και εν τη πεποιθήσει ότι η λύσις του προβλήματος τούτου απαιτεί ατμόσφαιραν ειρήνης και ελευθερίας εκφράσεως, διερμηνεύει την ζωηράν ευχήν περί εξευρέσεως ειρηνικής, δημοκρατικής και δικαίας λύσεως, συμφώνως προς τας αρχής και τους σκοπούς του Χάρτου των Ηνωρένων Εθνών και την ελπίδα, ότι θα επαναρχίσουν διαπραγματεύσεις, αι οποίαι και θα συνεχισθούν προς τον σκοπόν τούτον».
Προταση Γρίβα για Εκεχειρία με επιστροφή Μακαρίου
Στις 14 Μαρτίου 1957, μετά το επιτυχημένο για την Ελληνική πλευρά ψήφισμα του ΟΗΕ, ο Γρίβας σε ανακοίνωση του κάλεσε τους Αγγλους να απελευθερώσουν τον Μακάριο και η ΕΟΚΑ να κυρήξει εκεχειρία.
«Η ημετέρα Οργάνωσις, ουρρορψουρένη προς το πνεύρα της αποφάσεως του ΟΗΕ, δια της οποίας εκφράζεται η επιθυρία ειρηνικής και δικαίας λύσεως του Κυπριακού, Βάσει των αρχών του Καταστατικού Χάρτου του ΟΗΕ, και διά να διευκολύνει την επανάληψιν διαπραγρατεύσεων ρεταξύ της Αγγλικής Κυβερνήσεως και του πραγματικού εκπροσώπου του Κυπριακού λαού Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, δηλοί ότι είναι πρόθυμος να διάταξη την αναστολήν των επιχειρήσεων, ευθύς ως ήθελεν απελευθερωθή ο Εθνάρχης Μακάριος»
Στις 28 Μαρτίου 1957 σε συνεδρία του Βρετανικού Υπουργικού Συμβουλίου ανακοινώθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων από τον Υπουργό Αποικιών Λέννοξ Μπόϋντ. Σύμφωνα με αυτή, ο Αρχιεπίσκοπος και οι τρεις συνεξόριστοί του μπορούσαν να μεταβούν οπουδήποτε πλήν της Κύπρου.
Συγκρότηση Πολιτικής Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα (ΠΕΚΑ)
Για ενίσχυση του Αγώνα της ΕΟΚΑ ο Διγενής τον Αύγουστο του 1956 δημιούργησε την Πολιτική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα (ΠΕΚΑ), που εργάστηκε για τη διατήρηση αρραγούς εσωτερικού μετώπου, την εξύψωση του ηθικού του λαού και την καταπολέμηση της προπαγάνδας του αντιπάλου.
Υπό την καθοδήγηση της ΠΕΚΑ λειτούργησε το Ενιαίο Αρραγές Εθνικόν Μέτωπον (ΕΑΕΜ), που απέβλεπε στην αντιμετώπιση του τουρκικού κινδύνου.
Περίοδος από Απελευθέρωση Μακαρίου εως Παραίτηση Χαρτινγκ. (Μάρτιος 1957 - Οκτώβριος 1957)
Στις 31 Μαρτίου, ο Γρίβας κηρύξει αναστολή των επιχειρήσεων της ΕΟΚΑ, για να δώσει ώθηση στις διπλωματικές προσπάθειες, όπως ανάφερε.
Στις 17 Απριλίου Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και οι συνεξόριστοί του έφτασαν στην Αθήνα. Ο Μακάριος μπροστά σε πλήθος κόσμου εκφωνεί μια ιστορική ομιλία.
Στις 19 Ιουνίου 1957 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος σε συνέντευξή του στην Αθήνα με Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους κατήγγειλε τα βασανιστήρια των Άγγλων στην Κύπρο, ανέφερε συγκεκριμένες περιπτώσεις και ζήτησε τη διενέργεια αμερόληπτης διεθνούς έρευνας. Οι καταγγελίες του προκάλεσαν παγκόσμια συγκίνηση.
Παραίτηση Χαρτινγκ
Την 21η Οκτωβρίου 1957 ανακοινώθηκε, στο Λονδίνο και στη Λευκωσία συγχρόνως, η παραίτηση του Κυβερνήτη της Κύπρου Χάρντιγκ και η αντικατάσταση του από τον Σερ Χιου Φουτ, Κυβερνήτη τότε της Ιαμαϊκής. Αναχώρησε για το Λονδίνο στις 4 Νοεμβρίου 1957. Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων λίγο πριν την αναχώρηση τους, αν έκρινε υπερβολικά αυστηρά τα μέτρα που πήρε ως Κυβερνήτης έναντι του Κυπριακού λαού, απάντησε: «Βεβαίως όχι. Όταν έφθασα εις Κύπρον, συνήντησα μίαν βάναυσον και απάνθρωπον Οργάνωσιν, υποστηριζομένην υπό μιας ασυνειδήτου Εκκλησίας. Δεν πιστεύω ότι το έργον ρου θα ηδύνατο να εκτελεσθή κατ' άλλον τρόπον».[80]
Περίοδος Χιου Φουτ (Οκτώβριος 1957 - Φεβρουαρίος 1959)
Δράση της ΕΟΚΑ
Στις 26 Νοεμβρίου 1957, η ΕΟΚΑ πραγματοποιεί δολιοφθορά στη Βάση Ακρωτηρίου.
Στις αρχές Μαρτίου 1958, ο Διγενής κυκλοφόρησε προκήρυξη προς τον Κυπριακό λαό, με την οποία ύψωνε τη σημαία της παθητικής αντίστασης έναντι των Άγγλων. Ήθελε με αυτό τον τρόπο να δείξει πως η ΕΟΚΑ είχε παλλαϊκή υποστήριξη.
Στις 6 Απριλίου 1958, μια ανταρτική ομάδα της ΕΟΚΑ επιτέθηκε στον αστυνομικό σταθμό Κουτραφά και ανατίναξε το κτήριο, που έπαθε σοβαρές ζημιές.
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου έγινε μία από τις πιο επικές μάχες, που έδωσε η ΕΟΚΑ. Τέσσερα μέλη της ΕΟΚΑ, ο Ανδρέας Κάρυος, ο Ηλίας Παπακυριακού, ο Φώτης Πίττας και ο Χρίστος Σαμάρας, εγκλωβιστηκαν στον Αχυρώνα του χωριού Λιοπέτρι από εγγλέζικα στρατεύματα, και επέλεξαν να αγωνιστούν μέχρι θανάτου αντί της παράδοσης. [81]
Διπλωματικές Εξελίξεις
Το συνεταιριστικό Σχέδιο ΜακΜίλλαν
Στις 19 Ιουνίου 1958, ο Βρετανός Πρωθυπουργός Μακμίλλαν ανακοίνωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων βρετανικό συνεταιριστικό σχέδιο για πολιτική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος. Στο σχέδιο Μακμίλλαν οποίο διαφαίνεται καθαρά ως τελική λύση η διπλή ένωση (Σύνδεση της Κύπρου με Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία, συμμετοχή στη μεταβατική διακυβέρνηση αντιπροσώπων της ελληνικής και τουρκικής κυβέρνησης, διπλή ιθαγένεια των Κυπρίων - βρετανική και ελληνική για τους Ε/Κ, βρετανική και τουρκική για τους Τ/Κ)[82]. Απορρίπτεται αμέσως από τους Ελληνοκύπριους, ωστόσο κάλεσε ο Μακάριος τον Γρίβα να συνεχίσει την εκεχειρία.
Μεσολάβηση ΝΑΤΟ
Με την διαφαινόμενη ναυάγιση του Σχέδιου ΜακΜιλλαν, η ελληνική κυβέρνηση προώθησε την εμπλοκη του ΝΑΤΟ. Ο Γ.Γ του ΝΑΤΟ Π.Α. Σπάακ πρότενε μια λύση του ζητήματος περισσότερο ευνοϊκή για την Ελλάδα. Στις 23/9/1958 ο Σπάακ διατυπώνει στην Αθήνα τις προτάσεις για την επίλυση του Κυπριακούς Επταετή μεταβατική κυβέρνηση με ελληνική πλειοψηφία, ενιαία βουλή και δυο δευτερεύουσες συνελεύσεις για αμιγώς κοινοτικά θέματα, πενταμερή διάσκεψη (Βρετανία, Ελλάδα, Τουρκία, Ε/Κ κοινότητα, Τ/Κ κοινότητα) για τον καθορισμό του τελικού καθεστώτος του νησιού. Η ελληνική και Ε/Κ πλευρά αποδέχεται τις προτάσεις Σπάακ δηλώνοντας, πλέον, ότι ως τελική λύση υποστηρίζει την ανεξαρτησία. Τελικά η μεσολαβητική προσπάθεια Σπάακ ναυαγεί, καθώς απορρίπτεται από τη Βρετανία και την Τουρκία.[82]
Πρόταση για Ανεξαρτησία από Μακάριο
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1958 ο Μακάριος διαβιβάζει και επισήμως την πρόταση της ανεξαρτησίας στη βρετανική κυβέρνηση. Έκτοτε η ανεξαρτησία θα αποτελέσει την επίσημη πολιτική στρατηγική τόσο της «Εθναρχίας», όσο και της ελληνικής κυβέρνησης. Βέβαια επρόκειτο για ένα πολιτικό ελιγμό, για την «ανεξαρτησία» ως ενδιάμεσο σταθμό για την προσάρτηση ολόκληρης της Κύπρου σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα μιας έως δύο δεκαετιών.[82]Το σχέδιο όμως απορρίπτεται από την Βρεττανία.
Συζήτηση στον ΟΗΕ
Το Κυπριακό ζήτημα συζητήθηκε για μια ακόμη φορά στη 13η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών τον Δεκέμβριο του 1958, όπου πέρασε ψήφισμα το οποίο ήτανε ήπια υπέρ των ελληνοκυπριακών θέσεων.
Κατασταλτικές επιχειρήσεις εναντίον ΕΟΚΑ από Αγγλία
Οι επιχειρήσεις των Άγγλων εναντίον της ΕΟΚΑ συνεχίστηκαν τον Δεκέμβριο του 1958 και μετά την έκδοση του περί Κύπρου ψηφίσματος του ΟΗΕ. Στα Βορειοανατολικά της Κύπρου άρχισαν στις 10 Δεκεμβρίου στρατιωτικές επιχειρήσεις σε μεγάλη κλίμακα, που επεκτάθηκαν αργότερα στην περιοχή του Λευκόνοίκου, το οποίο αποκλείστηκε για δέκα μέρες. Στις επιχειρήσεις αυτές πήραν μέρος και πολεμικά πλοία και αεροπλάνα. Στην επαρχία Κερύνειας οι κάτοικοι υπέφεραν από τον κατ' οίκον περιορισμό, που πολλές φορές ήταν πολυήμερος, όπως στην περίπτωση του Πέλλα-Πάις. Ο στρατός προέβαινε σε κακοποιήσεις και ομηρία των χωρικών, για να κάμψει το ηθικό τους. Γι' αυτό ο Γρίβας έδωσε οδηγίες να αμύνονται τα γυναικόπαιδα εναντίον του στρατού.[83]
Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου
Μετά την συζήτηση του Κυπριακού στον ΟΗΕ, οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας Αβέρωφ και Ζορλού, αντάλλασσαν απόψεις για εξεύρεση λύσης του προβλήματος. Νέες συνομιλίες μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας και Τουρκίας έγιναν στο Παρίσι μεταξύ 18 και 20 Ιανουαρίου 1959. Επικράτησε τότε κλίμα αισιοδοξίας για λύση του Κυπριακού. [83]
Η συμφωνία της Ζυρίχης
Στις 4 Φεβρουαρίου 1959, συναντήθηκαν στη Ζυρίχη οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας συνοδευόμενοι από τους συμβούλους τους. Εκεί συζητήθηκαν βασικές πτυχές του Κυπριακού. Στις 11 Φεβρουαρίου, οι Πρωθυπουργοί Καραμανλής και Μεντερές μονογράφησαν τις Συμφωνίες της Ζυρίχης, που περιλάμβαναν τα εξής κείμενα:
1) Βασική διάρθρωσις της Δημοκρατίας της Κύπρου.
2) Συνθήκη Εγγυήσεως μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της Μεγάλης Βρετανίας, της Ελλάδος και της Τουρκίας.
3) Συνθήκη Συμμαχίας μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της Ελλάδος και Τουρκίας.
4) Συμφωνίαι Κυρίων συναφθείσαι μεταξύ των κ.κ. Καραμανλή και Μεντερές.
Με Βάση τις γενικές αρχές που συμφωνήθηκαν, η Κύπρος ανακηρυσσόταν ανεξάρτητη Δημοκρατία με Προεδρικό σύστημα. Για να τονισθεί η έννοια του ανεξάρτητου, κυρίαρχου και ενιαίου κράτους, οι Κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας αναλάμβαναν την υποχρέωση να υποστηρίξουν την είσοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας ως μέλους στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Η σημαία του νέου κράτους καθορίστηκε να είναι ουδέτερη. Επίσημες γλώσσες εγκρίθηκαν η ελληνική και η τουρκική
Από τη Ζυρίχη οι δυο Πρωθυπουργοί αναχώρησαν για τις πρωτεύουσες των χωρών τους, ενώ οι δυο Υπουργοί Εξωτερικών έφυγαν για το Λονδίνο, για να κάνουν διαπραγματεύσεις με τους Άγγλους, ώστε να συμπληρωθούν οι Συμφωνίες με θέματα που τους αφορούσαν.[83]
Η Συμφωνία Λονδίνου
Στις 17 Φεβρουαρίου, προγραμματίστηκε μια Πενταμερής Διάσκεψη στο Λάνκαστερ Χάουζ του Λονδίνου, στην οποία θα συμμετείχαν οι Κυβερνήσεις της Βρετανίας, της Ελλάδας, της Τουρκίας και αντιπρόσωποι των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων για υπογραφή των τελικών Συμφωνιών της ανεξαρτησίας της Κύπρου.
Ο Νίκος Κρανιδιώτης περιγράφει τις ανησυχίες του Μακάριου πριν την υπογραφή, στις 18 Φεβρουαρίου
«Το βράδυ της μέρας εκείνης ήταν ασφαλώς ένα από τα πιο δραματικά της ζωής του. Βημάτιζε μέσα στο δωμάτιο χωρίς να μιλά. Ήταν φανερό ότι τον απασχολούσε πολύ το γεγονός, ότι είχε δώσει κατ' αρχήν τη συγκατάθεση του. Η μελέτη όμως των κειμένων τού δημιούργησε αργότερα πολλές αρφιβολίες και αρφιταλαντεύσεις. Η εγκατάλειψη της Ένωσης, η επαναφορά των Τουρκικών στρατευράτων στην Κύπρο, η δεσμευμένη ανεξαρτησία, η δυαδική προεδρία, οι χωριστές βουλές, οι εκτεταμένες κατά κυριαρχία Βρετανικές βάσεις εξουδετέρωσαν ουσιαστικά εκείνα, που αρχικά ο Αρχιεπίσκοπος είχε θεωρήσει σαν πλεονεκτήρατα μιας έστω και συμβατικής λύσης. Η θέση του ήταν δεινή».[84]
Ο Αρχιεπίσκοπος, ύστερα από σοβαρό προβληματισμό, είπε στον Ν.Κρανιδιώτη το πρωί του 19ης Φεβρουαρίου:
«Πήρα στο τηλέφωνο την Ελληνική Αντιπροσωπία και έδωσα την τελική συγκατάθεση μου».[84]
Το απόγευμα της 19ης Φεβρουαρίου 1959, στις 3 30 μ.μ., συνήλθε η Πενταμερής Διάσκεψη του Λονδίνου και υπογράψαν τα πέντε μέλη (Ελλάδα, Τουρκία, Βρεττανία, ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή αντιπροσωπία)[83]
Αντιδράσεις στην υπογραφή Συμφωνιών
Αντίδραση από τον λαό της Κύπρου
Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο την 1η Μαρτίου 1959- Στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας τον υποδέχθηκαν ο Κυβερνήτης Σερ Χιου Φουτ, ο Μητροπολίτης Κιτίου Ανθιμος και άλλοι επίσημοι.Ο Αρχιεπίσκοπος όρθιος μέσα σε ανοικτό αυτοκίνητο χαιρετούσε τα πλήθη που παραλληρούσαν από ενθουσιασμό , και είχαν παραταχθεί στους δρόμους της Λευκωσίας, για να υποδεχθούν τον θρησκευτικό και εθνικό τους ηγέτη.[83]
Αντίδραση από Γρίβα
Ο Γρίβας αποδέκτηκε, με πικρία, τις συμφωνίες. Μετά από μέρες σιωπής, καθώς δεν γνώριζε τις ακριβείς συμφωνίες, εξέδωσε προκύρηξη, τροποποιημένη μετά από υποδείξεις του Μακαρίου:[82]
«ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΚΥΠΡΙΑΚΟΝ ΛΑΟΝ
«Όταν την 1ην Απριλίου 1955 ύψωσα την σημαίαν του επαναστατικού απελευθερωτικού κινήματος, έταξα ως σκοπόν την απελευθέρωσιν της Κύπρου κσι εζητησα την υποστήριξιν του ελληνικού κυπριακού λαού και την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Έθνους, αίτινες και μου παρεσχέθησαν πήρως κατά τον τετραετή σκληρόν αγώνα μας. Ήδη, κατόπιν της μεταξύ των Κυβερνήσεων Ελλάδος και Τουρκίας συμφωνίας της Ζυρίχης, η οποία επεκυρώθη εν Λονδίνω και υπό του Εθνάρχου Μακαρίου και των υπό τούτου ορισθέντων ως αντιπροσώπων του κυπριακού λαού, είμαι υποχρεωμένος
ΝΑ ΔΙΑΤΑΞΩ ΚΑΤΑΠΑΥΣΙΝ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ.
»ΕΚΕΙΝΟΣ, ο οποίος δεν θα εδέχετο την συμφωνίαν και θα συνέχιζε τον αγώνα, θα ΕΔΙΧΑΖΕ όχι μόνον τον κυπριακόν λαόν, αλλά πιθανώς και ολόκληρον το Έθνος, τα δε αποτελέσματα του εθνικού διχασμού θα ήσαν απείρως καταστρεπτικότερα από τα τοιαύτα, τα οποία τινές νομίζουν ότι θα επιφέρη η δοθείσα λύσις «συμβιβασμού», η οποία ασφαλώς δεν ικανοποιεί τους πόθους μας. Το κατ’ εμέ, είναι προτιμοτέρα η λύσις αυτή, έστω και εάν δεν είναι εκείνη που ανεμέναμεν και η οποία θα ικανοποίη τους πόθους μας, παρά ο εθνικός διχασμός γιατί σ’ έναν τέτοιον διχασμό ΘΑ ΤΑ ΧΑΣΩΜΕΝ ΟΛΑ.
»ΑΝΤΙ του πολεμικού παιάνος θα σημάνω σήμερον ΟΜΟΝΟΙΑΝ, ΕΝΟΤΗΤΑ, ΑΓΑΠΗΝ, ίνα επί των ερειπίων και της τέφρας της απαστραπτούσης από δόξαν και εθνικόν μεγαλείον κυπριακής εποποιίας, ανοικοδομήσετε το νέον οικοδόμημα της νεαράς Δημοκρατίας. Εις τους πρωτεργάτας αυτής εναπόκειται ήδη να την οδηγήσουν εις την οδόν της ευημερίας και της προόδου. Όσον αφορά εμέ, αποφασισμένος να μην αναμιχθώ εις την πολιτικήν και την δημόσιαν ζωήν, τόσον εν Κύπρω όσο και εν Ελλάδι, θα παρακολουθώ με αγωνίαν εκ του μακρόθεν τα βήματα της πολυβασανισμένης και αιματοβρέκτου Πατρίδος μου και θα συμμερίζωμαι μαζίν σας την χαράν και τον πόνον σας, και εις την οποίαν, παρά τας προσπαθείας μου, η πολιτική δεν κατόρθωσε να δώση εις το ακέραιον εκείνο που επεθύμουν, ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΙ ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ ΤΗΣ. Η Κύπρος είναι πολύ μικρά εις έκτασιν, δια να επιτελέσω μόνος έργον μεγαλύτερον εναντίον μιάς πανισχύρου αυτοκρατορίας.
»Έχω την συνείδησίν μου ήσυχον, ότι έπραξα το καθήκον μου. Έργον της πολιτικής ήτο να εκμεταλλευθή τους επικούς αγώνας του κυπριακού λαού. Και αύτη τους εξεμεταλλεύθη όπως ηδυνήθη ή όπως ενόμισε καλύτερον
ΝΥΝ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝ ΝΑ ΠΕΙΘΑΡΧΗΣΩΜΕΝ
«»ΣΥΣΠΕΙΡΩΘΕΙΤΕ ΟΛΟΙ ΗΝΩΜΕΝΟΙ πέριξ του ΕΘΝΑΡΧΟΥ, ο οποίος αποτελεί σήμερον σύμβολον ΕΝΟΤΗΤΟΣ και ΙΣΧΥΟΣ και βοηθήσατε τούτον εις το δύσκολον έργον του. Αυτή είναι η επιθυμία μου, προς την οποίαν καλώ πάντας να συμμορφωθούν.
ΕΟΚΑ Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΔΙΓΕΝΗΣ»[85]
Αντιδράσεις στην Ελλάδα από την Αντιπολίτευση
Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου επικρίθηκαν ευθύς εξαρχής από την ελληνική αντιπολίτευση ως εκτρωματικές και ανεφάρμοστες λόγω κυρίως των αυξημένων εξουσιών που αποκτούσε η Τ/Κ μειονότητα, γεγονός που θα οδηγούσε σε ένα πρωτοφανές στα διεθνή δεδομένα καθεστώς «δυαρχίας», που θα ήταν αδύνατον να λειτουργήσει.[86]
ΕΟΚΑ και Αριστερα
Κατά την διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ, η ένταση μεταξύ εθνικοφρόνου Δεξιάς και Αριστεράς αυξήθηκε. Τόσο η έλευση του Γρίβα, ο οποίος ήτανε γνωστός για αντικομμουνιστική δράση, όσο και οι συστάσεις της EOKA να μην συμμετέχουν αριστεροί στον αγώνα, δυναμίτισαν το κλίμα. Κατά την διάρκεια της δράσης της ΕΟΚΑ, σημειώθηκαν δολοφονίες οι οποίες, σύμφωνα με την Αριστερά, ήταν πολιτικές δολοφονίες. Από την πλευρά της η ΕΟΚΑ κατηγορούσε την αριστερά της Κύπρου και της Ελλάδας για προδοσία, ιδίως επειδή το ΚΚΕ αποκάλυψε την ταυτότητα του "Διγενή" και αποκαλούσε τον ένοπλο αγώνα "μεμονωμένες τρομοκρατικές εκδηλώσεις".[87]
Η πολιτική του ΚΚΕ και της ΕΔΑ έναντι της ΕΟΚΑ άλλαξε σημαντικά κατά το 1956, οπότε το ΚΚΕ δέχτηκε ότι η υπόθεση της Ένωσης ήταν "πανεθνική". Πάντως, η στάση της ΕΟΚΑ εναντι του ΑΚΕΛ ήταν συνεχώς επιθετική. [88]
Η ΕΟΚΑ δεν εκδηλώθηκε δυναμικά κατά του ΑΚΕΛ, παρά μόνο το 1958, όταν άρχισαν οι συστηματικές εκτελέσεις στελεχών του κόμματος. Λίγο πριν από την εκδήλωση του κύματος δολοφονιών, στα τέλη του 1957, ο Γρίβας έγραφε στον Mακάριο: "Διά τους κομμουνιστάς έπρεπε να είχε εφαρμοσθή η αρχή την οποίαν υπέδειξα ευθύς εξ αρχής, άμα τη εμφανίσει των εις το πολιτικόν πεδίον, εκ της αφανείας εις ήν κατεδίκασαν εαυτούς διά των πράξεών των? δηλαδή να κτυπηθούν, να ταπεινωθούν, ώστε να μη δύνανται να προβληθούν ούτε επί του πολιτικού ούτε επί του αγωνιστικού πεδίου".[89]
Ο Γρίβας σχεδίαζε να θέσει με τη βια το ΑΚΕΛ στο πολιτικό περιθώριο: "Πρέπει να αντιμετωπίσωμεν την κατάστασιν θαρραλέα. Oι κομμουνισταί είναι αντίπαλοί μας, είτε το θέλουμε, είτε όχι. Eνδείκνυται να τους εξοντώσωμεν ως πολιτικήν οντότητα, ώστε να μη είναι πλέον υπολογίσιμος και δυναμένη διά των αποφάσεών της να επηρεάζη το εθνικόν ζήτημα, όπως δηλ. συνέβαινε μέχρι τούδε".[89]
Η αντίδραση του ΑΚΕΛ και η απάντηση της ΠΕΚΑ
Από τους 203 ελληνοκύπριους πολίτες που σκότωσε η ΕΟΚΑ[90], ένας μικρός αριθμός ήτανε μέλη του ΑΚΕΛ. Μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 1958 έγιναν 11 δολοφονίες. Ο αριθμός των μελών του ΑΚΕΛ, στους 203 Ελληνοκύπριους πολίτες που εκτέλεσε η ΕΟΚΑ, είναι όντως πολύ μικρός. Όμως, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, οι ΑΚΕΛικοί θεωρήθηκαν ότι πρόδιδαν ως παράταξη τον αγώνα της ΕΟΚΑ.
Το ΑΚΕΛ, από τις πρώτες δολοφονίες που έγιναν, οργάνωσε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Μια τέτοια εκδήλωση έγινε στα τέλη Μαΐου του 1958, ύστερα από την εκτέλεση του Δημήτρη Μάτσουκου στην Κώμα του Γυαλού και το λιθοβολισμό μέχρι θανάτου του Σάββα Μένοικου στο Λευκόνοικο. Αντιδρώντας στις εκτελέσεις αυτές, το ΑΚΕΛ έκανε μια μεγάλη εκστρατεία διαμαρτυρίας.
Ο Τάσος Παπαδόπουλος, μετέπειτα πρόεδρος της Δημοκρατίας, απάντησε, σε κείμενο του στο έντυπο της ΕΟΚΑ "Εγερτύριον Σάλπισμα": [89]
"Δεν πτοούμεθα από οργανωμένας θεατρινιστικάς ενεργείας.
Εδηλώσαμεν εξ αρχής και απεδείξαμεν διά των πράξεών μας ότι ο αγών μας είναι Εθνικός και όχι κομματικός.
Ο Λαός ας κρίνει έκαστον κατά τας πράξεις του και ουχί από τάς φιλοτομαριστικάς φωνασκίας. Ας κρίνει ποιοι προκαλούν και επιδιώκουν την διάσπασιν του Λαού.
Η γραμμή μας είναι καθαρά. Κτυπούμεν αλύπητα διά την ελευθερίαν, αλλά και διά την αυτοάμυνάν μας.
Όποιος δεν έχει την εθνικήν αξιοπρέπειαν να μας ακολουθήση, ας κλείση τουλάχιστον το στόμα του και ας παύση να γίνεται το φερέφωνο του κατακτητού, υιοθετών την προπαγάνδα των εχθρών μας.
ΕΛΛΗΝΙΚΕ ΚΥΠΡΙΑΚΕ ΛΑΕ. Παραδίδομεν τους ξενοκίνητους διασπαστάς εις την Λαϊκήν Νέμεσιν. ΑΠΟΜΟΝΩΣΑΤΕ ΚΑΙ ΕΞΕΥΤΕΛΙΣΑΤΕ ΤΟΥΣ".[89]
Αποκατάσταση φήμης Δολοφονηθέτων Αριστερών
Τον Δεκέμβριο του 2012, η Κυπριακή Δημοκρατία, υπό την προεδρία του Δημήτρη Χριστόφια (επί χρόνια Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ), αποκατέστησε τους "αδίκως δολοφονηθέντα πρόσωπα κατά την περίοδο 1956-1958" [91]
Αυτοί ήταν οι ακόλουθοι[92]:
1956-1957
- 13/10/1956 Νεόφυτος Κλεάνθους από τη Μεσόγη
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Αγωνιστών ΕΟΚΑ, για τον θάνατο του Κλεάνθους υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα ανεπιβεβαίωτα στοιχεία.
- 18/10/1056 Ανδρέας Μιχαηλίδης από τον Κάτω Πύργο
Δεν υπάρχουν στοιχεία.
- 10/12/1956 Μιχάλης Μικρασιάτης από το Φρέναρος
- 10/12/1956 Χριστόδουλος Ορνιθάρης από το Φρέναρος
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Αγωνιστών, οι δυο παραπάνω εκτελέστηκαν από την ΕΟΚΑ στις 10.12.1956 για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
- 11/11/1956 Κώστας Σφίγγος από την Ξυλοτύμπου
- 26/11/1957 Παναγιώτης Τσάρος από την Ασσια
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμόν αγωνιστών ΕΟΚΑ, ο Τσάρος είναι καταχωρημένος στα θύματα του Αγώνος της ΕΟΚΑ και δεν υπάρχει τίποτε εις βάρος του. Φονεύθηκε από Βρετανική περίπολο.
- 1957 Γεώργιος Πολυτέχνης από το Λευκόνοικο
Εκτελέστηκε το 1958 για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
1958
- 21/1/1958 Μιχάλης Πέτρου από τη Λύση, 21.1.58
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ουδέποτε συζητήθηκε ή αποφασίστηκε από την Οργάνωση ενέργεια κατά του ατόμου αυτού. Ο Μ. Πέτρου ήταν θύμα των περιστάσεων αναταραχής που επεδίωξε η ηγεσία του ΑΚΕΛ και ο θάνατος προκλήθηκε υπό τις ακόλουθες συνθήκες. Ως επικεφαλής ομάδας αριστερών προκαλούσε τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ να βγάλουν τις μάσκες και ήταν εχθρικός. Σε αλλεπάλληλες προειδοποιήσεις να μην κινείται προκλητικά με στόχο να τους αφοπλίσουν εκείνος δεν εννοούσε να σταματήσει και συνέχισε γι’ αυτό και πυροβόλησαν. Στις συνθήκες που προκλήθηκαν κάποιος Αγωνιστής πάτησε τη σκανδάλη, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ο Μιχάλης Πέτρου και να υποκύψει στα τραύματά του.
- 21/1/1958 Ηλίας Τοφαρής από την Κώμα του Γιαλού, 21.1.58
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ο θάνατος του Τοφαρή ήταν αποτέλεσμα της οξύτητας και της αντιπαράθεσης που επιδιώχθηκαν από την αριστερά όπως και στην περίπτωση του Πέτρου.
Τον Μάιο του 1958 εκτελέσθηκαν ή δολοφονήθηκαν 5 Αριστεροί.
- 6/5/1958: Κυριάκος Πατατάς από την Πηγή Αμμοχώστου, μέλος της ΠΕΟ
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ αναφέρουν ότι δεν έχουν σχέση με τον θάνατό του και δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθούν οι λόγοι του θανάτου του.[93]
- 23/5/58 Σάββας Μένοικος από τις Γούφες.(λιθοβολισμός μετά βασανισμού)[Σημ 1][94]
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ, ομάδα της ξυλοκόπησε τον Μενοίκου και τον έδεσε για παραδειγματισμό επί δένδρου ως προειδοποίηση για τις πράξεις και τις δραστηριότητες εναντίον της ΕΟΚΑ. Ο θάνατος του ήταν αποτέλεσμα καρδιακής προσβολής και οχί λόγω λιθοβολισμού από το αγανακτισμένο πλήθος. Αυτό ανακοινώθηκε επισήμως από το Κυβερνητικό Ραδιοφωνικό Ίδρυμα.
- 23/5/58 Δημήτρης Μάτσουκος οδηγός λεωφορείου, στο χωριό Γύψου
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
- 25/5/58 Αντρέας Σακκάς, Πέρα Ορεινής Λευκωσίας, μέλος της ΠΕΟ και πωλητή της «Χαραυγής»
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
- 29/5/58 Παναγιώτης Στυλιανού, κατακρεουργήθηκε με ξύλα που έφεραν βελόνες, μπροστά στα μάτια των παιδιών του (μικρότερος 5 ετών)
Εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές. Για τους πιο πάνω η ΕΟΚΑ ανέλαβε πλήρως την ευθύνη για την εκτέλεση τους, γιατί ήταν συνεργάτες των Αποικιοκρατών.
Ιούνης του 1958
- 18/6/1958 Νικόδημος Ιωάννου από τον Αγιο Θεόδωρο Αγρού
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
Αυγουστος του 1958
- 9/8/58 Σάββας Θούπος από την Τύμπου
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, η περίπτωση Θούπου οφείλεται σε καθαρά προσωπικούς λόγους και η ΕΟΚΑ δεν είχε καμία σχέση με αυτήν.[95]
- 26/8/58 Μαρία Χαρίτου από τη Μηλιά Αμμοχώστου
- 26/8/58 Δεσπούλα Κατσούρη από τη Μηλιά Αμμοχώστου, σε ηλικία 13 χρονών, σαν κοιμότανε στο κρεβάτι της
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, oι δύο γυναίκες δεν εκτελέστηκαν αλλά ήταν θύματα πυροβολισμών που ερρίφθησαν για αυτοπροστασία των αγωνιστών, όταν πλήθος αριστερών με ασπίδα γυναίκες, όρμησαν για να αφοπλίσουν και να βγάλουν τις μάσκες των αγωνιστών, και να τους αποκαλύψουν.[96]
- Δεκέμβριος 1958 Πιερής Πιστόλας από το Λευκόνοικο.[91]
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ότι ουδέποτε απασχόλησε την ΕΟΚΑ ο δε θάνατος του από ξυλοδαρμό δεν είναι έργο της Οργάνωσης.[97]
Απάντηση Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ
Οι συνδέσμοι αγωνιστών ΕΟΚΑ συνήθως επιθυμούν την έρευνα για τις δολοφονίες και εκτελέσεις την περίοδο του Αγώνα. Ωστόσο απαντήσανε στην αποκατάσταση των δολοφονημένων δηλώνοντας πως οι ιδίοι δεν μπορούν να "αποκαταστήσουν" την φήμη κανενός, καθώς εχουν περάσει αρκετά χρονια από τότε, πολλοί μάρτυρες έχουν πεθάνει, ειχαν επεισέλθει αστάθμητοι παραγοντες στις υποθέσεις και πως κατά την διάρκεια ενός αντάρτικου δεν μπορούσαν να κρατούν σημειώσεις. [98]
Αποκάλυψη του ονόματος του Διγενή
Ο πανεπιστημιακός ιστορικός Πέτρος Παπαπολύβίου ισχυρίζεται πως δεν είναι το ΚΚΕ ή του ΑΚΕΛ που απεκάλυψε την ταυτότητα του Διγενή στους Άγγλους. Σχολιάζει «…Έχουμε υποστηρίξει και αλλού ότι, ακριβολογώντας, ο Ν. Ζαχαριάδης τον Απρίλιο 1955 δημοσιοποιεί μεν τη σύνδεση του Γ. Γρίβα με την ΕΟΚΑ, αλλά δεν «αποκαλύπτει στους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή», αφού στο άρθρο του μιλά για δύο διαφορετικά πρόσωπα: Τον «αρχιχίτη και αντιστράτηγο (sic) Γρίβα», που «διευθύνει τη δουλειά αυτή», και τον «ψευτοδιγενή», «ένα ψεφτοπαλικαρά αξιωματικό – χίτη του Γρίβα», που τον θεωρεί επικεφαλής της ΕΟΚΑ. Από πού, όμως, έμαθε ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ τη σύνδεση του Γ. Γρίβα με τον «ψευτοδιγενή»; Πιστεύουμε, από την Κύπρο. Όπως έγραφε, μια βδομάδα αργότερα, την Πρωτομαγιά του 1955, ο «Νέος Δημοκράτης», σε σχόλιο εναντίον του «ψευτοδιγενή του αρχιχίτη Γρίβα»: «Το ΑΚΕΛ είναι το κόμμα που ξεσκέπασε τον αμερικανοαγγλοκίνητο ψευτοδιγενή και έδειξε στο λαό πως τα μάσκουλά του σκοπόν έχουν να συγκαλύψουν την προδοσία του Κυπριακού από μέρους της παπαγικής κυβερνήσεως».…»[99]
ΕΟΚΑ και Τουρκοκύπριοι
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ δίχασε περισσότερο τις δυο κοινότητες της Κύπρου. Οι τουρκοκύπριοι αισθανόντουσαν άβολα με την πιθανότητα της Ένωσης, διότι στα προηγουμενα ιστορικά παραδείγματα προσάρτησης περιοχών από την Ελλάδα (Κρήτη, Ήπειρος, Μακεδονία), οι Τούρκοι εκτοπιζόντουσαν. Η ανάπτυξη του εθνικισμού στον μεσοπόλεμο, τους οδήγησε στην δημιουργία του αφηγήματος τους, πως σαν ξεχωριστός λαός απο τους Ελληνες, δικαιούνται την αυτοδιάθεση τους.[100]
Η ΕΟΚΑ πάντως, αρχικά, δεν τους αντιμετώπιζε ως εθνικό εχθρό, αλλά μάλλον απαξιωτικά. Ωστόσο, η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη λόγω αντίθετων επιδιώξεων.[100]
Τα πρώτα βίαια διακοινοτικά επεισόδια θα ξεσπάσουν, τον Ιανουάριο του 1956, όταν η ΕΟΚΑ θα εκτελέσει ένα τουρκοκύπριο λοχία της αστυνομίας. Τα επεισόδια θα γενικευτούν τους επόμενους μήνες, αφού οι συνεχόμενες εκτελέσεις τουρκοκύπριων επικουρικών λειτουργούσαν ως «πυρίτιδα» για την εκδήλωση βίαιων οχλαγωγικών αντιδράσεων εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων. Ενώ η ΕΟΚΑ απέφυγε δολοφονικές επιθέσεις κατά απλών Τουρκοκυπρίων, οι συνεχείς εκτελέσεις επικουρικών έριχναν νερό στο μύλο της επιχειρηματολογίας του Φαζίλ Κουτσιούκ ο οποίος, ειδικότερα μετά την υιοθέτηση της διχοτόμησης, τον Δεκέμβριο του 1956, επιδίωκε να αποδείξει πως ήταν αδύνατη η ειρηνική συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων.[100]
Το αιματοβαμμένο καλοκαίρι του 1958
Η ΕΟΚΑ πάντως απείχε από την βια μέχρι τον Ιούνιο του 1958, όπου μετά από την πίεση του Μακάριου, όξυνε την θέση της απέναντι στους τουρκοκύπριους. Υπήρξαν καθημερινές δολοφονίες τουρκοκύπριων και ελληνοκύπριων, ενώ η σφαγή των οκτώ Κοντεμενιοτών από Τουρκοκυπρίους στο Κιόνελι και η δολοφονία, από την ΕΟΚΑ, πέντε τουρκοκυπρίων εργατών έξω από την Κοντέα, υπήρξαν τα πιο δραματικά γεγονότα των διακοινοτικών ταραχών. [100]
H ίδρυση της ΤΜΤ
Εξίσου εθνικιστική, αντικομμμουνιστική και σωβινιστική με την ΕΟΚΑ, υπήρξε η ΤΜΤ Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης[101] (τουρκικά: Türk Mukavemet Teskilati, TMT),] οργάνωση που ίδρυσε ο Ραούφ Ντεκτάς σε συνεννόηση με την Άγκυρα. Η εμφάνιση και κοινονική αποδοχή της ΤΜΤ οφείλεται στην αγωνία που δημιουργούσε στους τουρκοκύπριους η προοπτική της Ένωσις. [102] H TMT απορρόφησε την προϋπάρχουσα οργάνωση Volkan. Η ΤMT επιτέθηκε και σε αριστερούς τουρκοκύπριους.
Ένας ισχυρισμός του ελληνοκυπριακού αφηγήματος, είναι πως η Αγγλία προκάλεσε βία ανάμεσα στις κοινότητες, οι οποίες μέχρι τότε ζούσανε χωρίς βίαια περιστατικά ανάμεσα τους. Σύμφωνα με το αφήγημα αυτό, η αγγλία εισήγαγε την τουρκία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το 1955, στις Τριμερείς διαπραγματεύσεις του Λονδίνου, για τον ίδιο λόγο. Ωστόσο, συμφωνα με ερευνητές, αυτη η άποψη είναι αφελής. Οι τουρκοκύπριοι είχαν εκφράσει προ πολλού την αντίθεση τους με την προοπτική της Ένωσις, και όταν στα μέσα του 1955, έγινε σαφές ότι η Βρεττανία δυσκολεύεται να διατηρήσει το αποικιακο καθεστώς της, τόσο στον κόσμο, όσο και στην Κύπρο, οι τουρκοκύπριοι ψάξανε για εναλλακτική προστασία απο την ελληνική κυριαρχία, στον Τούρκικο εθνικισμό, ζητώντας Διχοτόμηση (ταξίμ στα τουρκικα) του νησιού και Διπλή Ένωση με τις μητέρες πατρίδες.[102]
Φήμη ΕΟΚΑ
Κύπρος: Η Κυπριακή Δημοκρατία θεωρεί την ΕΟΚΑ ως ενα οργανισμό ο οποίος έκανε ένοπλο αγώνα εναντίον της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.[103]
Ελλάδα: Στην Ελλάδα, αναφέρονται στην ΕΟΚΑ ως μια οργάνωση που πραγματοποίησε απελευθερωτικό αγώνα εναντίον της αποικιοκρατίας.[104]
Τουρκία : Στην Τουρκία, η ΕΟΚΑ θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση.[105]
.svg){kind=small}
Ηνωμένο Βασίλειο : Στην Αγγλία, ενώ ο Τύπος αναφερόταν στην ΕΟΚΑ σαν τρομοκρατική οργάνωση κατά την διάρκεια του Αγώνα [106], τώρα το BBC περιγράφει την ΕΟΚΑ σαν παραστρατιωτική οργάνωση.[107] Πάντως ο Manchester Guardian (σημερά the Guardian) αναφερόταν στην ΕΟΚΑ ως Κίνημα, και όχι ως τρομοκρατική οργάνωση.
ΗΠΑ: Κατα την διάρκεια του Αγώνα, η ΕΟΚΑ αναφερόταν ως τρομοκρατική οργάνωση. [108] Τώρα, τα ΜΜΕ όπως οι The New York Times, την αναφέρουν ως "αντάρτικο κινημα".[109]
Τα πιο γνωστά μέλη της ΕΟΚΑ
Δείτε Επίσης
Σημειώσεις
- ↑ Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Μιχάλη Μιλαήλ, τον έδεσαν σ’ ένα δέντρο στο προαύλιο της εκκλησίας του Λευκονοίκου και τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου. Ενώ τον λιθοβολούσαν του έβαζαν ακαθαρσίες στο στόμα, τον έφτυναν και τον έβριζαν. Ετοιμοθάνατος όπως ήταν τον έλυσαν, τον έριξαν στο έδαφος, τον κλοτσούσαν και του ουρούσαν στο πρόσωπο. Και το χειρότερο ήταν ότι εκτελεστές του Μένοικου ήταν κυρίως παιδιά του δημοτικού σχολείου που οι εκτελεστές μάζεψαν με τους τηλεβόες, ενώ μέρος στο έγκλημα έλαβε και ο ιερέας του χωριού, σύμφωνα με τη μαρτυρία του δημοσιογράφου Χρηστάκη Κατσαμπά. Τόσο αποτρόπαιο ήταν το έγκλημα που σήμερα με την ανακίνηση του θέματος οι υπεύθυνοι προσπαθούν να αρνηθούν συμμετοχή. Ο τομεάρχης Φ. Παπαφώτης, υπεύθυνος για τη δολοφονία του Μένοικου, αφού τον χαρακτηρίζει «καταϊσιεμένο», ισχυρίζεται ψευδώς ότι ο Μένοικος πέθανε από… συγκοπή καρδίας http://mihalismihail.blogspot.com.cy/2008/05/1958.html
Παραπομπές
Λίστα Παραπομπών
- ↑ «EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston)». Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2008.
- ↑ EOKA and Enosis in 1955-59: Motive and Aspiration Reconsidered Karyos Andreas, 2009, London
- ↑ Ker-Lindsay 2011, σελ. 14-15: «They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement [...] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea)»"
- ↑ Mirbagheri 2009, σελ. xiv: «Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.»"
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Η ΕΟΚΑ και η ένοπλη δράση». Ριζοσπάστης. Ριζοσπάστης. 14/2/1999. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ [https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N56/305/33/PDF/N5630533.pdf?OpenElement Έγγραφο A/3204/Add.l, 12 November 1956, "from the Permanent Representative of the Uhited Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the United Nations, addressed to the Secretary-General"]
- ↑ [https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/NL3/032/87/PDF/NL303287.pdf?OpenElement ΟΗΕ, Γενική Συνέλευση, 13η σύνοδος, θέμα 68, υπόθεση της Κύπρου (A/3874 and Add.1, A/C.1/811, A/C.1/L.221-223), 25-11-1958, παράγραφοι 14, 15]
- ↑ ΟΗΕ, Γεν. Συνέλευση, 40ή σύνοδος, 1986, έγγραφο S/17918, 14 March 1986, σ. 3
- ↑ Νικολάου, Μαρία (2005). Κυριες Συνιστώσες Κυπριακου Προβλήματος. σελ. 25.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 144.
- ↑ Xypolia, Ilia (2011). «'Cypriot Muslims among Ottomans, Turks and British». Bogazici Journal 25 (2): 109–120. http://www.bujournal.boun.edu.tr/docs/13330942935.pdf. Ανακτήθηκε στις 15 October 2012.
- ↑ Lange 2011, σελ. 88.
- ↑ Diez 2002, σελ. 83.
- ↑ Papadakis, Yiannis· Peristianis, Nicos· Welz, Gisela (18 Ιουλίου 2006). Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict. Indiana University Press. σελ. 2. ISBN 9780253111913.
- ↑ Isachenko, Daria (2012). The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria. Palgrave Macmillian. σελ. 37. ISBN 9780230392076.
- ↑ Pericleous, Chrysostomos (2009). Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan. I.B.Tauris. σελίδες 135–6. ISBN 9780857711939.
- ↑ Mirbagheri, Farid (2009). Historical Dictionary of Cyprus. Scarecrow Press. σελ. xiv. ISBN 9780810862982.
Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.
- ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο
<ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομαdiez83. - ↑ Behlul (Behlul) Ozkan (Ozkan) (26 Ιουνίου 2012). From the Abode of Islam to the Turkish Vatan: The Making of a National Homeland in Turkey. Yale University Press. σελ. 199. ISBN 978-0-300-18351-1.
In line with the nationalist rhetoric that "Cyprus is Turkish", Menderes predicated his declaration upon the geographic proximity between Cyprus and Anatolia, thereby defining "Cyprus as an extension of Anatolia". It was striking that Menderes rejected partitioning the island into two ethnic states, a position that would define Turkey's foreign policy regarding Cyprus after 1957
- ↑ G. Bellingeri· T. Kappler (2005). Cipro oggi. Casa editrice il Ponte. σελίδες 27–29. ISBN 978-88-89465-07-3.
The educational and political mobilisation between 1948–1958, aiming at raising Turkish national consciousness, resulted in the involving Turkey as motherland in the Cyprus Question. From then on, Turkey, would work hand in hand with the Turkish Cypriot leadership and the British government to oppose the Greek Cypriot demand for Enosis and realise the partition of Cyprus, which meanwhile became the national policy.
- ↑ Χριστοδουλίδης, Νίκος (29/1/2012). «Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο». Ανακτήθηκε στις 17/5/2017. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=, |date=(βοήθεια) - ↑ 22,0 22,1 Δημήτρης, Δημητρίου (2008). «Διασκεπτική και το Ενωτικό Δημοψήφισμα μέσα από τον Αντικομουνισμό της περιόδου 1946-1950». Ανακτήθηκε στις 17/5/2017. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ Grob-Fitzgibbon, Benjamin (2011). Imperial Endgame: Britain's Dirty Wars and the End of Empire. Palgrave Macmillan. σελ. 285. ISBN 9780230300385.
- ↑ Dale C. Tatum (1 Ιανουαρίου 2002). Who Influenced Whom?: Lessons from the Cold War. University Press of America. σελ. 43. ISBN 978-0-7618-2444-2. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2013.
- ↑ Kourvetaris, George A. (1999). Studies on modern Greek society and politics. East European Monographs. σελ. 347. ISBN 978-0-88033-432-7.
- ↑ Hoffmeister, Frank (2006). Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession. EMartinus Nijhoff Publishers. σελ. 9. ISBN 978-90-04-15223-6.
- ↑ Αθανασίου, Βαλάντης. «Το ενωτικό δημοψήφισμα». Ανακτήθηκε στις 17/5/2017. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 537.
- ↑ 29,0 29,1 29,2 FRENCH, DAVID (2015). British Intelligence and the Origins of the EOKA Insurgency. https://bjmh.org.uk/index.php/bjmh/article/viewFile/33/25Insurgency. Ανακτήθηκε στις 14/6/2016.
- ↑ Ρίχτερ 2011, σελ. 111.
- ↑ Ρίχτερ 2011, σελ. 31-32.
- ↑ ΓΡΙΒΑΣ – ΔΙΓΕΝΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ (1971). ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΑΓΩΝΟΣ ΕΟΚΑ 1955-1959. Αθήνα. σελ. 1.
- ↑ «ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑ∆Η στην τελετή παράδοσης στο Μουσείο Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-59 του Ευαγγελίου και του Πρωτοκόλλου Ορκωμοσίας της «Επιτροπής Προπαρασκευής Αγώνος Ενώσεως της Κύπρου μετά της μητρός Ελλάδος»». line feed character in
|title=at position 51 (βοήθεια) - ↑ 34,0 34,1 Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο
<ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα:1. - ↑ Ρίχτερ 2011, σελ. 112.
- ↑ Spurgeon Thompson , Stavros St. Karayanni & Myria Vassiliadou (4/6/2010). «Cyprus after history». International Journal of Postcolonial Studies. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ Παπαγεωργίου, Σπυρίδων (1997). Κυπριακή Θύελλα. Λευκωσία. σελ. 97.
- ↑ ΓΡΙΒΑΣ-ΔΙΓΕΝΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Δεκέμβριος 1961). ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΙΒΑ - ΔΙΓΕΝΗ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΑΓΩΝΟΣ Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959. Αθήνα. σελ. 32.
- ↑ 39,0 39,1 Ρίχτερ 2011, σελ. 125-134.
- ↑ Ρίχτερ 2011, σελ. 141-145.
- ↑ Ρίχτερ 2011, σελ. 147-149.
- ↑ Ρίχτερ 2011, σελ. 181.
- ↑ 43,0 43,1 43,2 Βαρνάβα, Ανδρέας (2002). ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959). Λευκωσία: ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959. σελ. 60-65.
- ↑ Απομνημονεύματα Γρίβα, Παράρτημα σελ. 6
- ↑ ΓΡΙΒΑ - ΔΙΓΕΝΗ, ΓΕΩΡΓΙΟΥ (1961). ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΑΓΩΝΟΣ Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959. Αθήνα. σελ. 32.
- ↑ Ανδρέας Βαρνάβα (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ. σελίδες 53 & 87. ISBN 9963-576-99-0.
- ↑ Σταύρος Παντελής, Ιστορία της Κύπρου, Στρατηγικές εκδόσεις, Αθήνα, χ.χ., σελ. 342.
- ↑ «Οι απαρχές και οι πρώτοι αγώνες». ΑΚΕΛ. ΑΚΕΛ. Ανακτήθηκε στις 15/6/2015. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ «Για τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή». ΕΔΟΝ. ΕΔΟΝ. Ανακτήθηκε στις 15/6/2017. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ 50,0 50,1 Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 68
- ↑ «Η κυπροκαπηλία και οι τυχοδιωκτισμοί σκοπόν έχουν να συγκαλύψουν την υποταγή και συνθηκολόγηση της κυβέρνησης Παπάγου και του αρχιεπισκόπου Μακαρίου στους Εγγλέζους αποικιστές...Η Εθναρχία να εγκαταλείψει την πολιτική της διάσπασης και της υποταγής στα θελήματα των ξένων» (βλ. Π. Παπαδημήτρη, Π. Πετρίδη, Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, εκδόσεις Κ. Επιφανίου, Λευκωσία 1979 - 1980, τόμος 11ος, σελ. 12).
- ↑ Γιάννης Κ. Λάμπρου, Ιστορία του Κυπριακού. Τα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, 1960-2004, Λευκωσία 2004, σελ. 39.
- ↑ Πανίκος Παιονίδης, Ανδρέας Ζιαρτίδης. Χωρίς φόβο και πάθος, Λευκωσία 1995, σελ. 73 - 75.
- ↑ Βασιλείου, Ανδρέας (30 Μαρτίου 2011). «Ο αγώνας της ΕΟΚΑ και το ΑΚΕΛ». sigmalive.com. Sigma Live. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2017.
- ↑ Ανδρέας Βαρνάβα (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ. σελίδες 67–68. ISBN 9963-576-99-0.
- ↑ Ανδρέας Βαρνάβα (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ. σελ. 87. ISBN 9963-576-99-0.
- ↑ Ανδρέας Βαρνάβα (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ. σελ. 99. ISBN 9963-576-99-0.
- ↑ 58,0 58,1 58,2 58,3 58,4 58,5 58,6 58,7 Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 88
- ↑ «22 Μαΐου 1955: Ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ Χαρίλαος Ξενοφώντος επιχειρεί να σκοτώσει τον κυβερνήτη Άρμιτεϊτζ». Cyprus Times. 22/5/2017. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ «Χαρίλαος Ξενοφωντος». SigmaLive.
- ↑ Γιάγκου, Αναστασία. «Η ανάδειξη του Μακαρίου ως ηγέτη». Καθημερινή.
- ↑ Κοκκίνου, Ουρανία (1993). ΑΠΑΝΤΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ΄ ΤΟΜΟΣ Β. Λευκωσία: ΙΔΡΥΜΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ΄. σελ. 71-72.
- ↑ Κρανιδιώτης, Νίκος (1981). ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΡΟΝΙΑ-ΚΥΠΡΟΣ 1950-1960. Αθήνα: Εστία. σελ. 95.
- ↑ 64,0 64,1 64,2 64,3 Αναστασία, Γιάγκου. «Η Τριμερής Διάσκεψη του Λονδίνου». Καθημερινή.
- ↑ «Istanbul pogrom». En.Wikipedia.org. Ανακτήθηκε στις 15/6/2017. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ «6-7 Eylül Olayları». tr.wikipedia.org. Ανακτήθηκε στις 15/6/2017. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 101
- ↑ 68,0 68,1 68,2 68,3 68,4 Γεωργής, Γιώργος (23/04/2004). «H ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ 1956». Τα Νέα. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ Δρουσιώτης, Μακάριος (15/02/2009). «Τα πέντε δευτερόλεπτα που έκριναν το μέλλον της Κύπρου». Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ 70,0 70,1 70,2 70,3 70,4 Μαυραγάνης, Κώστας (1/4/2017). «1η Απριλίου: Εορτασμοί στην Κύπρο για την επέτειο της έναρξης του αγώνα της ΕΟΚΑ- το πλήρες ιστορικό του». HuffigtonPost.gr. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ 71,0 71,1 Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 125
- ↑ 72,0 72,1 72,2 72,3 Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 128
- ↑ Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 147
- ↑ 74,0 74,1 Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri (in Turkish). Turkish Cypriot Association of Former Fighters. p. 80-95.
- ↑ Gündüz, Erdinç. «1 Ağustos ve TMT» (στα Turkish). Kıbrıs Postası. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2015.
- ↑ Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002, σελ 153
- ↑ «Όταν ο Βρετανός κυβερνήτης στην Κύπρο, κοιμήθηκε με μια βόμβα κάτω από το κρεβάτι του. Η κινηματογραφική παγίδευση από τον θαλαμηπόλο του, που υπήρξε κρυφό μέλος της ΕΟΚΑ ...». Μηχανλη του Χρόνου. 26/12/2014. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ Ανδρέας Βαρνάβα (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ. σελίδες 164–166. ISBN 9963-576-99-0.
- ↑ 79,0 79,1 79,2 79,3 Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002,
- ↑ Ανδρέας Βαρνάβα (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ. σελίδες 263–68. ISBN 9963-576-99-0.
- ↑ «Η μάχη στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου». Λήκυθος.
- ↑ 82,0 82,1 82,2 82,3 Γιάννη Μηλιού και Τάσου Κυπριανίδη (1988). «Το Κυπριακό μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο». Θέσεις. http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=234.
- ↑ 83,0 83,1 83,2 83,3 83,4 Βαρνάβα Ανδρέα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ (1955 - 1959), ΙΔΡΥΜΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΟΚΑ 1955-1959, Λευκωσία, 2002,
- ↑ 84,0 84,1 Κρανιδιώτης, Νίκος (1981). ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΡΟΝΙΑ-ΚΥΠΡΟΣ 1950-1960. Αθήνα: Εστία. σελ. 95.
- ↑ ΓΡΙΒΑΣ-ΔΙΓΕΝΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Δεκέμβριος 1961). ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΙΒΑ - ΔΙΓΕΝΗ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΑΓΩΝΟΣ Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959. Αθήνα. σελ. 32.
- ↑ Κληρίδης, Γλαύκος (1988). Η Κατάθεση μου. Λευκωσία. σελ. 87-88.
- ↑ [http://ir.lib.uth.gr/bitstream/handle/11615/40575/14879.pdf?sequence=4 Αντωνίου Αντώνης, "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1950", Διδακτορική Διατριβή, Παν/μιο Θεσσαλίας, Σχολή Ανθρωπιστ.& Κοινωνικών Επιστημών, Βόλος, 2015, σ. 234, 235]
- ↑ Αντωνίου, σ. 238-245
- ↑ 89,0 89,1 89,2 89,3 Δρουσιώτης, Μακάριος. «Όλοι οι Ελληνοκύπριοι που εκτέλεσε η ΕΟΚΑ». Μακάριος Δρουσιώτης.
- ↑ Κατάλογος εκτελεσθέντων από την ΕΟΚΑ
- ↑ 91,0 91,1 «Αποκατάσταση μνήμης δολοφονηθέντων 1956-1958». SigmaLive.
- ↑ http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=718&-V=history
- ↑ Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!
- ↑ Μιχαήλ Μιχάλης "Ο ματωμένος Μάιος του 1958"
- ↑ Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!
- ↑ Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!
- ↑ Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!
- ↑ «Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!».
- ↑ Πετρος Παπαπολυβίου (2015). «Η ραδιοφωνική ομιλία του Νίκου Ζαχαριάδη για την ΕΟΚΑ (24 Απριλίου 1955)». Περι Ιστορίας.
- ↑ 100,0 100,1 100,2 100,3 Κτωρής, Σώτος (6/4/2015). «Η ΕΟΚΑ και οι Τουρκοκύπριοι». Πολίτης. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|date=(βοήθεια) - ↑ «Μητέρες πατρίδες Ελλάδα και Τουρκία» ethnos.gr
- ↑ 102,0 102,1 Souter, David (15/11/2007). «An island apart: A review of the Cyprus problem». Third World Quarterly. doi:. http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01436598408419791?journalCode=ctwq20.
- ↑ About Cyprus – History – Modern Times – The British Period
- ↑ «Newsletter Vol 33». Institute for Neohellenic Research. 2008. http://www.ine-newsletter.org/index.php/ed/article/view/137/147. Ανακτήθηκε στις 2011-05-09.
- ↑ Memorial honors British soldiers killed on Cyprus
- ↑ «1956: Britain deports Cyprus Archbishop». BBC News. 1956-03-09. http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/9/newsid_3745000/3745505.stm. Ανακτήθηκε στις 2010-05-02.
- ↑ «Grave robbers steal former Cyprus president's remains». BBC. 11 December 2009. http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8407552.stm. Ανακτήθηκε στις 2009-12-11.
- ↑ «CYPRUS: Blimp Rides Again». Time. 1956-09-03. http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,824332,00.html. Ανακτήθηκε στις 2010-05-02.
- ↑ Lewis, Paul (May 11, 2001). «Nikos Sampson, 66, Cyprus President After Coup, Dies». The New York Times. https://www.nytimes.com/2001/05/11/world/nikos-sampson-66-cyprus-president-after-coup-dies.html?pagewanted=1. Ανακτήθηκε στις 2010-01-22.
- ↑ http://www.protothema.gr/stories/article/657716/i-drasi-tis-eoka-stin-kupro/
Βιβλιογραφία
- Βαρνάβα, Ανδρέας (2002). Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Λευκωσία: Ίδρυμα ΕΟΚΑ, ISBN 9963-576-99-0.
- Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2007). Ιστορία της Κύπρου, τόμος πρώτος (1878-1949). Αθήνα: Εστία, ISBN 9789600512946
- Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2011). Ιστορία της Κύπρου, τόμος δεύτερος (1950-1959). Αθήνα: Εστία, ISBN 978-960-05-1502-2.
- Ker-Lindsay, James (2011). The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know. USA: Oxford University Press ISBN 9780199757152
- Mirbagheri Farid (2009). Historical Dictionary of Cyprus, Scarecrow Press, ISBN 0810855267
- Lange, Matthew (2011). Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization. Cambridge University Press, ISBN 9781139505444.
- Diez, Thomas (2002). The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union. Manchester University Press, ISBN 9780719060793.