Τζαμί Φαΐκ Πασά
Συντεταγμένες: 39°9′56.9″N 20°58′22.1″E / 39.165806°N 20.972806°E
| Τζαμί Φαΐκ Πασά Άρτας | |
|---|---|
 Τωρινή άποψη του τζαμιού. | |
 | |
| Είδος | τζαμί |
| Αρχιτεκτονική | Οθωμανική αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 39°9′57″N 20°58′22″E |
| Θρήσκευμα | Ισλάμ |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Αρταίων |
| Τοποθεσία | Μαραθοβούνι Άρτας |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 15ος αιώνας |
| Υλικά | πέτρα και τούβλο |
| Προστασία | αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Το Τζαμί Φαΐκ Πασά, γνωστό και ως Ιμαρέτ, είναι μνημείο Οθωμανικής περιόδου στην περιοχή Μαράτι, πολύ κοντά στην πόλη της Άρτας.
Δομή και τοποθεσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το τζαμί, όπως και τα περισσότερα τζαμιά του ελλαδικού και βαλκανικού χώρου ανήκει στον τύπο Α. Αποτελείται από μία απλή μονόχωρη αίθουσα προσευχής με τρούλο, τετράγωνης κάτοψης και πλευράς, διαστάσεων 11,50 μ. Στην είσοδο του τζαμιού βρίσκεται ένα κιονοστήρικτο προστώο (ρεβάκ). Στη βόρεια πλευρά του τζαμιού, πάνω σε τετράγωνη βάση, υψώνεται κυλινδρικός μιναρές.[1]
Βρίσκεται στη θέση Μαράτι, κοντά στο χωριό Γραμμενίτσα και σε ελάχιστη απόσταση από τους οικισμούς Μαραθοβούνι και Ελεούσα, δίπλα στις όχθες του ποταμού Αράχθου και απέχει περίπου 3 χλμ. από το ιστορικό γεφύρι της Άρτας.[2] Παλαιότερα, η περιοχή γύρω από το τζαμί ονομαζόταν Τοπ - Αλτί. Η συγκεκριμένη λέξη περιέγραφε όλη την περιοχή που βρισκόταν εντός της ακτίνας βολής των όπλων που είχαν τοποθετηθεί στο κάστρο της Άρτας.[3][4]
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το τζαμί του Φαΐκ Πασά μαζί με το Φεϋζούλ τζαμί είναι ένα από τα δύο σωζόμενα τζαμιά της Άρτας. Κτίστηκε στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα από τον Φαΐκ Πασά, πρώτο Οθωμανό κατακτητή της Άρτας. Το τζαμί κατασκευάστηκε με υλικά τα οποία μεταφέρθηκαν από τον παλαιό βυζαντινό ναό της Παρηγορήτισσας, από την αρχαία Νικόπολη αλλά και από διάφορα αρχαία κτίσματα της Αμβρακίας.[5][6][7][8] Ορισμένα από τα αρχιτεκτονικά μέλη του προστώου (ρεβάκ) προέρχονται από το βυζαντινό ναό της Παναγιάς της Παντάνασσας, ο οποίος ιδρύθηκε στα μέσα του 13ου αιώνα από τον Μιχαήλ Β΄ Κομνηνό Δούκα.[9] Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, το τζαμί πιθανόν να είχε χτιστεί πάνω στα ερείπια βυζαντινού ναού αφιερωμένου στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.[10][11]
Σύμφωνα με προφορικές πληροφορίες που συνέλεξε ο Σεραφείμ Ξενόπουλος, μητροπολίτης Άρτας από κάποιον Οθωμανό κάτοικο της Άρτας, ο Φαΐκ Πασάς είχε ορίσει ιμάμη στο τζαμί αλλά μετά το θανατό του, μη βρίσκοντας κάποιον άξιο αντικαταστάτη, ο πασάς αποφάσισε να αποσυρθεί από το στρατιωτικό και πολιτικό του αξίωμα και να γίνει ο ίδιος ιμάμης στο τζαμί. Ο Φαΐκ Πασάς παρέμεινε ιμάμης για περίπου 40 χρόνια, σύμφωνα με τον Σ.Ξενόπουλο, δηλαδή μέχρι το θανατό του, το 1499 μ.Χ (905 έτος Εγίρας, ημερομηνία που αναγράφεται σε επιτύμβια πλάκα που βρέθηκε στην περιοχή). Με βάση αυτές τις πληροφορίες, ο μητροπολίτης Άρτας τοποθέτησε την κατασκευή του τζαμιού στο έτος 1455 μ.Χ (860 έτος Εγίρας), δηλαδή την εποχή που σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής. Επίσης ο μητροπολίτης Άρτας μας πληροφορεί ότι ο σουλτάνος όταν έμαθε για το μεγαλοπρεπές τζαμί που κατασκεύασε ο Φαΐκ Πασάς, έδωσε εντολή να κατασκευαστεί ένα άλλο τζαμί εντός του κάστρου της Άρτας και να αφιερωθεί στον ίδιο. Σύμφωνα όμως με άλλους μελετητές, η κατασκευή του τζαμιού έγινε αργότερα, γύρω στα 1492 - 1493 μ.Χ, δηλαδή την εποχή που σουλτάνος ήταν ο Βαγιαζίτ Β΄.[12] Ο Φαΐκ Πασάς, θέλοντας να μείνει για πάντα αθάνατο το όνομά του στην περιοχή, αποφάσισε να κατασκευάσει ιμαρέτ (πτωχοκομείο) στο οποίο έβρισκε στέγη και τροφή μεγάλος αριθμός φτωχών κατοίκων.[13][14] Εκτός από το πτωχοκομείο, το κτιριακό συγκρότημα γύρω από το τζαμί, περιελάμβανε ένα μεντρεσέ, ένα χάνι και ένα χαμάμ. Η περιοχή γύρω από το τζαμί χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο για μεγάλο χρονικό διάστημα όπως μαρτυρούν οι αρχαιολογικές ανασκαφές.[15] Εξαιτίας του ιμαρέτ, η περιοχή πήρε το όνομα «Μαράτι».
Το τζαμί είχε στην κατοχή του, γεωργικές εκτάσεις στα χωριά Βίγλα και Μαρατιοί (τμήμα του σημερινού Πολυδρόσου Άρτας) και λάμβανε τα έσοδα από την εκμετάλλευσή τους.[16][17] Πριν την κατάληψη της Άρτας από τους Οθωμανούς, οι συγκεκριμένες εκτάσεις ήταν ιδιοκτησία της μονής της Παναγίας της Ροδιάς. Ο αριθμός των εκτάσεων ήταν σημαντικός και ο Φαΐκ Πασάς, για να χρηματοδοτήσει το τζαμί, απέσπασε το μεγαλύτερο μέρος.[18]
Το τζαμί υπήρξε θέατρο μαχών κατά τη διάρκεια της Πολιορκίας της Άρτας. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, στις 14 Νοεμβρίου 1821 ο Μάρκος Μπότσαρης με 300 άντρες οχυρώθηκε στο τζαμί. Μαζί του στο Μαράτι συντάχθηκαν αρκετοί οπλαρχηγοί και αναμεσά τους ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Στις 15 Νοεμβρίου οι Τούρκοι ξεκίνησαν αδιάκοπο κανονιοβολισμό κατά του Μαρατιού και προκάλεσαν σημαντικές απώλειες στην ελληνική πλευρά και έτρεψαν σε φυγή αρκετούς στρατιώτες. Ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης κλείστηκαν στο τζαμί και απέκρουσαν τις επιθέσεις των Τούρκων μέχρι τη στιγμή που εμφανίστηκε στα υψώματα του Μαρατιού, ο Νότης Μπότσαρης με 300 άντρες και όλοι μαζί απώθησαν τους Τούρκους προς την Άρτα.[19][20][21] Ο Παναγιώτης Αραβαντινός επιβεβαιώνει τις μάχες που έλαβαν χώρα στο Μαράτι αλλά υποστηρίζει ότι πρωταγωνιστής υπήρξε ο Ανδρέας Ίσκος και μετά την επέμβαση του Μάρκου Μπότσαρη, οι Τούρκοι τράπηκαν σε φυγή.[22]
Αναφορά στο τζαμί κάνει και ο Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, ο οποίος παράλληλα μας πληροφορεί ότι στο Μαράτι υπήρχαν άφθονες φουντουκιές ενώ ο Φρανσουά Πουκεβίλ μας ενημερώνει για τον σημαντικό αριθμό από πορτοκαλιές, λεμονιές, ελαιόδεντρα αλλά και καλαμώνες που κάλυπταν την περιοχή.[23][24] Ο Σεραφείμ Ξενόπουλος, μας δίνει επίσης την πληροφορία ότι το 1884 στην περιοχή γύρω από το τζαμί κατοικούσαν περίπου 10 χριστιανικές οικογένειες και έξι με εφτά Οθωμανοί, οι οποίοι προσεύχονταν στο τέμενος.[25]
Κατά τη διάρκεια του ατυχή Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, η περιοχή γύρω από το τζαμί υπήρξε και πάλι πεδίο μαχών ανάμεσα στις ελληνικές δυνάμεις υπό την διοίκηση του Συνταγματάρχη Θρασύβουλου Μάνου και των Τούρκων του Αχμέτ Χιφσί Πασά.[26] [27] Τον Μάΐο του 1897, υπογράφτηκε στην περιοχή του Ιμαρέτ, η πρώτη ανακωχή στο μέτωπο της Ηπείρου και επισημοποιήθηκε στις 3 Ιουνίου στην Άρτα.[28] Μετά την απελευθέρωση της Άρτας, το τζαμί είχε μετατραπεί σε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη το Ρώσο.[29] Το 1938 με βασιλικό διάταγμα το τζαμί ανακηρύχθηκε σε διατηρητέο ιστορικό χώρο.[30]
Φωτογραφίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Αφέντρα Γ. Μουτζάλη, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ, τευχ. 112
- ↑ Οδηγικές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ πόλεων, χωριών, χωρών
- ↑ Αρχαιολογικόν δελτίον, τόμος 43, σελ.320, 1995.
- ↑ Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), σελ. 378.
- ↑ «Ο ιερός ναός της Παρηγοριτίσσης από την εποχήν της κατακτήσεως του Φαήκ πασσά, ύστις έβγαλε την μαρμάρινην αυτού στρώσιν και πλειστάς στήλας έκ λευκού μαρμάρου και περιεκόσμησε τον οθωμανικόν αυτού τεκέν είς Μαράτι, έμεινε διά προσταγής αυτού ασφαλισμένος και εντός αυτού εσταυλίζοντο διάφορα ζώα», Parigoritissa da̕rta, Anastasios K. Orlandos, p.8, 1963.
- ↑ «The Turk who built the mosque adorned it with several columns from the church of Parigoritissa», Travels in northern Greece, Leake, William Martin, p.218, 1835.
- ↑ ««Πολλά μάρμαρα και γλυπτά πήρε ο Φαϊκ πασάς, για να στολίσει το τζαμί του στο Ιμαρέτ», Η Παρηγορήτισσα, Ι.Μ Άρτης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2013.
- ↑ «Μνημεία - Αξιοθέατα, Δήμος Αρταίων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2013.
- ↑ Πρακτικά της εν Aθήναις Aρχαιολογικής Eταιρείας, Tόμος 149, σελ.121, 1994.
- ↑ Εικόνες της Άρτας:Η εκκλησιαστική ζωγραφική στην περιοχή της Άρτας κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους, Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Αγλαΐα Λ. Τσιάρα, Ιερά Μητρόπολις Άρτης, 2008, σελ.61, ISBN 978-960-98053-0-8
- ↑ «Το πρός δύσιν της Άρτης περί τάς όχθας του ποταμού Οθωμανικόν επ'ονόματι αυτού σωζόμενον είσέτι Τέμενος, έν ω προτέρον έκειτο Μονή σεμνυνομένη έπ' ονόματι του Προδρόμου», Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), σελ. 147.
- ↑ Ottoman Architecture in Greece: A Review Article with Addendum & Corrigendum, Heath W. Lowry, Bahcesehir University Press, 2009, ISBN 975643788X, ISBN 978-9756437889.
- ↑ «Ο Φαΐκ Πασάς, ο ανεγέρτης του κατά το Μαράτι ή Ιμαρέτι Άρτης Μετζιτιού, ότις παραιτηθείς της αξίας του, εγκατέστη είς Άρταν και απεβίωσε μονάζων εν το ρηθέντι Μετζιτιώ, σφιερώσας και προσκτήσας αυτώ τα εισέτι αξιόλογα κτήματα του, άτινα διέθεσεν ίνα συντηρήται εκείσε ανοικτόν πάσι τοις ξένοις και διαβάταις κατάλυμα και τροφείον», Χρονογραφία της Ηπείρου, Παναγιώτης Αραβαντινός, τόμος Α, σελ.189, 1856
- ↑ Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), σελ. 177.
- ↑ Αρχαιολογικόν δελτίον, τόμος 43, Β1 Χρονικά, 1988.
- ↑ «Τό χωρίον Μαρατιοί έστί κτήμα ήδη πρό πολλού Τουρκικού τινος Μοναστηρίου (Τεκέ) και του Φαήκ Πασσά, καλούμενον του Ίμαρετιου, ην γάρ άλλοτε κτήμα ιδιόκτητον καθά και το χωρίον Βίγλα, της Μονής Ροδιάς»Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), σελ. 328.
- ↑ Η κοινότητα Μαρατιού μετονομάζεται σε κοινότητα Πολυδρόσου, [1] Αρχειοθετήθηκε 2013-09-20 στο Wayback Machine., σημ. Το χωριό Μαρατιοί ή Μαρατιό αποτελούσε τμήμα της σημερινής κοινότητας Πολυδρόσου, κοντά στον Αμβρακικό κόλπο ενώ η περιοχή Μαράτι στην οποία ο Φαΐκ Πασάς έχτισε το τζαμί, βρίσκεται δίπλα στον Άραχθο ποταμό, κοντά στην πόλη της Άρτας.
- ↑ «Αύτη η Μονή έσχε μέχρι της ΙΗ' έκατοντ. πολυάριθμα κτήματα, ως τα αρχαία αυτής σωζόμενα Οθωμανικά έγγραφα διαλαμβάνουσιν, αλλά δυστυχώς ταύτα πάντα, εκτός μικρού τινος αριθμού, ηρπάγησαν υπό του δομήτορος του εν Άρτη Οθωμανικού τεκέ Φαήκ Πασά»,Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), σελ. 172.
- ↑ «Οἱ Ἕλληνες Νοτημπότσαρης, Φωτομάρας, Μαρκομπότσαρης, Δράκος, Βέικος, Τζαβελαῖγοι κι᾿ ἄλλοι ἀξιωματικοί, τῶν Τούρκων Ἀγοβάσιαρης, ὁ Σουλεϊμάνη Μέτος, τοῦ Μοῦρτο Τζάλιου τὸ παιδὶ κι᾿ ἄλλοι ἀξιωματικοὶ Τοῦρκοι. Ἕλληνες ἀπὸ τὸ δώθε μέρος Γραμμενίτσας Τζερακλής, Καραϊσκάκης, Κουτελιδαῖγοι κι᾿ ἄλλοι ἀξιωματικοί. Ὅλοι αὐτεῖνοι πιάσαν τὸ Μαράτι ἀντίκρυα ἀπὸ τὴν Ἄρτα, εἶναι ὡς ἕνα κάρτο μακρυά, εἶναι περιβόλια κι᾿ ὀλίγα σπίτια κ᾿ ἕνα τζαμὶ πολλὰ δυνατό. Στάθηκαν εἰς Μαράτι αὐτεῖνοι ὅλοι [..] οἱ Τοῦρκοι πεζούρα καὶ καβαλλαρία πῆγαν, ἕνα μεγάλο μέρος, ἀναντίον τῶν δικῶνε μας εἰς Μαράτι καὶ πολέμησαν οἱ Τοῦρκοι γενναίως τοὺς δικούς μας καὶ σκότωσαν καμπόσους καὶ πληγώσανε, καὶ τοὺς ρίξαν εἰς φυγὴ τοὺς δικούς μας. Καὶ μέσα εἰς τὸ τζαμὶ ἐκλείστη ὁ Καραϊσκάκης κι᾿ ὁ Μάρκος καὶ πολέμησαν γενναίως τοὺς Τούρκους, καὶ γύρισαν καὶ οἱ νικημένοι οἱ ἐδικοί μας κι᾿ ὅλοι συνφώνως μὲ τοῦ τζαμιοῦ κάμαν ἕναν μεγάλον σκοτωμὸν τῶν Τούρκων καὶ τοὺς βάλαν εἰς τὴν Ἄρτα.», Στρατηγοῦ Μακρυγιάννη, Ἀπομνημονεύματα, Βιβλίον Α´, Κεφάλαιον τρίτον.
- ↑ «Ποτέ δεν έδειξε καταφρόνια ο Καραϊσκάκης για τα τζαμιά[..]Αντάμα του κι εγώ κι ο Μάρκος Μπότσαρης ήμασταν στο Ιμαρέτ. Δεν κιοτέψαμε και χωθήκαμε στο τζαμί για να σωθουμε»Καραϊσκάκης, Κώστας Δέτσικας, σελ.174-175, εκδ. Ηλιοτρόπιο, 2005, ISBN 960-342-370-Χ
- ↑ «Malgrado la disparità delle forze Marco li accolse con intrepidezza e non piegò che allorquando fu costretto di ripararsi colla sua gente nelle case del villaggio, dove rinnovo la zuffa. Il nemico cominciava a tirare contro le case, quando Nothi Botzaris comparve sull'argine con trecento soldati [..] Marco avendo avuto tempo di respirare per questo inaspettato aiuto, si scaglia furibondo a dosso ai nemici e la morte tien dietro ai passi de suoi palicari.», Storia della rigenerazione della Grecia, tr. ed. illustr. da S. Ticozzi, François Charles Hugues Laurent Pouqueville, 1824./Ιστορία της Αναγεννήσεως της Ελλάδος, Φρανσουά Πουκεβίλ, 1824.
- ↑ «ο Ανδρέας Καραίσκος υπήρχε τοποτεθειμένος εις το χωρίον Ιμερετίου, ότε 800 Οθωμανοί εξέλθοντες της πόλεως τον περιέκλεισαν εντός των οικιών[..]αλλά ο Μάρκος Μπότζαρης επελθών επέπεσε κατ αυτών και συγχρόνως οι του Καραίσκου εξελθόντες εκ των οικιών του χωρίου κατεδίωξαν τους Οθωμανούς», Χρονογραφία της Ηπείρου, Παναγιώτης Αραβαντινός, τόμος Α, σελ.356, 1856
- ↑ «This afternoon, at 6, having re-crossed the bridge of Arta, we follow the right bank of the river to Marati, a suburb standing just opposite to the metropolis of Arta, and consisting of a Turkish mosque with some houses and gardens. The gardens of Marati abound in filbert trees.», Travels in northern Greece, Leake, William Martin, p.218, 1835.
- ↑ «Περίκυκλος εκ καλαμών του είδους όπερ καλείτε calamus orientalis, πορτοκαλλεών, λεμονιών και ελαιών», Ιστορία της Αναγεννήσεως της Ελλάδος, François Charles Hugues Laurent Pouqueville, 1824.
- ↑ Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), σελ. 41.
- ↑ «La brigata Bairaktaris, avanzo, ieri, nell'Epiro sulla via di Filippiade ed occupò le cima d'Ïmaret marciando contro Vlacherna.», Gazzetta Ufficiale del Regno d'Italia N. 113 del 14 Maggio 1897,p.2245.[2][νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «One battery was directed upon tbe bridge of Arta, two upon Imaret and one upon Gremenitza. Opposite, on the Turkish side lay Imaret, Gremenitza and Vlacherna upon the hill-slopes.», The Greco-Turkish War of 1897: from official sources, Viktor von Strantz, 1 Jan 1898, p.224
- ↑ «Protocole d'Armistire signé à Arta le 22 Mai (3 Juin) 1897[..]délégués du Général commandant en chef ries troupes ottomanes en Épire, déclarent d'un commun accord que suivant la teneur du procès-verbal signé à Imaret le 7/19 Mai 1897, ils ont conclu un armistice général tant sur terre que sur mer et que les conditions stipulées par le dit procès verba », Documents diplomatiques: Conflit greco-turc: Avr.- Sept., 1897, p.73.
- ↑ Εικόνες της Άρτας:Η εκκλησιαστική ζωγραφική στην περιοχή της Άρτας κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους, Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Αγλαΐα Λ. Τσιάρα, Ιερά Μητρόπολις Άρτης, 2008, σελ.256, ISBN 978-960-98053-0-8
- ↑ «Περί κηρύξεως διατηρητέων Ιστορικών Μνημείων., ΒΔ 13-1-1938 - ΦΕΚ 18/Α/20-1-1938». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2013.
| ||||||||