Λέχοβο

Λέχοβο Φλώρινας
Λέχοβο Φλώρινας Λέχοβο Φλώρινας
Χάρτης
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Μακεδονίας
Δημοτική Ενότητα	Λεχόβου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονίας
Νομός	Φλώρινας
Υψόμετρο	890 μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος	782
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	530 73
Τηλ. κωδικός	2386
Σχετικά πολυμέσα

Το Λέχοβο είναι ορεινή κωμόπολη, έδρα της ομώνυμης δημοτικής κοινότητας και η όποια ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας (πρώην νομό). Έχει πληθυσμό 1.115 κατοίκων, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011.

Τοποθεσία – Διοικητική κατάσταση

Το Λέχοβο βρίσκεται 60 χλμ νότια της Φλώρινας κοντά στα σύνορα του νομού με τους νομούς Καστοριάς και Κοζάνης και είναι χτισμένο στους πρόποδες του όρους Βέρνου (ή Βιτσίου). Επίσης, απέχει περί τα 25 χλμ από το Νυμφαίο και από το Αμύνταιο . Από την κωμόπολη διέρχεται η Επαρχιακή Οδός Καστοριάς - Αμυνταίου και η κωμόπολη απέχει 36 χλμ από την Καστοριά και 25 χλμ από την Πτολεμαΐδα.

Αποτελεί ανεξάρτητη κοινότητα του νομού Φλώρινας από το έτος 1918 μέχρι σήμερα. Επί τουρκοκρατίας, διοικητικά ανήκε στο βιλαέτι Μοναστηρίου, στο σαντζάκι Κορυτσάς και στον καζά Καστοριάς μέχρι το 1914. Από το 1914 έως το 1927 στον νομό Φλώρινας και στην υποδιοίκηση Καστοριάς. Από το 1927 έως το 1941 ανήκε στον νομό Φλώρινας και στην επαρχία Καστοριάς, το 1941-42 στον νομό Καστοριάς και στην επαρχία Καστοριάς, ενώ από το 1942 μέχρι σήμερα στον νομό Φλώρινας.

Ο πληθυσμός του στην απογραφή 2001 ανερχόταν σε 1.279 κατοίκους. Μέχρι το 1980 στην κοινότητα Λεχόβου ανήκε και ο οικισμός Χειμαδιό ή Χειμάδι, ο οποίος στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους.

Εκκλησιαστικά ανήκει στην Ιερά Μητρόπολις Καστορίας. Αστυνομικά και δικαστικά υπάγεται στις υπηρεσίες του νομού Καστοριάς.

Ίδρυση – Όνομα

Το χωριό ιδρύθηκε γύρω στο 1600 από κυνηγημένους αγωνιστές που μετείχαν στο επαναστατικό κίνημα του μητροπολίτη Τρίκκης Διονυσίου του αποκαλούμενου Σκυλόσοφου (1540-1611). Ο αρχικός αυτός οικισμός ονομαζόταν Καντίλ-Κιόι, που σημαίνει το «χωριό με το καντήλι». Σταδιακά αυξήθηκε πληθυσμιακά και μετονομάστηκε σε Λέχοβο. Αρχικά, οι κάτοικοι ήταν ελληνόφωνοι και αρβανιτόφωνοι, ενώ σταδιακά επικράτησε η αρβανίτικη διάλεκτος. Σημαντική αύξηση του πληθυσμού υπήρξε στα χρόνια του Αλή Πασά από κατοίκους της Ηπείρου και του Σουλίου που κατέφυγαν εδώ. Κατά την Επανάσταση του 1821 πολλοί Λεχοβίτες αγωνίστηκαν προσφέροντας στον αγώνα.

Προέλευση ονομασίας

Έχουν προταθεί δύο εκδοχές για την προέλευση του τοπωνυμίου Λέχοβο:

• Από την θέση Λέλοβα Σουλίου, δεδομένου πως αρκετές οικογένειες προέρχονται από το Σούλι και τα Παρασούλια.
• Από την περιοχή Λέχοβα Κορινθίας, διότι στα χρόνια της τουρκοκρατίας εγκαταστάθηκαν στο χωριό αρκετές οικογένειες νομάδων από την Κορινθία.

Μετονομασία

Το 1955 το ελληνικό κράτος με βασιλικό διάταγμα (ΦΕΚ 157Α - 21/06/1955) μετονόμασε την Κοινότητα Λεχόβου σε «Κοινότητα Ηρωικού» για να τιμήσει την προσφορά του χωριού στους εθνικούς αγώνες.

Όμως, οι κάτοικοι αντέδρασαν στην μετονομασία, με αποτέλεσμα το 1956 (ΦΕΚ 125Α - 21/05/1956) με νέο βασιλικό διάταγμα να επανέλθει η αρχική ονομασία «Λέχοβον», που παραμένει μέχρι σήμερα.

Ιστορικές αναφορές

Μακεδονικός αγώνας

Για την προσφορά του χωριού, χαρακτηριστικά γράφει ο Καραβίτης : «Σε κανένα χωριό της Μακεδονίας δεν εχύθη τόσο αίμα αντάρτικο, εκτός του Λεχοβίτικο, όσον εις το Λέχοβο». Στα χρόνια του μακεδονικού αγώνα το Λέχοβο υπήρξε προπύργιο του ελληνισμού. Αποτέλεσε το καταφύγιο και το ορμητήριο των μακεδονομάχων που έδρασαν στη Δυτική Μακεδονία. Εδώ έδρασαν πολλοί γνωστοί οπλαρχηγοί, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Γεώργιος Κατεχάκης («καπετάν-Ρούβας»), ο Γεώργιος Δικώνυμος-Μακρής, ο Γεώργιος Σεϊμένης, κ.ά. Με έδρα το Λέχοβο έδρασε μεγάλο σώμα Κρητικών από την Ανώπολη Σφακίων. Πολλοί από αυτούς μνημονεύουν το Λέχοβο στα απομνημονεύματά τους και αναφέρουν τις «κρυψάνες» του, τα καταφύγια, που βοήθησαν στην υπόθεση του αγώνα.

Από τους μακεδονομάχους που έδρασαν εδώ, το πρώτο θύμα του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ο Γεώργιος Σεϊμένης από την Ανώπολη Σφακιών, ο οποίος τραυματίστηκε στο Όστιμο (Τρίγωνο), συνελήφθη από τους Βουλγάρους, βασανίστηκε και εκτελέστηκε κατόπιν προδοσίας στις 23/24 Ιουλίου του 1903. Επίσης στο χωριό σκοτώθηκε ο καπετάν Λιάπης και 7 αντάρτες στις 5 Νοεμβρίου 1905 σε μάχη με τον τουρκικό στρατό στη θέση της Αγίας Τριάδας. Σημαντικός Λεχοβίτης μακεδονομάχος οπλαρχηγός ήταν ο Ζήσης Δημουλιός («καπετάν-Ζήσης»).

Στο Εθνικό Λαογραφικό Μουσείο Λεχόβου εκτίθενται πολλά ιστορικά αντικείμενα από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, όπως στολές, όπλα, προσωπικά αντικείμενα, εικόνες και φωτογραφίες αγωνιστών κλπ. Προς τιμήν των νεκρών μακεδονομάχων του Λεχόβου έχει ανεγερθεί ειδικό ηρώο στον περίβολο του ναού του Αγίου Μηνά.

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

Μια από τις τελευταίες μάχες του πολέμου 1940-41, η Μάχη της στενωπού της Κλεισούρας, διεξήχθη στο Λέχοβο στις 13 Απριλίου 1941 μεταξύ γερμανικών και ελληνικών στρατευμάτων. Στην προσπάθεια να ανακόψουν τη γερμανική Βέρμαχτ σκοτώθηκαν 50 Έλληνες αξιωματικοί και οπλίτες. Για να τιμήσει τη μνήμη τους, το 2003 η κοινότητα της κωμόπολης έστησε ένα καλλιμάρμαρο ηρώο με τα στοιχεία των πεσόντων (ονοματεπώνυμο, βαθμό, στρατιωτική μονάδα και τόπο καταγωγής), στην είσοδο του χωριού, δίπλα στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία.

Εθνική αντίσταση

Οι κάτοικοι του Λεχόβου συμμετείχαν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση του 1941-44, με αποτέλεσμα να υποστούν τα αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής. Από τις 23 έως τις 26 Ιουλίου του 1943 οι Γερμανοί και οι συνεργάτες άνδρες του Πούλου καθώς και πράκτορες της Οχράνας εισέβαλαν στο χωριό, το πυρπόλησαν και το λεηλάτησαν εξολοκλήρου. Εκτελέσθηκε στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσ/νίκη ο Παπανικόλαος Τέλκας στις 2 Ιουλίου του 1943, ενώ βασανίστηκε και υπέκυψε ο Πέτρος ο Πεντόλας. Μεταξύ των καμένων κτηρίων ήταν και η αξιοσημείωτη βιβλιοθήκη της κωμόπολης που είχε ιδρυθεί το 1927 και περιείχε συνολικά 5.000 τόμους.

30 αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατάγονται από το Λέχοβο με πιο γνωστό τον Καπετάν Αμύντα (Κοσμά Σπανό). Λόγω του ολοκαυτώματος που υπέστη, το 1998 το Λέχοβο χαρακτηρίστηκε μαρτυρικό χωριό με το Προεδρικό Διάταγμα 398/98. Είναι μέλος του «Δικτύου Μαρτυρικών Χωριών και Πόλεων της Ελλάδας».

Προς τιμήν των νεκρών Λεχοβιτών του Έπους του Σαράντα και της Εθνικής Αντίστασης 1941-44 έχει ανεγερθεί ειδικό ηρώο με τα ονόματά τους στην πλατεία του χωριού.

Οικονομία - Ασχολίες κατοίκων

Στο παρελθόν οι κάτοικοι του Λεχόβου υπήρξαν ονομαστοί πετράδες. Εργάζονταν σε Θεσσαλία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Σήμερα εξακολουθεί να είναι ένα από τα λίγα μαστοροχώρια της Δυτικής Μακεδονίας.

Είναι χαρακτηριστικό πως ήδη από το 1914 ιδρύθηκε στο Λέχοβο σωματείο οικοδόμων, ένα από τα δέκα πρώτα συνδικαλιστικά σωματεία στον ελλαδικό χώρο, το οποίο συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα με την επωνυμία "Εθνικό Σωματείο Οικοδόμων και λοιπών Επαγγελματιών Λεχόβου ο «Άγιος Παντελεήμων»". Ως το 1938 αποτελούσε κοινό σωματείο με τους επαγγελματίες από το γειτονικό Πεντάλοφο (ή Ζουπάνι) Κοζάνης. Στη συνέχεια στον Πεντάλοφο ιδρύθηκε ξεχωριστό σωματείο.

Εκτός από την οικοδομή οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, με χαρακτηριστικό προϊόν τα φασόλια γίγαντες Λεχόβου, λίγοι με την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία. Λειτουργεί ο Γεωργικός Συνεταιρισμός Λεχόβου «Η Δήμητρα». Επίσης, υπάρχουν πέντε βιοτεχνίες επίπλων, εμπορικά καταστήματα, καταστήματα τροφίμων, ξενώνες και κέντρα διασκέδασης και αναψυχής (ταβέρνες, καφετέριες, κλπ).

Πολιτισμός

Ενωτικός Σύλλογος Λεχοβιτών «ο Προφήτης Ηλίας»

Στο χωριό λειτουργεί πολιτιστικός σύλλογος με την επωνυμία «Ενωτικός Σύλλογος Λεχοβιτών ο Προφήτης Ηλίας», που ιδρύθηκε το 1921. Προπολεμικά η κωμόπολη διέθετε τριώροφο ιδιόκτητο κτίριο και βιβλιοθήκη με 5.000 τόμους βιβλίων. Στη διάρκεια της Κατοχής και της δύσκολης μεταπολεμικής περιόδου ο σύλλογος είχε σημαντική κοινωνική προσφορά. Βοήθησε αναξιοπαθούσες οικογένειες και προίκισε ορφανά-άπορα κορίτσια. Το 1943, η βιβλιοθήκη πυρπολείται από τους Γερμανούς, μαζί με τα υπόλοιπα σπίτια του οικισμού. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1976, η βιβλιοθήκη οργανώθηκε εκ νέου και μαζί με το "Εθνολογικό Λαογραφικό Μουσείο Λεχόβου", στεγάστηκε σε νέο ιδιόκτητο τριώροφο κτήριο, συγκεντρώνοντας ότι διασώθηκε από τις καταστροφές του χωριού. Ο σύλλογος διατηρεί σήμερα τμήματα παραδοσιακών χορών και γυναικείας χορωδίας. Αναλυτικά, οι δραστηριότητες του συλλόγου εντοπίζονται:

• Βιβλιοθήκη με 7.500 τόμους βιβλίων
• Εθνικό Λαογραφικό Μουσείο Λεχόβου
• Χορευτικά τμήματα όλων των ηλικιών
• Γυναικεία χορωδία
• Τράπεζα αίματος
• Χώρος εκδηλώσεων στο λόφο του Προφήτη Ηλία
• Έκδοση εφημερίδας

Εκδηλώσεις

• Πρωτοχρονιάτικο καρναβάλι στην πλατεία του χωριού.
• Η «Μπουμπούνα»: πυρά το βράδυ της παραμονής της Τυρινής στην αλάνα δίπλα στον Άγιο Μηνά.
• Τα Κούλουμα με την παραδοσιακή φασολάδα της Καθαρής Δευτέρας στο λόφο του Προφήτη Ηλία.
• Θερινές εκδηλώσεις με την επωνυμία "Λέχοβο" την εβδομάδα του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου) στην πλατεία και στο λόφο του Προφήτη Ηλία.
• Η γιορτή της λεχοβίτικης πίτας το Σάββατο της εβδομάδας του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου) στην πλατεία.

Μέσα ενημέρωσης

• Εφημερίδα «Ο Προφήτης Ηλίας», διμηνιαία έκδοση του Ενωτικού Συλλόγου. Ιδρύθηκε το 1982 και το Νοέμβριο 2008 εκδόθηκε το φ. 118.
• Ράδιο Λέχοβο 97,1.

Αξιοθέατα

Διατηρητέο είναι ένα οικοδομικό τετράγωνο στην πλατεία του χωριού που σώθηκε από την πυρκαγιά του 1943 και περιλαμβάνει τα εξής κτίσματα:

• Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου, με έτος ανέγερσης το 1812 και ανακαίνισης το 1868. Έχει μεγάλης αισθητικής αξίας ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο Ηπειρωτών ταλιαδούρων του 1864, δεσποτικό θρόνο, άμβωνα και προσκυνητάρια.
• Καμπαναριό Αγίου Δημητρίου
• Αστική Σχολή, παραδοσιακό κτίσμα του 1900. Χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο μέχρι το 1958, μετά ως κοινοτικό κατάστημα και από το 1984 στεγάζει το Εθνολογικό Λαογραφικό Μουσείο. Αποκαταστάθηκε εν μέρει με δαπάνες του συλλόγου τη δεκαετία του 1980 και ολοκληρωτικά το 2005.
• Παραδοσιακές κρήνες κατασκευής 1908, που βρίσκονται στη μια πλευρά της Σχολής

Ναοί

• Άγιος Δημήτριος, καθεδρικός ναός του χωριού, χτίστηκε το 1812
• Αγία Παρασκευή, κτίσμα των αρχών του 20ου αιώνα, στη θέση παλιότερου που θεωρείτο ο πρώτος του χωριού (1600-1610). Ο σημερινός ναός είναι κτίσμα των ετών 1946-1947 πάνω στα ερείπια παλαιότερης βασιλικής που συνδέεται με τις υστεροβυζαντινές εκκλησίες του συνοικισμού Χειμαδίου. Σώζονται το βημόθυρο ιστορημένο το 1670, η εικόνα του Αγίου Δημητρίου του 1637/38 που είναι έργα Λινοτοπιτών αγιογράφων και η εικόνα των Αγίων Κων/νου και Ελένης του 1600 που βρίσκονται σήμερα στο λαογραφικό μουσείο.
• Άγιος Μηνάς, κτίσμα του 1955, ο τρίτος κατά σειρά ομώνυμος ναός στην ίδια θέση. Ο αρχικός (P.1715) αναφέρεται πως ήταν ημιυπόγειος με στενές εισόδους και υπήρχε ως το 1892 περίπου, όπως αναφέρει και το σωζόμενο φιρμάνι ανακαίνισής του. Ο δεύτερος καταστράφηκε από καθίζηση του εδάφους και άρχιζε να κτίζεται το 1955, ενώ τα θυρανοίξια έγιναν το 1968.
• Ζωοδόχος Πηγή, κτίσμα του 1914. Ο πρώτος ναός κτίστηκε το 1899 και χωρούσε 3-4 άτομα. Ο νέος ναός κτίστηκε τουλάχιστον πριν την απελευθέρωση (11/11/1912) και ήταν δωρεά του Π. Δεβολή.
• Άγιος Αθανάσιος, κοιμητηριακός. Ο ναός ανεγέρθηκε πριν το 1855, αφού διανοίχθηκε ο δρόμος (1850) και κτίστηκε το γεφύρι (1852) στο μεγάλο ρέμα.
• Προφήτης Ηλίας, κτίσμα του 1911 πάνω στον ομώνυμο λόφο (1017 μ.). Εδώ γίνεται το θερινό πανηγύρι του χωριού. Η εντοιχισμένη πλάκα της ανέγερσης του ναού αναφέρει ως ημερομηνία την 8η Μαΐου του 1919. Υπήρχε πριν μικρό εκκλησάκι που ελάχιστα ερείπια διατηρούνται μέχρι σήμερα.

Εξωκλήσια

• Αγία Κυριακή, κτισμένη το 1955 πάνω σε βράχο, κάτω από τον οποίο αναβλύζει η πηγή του ποταμού Ίσβορου.
• Άγιος Παντελεήμων. Κτίστηκε από το Σωματείο Οικοδόμων το 1978 προς τιμήν του προστάτη τους. Σε πιο υψηλή θέση βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου που κτίστηκε το 1903 από την εθνική επιτροπή Λεχόβου για εξυπηρέτηση των ελληνικών αντάρτικων σωμάτων. Ήταν το πιο γνωστό λημέρι του Μακεδονικού αγώνα στην περιοχή.
• Αγία Τριάδα. Κτίστηκε το 1903 για εξυπηρέτηση των ανταρτών στη θέση Κολοβόζι. Στις 5-11-1905 στη θέση αυτή διεξήχθη η μάχη του καπετάν Λιάπη- Μιναδάκη με τον Τούρκικο στρατό με αποτέλεσμα το θάνατο του καπετάνιου και 7 ανταρτών.

Περιβάλλον

Στη γύρω περιοχή κυριαρχούν τα δάση της οξιάς, της βελανιδιάς και της μελανής πεύκης. Επίσης, ευδοκιμούν το γκι σε δενδρώδη μορφή, ρίγανη, σαλέπι, μελισσοβότανο και πολλά είδη βοτάνων και αγριολούλουδων.

Η τοπική πανίδα περιλαμβάνει το λύκο, τον ασβό, την αλεπού, την αρκούδα και αραιά και πού το ζαρκάδι και το ελάφι.

Στα διοικητικά όρια της κοινότητας ανήκει τμήμα της λίμνης Χειμαδίτιδας (1,7 τ.χλμ.), που είναι βιότοπος με πολλά είδη υδρόβιων πτηνών και φυτών.

Φυσιολατρικός Σύλλογος

Ο Φυσιολατρικός Ορειβατικός Σύλλογος Λεχόβου ιδρύθηκε το 2004 με σκοπούς σχετικούς με την ονομασία του. Στο μικρό διάστημα λειτουργίας του οργάνωσε ποικίλες δραστηριότητες (πεζοπορίες, εξορμήσεις κλπ).

Αξιόλογοι Λεχοβίτες

• Ζήσης Δημουλιός, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός.
• Στέργιος Μπινόπουλος, Μακεδονομάχος, πολιτικός.
• Κοσμάς Σπανός (Αμύντας), Αντιστασιακός και αξιωματικός του ΔΣΕ.
• Τάκης Γκοσιόπουλος, ποιητής και αρθρογράφος.
• Γεώργιος Πατρώνος, θεολόγος και πανεπιστημιακός.
• Δημήτριος (Μήτσος) Ζώης, φιλόλογος, βιολόγος, αγωνιστής της δημοκρατίας.

Αθλητισμός

Ο Αθλητικός Μορφωτικός Σύλλογος «Θησέας» Λεχόβου (Α.Μ.Σ. Θησέας) ιδρύθηκε το 1926 και αποτελεί το μοναδικό αθλητικό σωματείο της κωμόπολης. Το όνομά του δόθηκε από το ψευδώνυμο του Λεχοβίτη Μακεδονομάχου Ηρακλή Φίτζιου του Δημητρίου. Διαθέτει ομάδες χάντμπολ (το 2006-07 αγωνίστηκε στη Β΄ Εθνική) και ποδοσφαίρου. Έχει χρώματα πορτοκαλί-μπλε.

Υπάρχει Κλειστό Γυμναστήριο, το οποίο είναι ολυμπιακών προδιαγραφών και έχει υποδεχτεί διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις των Ομοσπονδιών Πετοσφαίρισης, Χειροσφαίρισης και Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης, όπως τους Βαλκανικούς Αγώνες Χάντμπολ, επίσης ποδοσφαιρικό γήπεδο με χλοοτάπητα και φωτισμό.

Βιβλιογραφία

• Παντελής Οικονόμου, Η ιστορία του δημοτικού σχολείου Λεχόβου 1780-1957, εκδ. Αριστοτέλης, τ.5 (1957), σσ. 49-67.
• Κωνσταντίνος Πλιούμπης, Το Λέχοβο στις Ελληνικές εγκυκλοπαίδειες, Θεσσαλονίκη 1971.
• Χαρίλαος Φίτζιος, Λέχοβον Λαογραφικά Θησαυρίσματα, Αθήνα 1972.
• Τάκης Γκοσιόπουλος, Κώστας Πλιούμπης, Το Λέχοβο στην Νεοελληνική Λογοτεχνία, Θεσσαλονίκη 1973
• Τάκης Γκοσιόπουλος, Μαρτυρίες για το ηρωικό Λέχοβο( Μνήμη Πέτρου Γ. Γκοσιόπουλου) 1879-1972, Θεσσαλονίκη 1973.
• Φώτης Χρ. Καραδήμος, Στρατιωτικοί Λεχόβου και σύλλογοι, Θεσσαλονίκη 1975.
• Παντελής Οικονόμου, Το Λέχοβο στην Ιστορική του Πορεία, Θεσσαλονίκη 1976.
• Χαρίλαος Φίτζιος, Στο παλιό Λέχοβο, η παιδεία θερμαίνει την ζωή των ανθρώπων, εκδ. Μακεδονική Ζωή, τ.292 (1990), σσ. 34-37.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιστοσελίδα Κοινότητας Λεχόβου
• Ιστοσελίδα του ραδιοφωνικού σταθμού Λέχοβο 97.1