Θέμα της Γαλλίας
Το θέμα της Γαλλίας, γνωστό και ως Καρολίγγειος κύκλος είναι ένα σύνολο θρύλων που σχετίζεται με την ιστορία της Γαλλίας, ιδιαίτερα με τον Καρλομάγνο και τους πολέμους του. Το θέμα τροφοδότησε και αναπτύχθηκε στα παλαιά γαλλικά επικά άσματα και αργότερα διασκευάστηκε σε μια ποικιλία μορφών στη Γαλλία και την υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη. Μαζί με το θέμα της Βρετανίας, που αναφέρεται στον βασιλιά Αρθούρο, και το θέμα της Ρώμης, που περιλαμβάνει υλικό εμπνευσμένο από την κλασική μυθολογία, ήταν ένας από τους μεγάλους ευρωπαϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους που εμφανίζεται επανειλημμένα στη μεσαιωνική λογοτεχνία.[1]
Τα τρία λογοτεχνικά θέματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο τρουβέρος Ζαν Μποντέλ στον πρόλογο του έργου του Το τραγούδι των Σαξόνων (περ.1200), ταξινόμησε τα θρυλικά θέματα και τους λογοτεχνικούς κύκλους της μεσαιωνικής λογοτεχνίας σε τρία κύρια θεματικά σύνολα:[2]
- το θέμα της Ρώμης, με υλικό από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία και την αρχαία ιστορία.
- το θέμα της Βρετάνης, με υλικό από την κελτική παράδοση της Μεγάλη Βρετανίας και της Βρετάνης σχετικά με τον βασιλιά Αρθούρο και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης
- το θέμα της Γαλλίας, με ιστορίες για τον Καρλομάγνο και τους ιππότες του
Στο πλαίσιο των Σταυροφοριών γράφηκαν επίσης μυθιστορίες με επίδραση από την Ανατολή και από το αρχαίο ελληνικό μυθιστόρημα (Φλουάρ και Μπλανσφόρ, που τον 14ο αιώνα διασκευάστηκε στα ελληνικά ως Φλώριος και Πλατζιαφλώρα, Παρτονοπαίος του Μπλουά κ.α.)
Οι τρεις κύκλοι: Καρλομάγνος, Γουλιέλμος της Οράγγης και Ντουν της Μαγεντίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Περίπου το 1215 ο Μπερτράν ντε Μπαρ-συρ-Ομπ, στην εισαγωγή του επικού άσματος Ζιράρ ντε Βιεν, παρουσίασε μια υποδιαίρεση του θέματος της Γαλλίας σε τρεις κύκλους, που ο καθένας έχει τα δικά του θέματα και χαρακτήρες. Οι τρεις κύκλοι έχουν υιοθετηθεί από τους σύγχρονους κριτικούς ως χρήσιμο μέσο ομαδοποίησης των επικών ασμάτων.[3]
Ο κύκλος του Καρλομάγνου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αυτός ο κύκλος, που ονομάζεται επίσης κύκλος του βασιλιά, κυριαρχείται από τον χαρακτήρα του Καρλομάγνου και συγκεντρώνει 30 άσματα που συνθέτουν μια ποιητική ιστορία της ζωής του. Εξιστορούνται τα κατορθώματα, οι μάχες κατά των Σαρακηνών αλλά και των φεουδαρχών βαρόνων υποτελών του και συγκεντρώνει γύρω του ήρωες που οι χαρακτήρες τους είναι άλλοτε ιστορικοί και άλλοτε μυθικοί.
Κατάταξη των έργων που αναφέρονται στον Καρλομάγνο:
- Νεανικά χρόνια: Μπέρθα η Μεγαλοπόδαρη, αναφέρεται στη μητέρα του βασιλιά Μπερτράντα του Λον - Mαινέ
- Η ευσέβεια, οι πόλεμοι: Το Προσκύνημα του Καρλομάγνου, εξιστορεί τις περιπέτειες του Καρλομάγνου και των συντρόφων του ιπποτών όταν πήγε προσκυνητής στην Κωνσταντινούπολη και τα Ιεροσόλυμα.
- Οι αγώνες κατά των Σαρακηνών:Το Άσμα του Ρολάνδου, το παλαιότερο επικό άσμα, Ασπρεμόν, Φιερμπρά, Oτινέλ, Γκι της Βουργουνδίας.
- Οι αγώνες κατά των Σαξόνων: Το τραγούδι των Σαξόνων του Ζαν Μποντέλ.
- Οι απόγονοι: Υόν του Μπορντώ, με έντονο το φανταστικό στοιχείο - Η Στέψη του Λουδοβίκου.
Ο κύκλος του Γουλιέλμου της Οράγγης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αυτός ο κύκλος, που ονομάζεται επίσης κύκλος του Γκαρέν ντε Μονγκλάν, περιέχει περίπου 25 ποιήματα που αναφέρονται στον μυθικό χαρακτήρα του Γουλιέλμου της Οράγγης, δισέγγονο του Γκαρέν ντε Μονγκλάν. Τα επικά άσματα διαδραματίζονται κυρίως κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου του Ευσεβούς, που απεικονίζεται ως αδύναμος που δεν μπορεί να υπερασπιστεί το βασίλειό του χωρίς τη βοήθεια των γενναίων πολεμιστών της οικογένειας του Γουλιέλμου.[4]
Ο Γουλιέλμος είναι η λογοτεχνική ενσάρκωση ιστορικών προσώπων:
- του κόμη της Τουλούζης Γουλιέλμου της Ακουιτανίας, Φράγκου ευγενή, εξάδελφου του Καρλομάγνου που ήταν επίσης σύμβουλος του γιου του Καρλομάγνου και βασιλιά της Ακουιτανίας από το 781 Λουδοβίκου του Ευσεβούς. Ο Γουλιέλμος αφού κατέκτησε τη Βαρκελώνη από τους Μουσουλμάνους το 801 τοποθετήθηκε επί κεφαλής της Ισπανικής Μαρκιωνίας και το 804 ίδρυσε ένα μοναστήρι, τη μονή του Αγίου Γκιλέμ, όπου αποσύρθηκε το 806 και πέθανε το 812. Αγιοποιήθηκε τον 11ο αιώνα με το όνομα του αγίου Γκιλέμ. [5]
- καθώς και άλλων Γουλιέλμων, όπως ο ΓουλιέλμοςΑ΄ της Προβηγκίας που στη μάχη του Τουρτούρ το 973 εκδίωξε οριστικά τους Σαρακηνούς πειρατές που λυμαίνονταν την περιοχή του για χρόνια.
Τα άσματα των τροβαδούρων αποδίδουν στον ήρωα διάφορα ονόματα και συγγενείς:
- ονόματα: Γουλιέλμος Φιερμπρά, Γουλιέλμος με τη μικρή μύτη (γιατί η μύτη του ήταν αποκομμένη), της Ναρβόνης, της Οράγγης.
- οι συγγενείς: προπάππος: Γκαρέν ντε Μονγκλάν - παππούς: Ερνάν ντε Μπωλάντ - θείος: Ζιράρ της Βιέν - πατέρας: Αιμερί της Ναρμπόν. Η γυναίκα του είναι Σαρακηνή με το όνομα Γκιμπούρκ που έγινε Χριστιανή. Έχει πέντε αδερφές, συμπεριλαμβανομένης της Μπλανσφλέρ, συζύγου του βασιλιά Λουδοβίκου και έξι αδερφούς.
Η δράση των ασμάτων αυτού του κύκλου διαδραματίζεται κυρίως στην περιοχή του Λανγκεντόκ και της Προβηγκίας.
Κατάταξη των κύριων ασμάτων κατά ημερομηνία σύνθεσης
- 12ος αιώνας: Το άσμα του Γουλιέλμου, Το κάρο της Νιμ, Η κατάληψη της Οράγγης, Ο μοναχικός βίος του Γουλιέλμου, Αλισκάν
- 13ος αιώνας: Aιμερί της Ναρμπόν, Ζιράρ της Βιέν.
Ο κύκλος του Ντουν της Μαγεντίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο κύκλος περιλαμβάνει 60 επικά άσματα. Εδώ, το κεντρικό θέμα δεν είναι ένας κεντρικός ήρωας αλλά οι επαναστατημένοι βαρόνοι και οι πολεμικές συγκρούσεις είτε μεταξύ τους είτε εναντίον του Καρλομάγνου, αν και οι περιπέτειές τους - στο βαθμό που έχουν ιστορική βάση - συνήθως συμβαίνουν πριν (ή μετά) τη βασιλεία του. Οι κύριοι ήρωες των ποιημάτων που απαρτίζουν τον κύκλο είναι ο Δανός Χόλγκερ Ντάνσκε, οι τέσσερις γιοι του Αιμόν και ο Υόν του Μπορντώ.[6]
Τα πιο διάσημα τραγούδια:
- 12ος αιώνας: Γκορμόν και Ιζεμπάρ (ή ο θάνατος του βασιλιά Γκορμόν), Ζιράρ ντε Ρουσιγιόν, Ραούλ ντε Γκαμπραί
- 13ος αιώνας: Γκαρέν της Λωρραίνης, Το τραγούδι των τεσσάρων γιων του Αιμόν
Χαρακτηριστικά του θέματος της Γαλλίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι ο Καρλομάγνος και οι ιππότες του, ιδιαίτερα ο Ρολάνδος, ήρωας του Τραγουδιού του Ρολάνδου, ο Ολιβιέ, ο αρχιεπίσκοπος Τέρπιν, ο Δανός Χόλγκερ Ντάνσκε και άλλοι γενναίοι άνδρες.
Αρχικά, το θέμα της Γαλλίας βασίστηκε σε ιστορίες πολέμων και στρατιωτικής ανδρείας, ιδίως τους πολέμους μεταξύ Φράγκων και Μουσουλμάνων της Ισπανίας την εποχή του Καρόλου Μαρτέλου ( μάχη του Πουατιέ το 732), του Πεπίνου του Βραχύ (κατάληψη της Ναρμπόν το 759) και του Καρλομάγνου (κατάληψη της Βαρκελώνης το 801). Το Τραγούδι του Ρολάνδου παραπέμπει στην εκστρατεία του Καρλομάγνου στη Σαραγόσα το 778. Το έπος αφηγείται την προδοσία του Γκανελόν, τη μάχη του Ρονσεβώ το 778 όπου ο Ρολάνδος, ο Ολιβιέ και άλλοι γενναίοι ιππότες σκοτώθηκαν από τον στρατό του βασιλιά της Σαραγόσα και την αντεπίθεση του Καρλομάγνου που ολοκλήρωσε την κατάκτηση της Ισπανίας.[7]
Καθώς το είδος ωρίμαζε, άρχισαν να προστίθενται φανταστικά και μαγικά στοιχεία. Μάγοι και μάγισσες εμφανίζονταν σε συχνά αρνητικούς ρόλους, ενώ οι ίδιοι οι ήρωες συχνά είχαν τη βοήθεια από μυστικιστικές δυνάμεις χριστιανικών λειψάνων ή ακόμη και μερικές φορές από συμμάχους με μαγικές δυνάμεις (όπως στο Υόν του Μπορντώ που ο ήρωας υποστηρίζεται συνεχώς από τον βασιλιά των ξωτικών Όμπερον).
Επιρροή στην Ευρώπη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά την εποχή του επικού άσματος της γαλλικής μεσαιωνικής λογοτεχνίας, οι ιστορίες πέρασαν στη λογοτεχνία άλλων χωρών. Η πιο γνωστή επιβίωσή τους είναι στα ιταλικά έπη της Αναγέννησης Ερωτευμένος Ορλάνδος (1482) του Ματτέο Μαρία Μποϊάρντο και Μαινόμενος Ορλάνδος (1515) του Λουντοβίκο Αριόστο, εμπνεύστηκαν απευθείας από τα επικά άσματα, καθώς και αρκετών άλλων συγγραφέων που δούλεψαν το υλικό. Αυτά τα έργα, με τη σειρά τους, ενέπνευσαν το Απελευθερωμένη Ιερουσαλήμ (1575) του Τορκουάτο Τάσσο και Η Νεραϊδοβασίλισσα (1590) του Έντμουντ Σπένσερ, αν και αυτά τα τελευταία έργα έχουν διαχωριστεί από το θέμα της Γαλλίας. Το επικό ποίημα Όμπερον (1780) του Γερμανού ποιητή του 18ου αιώνα Κρίστοφ Μάρτιν Βίλαντ είναι εμπνευσμένο από το Υόν του Μπορντώ.
Ιστορίες από το θέμα της Γαλλίας βρίσκονται επίσης στην Παλαιά Σκανδιναβική, τη γλώσσα στην οποία γράφτηκε το Έπος του Καρλομάγνου στη Νορβηγία του 13ου αιώνα, και περιέχουν μια επισκόπηση των κύριων ιστοριών του κύκλου. Στην ισπανική λογοτεχνία, το έπος Ελ Σιντ αναδημιουργεί την ατμόσφαιρα των πρώτων επικών ασμάτων.[8]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ . «lelivrescolaire.fr/Les trois matières».
- ↑ . «britannica.com/biography/Jehan-Bodel».
- ↑ . «shs.cairn.info/precis-de-litterature-francaise-La chanson de geste».
- ↑ . «chemin-st-guilhem.fr/lhistoire/Guillaume d'Orange».
- ↑ . «etudesheraultaises.fr/wp-content/de-guillaume-d-orange-a-saint-guilhem-de-gellone.pdf» (PDF).
- ↑ . «books.openedition.org/La chanson de Doon de Maience : adaptation ou inadaptation à la littérature de jeunesse».
- ↑ . «lrc.la.utexas.edu/La Chanson de Roland».
- ↑ . «universalis.fr/encyclopedie/cid-le/3-le-romancero-du-cid/».