Μετάβαση στο περιεχόμενο

Φράνκο Τζεφφιρέλλι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Φράνκο Τζεφφιρέλλι
Ο Τζεφφιρέλλι το 2008
Γερουσιαστής για τη Κατάνια
Περίοδος
21 Απριλίου 1994 – 29 Μαΐου 2001
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση12 Φεβρουαρίου 1923 (1923-02-12), Φλωρεντία, Ιταλία
Θάνατος15 Ιουνίου 2019 (96 ετών)
Ρώμη, Ιταλία
ΕθνότηταΙταλός
Πολιτικό κόμμαΦόρτσα Ιτάλια και Χριστιανική Δημοκρατία
Παιδιά2
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Φλωρεντίας
Επάγγελμαθεατρικός σκηνοθέτης[1]
σκηνοθέτης κινηματογράφου[1][2][3]
σεναριογράφος[2]
πολιτικός[4]
παραγωγός ταινιών
ηθοποιός[5][6]
λιμπρετίστας
τηλεοπτικός παραγωγός[7]
σκηνοθέτης[6][8][9]
ΒραβεύσειςΤαξιάρχης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (2004)[10]
Διοικητής του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (26  Ιανουαρίου 1995)[11]
βραβείο Νταβίντ ντι Ντονατέλο καλύτερης σκηνοθεσίας (1969)
βραβείο Νταβίντ ντι Ντονατέλο καλύτερης σκηνοθεσίας (1972)
Νάστρο ντ' Αρτζέντο Καλύτερου Σκηνοθέτη (1969)
National Board of Review Award for Best Director (1968)
Christopher Award
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Φράνκο Τζεφφιρέλλι, ευρέως γνωστός ως Φράνκο Τζεφιρέλι[12][13][14][15][16][17] (ιταλ.: Gian Franco Corsi Zeffirelli, 12 Φεβρουαρίου 1923 – 15 Ιουνίου 2019), ήταν Ιταλός σκηνοθέτης και παραγωγός του κινηματογράφου, του θεάτρου, της όπερας και της τηλεόρασης. Διετέλεσε γερουσιαστής του κεντροδεξιού κόμματος Φόρτσα Ιτάλια, από το 1994 μέχρι το 2001.

Είναι γνωστός για αρκετές από τις ταινίες που έχει σκηνοθετήσει, ιδιαίτερα την ταινία Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1968), για την οποία έλαβε υποψηφιότητα για βραβείο Όσκαρ. Η ταινία του Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι (1967) με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον παραμένει η καλύτερη κινηματογραφική διασκευή του ομώνυμου έργου του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Η μίνι σειρά Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ (1977) έλαβε αναγνωρισιμότητα τόσο στην Ιταλία όσο και παγκοσμίως και προβάλλεται ακόμα και σήμερα το Πάσχα σε πολλές χώρες.

Μερικές από τις παραγωγές του για την όπερα (στις οποίες ο ίδιος σχεδίαζε τα σκηνικά και τα κοστούμια) θεωρούνται παγκοσμίως κλασικές στο είδος τους.

Παρασημοφορημένος από την ιταλική κυβέρνηση ήδη από το 1977, ο Τζεφφιρέλλι έλαβε επίσης τον τίτλο του ιππότη από τη βρετανική κυβέρνηση το 2004 όταν έγινε Ταξιάρχης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Το 2009 βραβεύτηκε με το βραβείο της πόλης της Ρώμης Premio Colosseo.

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στα περίχωρα της Φλωρεντίας, ως Τζιανφράνκο Κόρσι Τζεφφιρέλλι. Μητέρα του ήταν η Φλορεντίνε Αλάιντε Γκαρόζι, σχεδιάστρια μόδας, και πατέρας του ο Οτορίνο Κόρσι, έμπορος μαλλιού και μεταξιού από το Βίντσι. Παρόλο που οι δυο γονείς του ήταν παντρεμένοι με άλλους, η Αλάιντε δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει το δικό της επίθετο ούτε του Κόρσι για το παιδί της. Επέλεξε το επίθετο Τζεφιρέτι, λέξη που αναφέρεται στην όπερα του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ Ιδομενέας, της οποίας ήταν λάτρης. Ωστόσο, το όνομα αυτό γράφτηκε λάθος στο δημοτολόγιο και έγινε Τζεφφιρέλλι. Όταν ήταν 6 ετών, η μητέρα του πέθανε και ο ίδιος συνεπώς μεγάλωσε υπό την φροντίδα της αγγλικής κοινότητας μεταναστών και αναμείχθηκε με την φιλολογική λέσχη γυναικών Σκορπιόνι, η οποία ενέπνευσε την αυτοβιογραφική ταινία του Τσάι με τον Μουσολίνι (1999).

Ιταλοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο Τζεφφιρέλλι αποτελούσε μέρος μιας ομάδας ανθρώπων που έχει συγγένεια με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ο Τζεφφιρέλλι ήταν απόγονος ενός από τα αδέρφια του ντα Βίντσι.

Ο Τζεφφιρέλλι αποφοίτησε από την Ακαδημία Καλών Τεχνών το 1941 και, ακολουθώντας την συμβουλή του πατέρα του, εισήχθη στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας όπου σπούδασε αρχιτεκτονική και τέχνη. Μετά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πολέμησε ως αντάρτης προτού συναντηθεί με τους Βρετανούς στρατιώτες της 1ης Φρουράς και γίνει διερμηνέας τους.

Μετά τον πόλεμο, ξαναπήγε στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας για να συνεχίσει τις σπουδές του αλλά όταν είδε τον Λόρενς Ολίβιε στον Ερρίκο Δ΄ το 1945, αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέατρο και τον κινηματογράφο.

Ενώ εργαζόταν ως ζωγράφος τοπίου στη Φλωρεντία, γνωρίστηκε με τον Λουκίνο Βισκόντι, ο οποίος τον έκανε βοηθό σκηνοθέτη στην ταινία Η Γη τρέμει (1948). Με τον Βισκόντι συνεργάστηκε και στις ταινίες: Λεωφορείο ο πόθος (Ρώμη, 1949) του Τενεσί Ουίλιαμς, Τρωίλος και Χρυσηίδα (Φλωρεντία, 1949) του Σαίξπηρ και Οι τρεις αδελφές (Ρώμη, 1951) του Τσέχωφ. Οι μέθοδοι του Βισκόντι είχαν μια βαθιά επιρροή στο μετέπειτα έργο του Τζεφφιρέλλι. Συνεργάστηκε και με άλλους σκηνοθέτες όπως ο Βιτόριο ντε Σίκα, ο Μικελάντζελο Αντονιόνι και ο Ρομπέρτο Ροσελίνι. Την δεκαετία του 1960, ο Τζεφφιρέλλι ξεκίνησε να γράφει και να σκηνοθετεί τις δικές του παραστάσεις στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη και σύντομα μετέφερε τις ιδέες του στον κινηματογράφο.

Καριέρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κινηματογράφος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πρώτη ταινία του Τζεφφιρέλλι ως σκηνοθέτη ήταν Η σκύλα που έγινε αρνάκι (1967), για την οποία οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι αρχικά προορίζονταν για τη Σοφία Λόρεν και τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι αλλά τελικά δόθηκαν στους χολιγουντιανούς αστέρες Ελίζαμπεθ Τέιλορ και Ρίτσαρντ Μπάρτον. Η Τέιλορ και ο Μπάρτον βοήθησαν στην χρηματοδότηση της παραγωγής και έλαβαν ποσοστά από τα κέρδη αντί για τον κανονικό μισθό τους.

Ενώ πραγματοποιούσε τα γυρίσματα για το Η σκύλα που έγινε αρνάκι, η ιδιαίτερη πατρίδα του Φλωρεντία καταστράφηκε από πλημμύρες. Έναν μήνα αργότερα, ο Τζεφφιρέλλι κυκλοφόρησε ένα μικρής έκτασης ντοκιμαντέρ με τίτλο Φλωρεντία: Ημέρες της καταστροφής ώστε να συγκεντρώσει χρήματα για την αποκατάσταση των ζημιών.

Ο Τζεφφιρέλλι με την Ολίβια Χάσεϊ στα γυρίσματα του Ρωμαίος και Ιουλιέτα στην Πιέντσα της Ιταλίας

Η μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα του Τζεφφιρέλλι ήρθε αργότερα την ίδια χρονιά όταν επέλεξε δυο εφήβους για την ταινία Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1968). Η ταινία αυτή παραμένει ακόμα και μέχρι σήμερα δημοφιλής και ήταν για πολλά χρόνια η ταινία που προβαλλόταν στους μαθητές. Η ίδια ταινία έκανε επίσης τον Τζεφφιρέλλι μεγάλο όνομα στον χώρο του κινηματογράφου - καμιά άλλη ταινία του δεν είχε την ίδια ανταπόκριση όσο ο Ρωμαίος και Ιουλιέτα.

Ο Τζεφφιρέλλι βοηθά τον Λέοναρντ Γουίτινγκ να φορέσει τη μάσκα του στα γυρίσματα του Ρωμαίος και Ιουλέτα

Το Ρωμαίος και Ιουλιέτα είχε κέρδη $14.5 εκατομμύρια στο box office της βορείου Αμερικής το 1969. Επανακυκλοφόρησε το 1973 και είχε κέρδη $1,7 εκατομμύρια στην βόρεια Αμερική.

Ο κριτικός κινηματογράφου Ρότζερ Ίμπερτ του περιοδικού Chicago Sun-Times, έγραψε: "Πιστεύω ότι το Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Φράνκο Τζεφφιρέλλι είναι η πιο υπέροχη ταινία του Σαίξπηρ που έγινε ποτέ".

Μετά από δυο επιτυχημένες κινηματογραφικές προσαρμογές του Σαίξπηρ, ο Τζεφφιρέλλι συνέχισε με θρησκευτικά θέματα, αρχικά με μια ταινία για την ζωή του αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης με τίτλο Fratello sole, sorella luna (1972) και μετά με την μίνι σειρά Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ (1977) με μια ομάδα αστέρων του κινηματογράφου. Η τελευταία ταινία έγινε μια τεράστια επιτυχία και προβάλλεται συχνά στην τηλεόραση μέχρι σήμερα.

Συνέχισε με σύγχρονα θέματα, με το ριμέικ της ταινίας Ο πρωταθλητής (1979) και με την ταινία Ατέλειωτη αγάπη (1981) που δέχτηκε δριμεία κριτική. Την δεκαετία του 1980, έκανε μια σειρά από επιτυχημένες ταινίες στις οποίες συνδύασε την όπερα με τον κινηματογράφο και με γνωστούς ηθοποιούς όπως οι Πλάθιντο Ντομίνγκο, Τερέζα Στράτας, Χουάν Πονς και Κάτια Ριτσιαρέλι. Επέστρεψε στον Σαίξπηρ με τον Άμλετ (1990), στην οποία πρωταγωνίστησε ο τότε ηθοποιός δράσης Μελ Γκίμπσον. Η προσαρμογή του μυθιστορήματος της Σαρλότ Μπροντέ Τζέιν Έιρ (1996) έγινε μεγάλη επιτυχία.

Ο Τζεφφιρέλλι συχνά επέλεγε άγνωστους ηθοποιούς για πρωταγωνιστές. Ωστόσο, οι άνδρες πρωταγωνιστές του σπάνια απέκτησαν διεθνή φήμη ή τουλάχιστον μια περιορισμένη υποκριτική καριέρα. Ο Λέοναρντ Γουίτινγκ (Ρωμαίος στο Ρωμαίος και Ιουλιέτα), ο Γκράχαμ Φόκνερ (άγιος Φραγκίσκος στο Fratello sole, sorella luna) και ο Μάρτιν Χιούιτ (Ντέιβιντ Άξελροντ στο Ατέλειωτη αγάπη) εγκατέλειψαν τον κινηματογράφο. Οι γυναίκες πρωταγωνίστριες στις ίδιες ταινίες (Ολίβια Χάσεϊ και Μπρουκ Σιλντς) απέκτησαν πολύ μεγαλύτερη επιτυχία στον κινηματογράφο.

Όπερα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τζεφφιρέλλι ήταν σκηνοθέτης μεγάλων παραγωγών όπερας από την δεκαετία του 1950 και μέχρι τον θάνατό του στην Ιταλία, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Ξεκίνησε την καριέρα του στο θέατρο ως βοηθός σκηνοθέτη του Λουκίνο Βισκόντι. Μετά δοκίμασε τη σκηνογραφία. Η πρώτη του δουλειά ως σκηνοθέτης ήταν οι όπερες του Τζοακίνο Ροσσίνι. Έγινε φίλος με τη Μαρία Κάλλας και συνεργάστηκαν στην Τραβιάτα στο Ντάλας του Τέξας, το 1958. Ιδιαίτερη είναι η παραγωγή της Τόσκα με τη Μαρία Κάλλας και τον Τίτο Γκόμπι, στη Βασιλική Όπερα της Νέας Υόρης το 1964. Την ίδια χρονιά, δημιούργησε την τελευταία του όπερα με την Κάλλας με τίτλο Νόρμα στην Όπερα του Παρισιού.

Ο Τζεφφιρέλλι συχνά συνεργάστηκε με την Τζόαν Σάδερλαντ, σχεδιάζοντας και σκηνοθετώντας τις ερμηνείες της στην όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέττ Λουτσία ντι Λάμερμουρ το 1959. Δημιούργησε αρκετές παραγωγές για τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, μεταξύ των οποίων τα Λα Μποέμ, Τόσκα, Τουραντότ και Ντον Τζοβάνι.

Διακρίσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1996, για την συνεισφορά του στις τέχνες, ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ σε μια τελετή που έγινε στον καθεδρικό ναό του Canterbury. Το 1999 έλαβε το βραβείο Crystal Globe για την καλλιτεχνική συνεισφορά του στον παγκόσμιο κινηματογράφο, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Karlovy Vary.

Τον Νοέμβριο του 2004, ο Τζεφφιρέλλι βραβεύτηκε με το αξίωμα του Ταξιάρχη του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Κριτική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θρησκευτικές ομάδες άσκησαν σκληρή κριτική στον Τζεφφιρέλλι, ισχυριζόμενες ότι στις ταινίες του γινόταν "βλάσφημη εκπροσώπηση των βιβλικών μορφών". Από την άλλη, ο Τζεφφιρέλλι πρόβαλε κατηγορίες αντισημιτισμού για την ταινία του Μάρτιν Σκορσέζε Ο τελευταίος πειρασμός.

Ο Τζεφφιρέλλι ήταν αρκετά συντηρητικός ρωμαιοκαθολικός και υπηρέτησε στην ιταλική γερουσία ως μέλος του κεντροδεξιού κόμματος του Σίλβιο Μπερλουσκόνι Φόρτσα Ιτάλια. Κατηγορήθηκε από μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤ επειδή υποστήριξε τη θέση της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας για την ομοφυλοφιλία αλλά και από άλλους επειδή υποστήριξε τη θέση της ίδιας εκκλησίας για την έκτρωση, θέση που αφορούσε την σκληρή τιμωρία των γυναικών που είχαν σταματήσει την κυοφορία τους.

Ο Τζεφφιρέλλι αποτέλεσε ξανά θέμα αντιδράσεων όταν δήλωσε σε μια εφημερίδα το 2006 ότι δεν είχε υποφέρει όταν έπεσε θύμα βιασμού από έναν ιερέα όταν ήταν παιδί.

Προσωπική ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1996 ο Τζεφφιρέλλι αποκάλυψε ότι ήταν ομοφυλόφιλος, αλλά από τότε προτίμησε να μη μιλά για την προσωπική του ζωή. Ο Τζεφφιρέλλι είχε δηλώσει ότι θεωρούσε τον εαυτό του "ομοφυλόφιλο" αντί για γκέι, καθώς θεωρούσε ότι ο όρος "γκέι" είναι λιγότερο καλαίσθητος.[18] Ο Τζεφφιρέλλι υιοθέτησε δυο ενήλικες γιους, με τους οποίους είχε συνεργαστεί για χρόνια και οι οποίοι ζούσαν μαζί του και διηύθυναν τις δουλειές του.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Τζεφφιρέλλι είχε σχέση με τον σκηνοθέτη Λουκίνο Βισκόντι.

Θάνατος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τζεφφιρέλλι πέθανε στο σπίτι του στη Ρώμη στις 15 Ιουνίου 2019, σε ηλικία 96 ετών.

Κατηγορίες για σεξουαλική κακοποίηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο σκηνοθέτης Μπρους Ρόμπινσον ισχυρίστηκε ότι είχε γίνει στόχος ακούσιας σεξουαλικής κακοποίησης από τον Τζεφφιρέλλι κατά την διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Ρωμαίος και Ιουλιέτα, στην οποία ο Ρόμπινσον ενσάρκωνε τον Μπενβόλιο. Ο Ρόμπινσον έχει δηλώσει ότι ο λάγνος χαρακτήρας του θείου Μόντι στην ταινία Ο φίλος μου κι εγώ (Withnail & I, 1987) βασίστηκε στον Τζεφφιρέλλι.

Το 2018 ο ηθοποιός Johnathon Schaech κατηγόρησε τον Τζεφφιρέλλι ότι τον κακοποίησε σεξουαλικά κατά την διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Storia di una capinera. Ο γιος του Τζεφφιρέλλι Τζουζέπε (Πίπο) δημοσιοποίησε ένα κείμενο εκείνη την περίοδο, στο οποίο αρνιόταν τις κατηγορίες.

Φιλμογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έτος Πρωτότυπος τίτλος Τίτλος στα ελληνικά Σημειώσεις
1958 Camping Κάμπινγκ
1965 La Bohème Λα Μποέμ Μόνο στην παραγωγή.
1966 Florence: Days of Destruction ντοκιμαντέρ μικρού μήκους
1967 The Taming of the Shrew Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι
1968 Romeo and Juliet Ρωμαίος και Ιουλιέτα Υποψηφιότητα για Όσκαρ Σκηνοθεσίας και για Βραβείο BAFTA Καλύτερης Σκηνοθεσίας
1973 Fratello Sole Sorella luna
1977 Jesus of Nazareth Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ
1978 Cavalleria Rusticana Καβαλερία Ρουστικάνα Με την Τατιάνα Τρογιάνος και τον Πλάθιντο Ντομίνγκο, ζωντανά από τη Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης - διευθυντής σκηνής.
Pagliacci Οι παλιάτσοι Με τους Τερέζα Στράτας, Σέριλ Μιλνς και Πλάθιντο Ντομίνγκο, ζωντανά από τη Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης - διευθυντής σκηνής.
1979 The Champ Ο πρωταθλητής
1981 Endless love Ατέλειωτη αγάπη
1982 Cavalleria Rusticana Καβαλερία Ρουστικάνα Με τον Πλάθιντο Ντομίνγκο και την Έλενα Ομπράτσοβα.
Pagliacci Οι παλιάτσοι Με τον Πλάθιντο Ντομίνγκο και την Τερέζα Στράτας.
La Bohème Λα Μποέμ Ζωντανά από τη Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης - διευθυντής σκηνής.
1983 La Traviata Τραβιάτα Υποψηφιότητα για Όσκαρ, νικητής βραβείου BAFTA, καλλιτεχνική διεύθυνση - με την Τερέζα Στράτας και τον Πλάθιντο Ντομίνγκο.
1985 Tosca Τόσκα Ζωντανά από τη Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης - διευθυντής σκηνής.
1986 Othello Οθέλλος Πρωταγωνίστησαν οι Πλάθιντο Ντομίνγκο ως Οθέλλος, Κάτια Ριτσιαρέλι ως Δεισδαιμόνα, Γιουστίνο Ντίας ως Ιάγος. Το μεγαλύτερο τμήμα της ταινίας γυρίστηκε στο Ηράκλειο Κρήτης, στα ενετικά νεώρια και στο επιθαλάσσιο κάστρο Κούλε. Νικητής Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
1988 Il Giovane Toscanini
1989 12 registi per 12 città Σπονδυλωτή ταινία - επεισόδιο "Φλωρεντία".
1990 Hamlet Άμλετ
Storia di Una Capinera
1993 Storia di una capinera Η δύναμη του πεπρωμένου Με τη Σεχαραζάντε Βεντούρα.
1994 Pagliacci Οι παλιάτσοι
Il tabarro
1996 Jane Eyre Τζέιν Έιρ
1999 Un tè con Mussolini Τσάι με τον Μουσολίνι
2000 Don Giovanni Ντον Τζιοβάνι
2002 Callas Forever Κάλλας για πάντα

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 «OPAC SBN» (Ιταλικά) CFIV005466. Ανακτήθηκε στις 16  Ιανουαρίου 2023.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Αγγλικά) HOLLIS. Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. id.lib.harvard.edu/alma/99157150174503941/catalog. Ανακτήθηκε στις 2  Ιουλίου 2024.
  3. ↑ (Αγγλικά) HOLLIS. Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. id.lib.harvard.edu/alma/99157150174403941/catalog. Ανακτήθηκε στις 2  Ιουλίου 2024.
  4. ↑ (Ιταλικά) dati.camera.it. 200240. Ανακτήθηκε στις 6  Απριλίου 2022.
  5. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  6. ↑ 6,0 6,1 The Fine Art Archive. 79263. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  7. ↑ Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2020.
  8. ↑ (Αγγλικά) www.acmi.net.au. creators/22834.
  9. ↑ theaterencyclopedie.nl/wiki/index.php?curid=4820.
  10. ↑ www.theguardian.com/world/2004/nov/24/italy.film. Ανακτήθηκε στις 3  Μαΐου 2019.
  11. ↑ www.siv.archives-nationales.culture.gouv.fr/siv/rechercheconsultation/consultation/ir/pdfIR.action?irId=FRAN_IR_026438. Ανακτήθηκε στις 3  Μαΐου 2019.
  12. ↑ Ρίζου, Αριστέα (2019). Τα πάθη του Χριστού στον κινηματογράφο: ιστορικές και ερμηνευτικές αστοχίες και η ανασκευή τους. Θεσσαλονίκη: ΕΑΠ. σελ. 68. 
  13. ↑ Ράμου, Ευφροσύνη (2023). Μουσική και κινηματογράφος: Όταν η μουσική καθορίζει την εθνική (αυτο-) εικόνα. Πάτρα: ΕΑΠ. σελ. 49. 
  14. ↑ «Φράνκο Τζεφιρέλι: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τον μεγάλο Ιταλό σκηνοθέτη». News 24/7. 15 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2023. 
  15. ↑ «Φράνκο Τζεφιρέλι: Ο Στυλίστας της Χλιδής». www.cinemagazine.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2023. 
  16. ↑ «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ: Απίστευτο πόσα χρόνια πήρε να γυριστεί το αριστούργημα του Τζεφιρέλι». in.gr. 13 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2023. 
  17. ↑ «Ο Φράνκο Τζεφιρέλι και 14 εν ζωή Ιταλοί είναι σύμφωνα με έρευνα απόγονοι του Ντα Βίντσι». LiFO. 7 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2023. 
  18. ↑ «Franco Zeffirelli: "Soy homosexual, pero no gay"». forumlibertas.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φράνκο_Τζεφφιρέλλι&oldid=10856472"