Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα

9 Οκτωβρίου 2010: Κρατούμενοι πρόσφυγες-μετανάστες στο κέντρο κράτησης μεταναστών στο χωριό Φυλάκιο του Έβρου.

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα αναφέρεται στη συστηματική παράνομη/παράτυπη είσοδο μεγάλου αριθμού μεταναστών στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1990 - 2011. Η πτώση των Σοσιαλιστικών καθεστώτων στην ανατολική Ευρώπη το 1989, δημιούργησε το πρώτο κύμα οικονομικής μετανάστευσης με προορισμό την Ελλάδα (με μετανάστες κυρίως από την Αλβανία, Βουλγαρία και Ρουμανία) διαμέσου των βόρειων συνόρων και στην συνέχεια προστέθηκαν μετανάστες από χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Η μετανάστευση αυξήθηκε το διάστημα 2000-2011 και το 2010 εκτιμήθηκε ότι εισήλθαν στην Ελλάδα γύρω στους 128.000 μετανάστες . Το διάστημα 2000-2011 η μετανάστευση γίνεται κυρίως μέσω της Τουρκίας διαμέσου του Έβρου ποταμού (ή και χερσαίως στο μοναδικό κομμάτι των ελληνοτουρκικών συνόρων μεταξύ Νέας Βύσσας και Καστανιών όπου ο Έβρος διασχίζει την Αδριανούπολη και τα σύνορα δεν οριοθετούνται από αυτόν) και των νησιών του Αιγαίου με σκοπό (συνήθως) την μετάβαση σε κάποια άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνήθως μέσω του λιμανιού της Πάτρας ή της Ηγουμενίτσας.

Η Ισπανία, η Ιταλία και η Ιρλανδία είναι οι σε μεγαλύτερα ποσοστά μετανάστευσης χώρες τις Ευρώπης, ενώ η Ελλάδα το διάστημα 2005 - 2010 χαρακτηρίστηκε ως κύρια-είσοδος μετανάστευσης στην Ευρώπη (συγκεκριμένα χαρακτηρίζεται η Ελλάδα ως "η πύλη της Ευρώπης για παράνομη μετανάστευση" ) παρότι επιχειρείται μείωση της έλευσης από τις διόδους μέσω μεταναστευτικών φρακτών (Ισπανία), στην Ελλάδα παραμένει το μείζον ζήτημα. Το 2010 σύμφωνα με την Frontex 9 στους 10 μετανάστες που εισήλθαν παράνομα στην Ευρώπη, εισήλθαν μέσω της Ελλάδος. Πολλοί μετανάστες που εισέρχονται στην Ελλάδα, ξαναφεύγουν μετά από χρονικό διάστημα. Ωστόσο, οι πολιτικές εξελίξεις στην Λιβύη και την Τυνησία το 2011, επανέφεραν την μετανάστευση προς την Ευρώπη μέσω της Ιταλίας (κυρίως μέσω της νήσου Λαμπεντούζα). Η Ιταλία το 2011, μετά τις πολιτικές εξελίξεις στην βόρεια Αφρική, θεωρείται επίσης μιας από τις κύριες πύλες εισόδου μεταναστών προς την Ευρώπη. Το 2011 αυξήθηκε περαιτέρω η μετανάστευση. Συγκεκριμένα σύμφωνα με την Frontex, τους πρώτους 9 μήνες του 2011 περάσαν τα σύνορα 112.844 μετανάστες έναντι 76.697 την αντίστοιχη περίοδο του 2010.

Νομοθετικό πλαίσιο

Το φαινόμενο της μετανάστευσης έχει οδηγήσει την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή ένωση στην θέσπιση νόμων. Από το 1991 η Συμφωνία Σένγκεν τέθηκε σε εφαρμογή και η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε ενιαία σύνορα. Το 2004 δημιουργήθηκε η FRONTEX (Ευρωπαϊκή δύναμη φύλαξη των συνόρων) με σκοπό τον περιορισμό της μετανάστευσης.

Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι κυριότερες πτυχές του κανονιστικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την μετανάστευση είναι  :

• Συνθήκη Άμστερνταμ (1999): Τέθηκε σε ισχύ το 1999 και εφαρμόστηκαν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα πολιτικές που αφορούν το έλεγχο των εξωτερικών συνόρων, το άσυλο, τα δικαιώματα υπηκόων τρίτων χωρών και την διαχείριση των μεταναστευτικών ροών .
• Συμβούλιο Τάμπερε (1999): Αποφασίστηκε η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών, κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, δίκαιη μεταχείριση υπηκόων τρίτων χωρών και πλαίσιο νόμιμης μετανάστευσης αλλά και λήψη μέτρων κατά της παράνομης .
• Συμβούλιο Λάακεν (2001): Διαπιστώθηκε ότι οι στόχοι του Τάμπερε δεν υλοποιήθηκαν και συμφωνήθηκε να ενισχυθεί η συνεργασία των χωρών για το μεταναστευτικό ζήτημα .
• Συμβούλιο Σεβίλλης (2002): Συζητήθηκε τα προγράμματα επαναπατρισμού / επανεισδοχής παράνομων μεταναστών αλλά και η φύλαξη των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης .
• Συμβούλιο Θεσσαλονίκης (2003): Πρότασης δημιουργίας της Ευρωπαϊκής δύναμης FRONTEX (ειδική δύναμη φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης) .
• Συμβούλιο Βρυξελλών (2003): Πρόγραμμα Χάγης 2005-2010 με τις εξής προτεραιότητες: α) διευκόλυνση νόμιμης μετανάστευσης, καταπολέμησης της "μαύρης εργασίας" και έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης, β) η μεταναστευτική πολιτική γίνεται ατζέντα των εξωτερικών υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γ) ενσωμάτωση μεταναστών και δ) κοινό σύστημα απόδοσης ασύλου για την Ευρωπαϊκή Ένωση .
• Συμβούλιο Βρυξελλών (2005): Σφαιρική αντιμετώπιση μετανάστευσης με συνεργασία χωρών προέλευσης, διέλευσης και προορισμού .
• Συμβούλιο Βρυξελλών (2007): Ίδρυση Ευρωπαϊκού Ταμείου Ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών για την περίοδο 2007-2013 .
• Συμβούλιο Βρυξελλών (2008): Έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο: α) οργάνωση της νόμιμης μετανάστευσης βάση δυνατοτήτων κάθε κράτους-μέλους (σε επίπεδο αγοράς εργασίας, στέγασης και κοινωνικών υπηρεσιών κ.α.) και την ενθάρρυνση ενσωμάτωσης, β) καταπολέμηση παράνομης μετανάστευσης - επαναπατρισμός, γ) ενίσχυση φύλαξης συνόρων και δ) η Ευρώπη συγκροτείται ως χώρα ασύλου .
• Συμβούλιο Βρυξελλών (2009): Ψήφιση του Πρόγραμμα της Στοκχόλμης (2010-2014): α) μηχανισμός αξιολόγησης συμφωνιών επανεισδοχής, β) συμφωνίες επανεισδοχής με χώρες όπως Αφγανιστάν ή Ιράκ, γ) χρηματοδότηση για υποδομές σε τρίτες χώρες για διαχείριση της παράνομης μετανάστευσης και δ) διάλογος με τρίτες χώρες για αποφυγής των ανθρωπιστικών τραγωδιών της παράνομης μετανάστευσης (λόγω επικινδυνότητα μεθόδων μετανάστευσης) .

Ελλάδα

Διάγραμμα με αριθμό μεταναστών στην Ελλάδα από την δεκαετία του 1951 μέχρι την δεκαετία του 2001. Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας - το διάγραμμα είναι από το βιβλίο "Το Μεταναστευτικό Ζήτημα στη Μεσόγειο (Ισπανία - Ιταλία - Ελλάδα)" σελ. 33 .

Η Ελλάδα λόγω της κακής οικονομικής κατάστασης δεν προσέλκυε οικονομικούς μετανάστες αλλά αντίθετα ωθούσε Έλληνες στην μετανάστευση. Η Ελλάδα ως χώρα υποδοχής μεταναστών έγινε την δεκαετία του 1990 και τότε ξεκίνησε η διαμόρφωση της μεταναστευτικής πολιτικής.

• Νόμος 1975/1991 με τίτλο "Είσοδος, έξοδος, παραμονή, εργασία, απέλαση αλλοδαπών, διαδικασία αναγνώρισης προσφύγων και άλλες διατάξεις". Μέχρι τότε υπήρχε μόνο ο Νόμος 4310/1929 ήταν ανεπαρκής αφού αφορούσε ζητήματα των προσφύγων από την Μικρά Ασία. Ο νέος νόμος 1975/1991 καθορίζει τις προϋποθέσεις εισόδου και παραμονής μεταναστών στην Ελλάδα αλλά και απέλαση όσων ήταν χωρίς νομικές διατυπώσεις. Η ποινή φυλάκισης έως πέντε χρόνια προβλέπεται με τον νόμο αυτό σε όποιον εισέρχεται παράνομα στην Ελλάδα.
• Νόμος 2910/2001 με τίτλο "Είσοδος και παραμονή αλλοδαπών στην Ελληνική Επικράτεια. Κτήση της ιθαγένειας με πολιτογράφηση και άλλες διατάξεις". Παρόλο που ο νόμος 1975/1991 ήταν αυστηρός κατά την μετανάστευση οι παράνομες μεταναστευτικές ροές αυξάνονται και δημιουργείται η ανάγκη για αντιμετώπιση του ζητήματος, αναγνωρίζοντας ότι οι μετανάστες συμβάλουν στην οικονομία και κοινωνία. Ο νέος νόμος μεταφέρει την μεταναστευτική πολιτική από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης στο Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Παράλληλα μειώνεται από 15 σε 2 έτη ο απαιτούμενος χρόνος διαμονής του μετανάστη για το δικαίωμα στην οικογενειακή επανένωση. Οι ανήλικοι μετανάστες αποκτούν το δικαίωμα στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Επίσης κατοχυρώνεται η πρόσβαση των μεταναστών στο σύστημα δικαιοσύνης και κοινωνικής προστασίας και ρυθμίζεται η πολιτογράφηση.

• Νόμος 3386/2005 με τίτλο "Είσοδος, διαμονή και κοινωνική ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών στην Ελληνική επικράτεια" ο οποίος θεωρείται βασικό νομοθέτημα της Ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Με τον νέο νόμο μειώνεται η γραφειοκρατία ενοποιώντας την άδεια εργασίας και διαμονής μεταναστών σε ένα έγγραφο. Γίνεται καμπάνια νομιμοποίησης παράτυπων μεταναστών και ενσωματώνεται η κοινοτική οδηγία 2003/86 για την οικογενειακή επανένωση των μεταναστών. Επίσης ενσωματώνεται η κοινοτική οδηγία 2003/109 για το καθεστώς του επί μακρός διαμένοντος αλλοδαπού με συμπλήρωση πενταετούς διαμονής στην Ελλάδα και την γνώση της Ελληνικής γλώσσας, πολιτισμού και ιστορίας. Παράλληλα προβλέπονται ποινικές, οικονομικές και διοικητικές κυρώσεις σε όσους παρέχουν υπηρεσίες σε παράνομους μετανάστες/υπηκόους τρίτων χωρών.

• Νόμος 3386/2007 με τίτλο "Ειδικές ρυθμίσεις θεμάτων μεταναστευτικής πολιτικής και λοιπών ζητημάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης". Με τον νόμο αυτό διευκολύνονται οι μετανάστες στην εξαγορά του 20% των ενσήμων που απαιτούνται να συμπληρώσουν για να ανανεώσουν την άδεια παραμονής τους. Επίσης οι γονείς μεταναστών μπορούν να νομιμοποιούνται όταν τα παιδιά τους φοιτούν στην πρωτοβάθμια ή δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

• Νόμος 3838/2010 με τις προϋποθέσεις απόκτησης Ελληνικής ιθαγένειας. Τροποποιείται ο κώδικας Ελληνικής ιθαγένειας ο οποίος βασιζόταν στην αρχή του δίκαιου του αίματος. Με τον νέο νόμο τα παιδιά μεταναστών αποκτούν την Ελληνική ιθαγένεια με την γέννησή τους στην Ελλάδα με προϋπόθεση ότι οι δύο γονείς διαμένουν στην Ελλάδα μόνιμα και νόμιμα για 5 συνεχόμενα έτη. Επίσης παιδιά μεταναστών τα οποία έχουν παρακολουθήσει τουλάχιστον 6 έτη ελληνικού σχολείου, κατοικούν μόνιμα και νόμιμα στην χώρα, δικαιούνται την Ελληνική ιθαγένεια. Οι αλλοδαποί οι οποίοι επιθυμούν την πολιτογράφηση ως Έλληνες θα πρέπει να διανέμουν νόμιμα για επτά συνεχόμενα έτη, να έχουν λευκό ποινικό μητρώο, γνώση ελληνικών, ομαλή ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή αλλά και εξοικείωση με τους θεσμούς του πολιτεύματος .

Πρόσφυγας

Πρόσφυγας είναι «κάθε πρόσωπο, το οποίο, επειδή έχει δικαιολογημένο φόβο διωγμού λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικής προέλευσης, πολιτικών πεποιθήσεων ή συμμετοχής σε ορισμένη κοινωνική ομάδα, βρίσκεται έξω από τη χώρα της υπηκοότητάς του και δεν μπορεί, ή εξαιτίας αυτού του φόβου, δεν θέλει να προσφύγει στην προστασία της χώρας αυτής»: Σύμφωνα με την Σύμβαση της Γενεύης «Περί του καθεστώτος των Προσφύγων» που υιοθετήθηκε διεθνώς στις 28 Ιουλίου 1951 (κυρώθηκε από την Ελλάδα το 1959 ) και τροποποιήθηκε με το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης της 31ης Ιουλίου 1967.

Ανήλικοι

Η προστασία των ανήλικων και ασυνόδευτων μεταναστών γίνεται με εφαρμογή της Διεθνής Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού κατά την οποία οι ανήλικοι δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως παραβάτες της μεταναστευτικής νομοθεσίας αλλά ως δικαιούχοι προστασίας. Ο Συνήγορος του Πολίτη σε δελτίο τύπου στις 8 Φεβρουαρίου 2008 με θέμα τους ασυνόδευτους ανήλικους στην Πάτρα επισήμανε ότι η Ελλάδα αθετεί στην εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων για τα δικαιώματα του παιδιού χαρακτηρίζονται την κατάσταση κρίσιμη και δραματική.

Στις 5 Απριλίου 2011 η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την παράνομη κράτηση ασυνόδευτου ανήλικου Αφγανού το 2007 στο κέντρο κράτησης της Παγανής στην Λέσβο .

Άσυλο - Δουβλίνο ΙΙ

Άσυλο

Οι πρόσφυγες είναι μετανάστες που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την χώρα προκειμένου να διαφύγουν τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν στην χώρα που ζουν. Αναγκάζονται να καταφύγουν σε μια ξένη χώρα, συνήθως παράτυπα και χωρίς ταξιωτικά έγραφα με σκοπό να ζητήσουν άσυλο. Ο προσδιορισμός του μετανάστη ως πρόσφυγα γίνεται από το Υπουργείο Εσωτερικών της Ελλάδος μέσω της Επιτροπής Ασύλου. Η αίτηση για άσυλο γίνεται από τον ίδιο τον μετανάστη ενώπιον των αστυνομικών αρχών ή τα τμήματα Διεύθυνσης Αλλοδαπών στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Η εξέταση του ασύλου γίνεται με προσωπική συνέντευξη από εξειδικευμένο αστυνομικό και διερμηνέα. Ο αιτούτας άσυλο μπορεί κατά την διαδικασία συνέντευξης να έχει παράσταση από δικηγόρο εάν το επιθυμεί. Από την στιγμή που ένας μετανάστης αιτείται άσυλο δεν μπορεί να φύγει από την χώρα. Υπεύθυνο για την στέγαση των αιτούντων ασύλου στην Ελλάδα είναι το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Ο αιτούντας άσυλο μετανάστης για να λάβει στέγαση κάνει αίτηση στα Κέντρα Υποδοχής. Τα παιδιά των αιτούντων άσυλο έχουν πρόσβαση σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες των δημόσιων σχολείων, ακόμη και με ελλιπή δικαιολογητικά.

Δουβλίνο ΙΙ

Ο κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ (ή Κανονισμός 343/2002 ) είναι ένα νομικό κείμενο που θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και καθορίζει την χώρα η οποία θα είναι υπεύθυνη για να δώσει άσυλο στον αιτούντα πρόσφυγα. Σύμφωνα με τον Κανονισμό Δουβλίνο-ΙΙ ένας μετανάστης δικαιούται να ζητήσει άσυλο στην Ευρωπαϊκή χώρα στην οποία θα εισέλθει την πρώτη φορά. Μετανάστες οι οποίοι εισέρχονται στην Ελλάδα και κατόπιν μεταβαίνουν σε άλλη χώρα για να αιτηθούν άσυλο θα πρέπει σύμφωνα με τον κανονισμό Δουβλίον ΙΙ να επιστρέφονται πίσω στην Ελλάδα.

Λόγω της κακής κατάστασης της εφαρμογής του ασύλου στην Ελλάδα ο κανονισμός αυτό το 2010-2011 βρίσκεται άτυπα σε επανεξέταση και προτάθηκε προσωρινή αναστολή για περίοδο έξι μηνών όταν κάποιο ενδιαφερόμενο μέλος "αντιμετωπίζει ιδιαίτερα επείγουσες καταστάσεις, οι οποίες επιβαρύνουν στο έπακρο τις ικανότητες υποδοχής" .

Τον Απρίλιο 2011, μετά από έκθεση της Γαλλίδας Σοσιαλίστριας Ευρωβουλευτού Σιλβί Γκιγιόμ, ψηφίστηκε από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου οδηγία η οποία συνιστά στα κράτη μέλη να μην εφαρμόζουν την αρχή της επαναπροώθησης των αιτούντων άσυλο στην πρώτη χώρα εισόδου στην Ευρώπη. Στην έκθεσή της η Σιλβί Γκιγιόμ συγκεκριμένα ανέφερε: "η ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία για το άσυλο δεν προστατεύει αφενός τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο στην Ευρώπη ενώ προκαλεί, αφετέρου, πολύ μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών σ' ό,τι αφορά την μεταχείριση των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων".

Στις 21 Δεκεμβρίου 2011 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι κινδυνεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών που επιστρέφουν στην Ελλάδα μέσω του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ . Η απόφαση του δικαστηρίου χαρακτηρίστηκε ότι ανατρέπει τον κανονισμό Δουβλίνο ΙΙ .

Εφαρμογή Δουβλίνου ΙΙ στην Ελλάδα

Τον Μάρτιο 2011 τα αιτήματα ασύλου που εκκρεμούν στην Ελλάδα εκτιμάται ότι είναι περίπου 45.000 . Λόγω της κακής λειτουργίας του συστήματος αιτήσεων και παροχής ασύλου στην Ελλάδα, η Γερμανία το 2010 αποφάσισε για ένα έτος να αναστείλει την εφαρμογή του κανονισμού Δουβλίνο-ΙΙ, απόφαση την οποία έχουν πάρει και εφαρμόζουν ήδη η Σουηδία, η Μ. Βρετανία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Αυστρία, η Φιλανδία και η Δανία. Σύμφωνα με την μη Κυβερνητική Οργάνωση ECRE (European Council on Refugees and Exiles) η πιθανότητα κάποιος μετανάστης να αναγνωριστεί στην Ελλάδα ως πρόσφυγας (αν καταφέρει και αιτηθεί άσυλο ) είναι πολύ μικρή . Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες το έτος 2009 ένας μετανάστης είχε ελάχιστες πιθανότητες να αναγνωριστεί ως πρόσφυγας στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες . Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat) η Ελλάδα μαζί με την Δανία και την Ολλανδία κατατάσσεται σε έκτη θέση στις ευρωπαϊκές χώρες για τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου σε σχέση με τον πληθυσμό (η Κύπρος κατατάσσεται πρώτη με 3.600 αιτήσεις ανά εκατομμύριο κατοίκων και ακολουθούν η Σουηδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία). Σε απόλυτους αριθμούς το 2010 η Γαλλία δέχτηκε τς περισσότερες αιτήσεις για άσυλο (51.600 αιτήσεις) ενώ η Ελλάδα το 2010 δέχτηκε πάνω από 10.000 αιτήσεις ασύλου.

Στις 21 Ιανουαρίου 2011 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδίκασε την στάση του Βελγίου και της Ελλάδας με αφορμή την επιστροφή ενός Αφγανού μετανάστη από το Βέλγιο πίσω στην Ελλάδα. Ο μετανάστης ταξίδεψε μέσω του Ιράν και της Τουρκίας και εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ελλάδας στις 7 Δεκεμβρίου 2008 (από την Μυτιλήνη). Στις 10 Φεβρουαρίου 2009 ο μετανάστης αυτός έφτασε χωρίς χαρτιά στο γραφείο Αλλοδαπών του Βελγίου όπου αιτήθηκε άσυλο. Στις 15 Ιουνίου 2009 ο μετανάστης επιστράφηκε χωρίς την θέλησή του στην Ελλάδα σύμφωνα με τον κανονισμό του Δουβλίνου-2. Η απόφαση του δικαστηρίου ήταν ότι "η επιστροφή μεταναστών αιτούντων άσυλο πίσω στην Ελλάδα παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα". Η Ελλάδα καταδικάστηκε για απάνθρωπη-εξευτελιστική μεταχείριση αλλά και άθλιες συνθήκες κράτησης του πρόσφυγα (παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων). Το Βέλγιο καταδικάσθηκε για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή με την απόφασή του να απελαθεί ο πρόσφυγας στην Καμπούλ. Επίσης το Βέλγιο καταδικάστηκε γιατί παραβίασε και το δικαίωμα προσφυγής του μετανάστη σε μία δίκαιη και σύντομη δίκη. Σύμφωνα με μη κυβερνητικές οργανώσεις (όπως η Φλαμανδική Vluchtelingenwerk Vlaanderen, η Διεθνής Αμνηστία, η Ciré, η Βελγική Jesuit Refugee Service Belgium, European Council on Refugees and Exiles, CRE, Caritas International) οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα κακοποιούνται ζώντας στους δρόμους ή σε υπερπλήρη κέντρα κράτησης και η διαδικασία χορήγησης ασύλου χαρακτηρίζεται προβληματική ενώ αρνητικά σχολιάζουν την συνθήκη Δουβλίνο-2. Ο Kathelijne Houben από την Βελγική μη-κυβερνητική οργάνωση για τους πρόσφυγες Vluchtelingenwerk Vlaanderen υποστηρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να υποστηρίξει την Ελλάδα σε νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σχετικά με το σύστημα ασύλου.

Το 2011 ο Ελληνικός νόμος 3907/2011 «Ίδρυση Υπηρεσίας Ασύλου και Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ "σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη - μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών" και λοιπές διατάξεις» θεσπίστηκε για την αναδιάρθρωση των κρατικών λειτουργιών απονομής ασύλου. Μέσα στον νόμο αυτό προβλέπεται η εθελούσια επιστροφή του μετανάστη αλλά υπάρχουν τεχνικοί λόγοι που αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί όπως σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει συνεργασία με τις πρεσβείες ή κακές πολιτειακές συνθήκες στις χώρες των μεταναστών κλπ.

Από την Ελλάδα έχει προταθεί η ανακατανομή και η μετεγκατάσταση μεταναστών χωρίς χαρτιά με δίκαιη αναλογία σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρώπης .

Ελλάδα

		Εικόνα φράκτη στην πόλη Μελίγια στα σύνορα Ισπανίας-Μαρόκου - Εικόνα Αφρικανών μεταναστών οι οποίοι εισέρχονται παράνομα στη νήσο Λαμπεντούζα της Ιταλίας. Οι συνεργασίες Ισπανίας-Μαρόκου όπως και της Ιταλίας-Λιβύης έχουν φράξει την μετανάστευση στην Ισπανία και Ιταλία με αποτέλεσμα οι μετανάστες να κάνουν το γύρο της μεσογείου και να εισέρχονται στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας.
Εικόνα φράκτη στην πόλη Μελίγια στα σύνορα Ισπανίας-Μαρόκου - Εικόνα Αφρικανών μεταναστών οι οποίοι εισέρχονται παράνομα στη νήσο Λαμπεντούζα της Ιταλίας. Οι συνεργασίες Ισπανίας-Μαρόκου όπως και της Ιταλίας-Λιβύης έχουν φράξει την μετανάστευση στην Ισπανία και Ιταλία με αποτέλεσμα οι μετανάστες να κάνουν το γύρο της μεσογείου και να εισέρχονται στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας.

Πληθώρα ειδικών παραγόντων έχουν διαμορφώσει το ζήτημα των μεταναστευτικών ρευμάτων εισροής στην Ελλάδα. Η γεωγραφική θέση της χώρας, με χερσαία και θαλάσσια σύνορα που φυλάγονται δύσκολα, δημιουργεί προϋποθέσεις ευκολότερης πρόσβασης πληθυσμών από γειτονικές χώρες ενώ παράλληλα, ως σταυροδρόμι ανάμεσα σε δύο ηπείρους, αποτελεί ενδιάμεσο σταθμό αρκετών μεταναστών. Η ύπαρξη σχετικά μεγάλου αγροτικού τομέα, μεγάλου αριθμού μικρομεσαίων επιχειρήσεων αλλά και παραοικονομίας, συντελούν επίσης στην ευκολότερη απορρόφηση μεταναστευτικής εργασίας, συχνά εποχικής ή περιοδικής, κυρίως στους τομείς των κατασκευών, του αγροτικού τομέα, της παροχής υπηρεσιών και της βιοτεχνίας. Επιπλέον, η διαμόρφωση ενός εν γένει χαλαρού θεσμικού πλαισίου εκτιμάται πως ευνόησαν ή ενθάρρυναν την είσοδο μεταναστών.

Η Ελλάδα θεωρείται η κύρια-είσοδος μετανάστευσης στην Ευρώπη καθώς οι δίοδοι μέσω άλλων χωρών όπως της Ιταλίας και της Ισπανίας έχουν φραγεί μεταφέροντας την αντιμετώπιση του προβλήματος σε τρίτες χώρες όπως το Μαρόκο την Λιβύη και την Τυνησία . Η Ιταλία βάση συμφωνίας το 2009 με την Λιβύη απελαύνει όσους μετανάστες προσπαθούν να εισέλθουν στην Ιταλία όταν εντοπιστούν στα διεθνή ύδατα . Η απέλαση των μεταναστών από την Ιταλία έχει λάβει αρνητικές κριτικές από την Καθολική Εκκλησία της Ιταλίας, την αντιπολίτευση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, υπερμάχων των ανθρώπινων δικαιωμάτων αλλά και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) η οποία χαρακτηρίζει ότι η πράξη αυτή αντίκειται στη Συνθήκη της Γενεύης . Οι πολιτικές εξελίξεις στην Τυνησία και Λιβύη στις αρχές του 2011 έχουν οδηγήσει πολλούς μετανάστες να εισέρχονται παράνομα στην Ιταλία μέσω της νήσου Λαμπεντούζα (βρίσκεται ανάμεσα στην Σικελία και την Τυνησία) . Η Ισπανία για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης έχτισε το 2005 ένα φράκτη 11 χιλιομέτρων και ύψους 6 μέτρων στην Θέουτα και ένα δεύτερο φράκτη στην Μελίγια. Παράλληλα ανέπτυξε συνεργασία με τον Μαρόκο και δημιούργησε το SIVE (Sistema Integrado de Vigilancia Exterior), ένα πληροφοριακό και επιχειρησιακό σύστημα με σταθμούς ανίχνευσης παρουσίας ανθρώπων, ελικόπτερα και πλοία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπολογίζει ότι το 90% των ανθρώπων που εισέρχονται παράνομα στην Ευρώπη συλλαμβάνονται στα Ελληνικά σύνορα . Ανάμεσα στους μετανάστες βρίσκονται και πολλοί ασυνόδευτοι ανήλικοι οι οποίοι κινδυνεύουν από τα κυκλώματα των δουλεμπόρων. Ανήλικοι μετανάστες ωθούνται σε εξαναγκαστική εργασία, πορνεία και αφαίρεση οργάνων. Σύμφωνα με την Βρετανική υπηρεσία Ελέγχου για το άσυλο το 60% των παιδιών που εμφανίζονται σε κέντρα υποδοχής μεταναστών στην Ευρώπη παρασύρεται από τα παραπάνω κυκλώματα. Το Φθινόπωρο 2010 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίθηκε από το κοινοτικό ταμείο για την Ελλάδα το ποσό των 323 εκ. ευρώ για την αντιμετώπιση των ροών μεταναστών ενώ παράλληλα η επιτροπή έχει προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ελλάδας για παραβίαση της κοινοτικής νομοθεσίας σχετικά το σύστημα ασύλου.

Με αφορμή τις πολιτικές εξελίξεις (εξεγέρσεις) στην Τυνησία και την Αίγυπτο και την Αλγερία τον Ιανουάριο 2011 το υπουργείο Θαλασσίων Υποθέσεων αποφάσισε τη λήψη εντατικότερων μέτρων και συνοριακών ελέγχων από τις αστυνομικές και λιμενικές αρχές της Ελλάδος (για το ενδεχόμενο πιθανό κύμα μεταναστών από την Αίγυπτο). Παράλληλα ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Χρήστος Παπουτσής ζήτησε από τις οργανώσεις που υποστηρίζουν τους μετανάστες να μην δημιουργήσουν εκδηλώσεων υπέρ τους. Συγκεκριμένα είπε "Απευθύνω έκκληση προς όλους τους φορείς και τις ενώσεις υπέρ των μεταναστών να αποτρέψουν τα μέλη τους από εκδηλώσεις που θα λειτουργούσαν ως εστίες έντασης".

Την Τρίτη 17 Ιανουαρίου 2012 η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) για βασανισμό (συγκεκριμένα βιασμό με κλομπ) του Τούρκου παράνομου μετανάστη Necati Zontul από δύο άνδρες του λιμενικού σώματος Χανίων στις 5 Ιουνίου 2001 . Η Ελλάδα παραβίασε το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ και επιβλήθηκε πρόστιμο 50.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.500 ευρώ για δικαστικά έξοδα. Στις 14 Οκτωβρίου 2004 ο κατηγορούμενος λιμενικός είχε καταδικαστεί αρχικά σε 30 μήνες φυλάκιση για προσβολή σεξουαλικής αξιοπρέπειας, στην συνέχεια κατά την έφεση η ποινή μετατράπηκε σε 6 μήνες η οποία τελικώς τράπηκε σε πρόστιμο 792 ευρώ. Το ΕΔΑΔ χαρακτήρισε την ποινή που επιβλήθηκε ως ανεπαρκή.

Έβρος

Το πρόβλημα της παράνομης διάσχισης των συνόρων στον Έβρο έγινε εντονότερο το 2010 και παρουσιάστηκε στα διεθνή μέσα μαζική ενημέρωσης. Υπολογίζεται ότι το 2010 (μέχρι τον Οκτώβριο 2010) καθημερινώς 300 - 350 μετανάστες εισέρχονταν στην Ελλάδα παράνομα από τα σύνορα του Έβρου. Το πέρασμα του ποταμού είναι επικίνδυνο και έχουν καταγραφεί περιπτώσεις πνιγμών ή θανάτοι από το ψύχος . Σύμφωνα τις συμφωνίες που έχει συνάψει η Ελλάδα με την Τουρκία, οι μετανάστες που εισέρχονται παράνομα στην Ελλάδα θα πρέπει να επιστρέφονται στην Τουρκία αλλά στην πράξη αυτές οι περιπτώσεις είναι πολύ λίγες και η Τουρκία δέχεται μόνο Τούρκους υπήκοους. Ένα λόγος που η Τουρκία είναι απρόθυμη να δεχτεί την επιστροφή μεταναστών είναι ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει στην μαζική απέλαση εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών από την Ευρώπη πίσω στην Τουρκία.

Κέντρα κράτησης μεταναστών

Όταν οι μετανάστες εισέρχονται Ελλάδα συλλαμβάνονται και οδηγούνται στα κέντρα κράτησης μεταναστών. Σύμφωνα με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα οι συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα κράτησης μεταναστών είναι τραγικές-απάνθρωπες και επικρατεί συνωστισμός. Κλιμάκιο της Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. τον Σεπτέμβριο 2010 χαρακτήρισε τραγική την κατάσταση στα κέντρα κράτησης και το φαινόμενο των μεταναστευτικών ροών που αντιμετωπίζει η Ελλάδα ως "ανθρωπιστική κρίση" .

Πανοραμική εικόνα του κέντρου κράτησης μεταναστών στο χωριό Φυλάκιο.

Σύμφωνα με τον Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες η κατάσταση στα τμήματα συνοριακής φύλαξης Έβρου λίγο πριν το τέλος του 2010 είναι άσχημη (σύμφωνα με μαρτυρίες μεταναστών που κρατήθηκαν στα τμήματα συνοριακής φύλαξης Φερών, Σουφλίου, Κυπρίνου και Τυχερού). Υπάρχει συνωστισμός (υπερδιπλάσιος αριθμός ανθρώπων από το προβλεπόμενο), η κράτηση είναι μικτή (άνδρες, γυναίκες και ασυνόδευτοι ανήλικοι κρατούνται στους ίδιους χώρους) και οι συνθήκες υγιεινής άθλιες. Συγκεκριμένα τα σκεπάσματα είναι βρώμικα και οι μετανάστες δεν έχουν υγειονομική πρόσβαση. Τα κρεβάτια δεν επαρκούν και μερικοί μετανάστες κοιμούνται καθισμένοι. Ο φωτισμός και η θέρμανση είναι ελλιπής και υπάρχουν μετανάστες που δεν έχουν προαυλιστεί σε διάστημα κράτησης 4 μηνών. Οι μετανάστες δεν έχουν δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, πρόσβαση σε δωρεάν νομική βοήθεια και οι Ελληνικές αρχές δεν τους ενημερώνουν για τα δικαιώματά τους. Την κακή κατάσταση των κέντρων κράτησης σχολίασε και η Διεθνής Αμνηστεία με ανακοίνωσή της στις 8 Ιουλίου 2011 . Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αναφέρουν ότι το 60% των προβλημάτων υγείας (λοιμώξεις αναπνευστικού, μυσκελετικοί πόνοι, διάρροια, εντερικές διαταραχές, δερματικές παθήσεις και ψυχολογικά) των κρατούμενων μεταναστών στον Έβρο οφείλεται στις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής των κέντρων κράτησης .

Αρνητική κριτική για την κράτηση παιδιών στα κέντρα κράτησης μεταναστών έκανε ο επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα του Συμβούλιου της Ευρώπης Τόμας Χάμμαρμπεργκ. Σύμφωνα με αυτόν η κράτηση παιδιών στα κέντρα αυτά είναι αντίθετη στην σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τα παιδιά στα κέντρα κράτησης είναι εκτεθειμένα σε πράξει βίας ενώ παράλληλα στερούνται πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης. Την Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου 2011 κείμενο κοινής απόφασης στη γερμανική βουλή άσκησε αρνητική κριτική στην Ελλάδα για τις "συνθήκες φρίκης" που επικρατούν στα κέντρα κράτησης προσφύγων . Ο Συνήγορος του Πολίτη επισκέφτηκε την Θράκη αρχές του 2011 και χαρακτήρισε «Ανθρωπιστική κρίση» την κατάσταση στα κέντρα κράτησης . Μια αντίληψη η οποία προσεγγίζουν κατά μέρος οι Ελληνικές αρχές για τους μετανάστες είναι η λογική «όσο χειρότερα για τους μετανάστες, τόσο το καλύτερο», δηλαδή οι κακές συνθήκες κράτησης θα αποθαρρύνει μελλοντικούς μετανάστες να εισέλθουν στην Ελλάδα παράνομα . Η τελευταία έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Ιανουάριο 2012 για την Ελλάδα εκφράζει ότι οι ελληνικές αρχές επιλέγουν την φιλοξενία των μεταναστών σε κακές συνθήκες ώστε να αποθαρρυνθούν οι μελλοντικοί μετανάστες. Ο Μάουρο Πάλμα (πρόεδρος Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης) συγκεκριμένα είπε: «Υπάρχει εσκεμμένη πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης. Διαφορετικά πώς μπορεί να εξηγηθεί ότι στο Σουφλί φιλοξενούνται 146 μετανάστες σε 110 τετρ. μέτρα ενώ την ίδια στιγμή στη Σπάρτη οι εγκαταστάσεις υποδοχής μεταναστών παραμένουν άδειες;».

Νεκροταφείο μεταναστών χωρίς πιστοποιητικά

Η διάσχιση του Έβρου ποταμού είναι επικίνδυνη και αρκετοί μετανάστες έχουν χάσει την ζωή τους από πνιγμό ή λόγω κακών καιρικών συνθηκών όπως ψύχος στην προσπάθειά τους να εισέλθουν από την Τουρκία στην Ελλάδα. Μέσα στο πρώτο επτάμηνο του 2010 εικοσιοκτώ άτομα έχασαν την ζωή τους (πνίγηκαν στο ποταμό) προσπαθώντας να περάσουν τα Ελληνοτουρκικά σύνορα. Την ταφή των νεκρών μεταναστών (αγνώστων στοιχείων) αναλαμβάνει εδώ και 10 χρόνια ο Μουφτής Διδυμότειχου Σερίφ Δαμάδογλου σε ένα ύψωμα λίγο έξω από τη Σιδηρώ Έβρου. Στον ίδιο χώρο θαβονται και οι σωροί μεταναστών χωρίς χαρτιά που συλλέγονται από το Αιγαίο πέλαγος.

Τάφοι μεταναστών χωρίς χαρτιά.

Πανοραμική εικόνα ιδιότυπου νεκροταφείου Σιδηρούς Έβρου, όπου θάβονται οι νεκροί μετανάστες χωρίς χαρτιά.

Μετά από δημοσίευση φωτογραφιών τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο 2010, το νεκροταφείο αυτό έλαβε αρνητική κριτική από διεθνή και τοπικά μέσα ενημέρωσης. Συγκεκριμένα το νεκροταφείο το χαρακτηρίστηκε ως "νεκτροταφείο-χωματερή" και έγιναν αναφορές στην ύπαρξη ομαδικών τάφων. Σύμφωνα με καταγγελία των Οικολόγων Πράσινων οι συγγενείς των νεκρών μεταναστών υφίστανται ταλαιπωρία γιατί οι τάφοι ανοίγουν πολλές φορές (δεν υπάρχει σήμανση για κάθε νεκρό) ώστε να εντοπιστεί ο αναζητούμενος νεκρός. Οι Οικολόγοι Πράσινοι για το θέμα αυτό ζήτησαν να αφαιρεθεί η πινακίδα "Νεκροταφείο λαθρομεταναστών Μουφτεία Έβρου" και ζήτησαν "η Πολιτεία να εξασφαλίσει την αξιοπρεπή ταφή των ανθρώπων αυτών και να παρέχει στους συγγενείς τους όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις".

Frontex

Για να μειωθούν οι ροές μεταναστών στον Έβρο η Ελλάδα το Φθινόπωρο ζήτησε την συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της δύναμης Frontex (μεθοριακή δύναμη ταχείας επέμβασης) η οποία επιχειρεί στο Αιγαίο από το 2009. 2-4 Νοεμβρίου 2010 κατέφθασαν 175 μέλη της Frontex μαζί με 15 λεωφορεία, 19 περιπολικά και ένα ελικόπτερο. Η Frontex συστάθηκε το 2007 και είναι η πρώτη φορά που εκτελεί επιχειρήσεις στον Έβρο .

Η παρουσία της Frontex στα Ελληνοτουρκικά σύνορα χαρακτηρίστηκε επιτυχής από εκπρόσωπους της Ελληνικής Αστυνομίας γιατί μειώθηκαν οι ροές μεταναστών . Η ομάδα Frontex σύμφωνα με τον εκπρόσωπο τύπου της Ελληνικής Αστυνομίας συμβάλει στην διαλογή και ταυτοποίηση των χώρων προέλευσης των μεταναστών . Πολλοί μετανάστες οι οποίοι εισέρχονται στην Ελλάδα δηλώνουν ψεύτικες εθνικότητες ώστε να έχουν ευκολότερη πρόσβαση - αντιμετώπιση στην αίτηση ασύλου. Ορισμένοι Ασιάτες δηλώνουν Αφγανοί, ορισμένοι μετανάστες από την βόρεια Αφρική δηλώνουν Παλαιστίνιοι και άλλοι από την κεντρική Αφρική δηλώνουν Σομαλοί .

Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Fronex Michal Parzyszek "η ασφάλεια των συνόρων σχετίζεται και με την τρομοκρατία". Συγκεκριμένα είπε "δεν δηλώνω ότι οι μετανάστες είναι τέτοια απειλή αλλά ανάμεσα σε αυτούς μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι που δεν αναζητούν καλύτερη ζωή αλλά κάτι άλλο" .

Τείχος-φράχτης - τάφρος στον Έβρο

Τον Ιανουάριο 2010 δήλωσε η Ελλάδα την πρόθεσή της να χτιστεί τείχος-φράκτης μήκους 12,5 χιλιομέτρων μεταξύ Νέας Βύσσας και Καστανιών (στο μοναδικό κομμάτι όπου τα ελληνοτουρκικά σύνορα είναι χερσαία χωρίς να μεσολαβεί ποτάμι, ο ποταμός Έβρος εκεί διασχίζει την Ανδριανούπολη) ώστε να αποτραπεί η είσοδος αλλοδαπών στην Ελλάδα από τα Ελληνοτουρκικά σύνορα . Ο ενδεικτικός προύπολογισμός του φράχτη είναι 4.800.000 ευρώ .

Από τον Ιανουάριο μέχρι το Σεπτέμβριο 2010 σύμφωνα με την Frontex 31.400 άτομα εισείλθαν στην Ελλάδα παράνομα διαμέσου των 12,5 χιλιόμετρων χερσαίων συνόρων στην περιοχή Νέας Βύσσας και Καστανιών .

Η απόφαση αυτή έχει δεχτεί αρνητική κριτική από διάφορες πλευρές . Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Θ. Δρίτσας χαρακτήρισε την απόφαση "υποκριτική και απάνθρωπη". Οι Οικολόγοι Πράσινοι χαρακτήρισαν το τείχος ως το «ελληνικό τείχος του αίσχους» μέσω του εκπρόσωπου Τύπου του κόμματος (Ελεάννας Ιωαννίδου). Η υπεύθυνη του τομέα Ενημέρωσης του γραφείου Ελλάδας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, Καίτη Κεχαγιόγλου είπε "Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να ελέγχει τα σύνορά του, αλλά με το να χτίζουμε τείχη, σπάνια δίνουμε ριζική λύση στα προβλήματα". Ο Δήμαρχος Σουφλίου χαρακτήρισε την απόφαση "πρόχειρη λύση που δεν θα φέρει αποτελέσματα" και είπε επίσης ότι "Από την Αλεξανδρούπολη έως το Ορμένιο είναι απόσταση 150 χιλιόμετρα. Τι θα σταματήσει ένας φράχτης μόλις 12,5 χιλιόμετρα;". Ο πρόεδρος των αστυνομικών υπαλλήλων Έβρου, Κώστας Χατζηαναγνώστου υποστήριξε ότι ο φράκτης δεν θα λύσει το πρόβλημα αλλά τα "κυκλώματα διακίνησης θα μεταφέρουν τους μετανάστες στην παρέβρια περιοχή, στις όχθες του ποταμού Έβρου και όχι στα χερσαία σύνορα". Αρνητική κριτική για το τείχος έλαβε η Ελλάδα από τον εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο οποίος είπε: "οι φράκτες και τα τείχη έχει αποδείξει το παρελθόν ότι είναι προσωρινά μέτρα και δεν βοηθούν στην οργανωμένη αντιμετώπιση της μετανάστευσης" . Ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης (επίκ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου) σχετικά με τον φράκτη σχολίασε: "Η ύψωση, όμως, του συρμάτινου φράκτη, αλλά και κάθε μέτρο (βλ. την περίφημη Frontex) που αποσκοπεί στον αποκλεισμό της πρόσβασης σε άτομα που δικαιούνται διεθνούς προστασίας, υπονομεύει τα δικαιώματα του ανθρώπου και το κράτος δικαίου και κατά συνέπεια τη θέση του καθένα μας στην ελληνική δικαιοταξία. Εν τέλει το μόνο αποτέλεσμα που μπορεί να έχουν τέτοια μέτρα είναι να θέσουν ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, όπως συνέβαινε και με τα ναρκοπέδια" . Σύμφωνα με την Αφροδίτη Αλ Σαλέχ το τείχος θα είναι αναποτελεσματικό και θα αυξηθεί η κερδοσκοπία των λαθροδιακινητών και ο αριθμών των νεκρών μεταναστών .

Υπέρ του τείχους στον Έβρο έχει ταχθεί ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος, προτείνοντας να γίνει και άλλο ένα τείχος νοτιότερα στο χωριό Πόρος . Στο τείχος συμφωνούν και οι κάτοικοι των Τουρκικών χωριών Karaagac και Bosnakoy από την την πλευρά της Τουρκίας οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι μετανάστες ποδοπατούν τα χωράφια τους και δημιουργούν ζημιές . Η θέση υπέρ του τείχους αλλά και η επέκταση αυτού δημοσιεύτηκε στην επίσημη ιστοσελίδα της Κίνησης Ανεξάρτητων Πολιτών του Μίκη Θεοδωράκη (σε άρθρο από τον Περικλή Νεάρχου-Πρέσβη) στις 12 Ιανουαρίου 2011 . Την Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2011 δημοσιεύτηκαν τρεις δημοσκοπήσεις για λογαριασμό των εφημερίδων Καθημερινή της Κυριακής , Πρώτο Θέμα και το Έθνος της Κυριακής . Στις δημοσκοπήσεις αυτές η πλειοψηφία των ερωτηθέντων συμφωνεί με τον φράκτη (σε ποσοστά 60% έως 80% δηλώνοντας «συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί») . Σύμφωνα με δηλώσεις του υφυπουργού Προστασίας του Πολίτη Μανώλη Όθωνα (μετά την περιοδεία του στον Έβρο τον Νοέμβριο 2011) ο φράχτης πρόκειται να ολοκληρωθεί το πρώτο εξάμηνο του 2012 . Η Ευρωπαϊκή Κομισιόν αποφάσισε να μην χρηματοδοτήσει τον φράκτη και σύμφωνα με την γνώμη της επίτροπου Σεσίλια Μάλστρομ "η ενέργεια αυτή δεν συνιστά από μόνη της λύση στο πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης στην περιοχή" .

Το καλοκαίρι 2011 δημοσιεύτηκαν άρθρα για την κατασκευή τάφρου παράλληλα των Ελληνοτουρκικών συνόρων στον Έβρο μήκους 120 χιλιομέτρων , βάθους 7 μέτρων και πλάτους 30 μέτρων. Το έργο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο 2009 ως αμυντικό έργο ύψιστης στρατηγικής σημασίας (ως αντιαρματική τάφρος) με πόρους του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Η γερμανική εφημερίδα Berliner Zeitung χαρακτήρισε το έργο ως μυστικό σχέδιο οχύρωσης κατά της μετανάστευσης. Αρνητική κριτική στην τάφρο έκανε εκπρόσωπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα από την οργάνωση Pro Asyl δηλώνοντας ότι «Η τάφρος στον Έβρο είναι παράλογη» και ότι «τέτοιες ενέργειες αυξάνουν το φόρο αίματος που πληρώνουν οι πρόσφυγες, όταν περνούν τα σύνορα». Η Ελληνική κυβέρνηση επιβεβαίωσε το έργο της τάφρου ως στρατιωτικό σχέδιο εθνική ασφάλειας και άμυνας. Η κατασκευή της τάφρου αρνητικά σχολιάστηκε και από την Τουρκία.

Πορεία 15 Ιανουαρίου 2011 κατά τείχος-φράκτη

Στις 15 Ιανουαρίου 2011 έγινε συλλαλητήριο στην Αθήνα κατά του φράκτη ενώ παράλληλα έγινε αντισυγκέντρωση στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα με επικεφαλής τον δημοτικό σύμβουλο του Δήμου Αθηναίων Νικόλαο Μιχαλολιάκο της Χρυσής Αυγής . Η προγραμματισμένη συναυλία στον Άγιο Παντελεήμονα ακυρώθηκε. Άτομα που συμμετείχαν στην αντι-συγκέντρωση βρισκόντουσαν στην πλατεία από τις 07:00 το πρωί και απέτρεψαν την τοποθέτηση εξέδρας και μικροφωνικής εγκατάστασης . Η πορεία όταν έφτασε ένα τετράγωνο πριν την πλατεία Αγίου Παντελεήμονα ακινητοποιήθηκε. Μέλη της Χρυσής Αυγής προσπάθησαν να προσεγγίσουν τους διαδηλωτές και ήρθαν σε σύγκρουση με τις δυνάμεις των ΜΑΤ τα οποία χρησιμοποίησαν χημικά για να τους απομακρύνουν . Από την αντισυγκέντρωση στον Άγιο Παντελεήμονα δημοσιεύτηκε φωτογραφία στην οποία κρατά σιδηρολοστό ο υποψήφιος για την θέση δημάρχου Θήβας με το ΛΑΟΣ Νίκος Τουτούζας . Μετά την δημοσίευση της φωτογραφίας αυτής ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ (Γιώργος Καρατζαφέρης) τον απομάκρυνε από το κόμμα .

Στις 17 Ιανουαρίου 2011 το θέμα της πορείας στον Άγιο Παντελεήμονα και την εμπλοκή της Χρυσής Αυγής έφερε στο δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων ο Πέτρος Κωνστναντίνου (δημοτικός σύμβουλος του ΑΝΤΑΡΣΥΑ). Ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος με την παρουσία οκτώ σωματοφυλάκων αντέδρασε απευθύνοντας ναζιστικό-φασιστικό χαιρετισμό και αποχωρώρησε δηλώνοντας "να χαίρεστε τους Πακιστανούς και τους Μπαγκλαντεσιανούς που τους κάνατε Έλληνες και σας ψηφίσανε" . Η αντίδραση του Μιχαλολιάκου σχολιάστηκε αρνητικά από τον δήμαρχο της Αθήνας Γιώργο Καμίνη τον πρόεδρο του δημοτικού συμβούλιου Παναγιώτη Μπέη, τον πρώην δήμαρχο Νικήτα Κακλαμάνη .

Αιγαίο

Αρκετοί μετανάστες εισέρχονται στην Ελλάδα μέσω του Αιγαίου από τα παράλια της Τουρκίας χρησιμοποιώντας βάρκες. Το πέρασμα του αιγαίου είναι επικίνδυνο και έχουν καταγραφεί περιπτώσεις πνιγμών . Σύμφωνα με την εφημερίδα η Αυγή το διάστημα 2007-2009 511 μετανάστες πνίγηκαν στο Αιγαίο προσπαθώντας να εισέλθουν στην Ελλάδα . Οι συνθήκες κράτησης μεταναστών στα κέντρα κράτησης μεταναστών όπως στην Παγανή και στην Σάμο έχουν λάβει αρνητικές κριτικές.

Κέντρο Κράτησης Παγανής

Στην Λέσβο λειτουργεί το κέντρο κράτησης μεταναστών στην Παγανή, το οποίο λόγω άθλιων συνθηκών έχει χαρακτηριστεί ως "κολαστήριο ψυχών" . Στις 22 Οκτωβρίου 2009 ο Σπύρος Βούγιας, υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη επισκέφτηκε το κέντρο κράτησης της Παγανής και δήλωσε «συγγνώμη για το έλλειμμα ανθρωπιάς», «σε αυτή την αποθήκη ψυχών, όπου η κόλαση του Δάντη ωχριά μπροστά της», «Οι συνθήκες είναι άθλιες, είναι απάνθρωπες, θίγουν τον πυρήνα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας». Μετά την επίσκεψη του Σπύρου Βούγια αποφασίστηκε το κλείσιμο του κέντρου κράτησης της Παγανής . Το κέντρο κράτησης της Παγανής ήταν αρχικά σχεδιασμένο για κράτηση 300 ανθρώπων αλλά υπήρξαν στιγμές που 1200 μετανάστες ήταν στοιβαγμένοι χωρίς ιατρική βοήθεια και άθλιες συνθήκες υγιεινής , δεχόμενοι σωματική βία από φύλακες . Η Ελλάδα καταδικάστηκε στις 5 Απριλίου 2011 από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την παράνομη κράτηση ανήλικου Αφγανού .

Αθήνα

Εικόνες μαύρων πλανόδιων μεταναστών-μικροπωλητών στο Μοναστηράκι, Αθήνα.

Ο χώρος των Προπυλαίων του Πανεπιστήμιου Αθηνών έχει χρησιμοποιηθεί από μετανάστες αρκετές φορές ως χώρος διεκδίκησης ασύλου μέσω απεργιών πείνας ή ακόμη και ραψίματος των στομάτων .

Μεγάλος αριθμώς μεταναστών που εισέρχονται στην Ελλάδα παράνομα καταλήγουν στο κέντρο της Αθήνα χωρίς να υπάρχει κάποια επίσημη υποδομή ή μέριμνα από την πλευρά της πολιτείας. Από το 2008 ο αριθμός των μεταναστευτικών ροών στο κέντρο της Αθήνας είναι μεγάλος. Στο ιστορικό κέντρο (6ο, 4ο και 1ο διαμέρισμα της Αθήνας) οι μετανάστες έχουν βρεθεί στο επίκεντρο επιθέσεων ακροδεξιών ομάδων με την αδράνειας πολλές φορές τις αστυνομίας και πολλοί από αυτούς έχουν πρόβλημα στην εύρεση διαμονής.

Στην Αθήνα οι μετανάστες πέφτουν πολλές φορές θύματα οργανωμένων κυκλωμάτων τα οποία τους τους εκμεταλλεύονται ως φθηνό εργατικό δυναμικό . Σύμφωνα με έρευνα που παρουσιάστηκε τον Μάϊο 2011 σε ημερίδα του Καποδιστρικακού Πανεπιστήμιου Αθηνών οι μετανάστες στην Ελλάδα έχουν ίση πρόσβαση στην αγορά εργασίας με τους Έλληνες αλλά δουλεύουν περισσότερο χωρίς πλήρη εργασιακά δικαιώματα. Σύμφωνα με την έρευνα αυτή που έγινε το διάστημα 2009-2010 μόνο το 60% των μεταναστών είναι ασφαλισμένοι, οι μισθοί τους είναι κατώτεροι κατά 40% από τους αντίστοιχους μισθούς που έχουν οι Έλληνες και για τις ίδιες εργασίες δουλεύουν περισσότερες ώρες. Οι μετανάστες ετεροαπασχολούνται σε διαφορετικά πεδία από ότι οι Έλληνες όπως γεωργικές και οικοδομικές εργασίες.

Προβλήματα διαμονής μεταναστών

Στην Αθήνα οι μετανάστες αντιμετωπίζουν δυσκολίες για να νοικιάσουν σπίτι έτσι αναγκάζονται να νοικιάσουν διαμερίσματα τα οποία συνήθως τα μοιράζονται με άλλους μετανάστες. Στους δρόμους Κωνσταντινουπόλεως, Πειραιώς, Μετσόβου, Αιόλου, Ευριπίδου, Θερμοπυλών, Ιάσονος και η Μενάνδρου του κέντρου της Αθήνας μένουν οι περισσότεροι μετανάστες. Πολλές φορές μέσα τα διαμερίσματα ζουν σε κακές υγειονομικές συνθήκες 30-40 μετανάστες και υπάρχουν περιπτώσεις όπου 100 άτομα μοιράζονται μια τουαλέτα. Κάποιες παλιές πολυκατοικίες του κέντρου οι ιδιοκτήτες τις εκμισθώνουν σε κάποιον μεσάζοντα "επιστάτη", συνήθως αλλοδαπό ο οποίος αναλαμβάνει την ενοικίαση σε μετανάστες και την παραλαβή των ενοικίων από αυτούς. Υπάρχουν περιπτώσεις διαμερισμάτων όπου χώροι νοικιάζονται με την ώρα.

Την Άνοιξη 2009 παρουσιάστηκε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης η περίπτωσης μιας παραμελημένης από τους ιδιοκτήτες πολυκατοικίας (γκέτο μεταναστών) στο κέντρο της Αθήνας (συγκεκριμένα στην οδό Μενάνδρου 77 στο κέντρο της Αθήνας). Η πολυκατοικία αυτή, σύμφωνα με την έκθεση της Διεύθυνσης Υγειονομικού Ελέγχου της Νομαρχίας Αθηνών, είχε άσχημες υγειονομικές συνθήκες: ο αγωγός αποχετευτικού δικτύου ήταν χαλασμένος και υπήρχε διαρροή των λυμάτων ενώ στο υπόγειο και στο ακάλυπτο χώρο υπήρχαν έντομα, τρωκτικά και ακαθαρσίες. Στις 17 Απριλίου 2009 κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, για την προάσπιση της δημόσιας υγείας, έγινε από το Δήμο Αθηναίων καθαρισμός της πολυκατοικίας και διόρθωση του αγωγού λυμάτων. Στην πολυκατοικία αυτή (Μενάνδρου 77) το ενοίκιο για χώρο 20 τ.μ. (όπου έμεναν 4 Αφγανοί το 2010) κόστιζε 350 ευρώ το μήνα .

Τον Μάϊο 2011 παρουσιάστηκε σε ημερίδα που οργανώθηκε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών μια πρωτογενής έρευνα με θέμα τους μετανάστες στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την πανελλαδική έρευνα που έγινε το διάστημα 2009-2010 μεταξύ 1800 μεταναστών το 78% των μεταναστών είναι ικανοποιημένοι από τις συνθήκες στέγασης αλλά το ποσοστό ιδιοκατοίκησης είναι πολύ χαμηλό και φτάνει τοπ 10,8%. Σχετικά με την παλαιότηταν των κατοικιών που μένουν οι μετανάστες επικρατεί ικανοποίηση κατά 71,6%.

Ρατσισμός

Οι μετανάστες στην Αθήνα συχνά έχουν δεχτεί ρατσιστικές επιθέσεις. Τον Μάρτιο 2009 η εκπαιδευτική κοινότητα στην Αθήνα αναστατώθηκε όταν μαθητές από 3ου ΕΠΑΛ Αθηνών έφυγαν από το μάθημά τους και επιτέθηκαν σε Πακιστανούς μέσα στο σπίτι τους στην περιοχή του Κολωνού. Το Σάββατο 9 Μαΐου 2009 συγκέντρωση ομάδων αγανακτισμένων πολιτών και μελών της Χρυσής Αυγής επιτέθηκαν σε μετανάστες στην περιοχή της Ομόνοιας και κατόπιν προσπάθησαν να εισέλθουν στο εγκαταλειμμένο παλαιό Εφετείο (στην οδό Σωκράτους 58) το οποίο είχε καταληφθεί από μετανάστες οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν ως χώρο κατοικίας . Έχουν δημοσιευτεί άρθρα στον τύπο ότι μετανάστες έχουν δεχτεί ρατσιστικές επιθέσεις μελών της Χρυσής Αυγής και ακροδεξιών οργανώσεων . Στην Αθήνα δεν υπάρχει Τέμενος και οι μουσουλμάνοι μετανάστες χρησιμοποιούν ως τόπους λατρείας κάποιους ανεπίσημα διαμορφωμένους χώρους (όπως ισόγεια διαμερίσματα διαμορφωμένα ως Τζαμιά). Έχουν καταγραφεί από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επιθέσεις ακροδεξιών ομάδων στους χώρους αυτούς (όπως επιθέσεις-εμπρησμοί, γκράφιτι με συνθήματα μίσους ή την σβάστιγκα) .

Η Ελληνική Αστυνομία έχει κατηγορηθεί αρκετές φορές για βασανιστήρια κατά μεταναστών . Στις 17 Ιουλίου 2007 τέσσερις αστυνομικοί μπήκαν σε διαθεσιμότητα μετά την δημοσίευση βίντεο στο διαδίκτυο όπου στο Αστυνομικό Τμήμα της Ομόνοιας βασάνιζαν 2 μετανάστες Αλβανικής καταγωγής . Στο Αστυνομικό Τμήμα της Ομόνοιας έχουν καταγραφεί αρκετά περιστατικά κακομεταχείρισης και βασανιστηρίων κατά μεταναστών και έχει παρομοιαστεί με την φυλακή-κολαστήριο "Αμπού Γκράιμπ" στο Ιράκ .

Στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου 2010 στην Αθήνα, βατραχάνθρωποι της ομάδας Ειδικών Δυνάμεων του στρατού (ΟΥΚ), μετά την παρέλαση μπροστά στις εξέδρες των επίσημων στο Σύνταγμα φώναξαν τα ρατσιστικά συνθήματα κατά των μεταναστών: "Ελληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι ποτέ, το αίμα σου θα χύσουμε, γουρούνι Αλβανέ", "Θα γίνει μακελειό, μετά θα εκδικηθώ, όταν θα προσκυνήσετε σημαία και σταυρό" και "Τους λένε "Σκοπιανούς", τους λένε Αλβανούς, τα ρούχα μου θα ράψω με δέρματ' απ' αυτούς" . Στις 29 Μαρτίου 2010 έγινε αντιρατσιστική διαδήλωση για το θέμα αυτό στην Αθήνα (έξω από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας) ενώ το περιστατικό καταδικάστηκε από το υπουργό Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, το ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ ενώ παράλληλα διατάχθηκε κατεπείγουσα Ένορκη Διοικητική Εξέταση από τον αρχηγό του Λιμενικού Σώματος . Το Ελληνικό Παρατηριτήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι υπέβαλε μηνυτήρια αναφορά για το θέμα αυτό και 39 λιμενικοί οι οποίοι κατηγορούνται για τα ρατσιστικά συνθήματα αρχική ήταν να δικαστούν στις 20 Σεπτεμβρίου 2011 στο Ναυτοδικείο Πειραιά αλλά η δίκη αναβλήθηκε για τις 16 Δεκεμβρίου . Στην δίκη στις 16 Δεκεμβρίου 2011 μαζεύτηκαν για συμπαράσταση μέλη της χρυσής αυγής αλλά και εθνικιστικών οργανώσεων. Κατά την δίκη δημιουργήθηκαν εντάσεις. Συγκεκριμένα κατά την προβολή του βίντεο όταν παρευρισκόμενοι στην αίθουσα φώναξαν συνθήματα ανάλογου περιεχομένου με αυτά της διμοιρίας και ο συνήγορος πολιτικής αγωγής κατήγγειλε κάποιον από το ακροατήριο ο οποίος έκανε απειλητικές χειρονομίες ενώ έγινε απόπειρα χειροδικίας κατά του εκπροσώπου του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ), Παναγιώτη Δημητρά . Παράλληλα ο δημοσιογράφος Δημήτρης Αγγελίδης, που ανέδειξε το θέμα κατηγορήθηκε ότι πέφτει σε αντιφάσεις. Στις 20 Δεκεμβρίου 2011 το Ναυτοδικείο Πειραιά έκρινε ως ένοχους, δύο από τους 39 άνδρες του Λιμενικού σώματος (για παραβίαση του αντιρατσιστικού νόμου 927/1979). Η ποινή που επιβλήθηκε ήταν φυλάκιση 3 μηνών και 15 ημερών με αναστολή.

Στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου 2011 ακροδεξιοί οι οποίοι πετούσαν φυλλάδια της Χρυσής Αυγής και φώναζαν ρατσιστικά συνθήματα επιτέθηκαν με καδρόνια κατά Αφγανών μεταναστών, τραυματίζοντας 2 μετανάστες οι οποίοι έκαναν απεργία πείνας στο χώρο των Προπυλαίων του Πανεπιστήμιου Αθηνών . Επίσης ακροδεξιοί επιτέθηκαν σε μετανάστες που πωλούσαν ελληνικές σημαίες στην πλατεία Συντάγματος .

Το 2011 κατά την διάρκεια της οινομικής κρίσης στην Ελλάδα, τα κρούσματα ρατσιστικής βίας εναντίον μεταναστών αυξήθηκαν από ακροδεξιές ομάδες στις οποίες συμμετέχουν και μαθητές. Στις 18 Σεπτεμβρίου 2011 επίθεση με μαχαίρι στην κοιλιά, δέχτηκε Αφγανός μετανάστης ενώ στις 10 Σεπτεμβρίου 2011 έγιναν επιθέσεις σε σπίτια Πακιστανών. Επιθέσεις έχουν γίνει σε υποστηρικτές των μεταναστών. Στις 26 Αυγούστου 2011 στο Περιστέρι αντιεξουσιαστής δέχτηκε σοβαρή επίθεση με μαχαίρι, δέχτηκε 8 μαχαιριές αλλά επέζησε. Επίθεση δέχκηκε και η Κατερίνα Πατρικίου, δημοτική Σύμβουλος Πετρούπολης με την Ανυπόταχτη Πετρούπολη και καταγράφηκε και προπηλακισμός μιας αριστερής δασκάλας.

Στις 17 Δεκεμβρίου 2011 η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του ανθρώπου χαρακτήρισε ρατσιστικό λόγο τα σχόλια του Υπουργού Υγείας Ανδρέα Λοβέρδου για τις ιερόδουλες οι οποίες είναι φορείς του AIDS. Συγκεκριμένα διατύπωσε σε τηλεοπτικό κανάλι «Είναι ανάγκη να απελαθούν οι ιερόδουλες φορείς του AIDS, προκειμένου να πάψουν να συνιστούν απειλή για την ελληνική οικογένεια». Η οργάνωση αυτή υποστήριξε ότι το θεμελιώδες δικαίωμα για την υγεία κατοχυρώνεται συνταγματικά για όλους όσους βρίσκεται στην ελλάδα ανεξάρτητα διάκρισης φύλου και εθνικότητας και οι μετανάστες που ζουν χωρίς χαρτιά μπορεί να είναι απελάσιμοι αλλά δεν τους καθιστά απελάσιμους αν αυτοί είναι άρρωστοι.

Τον Δεκέμβριο 2011 σε επιστολή προς τον υπουργό Εσωτερικών Τάσο Γιαννίτση, η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣαμεΑ) κατήγγειλε ρατσιστική αντιμετώπιση σε βάρος ομογενούς αλλοδαπής γυναίκας με αναπηρία η οποία έκανε αίτηση πολιτογράφησης και προσήλθε συνοδευόμενη με την κόρη της για συνέντευξη στο αρμόδιο γραφείο του Υπουργείου Εσωτερικών. Η γυναίκα αυτή παρουσιάζει ημιπληγία και ανικανότητα ομιλίας και στην συνέντευξη η αρμόδια υπάλληλος πάγωσε την διαδικασία κτήσης Ελληνικής ιθαγένειας λόγω ότι δεν είναι σωματικά ικανή για να πραγματοποιηθεί η συνέντευξη.

Δολοφονία 44χρονου στην Αθήνα τον Μάιο 2011

Τα ξημερώματα Τρίτης 10 Μαΐου 2011 στην συμβολή των οδών Γ' Σεπτεμβρίου και Ηπείρου, στο κέντρο της Αθήνας (κοντά στην πλατεία Ομόνοιας) δολοφονήθηκε ο 44χρονος Έλληνας πολίτης (Μανώλης Καντάρης) την ώρα που κατέβαινε από το σπίτι του για να πάρει το αυτοκίνητό του για να μεταφέρει την σύζυγό του στο μαιευτήριο για να γεννήσει. Η βιντεοκάμερα με την οποία επιθυμούσε να καταγράψει την γέννα του παιδιού του έγινε στόχος της επίθεσης-κλοπής και του μαχαιρώματος. Η δολοφονία αποτέλεσε την αφορμή για έκρηξη βίας και πογκρόμ κατά μεταναστών οργανωμένη από ακροδεξιές οργανώσεις όπως της Χρυσής Αυγής . Τα 24ωρα που ακολούθησαν ακροδεξιοί καταδίωξαν και ξυλοκόπησαν διερχόμενους μετανάστες στο κέντρο της Αθήνας αλλά και επιτέθηκαν στην κατάληψη αντιεξουσιαστών "Βίλλα Αμαλίας" . Την επόμενη της δολοφονίας 21χρονος αλλοδαπός από το Μπαγκλαντές έχασε την ζωή του τα ξημερώματα στα Κάτω Πατήσια κάτω από αδιευκρίνιστες αιτίες. Συγκεκριμένα οι δύο δράστες καταδίωξαν τον μετανάστη με μικρή μοτοσυκλέτα και στην συνέχεια τον μαχαίρωσαν. Η Ασφάλεια Αττικής παρουσίασε το ενδεχόμενο της ρατσιτικής επίθεσης στον απόηχο της νωρίτερα δολοφονίας του 44χρονου. Η οικογένεια του νεκρού έκανε καταγγελία για «καπηλεία» και «βεβήλωση της μνήμης του νεκρού» από την Χρυσή Αυγή και η χήρα του Μανώλη Καντάρη αρνήθηκε τα λουλούδια που είχε αποστείλει η Χρυσή Αυγή . Την Πέμπτη 19 Μαΐου 2011 δύο Αφγανοί συνελήφθησαν ως ύποπτοι για την δολοφονία και οδηγήθηκαν στην Εισαγγελέα . Οι συλληφθέντες Αφγανοί ηλικίας 20 και 27 ετών ομολόγησαν την πράξη τους και υποστήριξαν ότι φυσικός αυτουργός της δολοφονίας είναι ένας Πακιστανός ο οποίος διαφεύγει της σύλληψης. Οι Αφγανοί πούλησαν την κλεμμένη βιντεοκάμερα στο Μοναστηράκι για 120 ευρώ, είχαν βρει καταφύγιο στο εγκαταλελειμμένο κτήριο της Μενάδρου 77 και λίγο πριν συλληφθούν σκόπευαν να διαφύγουν στην Τουρκία . Την Παρασκευή 20 Μαϊου 2011 στους δύο Αφγανούς έγιναν διώξεις για 3 κακουργήματα (απλή συνέργειας σε ανθρωποκτονία από πρόθεση κατά συναυτουργία, ληστείας/θάνατος προσώπου κατά συναυτουργία και τα πλημμελήματα της παράνομης οπλοφορίας/οπλοχρησίας/οπλοκατοχής) .

Απεργία πείνας 300 μεταναστών 2011

Στην Αθήνα την Τρίτη 25 Ιανουάριου 2011 ξεκίνησε απεργία πείνας 300 μεταναστών με αίτημα την νομιμοποίησή τους. Από τους 300 μετανάστες οι 250 μετανάστες έφτασαν στην Αθήνα από τα Χανιά ακτοπλοϊκώς την Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011. Οι μετανάστες ξεκίνησαν την απεργία πείνας με κατάληψη της Νομικής Αθηνών. Η Νομική είναι νομοθετικά άσυλο και το θέμα του ασύλου αυτό συζητήθηκε στην Ελληνική βουλή και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης . Βουλευτές του ΛΑΟΣ και της ΝΔ ζήτησαν την κατάργηση/αλλαγή του καθεστώτος σχετικά με το άσυλο. Πηγή του υπουργείου προστασίας του Πολίτη δήλωσε: "πίσω από την κατάληψη της Νομικής το υπουργείο βλέπει απόπειρα προβοκάτσιας" και μίλησε για οργανωμένη μεταφορά μεταναστών από τα Χανιά με σκοπό την πρόκληση έντασης. Στελέχη του ΛΑΟΣ μίλησαν επιθετικά απευθυνόμενοι στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Τα ξημερώματα Παρασκευή 28 Ιανουαρίου 2011 οι μετανάστες μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις μεταφέρθηκαν σε άλλο κτήριο στην οδό Πατησίων και Ηπείρου στην Αθήνα (Μέγαρο της Υπατίας) . Την Δευτέρα 31 Ιανουαρίου 2011 πέντε μέλη της Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης στην απεργία πείνας των 300 μεταναστών κλήθηκαν να καταθέσουν ως ύποπτοι για "παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών", "διατάραξη οικιακής ειρήνης" και "φθορά ξένης περιουσίας" . Λόγω της κατάληψης της νομικής, ο πρύτανης του Πανεπιστήμιου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίδης κλήθηκε να καταθέσει ως ύποπτος για διάπραξη του αδικήματος παράβασης καθήκοντος την Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου 2011 (ο ίδιος αρνείται οποιαδήποτε μεμπτή πράξη) . Σε κόντρα μεταξύ κυβέρνησης και ΝΔ για το θέμα της κατάληψης της νομικής ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Χρήστος Παπουτσής ανέφερε ότι οι μετανάστες που κατέλαβαν την νομική λόγω κρίσης δεν είχαν μαζέψει τα απαραίτητα 150 ένσημα για να νομιμοποιηθούν: "Οι μετανάστες που κατέλαβαν τη Νομική δεν ήταν λαθρομετανάστες. Ήταν μετανάστες που σήμερα είναι παράνομοι, γιατί δεν μπόρεσαν λόγω κρίσης να μαζέψουν τα απαιτούμενα 150 ένσημα, αλλά που τα προηγούμενα χρόνια ήταν νόμιμοι και πλήρωναν τις εισφορές τους στο ΙΚΑ" . Η υπουργός παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου τοποθετήθηκε κατά της αριστεράς θεωρώντας ότι η κατάληψη της νομικής ήταν μέρος ενός οργανωμένου σχεδίου για να δημιουργηθεί ένταση: "εκείνο το βράδυ στην Αθήνα ή και τα επόμενα να γίνει αίμα και άμμος" .

Μετά από 44 μέρες οι μετανάστες ανέστειλαν επισήμως την απεργία πείνας μετά από αποδοχή των προτάσεων της κυβέρνησης . Σύμφωνα με τον νόμο 3907 του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη όποιος μετανάστης βρίσκεται 12 χρόνια στη χώρα μπορεί να καταθέσει αίτηση για άδεια παραμονής για εξαιρετικούς λόγους αλλά η κυβέρνηση υποσχέθηκε μείωση του χρόνου αυτού, και η όποια νομιμοποίηση θα λειτουργήσει εξατομικευμένα και όχι μαζικά. Θα υπάρχει καθεστώς ανοχής 6 μηνών με ανανέωση για άλλου 6 ή περισσότερους μήνες. Το καθεστώς ανοχής θα εξετάζεται από την αστυνομία και θα αποφασίζεται η ανανέωση της άδειας παραμονής. Όσοι βρίσκονται σε καθεστώς ανοχής θα μπορούν να ταξιδεύουν στην χώρα καταγωγής τους για ανθρωπιστικούς λόγους.

Μεταναστευτικό ζήτημα στον Άγιο Παντελεήμονα

Στην περιοχή του Άγιου Παντελεήμονα στην Αθήνα έχει αποτελέσει τα τελευταία χρόνια τόπο εγκατάστασης μεταναστών κυρίως από την Ασία και την Αφρική. Η εγκατάσταση των μεταναστών στην περιοχή είναι η αφορμή των κρουσμάτων ρατσιστικής βίας και ξενοφοβίας από ακροδεξιούς και οπαδούς της Χρυσής Αυγής . Στην ίδια περιοχή για το θέμα επιθέσεων σε μετανάστες και των φαινομένων μισαλλοδοξίας πυροδοτεί συγκρούσεις μεταξύ αντιεξουσιαστών-αριστερών, ακροδεξιών και της αστυνομίας . Πολλές φορές ομάδες ακροδεξιών επιτίθονται σε μαγαζιά μεταναστών αλλά και σε χώρους οι οποίοι έχουν διαμορφωθεί ως άτυπα Τεμένη γειτονιάς από τους μετανάστες . Από τον Ιούνιο 2009 μέχρι σήμερα η παιδική χαρά του Αγίου Παντελεήμονα παραμένει κλειστεί για μετανάστες από ακροδεξιές ομάδες . Στις Δημοτικές εκλογές της Αθήνας το 2010 έγινε επίθεση στον Αλέκο Αλαβάνο, την Ελένη Πορτάλιου και δημοσιογράφων-μελών που ακολουθούσαν την περιοδεία της παράταξη «Ελεύθερη Αττική» στην πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα . Ο Αλέκος Αλαβάνος δέχτηκε επίθεση με πέτρες και γιαούρτια . Σύμφωνα με άρθρο της ελευθεροτυπίας (του Παναγιώτη Μπουγάνη), η υποβάθμιση του κέντρου ευνοεί τις ρατσιστικές κοινωνικές συμπεριφορές οι οποίες είναι υποκινούμενες από μικροπολιτικά συμφέροντα ακροδεξιών οργανώσεων. Για παράδειγμα η Χρυσή Αυγή κατάφερε να εκλέξει δημοτικό σύμβουλο στο Δήμο Αθηναίων τον αρχηγό της οργάνωσης τον Νίκο Μιχαλολιάκο στις εκλογές του 2010.

Την Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2011 στα ελληνικά δικαστήρια έφτασε η επίθεση ομάδας 15 ατόμων ελληνικής καταγωγής τον Σεπτέμβριο 2011 κατά Αφγανών στην οδό Περγάμου. Στην επίθεση αυτή ένας από τους Αφγανούς ο οποίος δέχτηκε επίθεση και τραυματίστηκε με μαχαιριές στην θωρακική χώρα (κοντά στην καρδιά και το στομάχι). Ανάμεσα στους κατηγορούμενους της επίθεσης είναι η Θέμις Σκορδέλη, γνωστή στην τηλεόραση ως κάτοικος της περιοχής. Η Θέμις Σκορδέλη επίσης έχει δεχτεί μηνύσεις και για συμμετοχή και σε άλλες επιθέσεις, όπως εναντίον των Αλέκου Αλαβάνου και Ελένης Πορτάλιου στην περιοδεία της παράτασης «Ελεύθερη Αττική» στην πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα. Η δίκη αναβλήθηκε για 12 Ιανουαρίου 2012 όταν ο δικηγόρος της Σκορδέλη προσκόμισε βεβαίωση ψυχιατρικής κλινικής πως πάσχει από "κατάθλιψη και τάσεις αυτοκαταστροφής" .

Τον Δεκέμβριο 2004 δύο αστυνομικοί στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα κατηγορήθηκαν για βασανιστήρια κατά μεταναστών κατά Αφγανών προσφύγων. Οι αστυνομικοί δικάστηκαν στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας και έλαβαν ποινές φυλάκισης (ο ένας 5 έτη και ο άλλος 5 έτη και 5 μήνες). Σύμφωνα με την ακροαματική διαδικασία οι αστυνομικοί εισέβαλαν σε σπίτια Αφγανών κακοποιώντας του ενοίκους με σκοπό την απόσπαση πληροφοριών για ένα συμπατριώτη τους. Οι καταδικασθέντες αστυνομικοί οδηγούσαν τους μετανάστες σε υπόγειο γκαράζ του αστυνομικού τμήματος του Αγίου Παντελεήμονα όπου τους υπέβαλαν σε βασανιστήρια, μεταξύ των οποίων είναι και η φάλαγγα.

Στις 18 Ιανουαρίου 2012 υποβλήθηκε στον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη (Χρήστο Παπουτσή) καταγγελία του Πέτρου Κωνσταντίνου (από την «Κίνηση Ενωμένοι Ενάντια στον Ρατσισμό και τη Φασιστική Απειλή», δημοτικός σύμβουλος Αθήνας) για την ύπαρξη κύκλωματος αστυνομικών, οι οποίοι εισβάλλουν σε σπίτια μεταναστών, τους απειλούν και τους εκβιάζουν για να αποσπάσουν χρηματικά ποσά από αυτούς.

Πάτρα

Στην Πάτρα η ροή μεταναστών δημιουργεί έντονο κοινωνικό πρόβλημα που ταλανίζει την πόλη από τα μέσα της δεκαετίας του 90, εξ'αιτίας της αθρόας εισέλευσης οικονομικών μεταναστών και της μόνιμης διαβίωσής τους. Μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει διακυμάνσεις στον αριθμό και στην εθνικότητα τους, ενώ το πρόβλημα λόγω των ποικίλων κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών μέχρι σήμερα παραμένει άλυτο, εντεινόμενο ιδιαίτερα από τις αρχές του 21ου αιώνα όταν άρχισαν να συρρέουν ανεξέλεγκτα Αφγανοί λαθρομετανάστες, καθώς Σομαλοί και Σουδανοί. Σήμερα υπολογίζεται ότι διαβιούν στην Πάτρα περίπου 3000 με 5000 λαθρομετανάστες, με σκοπό τη λαθραία ακτοπλοϊκή έξοδο από την Ελλάδα προς την Ιταλία και τις χώρες της ανεπτυγμένης Ευρώπης.

Ηγουμενίτσα

Πολλοί μετανάστες φτάνουν στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας και έχουν σχηματίσει καταυλισμό κάτω από τη γέφυρα στο Λαδοχώρι και στο Γραικοχώρι . Οι μετανάστες στην Ηγουμενίτσα προσδοκούν να ταξιδέψουν με κάποιο τρόπο στην Ευρώπη μέσω της ακτοπλοϊκής γραμμής Ηγουμενίτσας-Ιταλίας . Τον Ιούνιο 2010 εντοπίστηκε νεκρός μετανάστης μέσα σε δεξαμενή καυσίμου φορτηγού οχήματος το οποίο εκτελούσε το δρομολόγιο από Πάτρα προς Ηγουμενίτσα, με προορισμό την Ιταλία . Η αύξηση των μεταναστών το 2009 στην Ηγουμενίτσα οφείλεται στο γκρέμισμα του αντίστοιχου καταυλισμού στην Πάτρα και την ολοκλήρωση της Εγνατίας Οδού .

Ο καταυλισμός των μεταναστών και οι ίδιοι οι μετανάστες έχει γίνει αφορμή επιθέσεων . Η περίπτωση του Κούρδου Αριβάν Οσμάν Αμπντουλάχ ο οποίος έπεσε σε κώμα μετά από χτυπήματα των λιμενικών και στην συνέχεια πέθανε συζητήθηκε στην Ελληνική Βουλή το 2009 . Σύμφωνα με την ΕΔΕ του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας ο Κούρδος πέθανε πηδώντας από το φορτηγό που είχε κρυφτεί όταν συνειδητοποίησε ότι αυτό κατευθύνεται προς τα Ιωάννινα . Τον Μάιο 2011 οι αστυνομικές αρχές της Ηγουμενίτσας προχώρησαν σε επιχείριση απομάκρυνσης των μεταναστών κάνοντας συλλήψεις. Πολιτικοί φορείς της Ηγουμενίτσας και τοπικά μέσα παρουσιάζουν την εικόνα του καταυλισμού ως πρόβλημα στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής.

Απελάσεις - επαναπατρισμοί

Την Δευτέρα 31 Ιανουαρίου 2011 ξεκίνησαν οι 10μελείς επιτροπές εξέτασης ασύλου αιτημάτων Διεθνούς Προστασίας και το πρόγραμμα εθελοντικού επαναπατρισμού μεταναστών με προτεραιότητα σε μετανάστες από το Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράκ, Μπαγκλαντές, Σουδάν, Αλγερία, Μαρόκο και Σομαλία. Το πρόγραμμα επαναπατρισμού χρηματοδοτείται 75% από κοινοτικά κονδύλια. Το κόστος για κάθε μετανάστη που επαναπατρίζεται είναι 1.000 ευρώ όπου τα 300 ευρώ προορίζονται για τον μετανάστη και τα σχετικά έξοδα στην χώρα επιστροφής. Στις 23 Μαΐου 2011 επαναπατρίστηκαν εθελοντικά οι πρώτοι 40 μετανάστες από το Αφγανιστάν .

Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Άννα Νταλάρα, τον Μάϊο 2011 σχολίασε για τους εθελούσιους επαναπατρισμούς και τις πολιτικές ασύλου: Όσο εστιάζουμε σε πολιτικές ασύλου, επιστροφών, ή εθελουσίων επαναπατρισμών, με την ίδια ένταση πρέπει να εστιάσουμε και στην ένταξη των μεταναστών . Το 2011 είτε εθελούσια είτε αναγκαστικά επιστράφηκαν στις χώρες τους 2.412 άτομα. Τα 1.097 επιστράφηκαν εθελοντικά μέσα του προγράμματος επιστροφής του Διεθνή Οργανισμού Μετανάστευσης.

Βίντεο-ρεπορτάζ

• 8 Δεκεμβρίου 2010: Ομιλία - ανοιχτή πρόσκληση σε πολίτες της Ε.Ε για το μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Στην ομιλία μιλάει η Ηλέκτρα Κούτρα η οποία είναι Δικηγόρος και ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ομιλία έγινε υπό την αιγίδα του δικτύου TEDxTalks.
• 14 Οκτωβρίου 2010 - Άρθρο στο tvxs.gr: "Η μάχη για την πλατεία Αττικής". Ντοκυμαντέρ 20 λεπτών της Νορβηγικής τηλεόρασης για τις μεταναστευτικές ροές στην Ελλάδα, γυρισμένο το Φθινόπωρο 2010.
• Εκπομπή-ρεπορτάζ 52 λεπτών "Τα μυστικά του Έβρου" από την σειρά του MEGA οι «Πρωταγωνιστές». Προβλήθηκε 21 Νοεμβρίου 2010 στο τηλεοπτικό σταθμό MEGA.
• "Greece: Asylum-Seekers" (Αγγλικά): Βίντεο-ρεπορτάζ της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τις μεταναστευτικές ροές στον Έβρο και το γενικότερο θέμα των μεταναστευτικών ροών στην Ελλάδα. Δημοσιεύθηκε 16-Ιουν-2010 στο κανάλι youtube της οργάνωσης.
• "Greece grapples with illegal immigrants" (Αγγλικά): Βίντεο-ρεπορτάζ του Al-Jazeera English το οποίο δημοσιεύτηκε 5-Σεπ-2010 στο κανάλι youtube.
• 23 Δεκεμβρίου 2009: Διαδικτυακή συνέντευξη (βίντεο στη εφημερίδα Έθνος online) "Μια Αφροδίτη για τους μετανάστες". Η Αφροδίτη Αλ Σαλέχ (ως σύμβουλος του Υφ. Προστασία Πολίτη) μιλάει για του μετανάστες χωρίς χαρτιά και τις κακές συνθήκες που επικρατούν στα κέντρα υποδοχής μεταναστών (Παγανή Λέσβου).
• The invisible wall / Το αόρατο τείχος Ταινία μικρού μήκους (3:53 λεπτών) του Κίμων Τσακίρη για το μεταναστευτικό ζήτημα στο Αγαθονήσι. Δημοσιεύτηκε 28 Φεβρουαρίου 2011 στο κανάλι της εταιρίας παραγωγής ταινιών "Bioptic Productions" του σκηνοθέτη.
• Κέντρο Κράτησης Παγανής - Τα Κοράκια της Λέσβου Δύο βίντεο-ρεπορτάζ (13:06 και 9:11 λεπτών) του δημοσιογράφου Μάριου Διονέλλη για το κέντρο κράτησης Παγανής και το μεταναστευτικό ζήτημα στην Λέσβο.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• 2008: Έκθεση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τους μετανάστες στην Ελλάδα (pdf)
• "Μαρτυρίες μεταναστών από τα κέντρα κράτησης", 22 Ιανουαρίου 2010 άρθρο στην ιστοσελίδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
• Ετήσια αναφορά της Διεθνής Αμνηστίας για το έτος 2005 (pdf), στην σελίδα 115-7 αναφέρονται παραβιάσεις της Ελλάδος για θέματα μεταναστών.

Δείτε επίσης

• Μεταναστευτικό πρόβλημα στην Πάτρα

Σημειώσεις

α.^{^} Χρησιμοποιούνται επίσης η ορολογία παράτυπη μετανάστευση στη θέση της παράνομης μετανάστευσης. Οι παράνομοι ή παράτυποι ή ανεπιθύμητοι ή ανεπίσημοι ή μη μόνιμοι είναι όροι που χρησιμοποιούνται από ερευνητές και αναφέρονται σε υπηκόους τρίτων χώρων που εισέρχονται στην ευρωπαϊκή ένωση: α) χωρίς χαρτιά - ταξιδιωτικά έγραφα, β) με νόμιμο τρόπο αλλά παραμένουν στην Ευρώπη μετά την λήξη της άδειας παραμονής και γ) αιτούνται άσυλο και παραμένουν στην χώρα μετά την απόρριψη του αιτήματος.

β.^{^} Το βιβλίο "ΕΛΛΑΔΑ. Η δεύτερη πατρίδα" είναι το βιβλίο που έχει εκδοθεί από το Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης το 2001 για τους μετανάστες οι οποίοι ενδιαφέρονται να αποκτήσουν την Ελληνική ιθαγένεια με πολιτογράφηση. Το βιβλιό παρουσιάζει με συνοπτικό τρόπο την ιστορία και το πολιτισμό της Ελλάδος.