Χιονία (όνομα)
Χιονία [προφ.: ẋionía (τετρασύλλαβο)], ελληνικό γυναικείο κύριο όνομα.
Ετυμολογία του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη χιών, χιόνος «χιόνι», και παραπέμπει στο στίχο του Δαβίδ, «ραντιεῖς με ὑσσώπῳ, καὶ καθαρισθήσομαι, πλυνεῖς με, καὶ ὑπὲρ χιόνα λευκανθήσομαι». (Ψαλμοί του Δαυίδ, Ν΄ 9). Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, η χιών ανάγεται στο ΙΕ *gheim- «χειμώνας», και συνδέεται με το αρμενικό jiwn «χιόνι» και το λατινικό hiems «χειμώνας».[1]
Από το αρχαιοελληνικό χιών παράγεται και το όνομα της αρχαιοελληνικής μυθολογίας Χιόνη (τρισύλλαβο), που το φέρουν, μεταξύ άλλων, η κόρη του Βορέου και της Ωρειθυίας, και η κόρη του Νείλου και της Ωκεανίδας Καλλιρρόης, και αντρικοί τύποι: Χίων, Χίονις.
Ονομαστική εορτή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 16 Απριλίου, κατά την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη της Θεσσαλονικιάς μάρτυρος Χιονίας και των αδελφών της Αγάπης και Ειρήνης.[2][3] Από την Καθολική Εκκλησία η μνήμη τους τιμάται την 1 Απριλίου.[4]
Διάδοση του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Αθανάσιος Μπούτουρας κατατάσσει το όνομα Χιονία στα «Ονόματα εξ αγίων».[5] Ωστόσο, σημειώνει ότι ο τύπος Χιονιά «πιθανότερο να προήλθε ανεξάρτητα της παραδόσεως [της αγίας]» και το κατατάσσει μαζί με το Χιόνω στα «Ονόματα εκ παρομοιώσεων προς την περιβάλλουσαν φύσιν»), για τη λευκότητα,[6] και κατ’ επέκταση για την αθωώτητα και την αγνότητα (βλ. και τα ονόματα Λευκή, Μπιάνκα κτλ.). Ομοίως, ο Σίμος Μενάρδος παράγει το Χιονιού «από το χιόνιν»).[7] Το όνομα ανήκει στα λιγότερα συνηθισμένα. Ενδεικτικά, σήμερα στον ελλαδικό χώρο, σε μια προσπάθεια στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων από τον Απρίλιο του 2009, τα ονόματα Χιονία και Χιόνα παρουσιάζονται το καθένα με 4 εμφανίσεις, ανάμεσα στις θέσεις 610η–690η των πιο συχνών ονομάτων (442η–506η θέση ανάμεσα στα γυναικεία). Το καθένα το φέρουν γύρω στις 307 Ελληνίδες ή ποσοστό 0,004%.[8] Στην Κύπρο, κατά την απογραφή του πληθυσμού το 2011, το όνομα Χιονούλα παρουσιάζεται 554ο σε συχνότητα, με 72 εμφανίσεις σε σύνολο 145.612 ή ποσοστό 0,049%.[9]
Σύμφωνα με τη Θετίμα, το όνομα ως γυναικείο εμφανίζεται στο Lexicon of Greek Personal Names (LGPN) με τους τύπους Χιονίς, Χιόνη και ως αντρικό με τον τύπο Χίονις. Το γυναικείο Χιονίς εμφανίζεται στο LGPN να το φέρουν 2 πρόσωπα, τον 4ο–5ο αι. μ.Χ., στη Θεσσαλονίκη και τη Βοιωτία.[10] Το Χιόνη εμφανίζεται στο LGPN να το φέρουν 17 πρόσωπα, τον 3ο αι. μ.Χ. και 4ο αι. μ.Χ., στη Θεσσαλονίκη, το σημερινό Καβάνταρτσι, την Εύβοια, τη Σικελία, την Καλαβρία, την Καμπανία, Θράκη, την Ιωνία και την Αθήνα. (Παράλληλος τύπος: Chione, αυτοκρατορική περίοδος, 1ος αι. μ.Χ., 2ος–3ος αι. μ.Χ., Κάτω Ιταλία.)[11] Το αντρικό Χίονις εμφανίζεται να το φέρουν 23 πρόσωπα, τον 3ο αι. π.Χ., στη Φίλα Πιερίας, την Αθήνα, την Καρία, τη Μυσία, τη Θήρα, την Κορινθία και τη Λακωνία.[12]
Σύμφωνα με τον Γεώργιο Ν. Δημητροκάλλη, το όνομα βρίσκεται πάνω σε σάρδιο λίθο δακτυλιδιού της παλιάς δακτυλιοθήκης των Μεδίκων της Φλωρεντίας, όπου είναι χαραγμένη η επιγραφή «ΧΙΟΝΕ ΧΑΙΡΕ», πιθανώς της ρωμαϊκής εποχής, ενώ την ίδια περίοδο το όνομα Χιὀνη συναντάται στη Βουλγαρία και πιθανώς στη Φρυγία, στην περιοχή Sivaslı (2 χλμ. από την αρχαία Σεβάστεια) της επαρχίας Ουσάκ, σε επιγραφή χρονολογημένη στα 146 μ.Χ.. Ωστόσο, «τα βαπτιστικά Χιόνη και Χιονία, καίτοι σχετικώς σπάνια, επέζησαν καθ’ όλην την μακραίωνα ιστορίαν της Μεσαιωνικής Ελληνικής Αυτοκρατορίας». Ο τύπος Χιονία βρίσκεται σε βυζαντινή επιγραφή του Μπιν-Μπιρ-Κιλισσέ (= χίλιες και μία εκκλησίες) της Καππαδοκίας. Το Χιόνη είναι γνωστό από επιτάφια επιγραφή της Αμάσειας, και από τοιχογραφία σε νάρθηκα του βυζαντινού ναού Ιλανλί Κιλισσέ στην Καππαδοκία, όπου εικονίζεται η «ΑΓΗΑ ΧΗΟΝΗ». Τέλος, σε τοιχογραφία του ναού της Νάξου Παναγία στης Γιαλλούς, όπου είναι χαραγμένη η επιγραφή «Δέ(ησις) Καλὴς τῆς Χηὡνοῦ».[13]
Τύποι του ονόματος Χιονία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Χιονιά (δισύλλαβο), στη Μακεδονία.[14]
- Χιόνω (δισύλλαβο), στην Κοζάνη.[6]
- Χιονού (δισύλλαβο), στην Κύπρο[6] και τη Ρόδο.[15]
- Χιονιού (δισύλλαβο), στην Κύπρο.[16]
- Χιονάτη (τρισύλλαβο), στην Κοζάνη.[6]
- Χιόνα (δισύλλαβο), στη Ρόδο[17] και τη Σκιάθο (σύμφωνα με τον Γεώργιο Ρήγα, μακεδονικής προέλευσης).[18].
- Χιονούλα και Χιονίτσα, υποκοριστικοί τύποι.
Το όνομα Χιονία σε άλλες γλώσσες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μέσω και των λατινικών Chionia και Chione, το όνομα αποδόθηκε σε άλλες γλώσσες ως:
- αγγλικά: Chionia ή Khionia
- βουλγαρικά: Хиония
- γερμανικά: Chione
- ιταλικά: Chionia
- ρωσικά: Хиония
- σερβικά: Хионија
- τσέχικα: Chionia
Το όνομα στο σχηματισμό οικογενειακών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με τον Γεώργιο Ν. Δημητροκάλλη, από το όνομα Χιονία σχηματίστηκαν τα οικογενειακά Χιονιάδης, του οποίου γνωστότερος εκπρόσωπος είναι ο γιατρός και αστρονόμος Γρηγόριος (Τραπεζούντα 13ο/14ο αι.) και Χιονιάς, επώνυμο που είναι γνωστό από έγγραφο του 1257 από την περιοχή της Σμύρνης. Επίσης, Χιονέας στη Λακωνία, Χιονής στον Πόντο και την Κωνσταντινούπολη, Χιονουδάκης, Χιώνης, Χιόνος στην Κοζάνη, Χιονιάς στη Χίο και τη Μικρά Ασία.[19] Στην Κοζάνη επίσης, συναντώνται τα οικογενειακά Χιόνους (1907), από το Χιόνω, και Χιονάτας (1858), μητρωνυμικό, από το Χιονάτη.[20] Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης παράγει τα οικογενειακά Χιονής και Χιονίδης από παρατσούκλια που τα κατατάσσει στον «καιρό και χρόνο».[21]
Πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ο William Smith (επιμ.) στο Dictionary of Greek and Roman, Biography and Mythology, Vol 1, Λονδίνο [1873], σσ. 695–696, περιλαμβάνει 5 πρόσωπα:
- Χίων (4ος αι. π.Χ.), γιος του Μάτριδος, αριστοκράτης της Ηράκλειας του Πόντου και μαθητής του Πλάτωνα. Δεκατρείς επιστολές που θεωρείται ότι έγραψε εξέδωσε ο Άλδος στη συλλογή Ελληνικά γράμματα, Βενετία 1499.
- Χίων, Κορίνθιος γλύπτης.
- Χιωνίδης και Χιονίδης, Αθηναίος κωμωδός, τον οποίο ο Σουίδας τοποθετεί «πρωταγωνιστήν της αρχαίας κωμωδίας», προσθέτοντας ότι ανέβασε έργο του 8 χρόνια πριν από τους Περσικούς πολέμους.
- Χίονις, Σπαρτιάτης που στέφθηκε ολυμπιονίκης σε 4 συνεχόμενες Ολυμπιάδες, 4 φορές στο στάδιον και 3 στον δίαυλο (664– 656 π.Χ.).
- Χίονις, Κορίνθιος αγαλματοποιός ο οποίος μαζί με τους Αμυκλαίο και Δύιλλο κατασκεύασαν το χάλκινη σύνθεση που οι Φωκαείς αφιέρωσαν στους Δελφούς. Ο Χίονις φιλοτέχνησε τα αγάλματα της Αθηνάς και της Άρτεμης (βλ. Παυσανία, Ελλάδος περιήγησις: Φωκικά, Λοκρών Οζόλων (13.7).
- Στη νεότερη εποχή:
- Χιονία Ταλάνοβα (Хиония Ивановна Таланова, 1822–1880), Ρωσίδα θεατρική ηθοποιός.[22]
- Χιονία Γκούσεβα (Хио́ния Кузьми́нична Гу́сева, c. 1880/81–1919), Ρωσίδα που αποπειράθηκε το 1914 να δολοφονήσει τον Γκριγκόρι Ρασπούτιν.[23][24]
- Χιονία Πετρακάκη, Ελληνίδα συγγραφέας των βιβλίων Πατροπαράδοτες ελληνικές συνταγές.[25]
- Χιονία Χιωτέλλη, Ελληνίδα βοηθός σκηνοθέτη, ηθοποιός, σκηνοθέτρια.[26]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
(Αγγλικά) Roswitha, Dulcitus (935–973), θεατρικό έργο που εξιστορεί τα μαρτύρια των Θεσσαλονικιών μαρτύρων Αγάπης, Χιονίας και Ειρήνης στα χέρια του Δουλκίτιου.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γ(εώργιος) Ν. Δημητροκάλλης, «Το όνομα “Χιόνη” εις την βυζαντινήν Νάξον», Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τμ. 6ος (1967), Αθήνα 1967, σσ. 59–62.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, δεύτερη έκδοση, ανατύπωση, 2005.
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005.
- ↑ Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία, Αθήνα, ανατύπωση, 1995, σ. 474.
- ↑ «Sante Agape, Chionia ed Irene».
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα ιστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 85.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 150.
- ↑ Σίμος Μενάρδος, «Περί των ονομάτων των Κυπρίων», Αθηνά, τμ. #16 (1904), σ. 268.
- ↑ Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)» Αρχειοθετήθηκε 2015-06-22 στο Wayback Machine..
- ↑ «Πληθυσμός – Συχνότητα Ονομάτων, 2011», Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου.
- ↑ «Χιονίς», Θετίμα.
- ↑ «Χιόνη», Θετίμα.
- ↑ «Χίονις», Θετίμα.
- ↑ Γ(εώργιος) Ν. Δημητροκάλλης, «Το όνομα “Χιόνη” εις την βυζαντινήν Νάξον», Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τμ. 6ος (1967), Αθήνα 1967, σσ. 57–60.
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 85.
- ↑ Χρ. Ι. Παπαχριστοδούλου, Λεξικό των ροδίτικων ιδιωμάτων, Στέγη γραμμάτων και τεχνών Δωδεκανήσου, Αθήνα 1986, σ. 677.
- ↑ Σίμος Μενάρδος, ό.π..
- ↑ Χρ. Ι. Παπαχριστοδούλου, ό.π.
- ↑ Γεώργιος Α. Ρήγας, Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός, τχ. 3, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1968, σ. 228.
- ↑ Γ(εώργιος) Ν. Δημητροκάλλης, ό.π., σ. 61.
- ↑ Κωνσταντίνος Δημ. Ντίνας, Κοζανίτικα επώνυμα 1759–1916, Υπουργείο Πολιτισμού, Δήμος Κοζάνης, Κοζάνη 1995, σ. 257.
- ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Τα οικογενειακά μας ονόματα, Ι.Ν.Σ.–Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη, ανατύπωση, 1995, σ. 57. ISBN 960-231-010-3.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια του ρωσικού θεάτρου.
- ↑ «Хиония Гу́сева».
- ↑ The British Newspaper Archive.
- ↑ Biblionet.
- ↑ unstage.