Στέφανος Γρηγορίου

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Στέφανος Γρηγορίου
Γενικές πληροφορίες
ΓέννησηΔεκαετία του 1880
Μπίτολα
Θάνατος25  Μαΐου 1943
Σισάνι Κοζάνης
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταστρατιωτικός
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχεςΜακεδονικός Αγώνας
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Στέφανος (Στέφος) Γρηγορίου ήταν σημαντικός Έλληνας Μακεδονομάχος Οπλαρχηγός Α΄ από το Μοναστήρι της Πελαγονίας. Ήτανε γνωστός και ως Καπετάν Φλωρινιώτης[1] αν και η καταγωγή του ήταν από τους Γρηγορίου της Κωνσταντινούπολης και Πελοποννήσου.

Ο προπάππους του Στέφανου Γρηγορίου ήταν ο Οπλαρχηγός και Φιλικός Αλέξανδρος Λιακάκου Γρηγορίου (γεννηθής το 1780), μέλος της Φιλικής Εταιρείας[2] μυηθείς από τον Σταύρο Χαχαμάκη στις 28 Νοεμβρίου 1820. Ο Σταύρος Χαχαμάκης ήταν από τους πιο δραστήριους Φιλικούς, είχε μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία από τον Νικόλαο Σκουφά (1779-1818). Η οικογένεια Γρηγορίου με έδρα την Κωνσταντινούπολη εισήγαγε μετάξι από την Κίνα και δραστηριοποιούνταν στην Θεσσαλονίκη, Μοναστήρι, Κορυτσά, Βενετία και διατηρούσε δεσμούς με την Πελοπόννησο και την Αλεξάνδρεια. Ο Σταύρος Χαχαμάκης προμηθεύονταν μετάξι και εμπορεύματα από την οικογένεια Γρηγορίου δραστηριοποιούμενος εμπορικά στην Οδησσό. Ο πατέρας του Αλέξανδρου Γρηγορίου, Ηλίας Γρηγορίου του Γρηγόρη είχε μύλους στην Κωνσταντινούπολη και η οικογένεια του στην Πελοπόννησο. Ο Αλέξανδρος Γρηγορίου και ο Σταύρος Χαχαμάκης έθεσαν την περιουσία τους στις επιταγές την επανάστασης και την σύσταση του Ελληνικού κράτους.

Βάση του καταλόγου Σέκερη ο Χαχαμάκης μύησε σημαντικούς Πελοποννήσιους φιλικούς αλλά και προγόνους μετέπειτα Μακεδονομάχων. Ο Αλέξανδρος Γρηγορίου άφησε την Κωνσταντινούπολη και συμμετείχε στους αγώνες ως οπλαρχηγός. Ο γιος του Αλέξανδρου Γρηγορίου ήταν ο Θεόδωρος Γρηγορίου (γεννηθείς το 1807) ο οποίος επίσης Φιλικός συμμετείχε στην Έξοδο του Μεσολογγίου με τον επίσης Φιλικό Νικόλαο Κασομούλη και τα αδέρφια του Δημήτριο και Γεώργιο και Νικόλαο Ναούμ. Ο πατέρας του Καπετάν Στέφανου Γρηγορίου ήταν ο Επαμεινώνδας Γρηγορίου (γεννηθείς το 1835) ο οποίος συνεργάστηκε με μετέπειτα Μακεδονομάχους εκ Πισοδερίου. Ο μεγάλος αδερφός του Στέφανου Θεόδωρος Γρηγορίου (γεννηθείς το 1868) έστεισε δίκτυο μεταφοράς Ελλήνων δασκάλων και ορθόδοξων ιερέων στις περιοχές της Φλώρινας, Πισοδερίου, Μοναστηρίου και Κορυτσάς και μαζί με την γυναίκα του εκ των Παπαδάμων, αγωνιστών του 1821 βοήθησαν στην ίδρυση της Μοδέστειου Σχολής Πισοδερίου, της ακαδημίας Ελλήνων δασκάλων στον Μοναστήρι και στην ανέγερση Ελληνορθόδοξων ναών.

Ο Αλέξανδρος Γρηγορίου[3] (Αλέξανδρος Πασάς) του Θεόδωρου και η μητέρα του εκ των Παπαδάμων δίδαξαν στην Μοδέστειο Σχολή Πισοδερίου[4]. Ο Αλέξανδρος Γρηγορίου, ανηψιός του Καπετάν Στέφανου Γρηγορίου συμμετείχε στους Μακεδονικούς Αγώνες και ανέλαβε το κομμάτι της διακίνησης Ελλήνων μαχητών, δασκάλων και ιερέων κατά τις εμπόλεμες περιόδους, υποστηρίζοντας τον εφοδιασμό του Στέφανου Γρηγορίου. Ο Λάζαρος Γρηγορίου, θείος του Στέφανου Γρηγορίου δρούσε κατά τους Μακεδονικούς Αγώνες έχοντας ως βάση του τον Ακρίτα Φλωρίνης.

Οι Γρηγορίου εκ Κωνσταντινουπόλεως που κατέφτασαν στην περιοχή Πισοδερίου και Μοναστηρίου μέσω της ένωσης τους με τους Παπαδάμους - αγωνιστές του 1821, Παπαλάζαρους, Ναούμ και Χατζηστέφανους έγιναν συγγενείς εξ' αγχιστείας με τους οπλαρχηγούς Καπετάν (Παπά) Τσάμη, Καπετάν Κώττα, Κασομούλιδες και άλλους σημαντικούς Μακεδονομάχους της περιοχής. Κατά την προφορική παράδοση ο πατέρας του Στέφανου Γρηγορίου ήταν συναγωνιστής με τους αξιωματικούς Αλέξανδρο Κοντούλη, Αν. Παπούλα, Παύλο Μελά, Γ. Κολοκοτρώνη.

Θείος του Καπετάν Στέφανου Γρηγορίου ήταν οι Ιωάννης Γρηγορίου[5] (Τζίντζινα Λακωνίας, 1845) ευεργέτης και ιδρυτής με την Αικατερίνη Γρηγορίου του Γενικού Νοσοκομείου Σπάρτης. Πρώτα ξαδέρφια του Καπετάν Στέφανου Γρηγορίου ήταν ο γιατρός Θεόδωρος Γρηγορίου[6] (Καστρί Κυνουρίας, 1880) νομάρχης και βουλευτής με το κόμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ανήψια του Στέφανου Γρηγορίου ήταν οι Εμμανουήλ Γρηγορίου[7] (1904-1948) δημοσιογράφος και βουλευτής με το κόμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου και Φιλελεύθερων και ο Γεώργιος Γρηγορίου[8] (1909-1970) νομάρχης Σάμου, βουλευτής και Υφυπουργός Οικονομικών το 1951 υπό τον Πλαστήρα και αργότερα με την Ενώση Κέντρου. Ο Καπετάν Στέφανος Γρηγορίου πολιτεύτηκε με τον Γεώργιο Κονδύλη (1879-1936).

Ο Καπετάν Στέφανος Γρηγόριου και ο γιος του Εύελπις Επαμεινώνδας Γρηγορίου (1921-1943) δολοφονήθηκαν δια λιθοβολισμού από αντάρτες του ΕΛΑΣ το 1943 στο Σισάνι Κοζάνης.

Ο Καπετάν Στέφανος Γρηγορίου έχει γράψει τα απομνημονεύματά του σε Ελληνική Καλιγραφική του 19ου αιώνα. Ο Στέφανος Γρηγορίου όπως και οι Γρηγορίου του Πισοδερίου Θεόδωρος και Αλέξανδρος Γρηγορίου μιλούσαν την Ελληνική, Εβραϊκά, Τούρκικα και Βουλγάρικα.

Βιογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Στέφανος Γρηγορίου γεννήθηκε το 1879 στο Μοναστήρι της Πελαγονίας. Η σύζυγός του Ευδοκία (Ντούσκα) εκ Ρωσίας θεωρούνταν ότι ήταν ικανότατη μαχήτρια και σε ορισμένες μάχες ανέλαβε καθήκοντα υπαρχηγού. Τόσο ο Στέφανος Γρηγορίου όσο και η Ευδοκία Γρηγορίου εκθειάστηκαν από τον Ελληνικό τύπο της εποχής, σε αντίθεση με τον Βουλγαρικό τύπο της εποχής όπου και λοιδορήθηκαν.

Ο Καπετάν Στέφανος Γρηγορίου διαπνέονταν από αίσθημα πατριωτικό, θρησκευτικό και φιλοβασιλικό και ήταν τόσο κατά του τουρκικού ζυγού όσο και κατά της Βουλγαρικής παρουσίας στις περιοχές που έδρασε ως Οπλαρχηγός. Κατά την απελευθέρωση του Γέρμα Καστοριάς από τους Τούρκους στις 12 Οκτωβρίου 1912 ο Στέφανος Γρηγορίου εξιστορεί[9] "έχων εις το δεξιόν την λατρευτήν σύζυγόν μου - φέρουσαν γραφικότατην ανταρτικήν στολήν - μετέβην εις την Εκκλησίαν, όπου όλοι με ανέμενον με αγωνία.", ενώ σε άλλο σημείο "Ο Διάδοχος του Ελληνικού Θρόνου συνέτριβε του εχθρούς του Γένους μας, οίτινες προτροπάδην ετρέποντο εις άτακτον φυγήν." και κλείνει "Τα όρη και αι χαράδραι αντελάλουν τας ζητωκραυγάς μας και οι Αετοί, πτοημένεοι εκ των πυροβολισμών, επέτων προς το εσωτερικόν δια να αναγγείλουν την άφιξιν της Ελευθερίας".

Το έτος 1909 επιθυμία του Στέφανου Γρηγορίου ήταν να αφοσιωθεί στην οικογένεια που είχε προς της συζύγου Ευδοκίας. Κατά την σύντομη παύση της δράσης του στις αρχές του 1909 ο Νιαζή Μπέης της Ρέζνας επιχείρησε να δωροδοκήσει 2 φορές τον Στέφανο Γρηγορίου, προσφέροντάς του δημόσιο αξίωμα ώστε να συνταχθεί με τους νεότουρκους. Ο Νιαζή Μπέης υπολόγιζε στο πάθος τους Στέφανου Γρηγορίου να ανταπαντήσει στους Βούλγαρους κομιτατζήδες που δρούσαν ανεξέλεγκτα στην περιοχή.

Ο Στέφανος Γρηγορίου αρνήθηκε εκδηλώνοντας την απέχθεια του τόσο προς τις τουρκικές αρχές όσο και προς τους Βούλγαρους παρακρατικούς. Λόγω της άρνησης του να συνταχθεί με τους νεότουρκους ο Νιαζή Μπέης της Ρέζνας τον έθεσε υπό το καθεστώς απειλών και υπήρξαν δύο απόπειρες δολοφονίας εναντίον του Στέφανου Γρηγορίου.

Ως αποτέλεσμα ο Στέφανος Γρηγορίου διέφυγε στην Αθήνα όπου γνώρισε και παντρεύτηκε την πρόσφυγα εκ Ρωσίας Ευδοκία (Ντούσκα). Επέστρεψε με την σύζυγό του και ολιγομελές σώμα στην Δυτική Μακεδονία κατόπιν 2 ετών, το καλοκαίρι του 1911 με σκοπό την ενδυνάμωση της ομάδος του κατά τις προπαρασκευές των Βαλκανικών Πολέμων.

Η πρώτη μάχη με την σύζυγο Ευδοκία δίπλα του έγινε κοντά στην Σιάτιστα εναντίον του Αρίφ καπετάν, πρώην ληστή όπου ήταν κατά πολύ ανώτεροι σε αριθμό από την ομάδα του Στέφανου Γρηγορίου. Στα αδημοσίευτα απομνημονεύματα του Στέφανου Γρηγορίου ο Καπετάν Στέφος εκθειάζει τις πολεμικές αρετές που επέδειξε η γυναίκα του (και κατόπιν υπαρχηγός) στη μάχη της Σιάτιστας.

Το έτος 1915 ο Στέφανος και η Ευδοκία Γρηγορίου αποφασίζουν να αποσυρθούν και να αφιερωθούν στον οικογενειακό τους βίο. Ωστόσο, η εισβολή των Βουλγάρων στο Μοναστήρι τον Ιούλιο του 1916 είναι το γεγονός που τον οδηγεί αυθόρμητα να επέμβει στο κέντρο της πόλης του Μοναστηρίου. Αυτόπτες μάρτυρες της δράσης του ήταν ο Γάλος Πρόξενος και ένας Γάλος αστυνομικός. Ο Λοχαγός Ματιέ εντυπωσιασμένος από τον Στέφανο Γρηγορίου ανέθεσε σε αυτόν τον καταρτισμό σώματος από 200 άνδρες για την απόκρουση των κομιτατζήδων[10].

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Μόδη ο Καπετάν Στέφος κατηγορήθηκε ως αντιβενιζελικός με καταγγελίες για αρπαγές, τουφεκισμούς και εμπρησμούς εν καιρώ πολέμου και αντάρτικου. Ο ίδιος αποδίδει την σύλληψή του σε δίκτυο πλούσιων λαθρέμπορων στο Μοναστήρι και την Φλώρινα τους οποίους ενοχοποίησε. Κατόπιν πολλών μηνών στην φυλακή οι Γάλοι τον παρέδωσαν στην Ελληνική δικαιοσύνη. Κρίθηκε αθώος σε όλες τις κατηγορίες από ενόρκους Έδεσσας, Βέροιας και Θεσσαλονίκης.

Ο Στέφανος Γρηγορίου είχε τουλάχιστον 3 παιδιά με την Όλγα Γρηγορίου (1891-1984) γεννηθείσα ως Όλγα Χατζηστεφάνου του Ναούμ και της Αναστασίας. Τα 3 αυτά παιδιά τους ήταν ο Εύελπις Επαμεινώνδας Γρηγορίου (1921-1943), η Ευαγγελία (1923-2009) και η Δήμητρα (1926-1980).

Μακεδονικός αγώνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Στέφανος Γρηγορίου τον Απρίλιο του 1903 εργαζόταν στην Θεσσαλονίκη κοντά σε δυο εξαδέλφια του, Γρηγορίου εκ Κωνσταντινουπόλεως. Την ίδια περίοδο δρούσε στην Θεσσαλονίκη ο Παύλος Σιάτεφ όπου στις 17 Απριλίου 1903 ανατίναξε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το γαλλικό ατμόπλοιο Γκουαλντακιβίρ. Την επόμενη μέρα ανατινάχθηκε το υποκατάστημα της Οθωμανικής Τραπέζης Θεσσαλονίκης. Αναταραχές ξεκίνησαν εντός της Θεσσαλονίκης με φανατισμένους Τούρκους να σκοτώνουν Έλληνες, 200 με 300 σύμφωνα με τον Γάλλο αντισυνταγματάρχη Λαμούς στο βιβλίο "Δεκαπέντε χρόνια βαλκανικής ιστορίας". Το βράδυ αυτής της νύχτας ο Στέφανος Γρηγορίου συνελλήφθει από Τούρκους και βρέθηκε στα μπουντρούμια του Λευκού Πύργου μαζί με τα δυο του εξαδέλφια και έπειτα στο Επταπύργιο. Οι δυο του εξάδελφοι χάθηκαν έκτοτε και ο Στέφανος Γρηγορίου εστάλη στην φυλακή Μοναστηρίου και κρατήθηκε για 4 μήνες χωρίς καταγγελίες ή δίκη.

Αναστασία Γρηγορίου, Σύζυγος Καπετάν Στέφανου Γρηγορίου

Στρατολογήθηκε το 1903 από τον Θεόδωρο Μόδη[11] και αρχικά ήταν μέλος της νεολαίας της Εθνικής Πολιτοφυλακής του Μοναστηρίου συμμετέχοντας σε πολλές επιχειρήσεις εναντίον εξαρχικών στόχων εντός της πόλης. Είχε εξοντώσει μάλιστα τον περιβόητο Βούλγαρο πράκτορα Μπελαζάλκα.[12] Κατατάχτηκε ως οπλίτης στο σώμα του οπλαρχηγού Κώτα Χρήστου. Μετά το θάνατο του τελευταίου συνεργάστηκε με τον αξιωματικό Γ. Κατεχάκη, το 1904.[13] Το 1905 συνεργάστηκε με τον Ι. Καραβίτη και εντός του έτους συγκρότησε δική του ένοπλη ομάδα της οποίας τέθηκε επικεφαλής. Μετά την εισβολή 100 Βουλγάρων κομιτατζήδων στο Κουμανίτσοβο (Λιθιά) (16 Ιουλίου), όπου εκτός από τις καταστροφές οικιών, ξεκληρίστηκαν και οι οικογένειες Θεόδωρου και Μιχαήλ Θεοδώρου, οι Έλληνες αποφάσισαν να εκιδικηθούν. Έτσι, στις 29 Ιουλίου του 1905 το σώμα του Στέφου Γρηγορίου, συνεργαζόμενο με τα σώματα των Ι. Καραβίτη και Γ. Δικώνυμου - Μακρή, επιτέθηκε στην ομάδα του κομιτατζή Ναούμ Πετρώφ, στην Κλαδορράχη Φλώρινας, καταφέρνοντας να τους τρέψει σε φυγή. Στη μάχη έχασαν τη ζωή τους 17 κομιτατζήδες. Η επιχείρηση της Κλαδορράχης προκάλεσε την αντίδραση του Εθνικού Κέντρου Μοναστηρίου λόγω της αγριότητας της επίθεσης και ο Ι. Καραβίτης ανακλήθηκε στην Αθήνα. Ο απόηχος όμως της επίθεσης στην Κλαδορράχη ήταν θετικός για την Ελληνική πλευρά καθώς ο Ναούμ Πετρώφ σταμάτησε έκτοτε την τρομοκρατική του δράση στα χωριά της περιοχής και πολλοί κάτοικοι επέστρεψαν στο πατριαρχείο.[14] Στα τέλη Αυγούστου του 1905 μετά από συντονισμένη επιχείρηση, στην οποία συνεργάστηκαν τα σώματα του Γ. Τσόντου, του Π. Γύπαρη, ενώ συμμετείχε και ο Στέφος Γρηγορίου με τους άντρες του, επιτεύχθηκε η απομάκρυνση των Βουλγάρων κομιτατζήδων από τα Κορέστια. Το τμήμα του Γ. Τσόντου κινήθηκε από τα ανατολικά, ενώ οι Π. Γύπαρης και Στέφανος Γρηγορίου κινήθηκαν από τα δυτικά, με σκοπό να προσεγγίσουν αμφότεροι την περιοχή των Κορεστίων, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα Βουλγαρικά σώματα. Όμως οι Βούλγαροι κομιτατζήδες τους αντιλήφθηκαν και τους καταδίωξαν με πυροβολισμούς, έως ότου επενέβη Οθωμανικό απόσπασμα. Μετά από αυτήν την εξέλιξη, οι Έλληνες επέσπευσαν τις κινήσεις τους και επιτέθηκαν στην Μπεσφήνα (Σφήκα), όπου συγκρούστηκαν με επιτυχία με τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Την επόμενη έδωσαν σφοδρή μάχη στο Γάβρο Καστοριάς. Τα ενωμένα Βουλγαρικά σώματα υπέστησαν βαριά ήττα. Σκοτώθηκαν 17 κομιτατζήδες, ενώ από την Ελληνική πλευρά σκοτώθηκαν οι Γ. Κλάπας, Π. Τσαουσέλας και Π. Πατρουδάκης. Στη μάχη αυτή διακρίθηκαν ιδιαίτερα ο Στέφος Γρηγορίου και οι άντρες του.[15]

Βασίλειος Τσουβαλτζής, Στέφανος Γρηγορίου, Στογιάννης Τσίτσος, Παύλος Νικολαΐδης, Λάζαρος Τσάμης.

Στη συνέχεια ο Στέφος Γρηγορίου έδρασε στα Καστανοχώρια, συνεργαζόμενος πολλές φορές με τον Γ. Τόμπρα. Εκεί, αντιμετώπισε Οθωμανικά στρατιωτικά αποσπάσματα στο Νεστράμι (Νεστόριο) στα τέλη της άνοιξης του 1907. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους εξόντωσε Τουρκαλβανική συμμορία στο Σούλι (κοντά στη Δάρδα) της Κορυτσάς. Στις 3 Ιουλίου του 1907, σε συνεργασία με τους Γ. Τόμπρα, τον Ν. Πλατανιά και τον Ιωάννη Τερζή, ο Στέφος Γρηγορίου συμμετείχε στην εξόντωση του κομιτατζή Αθανάς Καρσάκωφ και του σώματός του κοντά στη μονή Αρχαγγέλων Τσούκας, ανάμεσα στα Στενά και τη Γρέντση (Πτελιά).[16] Στις 22 Σεπτεμβρίου του 1907 ο Στέφος Γρηγορίου με τους 15 άνδρες του, σε συνεργασία με το σώμα του Π. Γύπαρη, χτύπησε Βουλγαρικούς στόχους στο Σμάρδεσι (Κρυσταλλοπηγή) αλλά μετά από σφοδρή ολοήμερη μάχη, δεν υπήρξε νικητής.[17] Μετά από αυτήν την επιχείρηση μετακινήθηκε στο Μορίχοβο, όπου έδρασε στη συνέχεια,[18] συνεργαζόμενος με τους οπλαρχηγούς Τραϊανό Μπραγιάννη και Στογιάννη Τσίτσο.[19] Κατά το 1908 συνεργάστηκε με τον οπλαρχηγό Χρήστο Τσαούση. Στις 8 Φεβρουαρίου του 1908, στη Μπέσιστα, τα ενωμένα Ελληνικά σώματα των Τριαντάφυλλου Σαμαρά (Καραπιπέρη), Ι. Καραβίτη, Αντώνιου Ζώη, Εμ. Νικολούδη, Εμ. Κατσίγαρη, Π. Γερογιάννη, Παύλου Νεράντζη και του Στέφου Γρηγορίου διέλυσαν το επίλεκτο Οθωμανικό τάγμα (αβτζί ταμπούρ), συλλαμβάνοντας αρκετούς αξιωματικούς. Συνέπεια της Μάχης της Μπέσιστας ήταν η σφαγή των Ελλήνων κρατουμένων στις φυλακές του Μοναστηρίου, ως αντίποινα.[20] Mετά την επανάσταση των Νεότουρκων, ο Στέφανος Γρηγορίου παρέδωσε τα όπλα στο Μοναστήρι μαζί με άλλους οπλαρχηγούς και απέλαβε τη γενική αμνηστία που χορήγησε το νέο καθεστώς. Δεν συμμετείχε όμως στους πανηγυρισμούς για το σύνταγμα, καθώς θεώρησε μαζί με τον Αντώνιο Ζώη, ότι το νέο καθεστώς δεν θα είναι ιδιαίτερα φιλικό προς τους Έλληνες.[21]

Η έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων βρήκε τον Καπετάν Στέφανο Γρηγορίου και την γυναίκα του Ευδοκία (Ντούσκα) στο Βογατσικό και η πρώτη τους αποστολή ήταν η απελευθέρωση του Γέρμα και της Βλάστης.

Στο Μαύροβοβο της Καστοριάς η ομάδα του Στέφου και Νικολούδη αιχμαλώτισαν τον τοπικό Αγά και την χωροφυλακή του. Οι τουρκικές δυνάμεις ενισχύθηκαν με την απόβαση τριών βαρκών γεμάτες στρατό όπου σκοτώθηκε μεταξύ άλλων ο Λοχαγός Ισμαήλ Βέης για λογαριασμό των Τούρκων και παραδόθηκαν οι υπόλοιποι Τούρκοι. Ο Στέφανος Γρηγορίου πρόσταξε στους Τούρκους χωρικούς να ενταφιάσουν τον Λοχαγό με τις ανάλογες τιμές και να ενταφιάσουν με όλους τους τύπους της θρησκείας τους νεκρούς. Από τους αιχμαλώτους έδωσε εντολή να σταλούν όλοι ζωντανοί στην Κατεχάκη εκτός 2 αιχμαλώτων που καταδίκασε λόγω του ότι θεωρούνταν ότι δολοφόνησαν τον Μητροπολίτη Αιμιλιανό και τουλάχιστον ο ένας ελόγχησε την εικόνα του Βασιλέως Γεωργίου[22].

Τον Φεβρουάριο του 1914 ο Καπετάν Στέφανος Γρηγορίου με την γυναίκα του και 40 άνδρες αναχώρησε για τον "Ηπειρωτικό αγώνα" με πρωταρχικό στόχο την απελευθέρωση της Βίγλιστας εν μέσω τρομερής χιονοθύελλας.

Απελευθέρωση, Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος και μεσοπόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στογιάννης Τσίτσος, Στέφος Γρηγορίου και Τραϊανός Μπραγιάννης

Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο πολέμησε ως επικεφαλής σώματος ντόπιων Μακεδονομάχων και απελευθέρωσε εν ονόματι της Ελλάδας τα χωριά Δέβρη (Αναρράχη) και Εμπόριο, καθώς και άλλα χωριά της Εορδαίας, πριν την έλευση του Ελληνικού Στρατού. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας και εφόσον η γενέτειρά του, το Μοναστήρι έμεινε υπό Σερβικό έλεγχο, εγκαταστάθηκε στη Φλώρινα. Το Φεβρουάριο του 1914 κλήθηκε από την Προσωρινή Κυβέρνηση της Βορείου Ηπείρου και συγκρότησε ένοπλο σώμα. Πήρε μέρος έτσι στο Βορειοηπειρωτικό αγώνα, εγκαθιστώντας την έδρα του στο Γιαννοχώρι Καστοριάς και συγκρουόμενος με Αλβανικές ομάδες έλεγχε τον ανατολικό Γράμμο.[23] Το 1916, ο Στέφος Γρηγορίου έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στο Κίνημα της Εθνικής Αμύνης και την επικράτησή του στη Δυτική Μακεδονία. Την 31η Αυγούστου του 1916 συγκρότησε σώμα με τον επίσης Μακεδονομάχο Στέργιο Κουντουρά και άλλους τοπικούς παράγοντες, και σε συνεργασία με το Γαλλικό στρατό κατέλαβε την εξουσία στην Καστοριά, στο Σίστεβο (Δενδροχώρι), στη Σέτομα (Κεφαλάρι) και στο Μαυροχώρι.[24] Υπήρξε επικεφαλής της ανακατάληψης της Φλώρινας από τις δυνάμεις της Αντάντ το 1916, και κατηγορήθηκε ως ένας από τους βασικούς υπεύθυνους για τις αγριότητες που ακολούθησαν. Ο ίδιος αρνήθηκε τις κατηγορίες, λέγοντας πώς ήταν αδύνατο να ελεγχθούν οι ένοπλοι, καθώς αποτελούσαν άτακτο σώμα.

Στον Μεσοπόλεμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου συγκρότησε ένοπλο σώμα, προκειμένου να αντιμετωπίσει ομάδες κομιτατζήδων που εξακολουθούσαν να δρουν εντός Ελληνικής επικράτειας τη δεκαετία του 1920.[23] Στη συνέχεια διατέλεσε αξιωματικός της Χωροφυλακής στις περιοχές Φλώρινας και Καστοριάς. Η δράση του προκάλεσε αντιδράσεις σε σλαβόφωνους κατοίκους της περιοχής, καθώς αναφορές του προς τη Χωροφυλακή, για ενδεχόμενη βουλγαροφιλία, μπορούσε να οδηγήσει τους ύποπτους σε περιθωριοποίηση, εκτοπισμό, φυλάκιση ή και κακοποίηση. Ο Στέφος Γρηγορίου κατηγορήθηκε το διάστημα εκείνο για αυθαιρεσίες και για πράξεις βίας που σκοπό είχαν μάλλον το ίδιο όφελος και όχι την αποστολή της χωροφυλακής. Το 1932 ήταν υποψήφιος του Εθνικού Ριζοσπαστικού Κόμματος του Γεώργιου Κονδύλη, στην περιφέρεια Φλώρινας.[25] Είχε προσωπικές, πολιτικές και κτηματικές[26] διαφορές με το στέλεχος του ΚΚΕ Πέτρο Κέντρο με αποτέλεσμα να εξοριστεί ο τελευταίος.[27] Το 1935 ήταν πρόεδρος του εργατοϋπαλληλικού κέντρου και υποστηρικτής της επανόδου του βασιλιά.

Κατοχή & Εθνική Αντίσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο οπλαρχηγός Στέφανος Γρηγορίου
Εξ αριστερών προς τα δεξιά: Α' σειρά καθήμενοι 1) Στ. Κωτσόπουλος εκ Βεύης, 2) Γρηγ. Βαϊνάς εξ Ασπρογείων. Β' σειρά καθήμενοι 1) Μαυρομμάτης εκ Μαυρόβου, 2) Σιδέρης εκ Γιαννοχωρίου, 3) Αντών. Ζώης εκ Μοναστηρίου, 4) Μπραγιάννης εκ Μοριχόβου, 5) Λάκης Πύρζας εκ Φλωρίνης, 6) Μίζας εκ Κλεισούρας. Γ' σειρά όρθιοι: 1) Αλεξ. Μητσάρης εξ Αγ. Παντελεήμονος, 2) Αλ. Γεωργιάδης εκ Κλεισούρας, 3) άγνωστος, 4) Στέφ. Γρηγορίου εκ Μοναστηρίου, 5) Χρ. Παναγιωτίδης ή Μαλέσκος εξ Ασπρογείων και Γεώργιος Χρ. Μόδης εκ Μοναστηρίου (τέως Υπουργός)'.

Κατά την κατοχή συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Είχε καταφύγει στη Βλάστη, καθώς στη Φλώρινα είχε φυλακιστεί από τους Γερμανούς.[28] Συγκρότησε μάλιστα, παρά την προχωρημένη ηλικία του, ολιγομελές σώμα με τη συμμετοχή του γιου του Επαμεινώνδα, φοιτητή της Σχολής Ευελπίδων. Συμμετείχε με το σώμα του στη Μάχη του Φαρδύκαμπου κοντά στη Σιάτιστα, όπου και διακρίθηκαν αυτός και γιος του. Στη Βλάστη συναντήθηκε με αντάρτες του ΕΑΜ το 1943 και μετά από διαπραγματεύσεις δέχτηκε να παραδώσει τους άνδρες του και το γιο του στον ΕΛΑΣ, ενώ ο ίδιος να αποσυρθεί, καθώς η ηλικία του δεν επέτρεπε στρατιωτική δράση. Στις 24 Μαΐου του 1943 συναντήθηκε, όπως συμφωνήθηκε με μέλη του ΕΛΑΣ στο Σισάνι Βοΐου. Εκεί, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ τον σκότωσαν με πέτρες και ξύλα και την επόμενη μέρα σκότωσαν τον γιο του Επαμεινώνδα. Η πράξη της δολοφονίας τους, δικαιολογήθηκε από τον ΕΛΑΣ λόγω της εχθρικής προς το λαό δράση τους, ενώ η επίσημη αιτιολογία του ΕΛΑΣ ήταν ότι πρόδωσε τον Γεώργιο Μόδη στους Γερμανούς.[29][30][31] Η εκτέλεση του οπλαρχηγού του Μακεδονικού Αγώνα Στέφανου Γρηγορίου και του γιου του από τον ΕΛΑΣ, σχολιάστηκε ως προδοτική από τον τύπο των άλλων αντιστασιακών παρατάξεων.[32]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Αθανάσιος Κακαφίκας. Σάκης Πέτρου, επιμ. Ιστορία της Περιφέρειας Γρεβενών. Γρεβενά. 
  2. ↑ ΜΕΞΑ, ΒΑΛΕΡΙΟΥ Γ. (1937). ΟΙ ΦΙΛΙΚΟΙ. ΑΘΗΝΑ: ΣΕΚΕΡΗΣ. σελ. 77. 
  3. ↑ «Εκατό μεγάλοι Έλληνες καταγόμενοι από τα Σκόπια». 
  4. ↑ «Η Μοδέστειος Σχολή Πισοδερίου Φλώρινας». 
  5. ↑ «Επαγγελματική Σχολή Σπάρτης «Ιωάννου και Αικατερίνης Γρηγορίου»». 
  6. ↑ «Θεόδωρος Γρηγορίου». 
  7. ↑ «Εμμανουήλ Γρηγορίου». 
  8. ↑ «Γεώργιος Γρηγορίου». 
  9. ↑ «Η απελευθέρωση του Γέρμα Καστοριάς απ' τον τουρκικό ζυγό (12 Οκτωβρίου 1912)». 
  10. ↑ Μόδης, Γεώργιος (2007). Μακεδονικός αγών και Μακεδόνες αρχηγοί. Θεσσαλονική: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. σελ. 241. 
  11. ↑ Σταμάτης Ράπτης, Ιστορία του Μακεδονικού Αγώνος, Όλαι αι ιστορικαί μάχαι των μακεδονομάχων ηρώων κατά των Βουλγάρων και Τούρκων. Με τας γνησίας εικόνας των αγωνισθέντων και πεσόντων υπέρ Πατρίδος και Θρησκείας οπλαρχηγών. Από της ενάρξεως του Μακεδονικού αγώνος 1903 μέχρι σήμερον, χ.χ., σ. 21.
  12. ↑ Ιστολόγιο: Ιστορικά Καστοριάς, Απόσπασμα Επιστολής του Νικόλαου Πύρζα προς τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Θεοτόκη
  13. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 85
  14. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σs. 135, 136
  15. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 138
  16. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 296
  17. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 305
  18. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 292
  19. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 349
  20. ↑ Κωνσταντίνος Αποστόλου Βακαλόπουλος, Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908, εκδόσεις Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ. 360
  21. ↑ Η Νεοτουρκική Επανάσταση, ο τερματισμός του Μακεδονικού Αγώνα και οι πρώτες εκλογές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, Νεότουρκοι καί Νεοτουρκική Έπανάστασις, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Ο Μακεδονικός Αγών και τα εις Θράκην γεγονότα
  22. ↑ Μόδης, Γ. (2007). Μακεδονικός αγών και Μακεδόνες αρχηγοί. Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. σελ. 239. 
  23. ↑ 23,0 23,1 Ιστολόγιο Florina-History, Στέφανος Γρηγορίου, 2ο Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας
  24. ↑ Ο Εθνικός Διχασμός στη Δυτική Μακεδονία (1916 - 1918), Το παρακράτος της "Εθνικής Άμυνας"[νεκρός σύνδεσμος]
  25. ↑ Ραϋμόνδος Αλβανός, Κοινωνικές συγκρούσεις και πολιτικές συμπεριφορές στην περιοχή της Καστοριάς (1922-1949), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2005, σελ 98.
  26. ↑ Αθανάσιος Καλλιανιώτης, Οι Πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία (1941-1946) – Διδακτορική διατριβή, σελ 275
  27. ↑ Αθανάσιος Καλλιανιώτης, Οι Πρόσφυγες ό.π σελ 91
  28. ↑ Αθανάσιος Καλλιανιώτης: Οι Πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία (1941-1946) – Διδακτορική διατριβή σελ 274
  29. ↑ Ιστολόγιο Florina-History, Στέφανος Γρηγορίου, 2ο Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας
  30. ↑ Έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων, Τολμών, τεύχος 24ο, 2007, σελ. 63[νεκρός σύνδεσμος]
  31. ↑ Γεώργιος Μόδης., Μακεδονικές ιστορίες, Αθήναι, 1957, σελ. 163
  32. ↑ Βάιος Καλογρηάς «Το αντίπαλο δέος-Οι εθνικιστικές οργανώσεις αντίστασης στην κατεχομένη Μακεδονία (1941-1944), εκδόσεις UNIVERSITY PRESS σελ 197-198
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Στέφανος_Γρηγορίου&oldid=10204035"