Παναθηναϊκός (υδατοσφαίριση)

Για όλες τις δραστηριότητες του συλλόγου, δείτε: Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος.

Παναθηναϊκός Α.Ο.

Όνομα	Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος
Ίδρυση	1933
Πρωτάθλημα	Α1 Ανδρών
Στάδιο	Κολυμβητήριο Γουδή
Πρόεδρος	Παναγιώτης Μαλακατές
Υπεύθυνος υγρού στίβου	Ανδρέας Ζώτος
Προπονητής	Δημήτρης Μάζης

Ενεργά τμήματα του Π.Α.Ο.
Ποδόσφαιρο ανδρών (Β)	Μπάσκετ ανδρών	Βόλεϊ ανδρών
Ποδόσφαιρο γυναικών	Μπάσκετ γυναικών	Βόλεϊ γυναικών
Πόλο ανδρών	Ποδ. σάλας (γυναικών)	Ράγκμπι
Στίβος	Κολύμβηση	Καταδύσεις
Άρση βαρών	Πάλη	Πυγμαχία
Ξιφασκία	Τοξοβολία	Σκοποβολή
Επιτραπέζια αντισφαίριση	Ποδηλασία	Σκάκι
Μοντέρνο πένταθλο	Τρίαθλο	Θαλάσσιο σκι
Π.Α.Ο. ΑμεΑ	eSports

Το τμήμα υδατοσφαίρισης του Παναθηναϊκού Α.Ο. ιδρύθηκε ήδη από το 1933. Μετρά 51 συμμετοχές στην πρώτη κατηγορία από το 1928 και βρίσκεται στην πέμπτη θέση συμμετοχών, δεν έχει όμως κατακτήσει ποτέ τον τίτλο του πρωταθλητή. Η καλύτερη θέση που έχει πετύχει στην Α΄ Εθνική Κατηγορία – και εν συνεχεία στην Α1 Κατηγορία – είναι η δεύτερη θέση (2015), ενώ έχει αναδειχθεί τρίτος 9 φορές. Η καλύτερη παρουσία του στο Κύπελλο Ελλάδος ήταν την περίοδο 2014–15 και 2022–23, όταν έφτασε στον τελικό. Την περίοδο 2011–12 συμμετείχε για πρώτη φορά στην ιστορία του στο Κύπελλο Πρωταθλητριών.

Ιστορία

Ίδρυση

Ο Παναθηναϊκός δημιούργησε για πρώτη φορά τμήμα πόλο το 1933. Η έλλειψη κολυμβητηρίου οδήγησε στη διάλυση της ομάδας. Το 1948 παίρνει μέρος στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα, χωρίς επιτυχία. Τα επόμενα χρόνια αν και η κολυμβητική ομάδα δυνάμωσε και κατέκτησε πολλά πρωταθλήματα, ο Παναθηναϊκός δεν κατεβάζει ομάδα υδατοσφαίρισης. Το 1950 ξεκίνησε η κατασκευή κολυμβητηρίου στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Το 1960 το τμήμα επανιδρύθηκε και συμμετείχε στο πρωτάθλημα της Γ΄ κατηγορίας, το οποίο και κατέκτησε.

1962–1976

Το 1961 ο Παναθηναϊκός κατέκτησε το Πανελλήνιο πρωτάθλημα Β΄ κατηγορίας, και το 1962 αγωνίστηκε στην Α΄ κατηγορία του Πανελληνίου πρωταθλήματος καταλαμβάνοντας την 5η θέση, το 1963 κατέκτησε και πάλι την πέμπτη θέση, ενώ τις επόμενες δύο σεζόν τερμάτισε 4ος και 3ος. Το 1963 και το 1966 θα αποσπάσει ισοπαλία 2–2 από τον Ολυμπιακό ενώ το 1967 θα έρθει ισόπαλος 3–3 με τον πρωταθλητή Εθνικό. Το 1966 θα κερδίσει τον Ν.Ο. Πατρών, μια από τις παραδοσιακές ομάδες στον χώρο, με 10–3. Το 1972 η ομάδα των Νέων του Παναθηναϊκού κατακτά το Πρωτάθλημα Ελλάδας. Πολίστες της νεανικής ομάδας αυτής της περιόδου ήταν και ο γνωστός ηθοποιός Γιάννης Μποσταντζόγλου, καθώς και ο αδερφός του Κώστας, σήμερα θεατρικός συγγραφέας.

Έως το 1975 με πρωταγωνιστές τους Μαρσέλο, Κασιδόκωστα και Πομώνη, ο Παναθηναϊκός είχε καθιερωθεί στην τρίτη θέση του πρωταθλήματος. Το 1976 αποσύρεται από το πρωτάθλημα και υποβιβάζεται αυτομάτως.

1977–1990

Η είσοδος του κολυμβητηρίου της Λεωφόρου

Το 1977 επιστρέφει στην αγωνιστική δράση και μετέχει στη νεοσύστατη Β΄ Εθνική. Κερδίζει αμέσως την άνοδο και το 1978 επιστρέφει στην Α΄ Εθνική όπου τερματίζει 4ος, μένοντας ανταγωνιστικός αν και νεοφώτιστος. Το 1979, αποδυναμωμένος τερματίζει στην 7η θέση και παραμένει στην Α΄ κατηγορία μετά από αγώνες μπαράζ με αντιπάλους τους ΠΑΟΚ και Καλαμάκι.

Στις 2/9/1980 κερδίζει στην Πάτρα για πρώτη φορά τον Ολυμπιακό με σκορ 3–2 ενώ στο δεύτερο γύρο θα φέρει ισοπαλία (5–5) στο Ζάππειο, μένοντας έτσι αήττητος απέναντι του. Το 1983 (30/7) τον κερδίζει 10–9 στα πλαίσια του πρώτου γύρου ενώ το 1984 ξανά για τον πρώτο γύρο με 7–6. Το 1985 και το 1986 κερδίζει τον Ολυμπιακό εκτός έδρας με 10–3 (μεγαλύτερη νίκη) και εντός έδρας το 1986 12–7, το 1988 με 8–6 στον Πειραιά ενώ το 1989 θα πετύχει ισάριθμες νίκες με 8–7 εντός και 11–12 στον Πειραιά. Το 1990 θα έρθει άλλη μια νίκη εκτός έδρας (7–8), η τελευταία μέχρι και το 10–12 για τον πρώτο προημιτελικό του κυπέλλου το 2000. Από το 1980 ως το 1986 είναι σταθερά 4ος στο πρωτάθλημα, με εξαίρεση αυτό του 1985 (5ος). Το 1986 δημιουργεί ομάδα με στόχο την κατάκτηση καλύτερης θέσης από την 3η. Διεκδικεί το πρωτάθλημα μέχρι το τέλος, αλλά οι πέντε ήττες που γνώρισε στις λεπτομέρειες στα κρίσιμα ματς με Γλυφάδα (8–9 και 6–5), Εθνικό (10–12 και 11–9) και Βουλιαγμένη (5–8 ενώ την κέρδισε 3–4 εκτός), μαζί με τις δύο ισοπαλίες που παραχώρησε σε Άρη και ΝΟΠ, τον φέρνουν ξανά στην τέταρτη θέση με 32 βαθμούς, 9 πίσω από την πρωταθλήτρια Γλυφάδα. Το 1987 με εντελώς ανανεωμένη ομάδα τερματίζει στην 6η θέση. Το 1988 είναι 7ος και παραμένει στην Α1 μετά από αγώνα μπαράζ με τα Χανιά. Το 1989 καταλαμβάνει την 5η θέση και το 1990 την 4η.

1991–2002

Το καλοκαίρι του 1990 γίνεται μια ιδιότυπη «ανταλλαγή» του αρχηγού τότε του ΠΑΟ αλλά και της εθνικής ομάδας Δημήτρη Σελετόπουλου, με τον μπασκετμπολίστα Φραγκίσκο Αλβέρτη. Η ομάδα υδατοσφαίρισης αποδυναμώνεται και ακολουθεί μια πενταετία συνεχούς καθοδικής πορείας. Το 1991 καταλαμβάνει την 8η θέση μεταξύ 10 ομάδων και παραμένει στην Α1. Το 1992 κατέλαβε τη 10η και τελευταία θέση, και κερδίζει την παραμονή του μετά από αγώνες μπαράζ. Το 1993 έρχεται ο πρώτος αγωνιστικός υποβιβασμός στην ιστορία του τμήματος, καθώς υστερούσε στην ισοβαθμία με τον Ποσειδώνα Ιλισίων που παρέμεινε στην Α1 παρόλα αυτά βρέθηκε κοντά στο να κερδίσει τον πρωταθλητή Ολυμπιακό στο δεύτερο γύρο αφού στο τρίτο επτάλεπτο το σκορ ήταν 11–8 υπέρ του, προτού λήξει 12–12.

Το 1994 (10ος) καθώς και το 1995 (12ος) αγωνίζεται στην Α2. Το 1995 μάλιστα τερμάτισε στην τελευταία θέση με 22 ήττες σε ισάριθμους αγώνες, και υποβιβάστηκε στη Β΄ Εθνική.

Το 1996 κερδίζει το πρωτάθλημα της Β' εθνικής με το απόλυτο των νικών (15), το 1997 είναι 3ος στην Α2 (χάνει την άνοδο στην διαφορά τερμάτων) και το 1998 κερδίζει την άνοδο στην Α1 ως πρώτος.

Τη σεζόν 1998–99 με πρωταγωνιστή τον κορυφαίο σκόρερ του ελληνικού πρωταθλήματος Ντμίτρι Απανασένκο αναδεικνύεται 5ος ενώ πετυχαίνει και τις παρθενικές του νίκες απέναντι στον Εθνικό με 12–8 και 10–19 στον Πειραιά. Την επόμενη χρονιά (1999–00) με πρωταγωνιστές τους Τεο Λοράντο, Τάσο Παπαναστασίου και Κώστα Λούδη κατακτά την 4η θέση ενώ για πρώτη φορά εξασφαλίζει την έξοδο στην Ευρώπη. Στο κύπελλο κατάφερε να κερδίσει τον Ολυμπιακό με 12–10 στον Πειραιά (26/1/2000) αλλά στον επαναληπτικό του ΟΑΚΑ απέτυχε να τον αποκλείσει και να προκριθεί στο φάιναλ φορ. Το 2001 τερματίζει δεύτερος στην κανονική διάρκεια αλλά αποκλείεται στους ημιτελικούς από την Βουλιαγμένη παρά το πλεονέκτημα έδρας ενώ θα χάσει την τρίτη θέση από τον Εθνικό τερματίζοντας 4ος, παρόλα αυτά παρέμεινε αήττητος εντός έδρας στην κανονική διάρκεια, ενώ κέρδισε τον πρωταθλητή Ολυμπιακό 7–6 στο πρωτάθλημα (17/2/2001) με πρωταγωνιστές τους Παπαναστασίου και Λοράντο ενώ με τον Αμερικανό Κρις Χάμπερτ, ο οποίος αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ την επόμενη περίοδο (2001-02) κατέκτησε ξανά την τέταρτη θέση ενώ στο κύπελλο μετείχε στο φάιναλ φορ του Βόλου.

2003–2010

Το 2003 η φυγή πολλών παικτών λόγω οικονομικών προβλημάτων οδηγεί την ομάδα στην Α2. Αμέσως επανέρχεται στην Α1 όπου αγωνίζεται το 2005, για να υποβιβαστεί ξανά. Το 2006 κατέλαβε τη 2η θέση στην Α2 και το 2007 βρίσκεται και πάλι στην Α1. Τις αγωνιστικές περιόδους 2006–07 και 2007–08 αγωνίζεται για την παραμονή στην Α1 κατηγορία.

Το 2009 ο Παναθηναϊκός κατακτά 5η θέση και την έξοδο στο Λεν Τρόφι. Στο κύπελλο αγωνίστηκε στο Φάιναλ–4, όπου ηττήθηκε από τον Ολυμπιακό με 8–4 στον ημιτελικό.
Το 2010 κατέλαβε την 6η θέση στο πρωτάθλημα. Αγωνίστηκε για 2η συνεχόμενη χρονιά στο Φάιναλ–4 του Κυπέλλου και αποκλείστηκε στον ημιτελικό από τον Πανιώνιο με σκορ 7–6. Στο Λεν Τρόφι, ο Παναθηναϊκος προκρίθηκε στην 2η φάση της διοργάνωσης τερματίζοντας 3ος σε όμιλο 7 ομάδων.

2011–2019

Την περίοδο 2010–11 ήρθαν στον Παναθηναϊκό τα αδέρφια Γιώργος και Ζάχος Αφρουδάκης. Η ομάδα τερμάτισε στην τρίτη θέση της Α1, εξασφαλίζοντας για πρώτη φορά το δικαίωμα να αγωνιστεί στο Τσάμπιονς Λιγκ, ενώ στο Κύπελλο Ελλάδος αγωνίστηκε στο Φάιναλ–4 .

Την περίοδο 2011–12 συμμετείχε για πρώτη φορά στην ιστορία του στο Τσάμπιονς Λιγκ, και προκρίθηκε στη Β' φαση, επικρατώντας μάλιστα της Πρωταθλήτριας Ευρώπης του 2009, Πρίμορατς Κότορ, με 11–8 μέσα στην έδρα της. Στο πρωτάθλημα κατέλαβε την τέταρτη θέση.

Τις επόμενες δύο αγωνιστικές περιόδους ο Παναθηναϊκός θα καταλάβει στο πρωτάθλημα της Α1 την πέμπτη (2013) και την τρίτη (2014) θέση.

Το 2015, υπό τις οδηγίες του Κώστα Λούδη, πραγματοποίησε την καλύτερή του σεζόν καθώς κατάφερε να φτάσει για πρώτη φορά στον τελικό του Πρωταθλήματος και του Κυπέλλου Ελλάδας κατακτώντας και στους δύο τη δεύτερη θέση.

Το 2016 τερμάτισε τρίτος και το 2017 έκτος. Το καλοκαίρι εκείνο η ομάδα αποφάσισε να δηλώσει συμμετοχή στο πρωτάθλημα της Α2 εθνικής κατηγορίας, λόγω οικονομικών προβλημάτων, όπου παρέμεινε για δύο σεζόν. Το 2019 η ομάδα κατέκτησε το Πρωτάθλημα της δεύτερης τη τάξει κατηγορίας και προβιβάστηκε στην Α1.

2020–

To 2020 η διοίκηση επέλεξε και πάλι να αποσυρθεί από την Α1, όπου είχε καταταχθεί τελευταίος χωρίς όμως να υποβιβαστεί. Έτσι το 2021 τον βρίσκει ξανά στην Α2, όπου κατέκτησε το πρωτάθλημα και την άνοδο. Το 2022 ολοκλήρωσε τις υποχρεώσεις του με τη δωδέκατη θέση και την παραμονή στην Α1. Το 2023 μετείχε στο φάιναλ φορ του κυπέλλου αποκλείοντας το Περιστέρι στα προημιτελικά με 9–8 ενώ στο φάιναλ φορ της Πάτρας επιβλήθηκε του Εθνικού με 6–5 στον ημιτελικό κερδίζοντας τη δεύτερη συμμετοχή του σε τελικό, ηττηθείς όμως από τον Ολυμπιακό.

Διακρίσεις

Το Ολυμπιακό Κέντρο Υγρού Στίβου

• Καλύτερη θέση στο Πρωτάθλημα Ελλάδος:
  • 2η (2015)
• Καλύτερη θέση στο Κύπελλο Ελλάδος:
  • 2η (2015, 2023)
• Πρωταθλήματα δεύτερης εθνικής κατηγορίας (5):
  • 1961 (Β΄ κατηγορία), 1977 (Β΄ εθνική), 1998, 2019, 2021 (Α2 Εθνική)
• Πρωταθλήματα τρίτης εθνικής κατηγορίας (2) :
  • 1960 (Γ΄ κατηγορία), 1996 (Β΄ εθνική)

Μικρές Ηλικίες

• 1 Πρωτάθλημα Ελλάδος νέων ανδρών: 1987
• 3 Πρωταθλήματα Ελλάδος εφήβων: 1972, 1980, 2021
• 3 Πρωταθλήματα Ελλάδος παίδων: 1986, 2019, 2021
• 2 Πρωταθλήματα Ελλάδος μίνι παίδων: 2017, 2019

Παρουσία στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις

Ο Παναθηναϊκός έχει αγωνιστεί στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις σε τέσσερεις αγωνιστικές περιόδους (2001–02, 2002–03, 2009–10, 2011–12). Συνολικά έχει μία παρουσία στο Πρωτάθλημα Ευρώπης (Τσάμπιονς Λιγκ) (2011–12) και 4 παρουσίες στο Κύπελλο Ευρώπης (Euro Cup, παλαιότερα ΛΕΝ Τρόφι) τις περιόδους 2001–02, 2002–03, 2009–10, και 2011–12 όταν υποβιβάστηκε σε αυτό από το Τσάμπιονς Λιγκ.

Φάση Ημερομηνία Αντίπαλος Σκορ Προκ. LEN Trophy 2001–02 Α΄ φάση ομίλων Μασσαλία Πρίμορατς Κότορ 8–7 Ντεν Ρόμπεν 5–2 Μαρσέιγ 8–10 Β΄ φάση ομίλων Σπλιτ ΠΟΣΚ Σπλιτ 5–6 Προ Ρέκο 5–9 Παρτιζάν Βελιγραδίου 4–9 LEN Trophy 2002–03 Α΄ φάση ομίλων Ριέκα 18/10/2002 Κομοντόρ Βάρνα 13–1 19/10/2002 Πριμόριε Ριέκα 6–17 Β΄ φάση ομίλων Σαβόνα 8/11/2002 Σαβόνα 5–12 9/11/2002 Μπαρτσελονέτα 5–13 10/11/2002 ΤΣΣΚΑ Μόσχας 4–6 LEN Trophy 2009–10 Α΄ φάση ομίλων Ματαρό 21/10/2009 Ιλίσιβετς Μαριούπολ 15–4 22/10/2009 Σόρι 10–12 22/10/2009 Ζβούλουν 19–11 24/10/2009 ΤΣΣΚΑ Μόσχας 12–9 24/10/2009 Ματαρό 9–9 25/10/2009 Σούρμαν 12–7 Β΄ φάση ομίλων Μπρέσια 6/11/2009 Λεονέσα Μπρέσια 7–12 7/11/2009 Κατάρο 10–13 8/11/2009 Γαλατασαράι 13–11 Τσάμπιονς Λιγκ 2011–12 Α΄ φάση ομίλων Κότορ 8/9/2011 Χαρκόφ 7–6 9/9/2011 Μονπελιέ 9–9 9/9/2011 Ζέγκεντ 7–10 10/9/2011 Πρίμορατς Κότορ 11–8 11/9/2011 Ποζίλιπο Νάπολι 4–9 Β΄ φάση ομίλων Ζάγκρεμπ 23/9/2011 Μλάντοστ 5–13 24/9/2011 Σαβόνα 6–13 25/9/2011 Βάσας Βουδαπέστης 5–11 Euro Cup 2011–12 Β΄ φάση ομίλων Κωνσταντινούπολη 7/10/2011 Μέντβετσακ 6–8 8/10/2011 Λε Μπεν 10–5 9/10/2011 Γαλατασαράι 7–7 Φάση των 16 22/10/2011 Πανιώνιος (εντός) 6–8 9/11/2011 Πανιώνιος (εκτός) 14–13 π

Νίκες 12 Ισοπαλίες 3 Ήττες 18 Γκολ υπέρ 271 Γκολ κατά 300

• Σημείωση

Αξιόλογοι αθλητές

Νίκος Αναγνωστόπουλος Γιώργος Αφρουδάκης Ζάχος Αφρουδάκης Κώστας Δάνδολος Πέτρος Εγωγιάννης Κώστας Κασιδόκωστας Άρης Κεφαλογιάννης Φίλιππος Καϊάφας Θεόδωρος Τρελλόπουλος

Κώστας Λούδης Τεό Λοράντος Ιωακείμ Μαρσέλος Φώντας Μουδάτσιος Γιάννης Μποσταντζόγλου Πέτρος Πομώνης Βαγγέλης Πάτρας Τάσος Παπαναστασίου Δημήτρης Σελετόπουλος

Γιώργος Τσόκας Ρόμπιν Λίντχουτ Ντιμίτρι Απανασένκο Ντούσαν Βάσιτς Βιέτσισλαβ Κονστάντα Σάι Κρεντέλ Κρις Χάμπερτ

Τρέχουσα σύνθεση

Η τρέχουσα σύνθεση για την περίοδο 2022-2023 είναι:

Νο	Εθνικότητα	Ονοματεπώνυμο	Έτος γέννησης
Τερματοφύλακες
-		Ντιμίτριε Ριστίτσεβιτς
-		Σπύρος Τριχάς	2003
Αμυντικοί
-		Νίκος Φλάμπουρας	2004
-		Γιάννης Εγνατιάδης	2004
-		Χάρης Ρομπόπουλος	1999
-		Ευστάθιος Χατζηστεφάνου	1997
-		Δημήτρης Τζελάτης
-		Ντανίλο Άτζιτς	1996
Περιφερειακοί
-		Φάνης Δευτεραίος	2004
-		Αντώνης Ξενάκης	1992
-		Μιχαήλ Δανούρδης	1992
-		Νίκος Καρακάσης	1995
-		Γιάννης Κουρλιάφτης	1987
-		Γιάννης Πανταζόπουλος	1997
-		Μιχάλης Βέκκος	1996
-		Νικόλας Αλβέρτης
-		Μάριος Χατζηγούλας
-		Δερμιτζάκης Δημοσθένης	1991
Φουνταριστοί
-		Δημήτρης Παπαδημητρίου	1998
-		Στέλιος Παπαβασιλείου	1996
-		Παναγιώτης Σιαμάς	2004
-		Δημήτρης Σγουρίδης

Επιτελείο

Επιτελείο
Προπονητής	Δημήτρης Μάζης
Βοηθός προπονητή	Τάσος Πυρπιρής

Ακαδημία

Επιτελείο
Υπεύθυνος Τμήματος	Ανδρέας Παπαδημητρακόπουλος
Προπονητής	Φώντας Λεμπέσης
Προπονητής	Γιάννης Πρίμπας
Προπονητής	Τάσος Πυρπιρής
Προπονητής	Κωνσταντίνος Παλληκάρης

Τμήμα γυναικών

Ιδρύθηκε το 1979, υπήρξε το πρώτο γυναικείο τμήμα υδατοσφαίρισης στην Ελλάδα και στόχο του αποτέλεσε η παροχή διεξόδου για συνέχιση της ενασχόλησης με τον υγρό στίβο στις κολυμβήτριες πάνω των 15 ετών, ηλικία κατά την οποία σημειώνεται πλήθος αποχωρήσεων εξαιτίας έλλειψης χρόνου. Πηγές που πραγματεύονται την ιστορία του συλλόγου αναφέρουν ίδρυση του τμήματος το 1988, με την έναρξη δηλαδή του πρωταθλήματος Ελλάδας από την Ελληνική Κολυμβητική Ομοσπονδία Φιλάθλων (ΕΚΟΦ, πλέον ΚΟΕ). Στην εναρκτήρια διοργάνωση ο Παναθηναϊκός προκρίθηκε για την τελική φάση όπου κατατάχθηκε 4ος, ενώ τις ερχόμενες 4 αγωνιστικές περιόδους μετείχε στη νεοσυσταθείσα Α΄ Εθνική. Την περίοδο 1997–98 αγωνιζόταν στον 4ο όμιλο του πρωταθλήματος Γ΄ κατηγορίας με αντιπάλους τους ΚΟ Ηρακλείου, ΦΟΤ Χαλανδρίου, Ρόδο και Σύρο, χωρίς να πετύχει την πρόκριση για την τελική φάση. Το τμήμα παρέμεινε ανενεργό για πολλά χρόνια αλλά τον Σεπτέμβριο του 2022 επανιδρύθηκε σε επίπεδο ακαδημιών.

• 1988: Πανελλήνιο, 4η θέση
• 1988–89: Α΄ Εθνική, 6η θέση
• 1989–90: Α΄ Εθνική, 6η θέση
• 1990–91: Α΄ Εθνική, 6η θέση
• 1991–92: Α΄ Εθνική, 8η θέση και υποβιβασμός.
• 1992–93: Β΄ Εθνική
• 1993–94: Β΄ Εθνική
• 1994–95: ;
• 1995–96: ;
• 1996–97: ;
• 1997–98: Γ΄ Εθνική
• 1998–99: ;

Πηγές

• Σήφης Βοτζάκης (συνεργ. Βαγγέλης Μελέκογλου), 100 χρόνια Παναθηναϊκός • Η ιστορία 1908-2008, Εκδόσ. Α.Α Λιβάνη, Αθήνα 2008, ISBN 960-1418-75-X
• συλλογικό έργο, Τριφύλλι 100 χρόνια, επετειακή έκδοση εφ. Goal news, Αθήνα 2008.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αθλήματα > Πόλο (ανδρών), ιστότοπος Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου
• Τμήματα > Πόλο, ιστότοπος Συλλόγου Παλαιμάχων Αθλητών Παναθηναϊκού ΑΟ
• ιστολόγιο, Σύλλογος Παλαιμάχων Αθλητών Παναθηναϊκού ΑΟ.