Το Κύπελλο Ελλάδος υδατοσφαίρισης ανδρών είναι η δεύτερη τη τάξη ελληνική διοργάνωση, στην ανδρική υδατοσφαίριση και διεξάγεται από το 1953[1] με το σύστημα νοκ-άουτ. Από την σεζόν 1998–99 στην ημιτελική φάση καθιερώθηκε το σύστημα του φάιναλ-φορ, σε ένα κολυμβητήριο. [2] Περισσότερες κατακτήσεις μετρά ο Ολυμπιακός με 23.
Το Κύπελλο Ελλάδας θεσμοθετήθηκε το 1952, με την διοίκηση του Νικολάου Μπαλτατζή – Μαυροκορδάτου και ίσχυσε από την επόμενη χρονιά (1953) με τη μορφή του Επαμειβόμενου Κυπέλλου, στη μνήμη του σπουδαίου προπολεμικά υδατοσφαιριστή Παντελή Ψύχα. [3]
Η απόφαση έλεγε πως, όταν μία ομάδα καταφέρει να το κατακτήσει έξι (6) φορές, στα επόμενα 10 χρόνια, η διοργάνωση θα ολοκληρωθεί. Αυτό κι έγινε, το 1958, όταν ο Εθνικός Πειραιά, κατακτούσε το 6ο στη σειρά Κύπελλο Ελλάδας. Οι τελικοί (και τελικές φάσεις) των πρώτων αυτών διοργανώσεων γίνονταν στο Ζάππειο κολυμβητήριο. Η διοργάνωση ξανάρχισε το 1984.
Από το 1998-99 ως την προημιτελική φάση γίνεται με σύστημα νοκ-άουτ στην έδρα του συλλόγου που θα ευνοηθεί από την κλήρωση. Στη συνέχεια διεξάγεται με σύστημα φάιναλ-φορ, κατά κανόνα σε ένα κολυμβητήριο επαρχιακής πόλης, ώστε να διαφημιστεί το άθλημα και εκτός πρωτεύουσας. Η πρώτη διοργάνωση με το νέο σύστημα διεξήχθη το 1999 στην Κέρκυρα. Το 2004 στην τελική φάση μετείχαν οκτώ σύλλογοι (final eight) και διεξήχθη στο νέο ολυμπιακό κολυμβητήριο, ώστε να δοκιμαστεί εν όψει της Ολυμπιάδας του 2004.
Πολυνίκης του θεσμού είναι ο Ολυμπιακός με 23 κύπελλα, ενώ είναι και η ομάδα με τις περισσότερες συμμετοχές στον τελικό (29). Ο Εθνικός (1953–1958, 1984–1985) κατέχει το ρεκόρ συνεχόμενων κατακτήσεων του κυπέλλου με 8 ενώ ο Ολυμπιακός κατέχει το ρεκόρ συνεχόμενων κατακτήσεων στην σύγχρονη εποχή με 6 (2006–2011).
Η Βουλιαγμένη είναι η ομάδα με τους περισσότερους χαμένους τελικούς με 13.
Στον τελικό του 2021 ανάμεσα σε Ολυμπιακό και ΑΕΚ "έσπασαν" τρία ρεκόρ: το ένα ήταν του παίκτη με τα περισσότερα γκολ σε τελικό το οποίο κατόρθωσε ο Γενηδουνιάς με 7 γκολ (το προηγούμενο ρεκόρ ήταν τα 5 και το κατείχαν 8 παίκτες). Το δεύτερο είχε να κάνει με το σκορ, καθώς το τελικό 20–4 υπέρ του Ολυμπιακού και η διαφορά των 16 γκολ είναι ρεκόρ για τη διοργάνωση (το προηγούμενο ρεκόρ ήταν τα 12), ενώ καταρρίφθηκε και το ρεκόρ παραγωγικότητας μιας ομάδας σε τελικό με τα 20 τέρματα που πέτυχαν οι ερυθρόλευκοι και έσπασαν το δικό τους προηγούμενο των 18 τερμάτων του 2015 και του 2020 .
7 τελικοί χρειάστηκαν την παράταση για να αναδειχθεί νικητής, ενώ στον παρθενικό του 1953 χρειάστηκαν τρεις εξάλεπτες παρατάσεις αφού στα 20 αγωνιστικά λεπτά της κανονικής διάρκειας, δεν επιβλήθηκε καμία ομάδα.
Η Χίος το 1990 αποτέλεσε την πρώτη επαρχιακή ομάδα που κατέκτησε τον θεσμό.
Το Ζάππειο κολυμβητήριο στο κέντρο της Αθήνας και το Ο.Α.Κ.Α. στο Μαρούσι έχουν φιλοξενήσει από 8 τελικούς, κάτι που αποτελεί ρεκόρ.
Το ρεκόρ συνεχόμενων χαμένων τελικών είναι 4 και το κατέχουν οι Πανιώνιος και η Βουλιαγμένη.
Το 1955 ο Εθνικός κατέκτησε το τρόπαιο με σκορ 1–0 αφού ο Άρης αποχώρησε από τον αγώνα έπειτα από δύο αγωνιστικά λεπτά εξαιτίας επεισοδίων. Ο Άρης αποτελεί την μοναδική ομάδα δεύτερης κατηγορίας που αγωνίστηκε σε τελικό (1955).
Το 1954 ο Ολυμπιακός δεν σκόραρε τέρμα κάτι που αποτελεί αρνητικό ρεκόρ σε τελικό.
Ο Νίκος Δεληγιάννης κατέχει το ρεκόρ κατακτήσεων υδατοσφαιριστή με 12 τρόπαια (2002, 2003, 2004, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2013, 2014, 2015), όλα με τον Ολυμπιακό.
Πολυνίκης προπονητής είναι με 7 κατακτήσεις, όλες με τον Ολυμπιακό, ο Θοδωρής Βλάχος.
Ο Μανώλης Μυλωνάκης κατέχει το ρεκόρ παρουσιών σε τελικούς (16). Με τον Ολυμπιακό το (2009, 2010, 2011, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020), με τη Βουλιαγμένη (2012, 2013, 2014, 2022), με τον Εθνικό (2005, 2007) και με τα Χανιά (2003).
Οι πρώτοι σκόρερ στην ιστορία των τελικών είναι οι Γιώργος Αφρουδάκης και Θοδωρής Χατζηθεοδώρου με 19 τέρματα. Ο πρώτος για λογαριασμό των Βουλιαγμένη, Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού ενώ ο δεύτερος με τον Ολυμπιακό.
Περισσότερα τέρματα σε μια σεζόν στον θεσμό του κυπέλλου έχει πετύχει ο Μαντζουρίδης Χρήστος δύο φορές με τον Ηρακλή ( 1989,1991 ) και ο Νίκος Βενετόπουλος με τον Ολυμπιακός Σ.Φ.Π. ( 1992 ) οι οποίοι βάλανε από 32 τέρματα στις συγκεκριμένες σεζόν.
Ο Νίκος Σταυρόπουλος αποτελεί τον διαιτητή με τις περισσότερες συμμετοχές σε τελικό (1997, 2000, 2001, 2004, 2006, 2007, 2008, 2013, 2014).
Κύπελλο Ελλάδος 2022–23
Ελλάδα
Ολυμπιακός
Εθνικός
Ν.Ο. Βουλιαγμένης
Α.Ν.Ο. Γλυφάδας
Ν.Ο. Πατρών
Ν.Ο. Χίου
.png){kind=small}
Πανιώνιος Γ.Σ.Σ.
Α.Σ. Άρης Θεσσαλονίκης
Ν.Ο. Χανίων
Παναθηναϊκός Α.Ο.
Α.Ε.Κ.
Ηρακλής
Π.Α.Ο.Κ.
Γ.Σ. Περιστερίου
Α.Ο. Παλαιού Φαλήρου
Υδραϊκός Ν.Ο.
Ν.Ο. Αργοστολίου
Απόλλων Σμύρνης
