Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου (Βαλέτσικο)
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 39°53′4.376″N 22°15′58.514″E / 39.88454889°N 22.26625389°E
| Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου | |
|---|---|
.jpg) | |
 | |
| Είδος | μοναστήρι και ορθόδοξη εκκλησία |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 39°53′4″N 22°15′59″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Ελασσόνας |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Προστασία | διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα |
| δεδομένα (π) | |
Η Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου βρίσκεται βορειοανατολικά της Τσαριτσάνης, στη Θεσσαλία. Η τοποθεσία όπως και το μοναστήρι λέγεται και Βαλέτσικο.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πότε ακριβώς χτίστηκε ο ναός δεν είναι γνωστό. Πιστεύεται ότι είναι κτίσμα του 16ου αιώνα. Σχετικά με το κτίσιμο του ναού και το σλαβικό όνομα «Βαλέτσικο» που σημαίνει μικρό παιδί, υπάρχει η παράδοση ότι όταν οι Σέρβοι κυρίευσαν τη Θεσσαλία, κάποιος Σέρβος αξιωματούχος έκανε την Τσαριτσάνη έδρα του. Ξαφνικά όμως ο γιος του αρρώστησε βαριά και θεραπεύτηκε με τη βοήθεια της εικόνας του Αγίου Δημητρίου. Ο άρχοντας πατέρας του τότε έκτισε την εκκλησία, για να δείξει την πίστη και την ευγνωμοσύνη του στο θαυματουργό Άγιο. Ο ίδιος αξιωματούχος προίκισε την Ιερά Μονή με πολλά αστικά και αγροτικά κτήματα και με πολλούς βοσκοτόπους που βρίσκονταν γύρω από αυτή. Σε αυτούς βοσκούσαν τα γιδοπρόβατα της Μονής. Η παράδοση λέει ότι οι τράγοι ήταν τόσο μεγάλοι που τους πετάλωναν. Είχε μελισσώνες και υπάρχει και σήμερα η τοποθεσία Μελισσομάνδρι. Είχε και ένα μεγάλο αμπέλι από το οποίο πριν από λίγα χρόνια σώζονταν κλήματα στη θέση Παππού Αμπέλι. Έτσι το μοναστήρι απόχτησε τεράστια περιουσία και έφτασε να συντηρεί 70 καλόγερους και εκατοντάδες εργάτες, φύλακες, βοσκούς και υπαλλήλους.
Oι επιγραφές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η κύρια είσοδος της μονής βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του συγροτήματος. Πάνω από την είσοδο, σε αβαθή κόγχη, εικονίζεται ο άγιος Δημήτριος καβαλάρης και πιο πάνω η επιγραφή 1673 που μαρτυρά την χρονολογία της κατασκευής της πύλης. Η επιγραφή αυτή ήταν κτητορική. Ακόμη, από την επιγραφή αυτή πληροφορούμαστε ότι η Πύλη του μοναστηριού ήταν η αρχική και αποτελεί την πρώτη εξωτερική πύλη του. Η Πύλη κατασκευάστηκε με τη φροντίδα του αρχιεπισκόπου Φιλοθέου, των ηγουμένων Ανθίμου και Σαμουήλ και των άλλων πατέρων της Μονής. Άλλη επιγραφή χαραγμένη πάνω σε λευκή πλάκα και εντοιχισμένη στην εξωτερική πόρτα της εισόδου του περιβόλου αναφέρει ότι το μοναστήρι ανακαινίστηκε το 1760, από τον επίσκοπο Παρθένιο τον ηγούμενο Γαλακτίωνα του προηγούμενου Καλλίνικο και από τους μοναχούς του. Ακόμη, υπάρχει μια επιγραφή που βρίσκεται πάνω στο μεταλλικό κάλυμμα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας. Αυτή η επιγραφή ανήκει στην κατηγορία των ιστορικών. Από την έλλειψη χώρου γράφτηκε σε δυο τμήματα, πάνω και κάτω από το κάλυμμα. Από την επιγραφή αυτή πληροφορούμαστε ότι το μεταλλικό κάλυμμα φιλοτεχνήθηκε από τον χρυσοχόο Γιαννάκη και ότι στο μοναστήρι μόναζαν οι ιερομόναχοι, Παπα -Μακάριος, Σαμουήλ, Διονύσιος και οι μοναχοί Άνθιμος, Ιωνάς, Γρηγόριος και ο Διονύσιος.
Οι χώροι της Μονής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στη βόρεια πλευρά υπάρχει διώροφη πτέρυγα συνολικού μήκους75 μέτρων, που περιλαμβάνει τα κελιά των μοναχών και άλλους βοηθητικούς χώρους. Τα κελιά της Μονής ήταν 40 που σώζονται μέχρι σήμερα και λίγα είναι θολογυρισμένα. Όσον αφορά τους βοηθητικούς χώρους ο επισκέπτης μπαίνει από την νεότερη πόρτα που αποτελεί σήμερα την κεντρική πόρτα ολόκληρου του μοναστηριού. Το στενόμακρο κτήριο του μοναστηριού, καλά συντηρημένο χάρη στις φροντίδες των ντόπιων είναι διώροφο. Στην ανατολική και δυτική πλευρά υπάρχουν μεγάλες κτιστές αντηρίδες για να συγκρατούν τους μεγάλους όγκους των χωμάτων ή των βράχων. Οι πόρτες των κελιών είναι χαμηλές και στενές. Στο ισόγειο βρίσκονται οι αποθήκες και άλλοι βοηθητικοί χώροι και στον πρώτο όροφο τα χωρίς καλόγερους σήμερα κελιά, που συνδέονταν με ανοιχτό ξύλινο χαγιάτι. Στα θολογυρισμένα δωμάτια, τοποθετούσαν προφανώς οι καλόγεροι τα τυροκομικά προϊόντα που έπαιρναν από τα γιδοπρόβατα. Είχε επίσης και αρτοποιείο, μαγειρεία και αποθήκες χόρτου.
Το καθολικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το μικρό σε διαστάσεις καθολικό της μονής, αφιερώμενο στον Άγιο Δημήτριο τον Μυροβλήτη, βρίσκεται στο κέντρο του συγκροτήματος. Είναι ξυλόστεγο και κεραμοσκέπαστο. Εσωτερικά σώζονται μερικές αξιόλογες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, όπως αναφέρεται σε επιγραφή της προθέσεως (1668) με τη συνδρομή των μοναχών Σαμουήλ και Μαλαχία. Επίσης σώζεται το μεγαλύτερο τμήμα του ξυλόγλυπτου τέμπλου χωρίς τις δεσποτικές εικόνες, οι οποίες έχουν κλαπεί. Ο νάρθηκας του καθολικού είναι νεότερο κτίσμα και κατασκευάστηκε για την προστασία των τοιχογραφιών του καθολικού από τον καπνό των κεριών. Στο ξυλόγλυπτο τέμπλο του οποίου οι σκαλιστές ποδιές είναι νεότερες, υπάρχουν καλές εικόνες και παλιές όπως η εικόνα του Αγίου Δημητρίου, του Χριστού, των Δώδεκα Αποστόλων και άλλες μεγάλης αρχαιολογικής αξίας. Το εξάπλευρο αναλόγιο είναι από σκούρο ξύλο που διανθίζονταν από ένθετα κομμάτια σιντεφιού που σχηματίζουν εκκλησία, κυπαρίσσια, ήλιο, ρόδακες, φυτικά και γεωμετρικά διακοσμητικά. Το Μοναστήρι κατά τα τελευταία χρόνια έπεσε θύμα αρχαιοκαπήλων. Έτσι εκτός της εικόνας του Αγίου Δημητρίου έχουν κλαπεί το Αναλόγιο, η εικόνα του Χριστού, η εικόνα των Αγίων Αποστόλων, το Τέμπλο, τα Δισκοπότηρα και τα Κηροπήγια. Ακόμη, το καθολικό περιελάμβανε και το παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας όπου στο ιερό βήμα του σώζονται παλαιές τοιχογραφίες της Πλατυτέρας, των Διακόνων και των Ιεραρχών.
Η σημασία της Μονής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το Μοναστήρι του Βαλέτσικου λόγω της ιδιομορφίας του τοπίου που είναι κτισμένο, έγινε σε όλους τους αγώνες του Έθνους κέντρο ανεφοδιασμού και πληροφοριών, γιατί γειτονεύει με τον Όλυμπο. Τα εισοδήματα της Μονής χρησιμοποιούνταν ως κύριος πόρος για τη μισθοδοσία των δασκάλων και των εκπαιδευτηρίων της Τσαριτσάνης. Γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, με εκκλησιαστικές προσωπικότητες και διανοούμενους.
Η Μονή του Αγίου Δημητρίου πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 28 Οκτωβρίου. Πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται από το βράδυ, για να τιμήσει τον Άγιο για το θαύμα που έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1905, ημέρα Σαββάτου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Δημήτριος εμφανίστηκε έφιππος και μπήκε μέσα στην εκκλησία την ώρα που βρίσκονταν εκεί οι Τούρκοι για να πάρουν τον αντάρτη και τρομοκρατημένοι έφυγαν καθώς, όπως λένε, ο Άγιος με το άνοιγμα της πόρτας σκότωσε έναν Τούρκο.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Αδάμου Γιάννης του Αθανασίου, Η Τσαριτσάνη, Τσαριτσάνη 1989.
- Κίτσου Α. Μακρή, Η Τσαριτσάνη και τα μνημεία της, Εκδόσεις Υπηρεσίας Περιφερειακής Αναπτύξεως Θεσσαλίας, 1967.
- ΘΕΣΣΑΛΙΑ, Ιστορία και Πολιτισμός, Εκδόσεις Αλέξανδρος ΕΠΕ.
