Θέμα Θεσσαλονίκης
Το Θέμα Θεσσαλονίκης αποτελούσε διοικητικό διαμέρισμα («θέμα») της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Βρισκόταν στα νότια Βαλκάνια, περιλαμβάνοντας διάφορα μέρη της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, έχοντας κέντρο τη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Αυτοκρατορίας.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην ύστερη αρχαιότητα, η Θεσσαλονίκη ήταν η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας και της Διοικήσεως Μακεδονίας και η έδρα της επαρχότητος του πραιτορίου του Ιλλυρικού. Ωστόσο, με την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της βαλκανικής ενδοχώρας από τις επιδρομές των Σλάβων και των Βουλγάρων τον 7ο αιώνα, η εξουσία του επάρχου περιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην πόλη και στα εγγύς περίχωρά της. Ο έπαρχος συνέχισε να κυβερνά τη Θεσσαλονίκη μέχρι τις αρχές του 9ου αιώνα, όταν αντικαταστάθηκε από στρατηγό επικεφαλής του νέου θέματος της Θεσσαλονίκης.[1][2]
Ο στρατηγός της Θεσσαλονίκης μαρτυρείται για πρώτη φορά το 836, αλλά μια επιστολή του αυτοκράτορα Μιχαήλ Β´ (ηγεμόνευσε εν έτεσι 820–829) προς τον Φράγκο βασιλέα Λουδοβίκο τον Ευσεβή (ηγ. 814–840) μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη του θέματος ήδη από το 824.[3][4] Ο ιστορικός Γουόρεν Τρέντγκολντ χρονολογεί τη δημιουργία του θέματος περί το 809, κατά τη διάρκεια των αντιβουλγαρικών εκστρατειών του αυτοκράτορα Νικηφόρου Α´ (ηγ. 802–811) που επέκτεινε τη βυζαντινή κυριαρχία στην ενδοχώρα της πόλης.[5] Ο Τρέντγκολντ εικάζει περαιτέρω ότι τα στρατεύματα του θέματος τον 9ο αιώνα αριθμούσαν περίπου 2.000 άνδρες.[6] Στα ανατολικά, το θέμα εκτεινόταν στον ποταμό Στρυμόνα και το ομώνυμο θέμα. Στα νότια, οριοθετούσε το θέμα Ελλάδος, κάπου στη βόρεια Θεσσαλία. Τα δυτικά και βόρεια όριά του ήταν απροσδιόριστα, κυμαινόμενα με τη ροή του πολέμου μεταξύ των Βυζαντινών, των τοπικών σλαβικών φυλών και των Βουλγάρων.[7]
Επί αυτοκράτορα Ιωάννη Α΄ Τσιμισκή (ηγ. 969–976), ένας δουξ ο οποίος διοικούσε τα επαγγελματικά ταγματικά στρατεύματα που στάθμευαν στο θέμα εγκαταστάθηκε στην πόλη και φαίνεται ότι συνυπήρχε για λίγο με τον στρατηγό, πριν αναλάβει και τα καθήκοντα του τελευταίου.[4][8][9] Τον 11ο αιώνα το δουκάτον της Θεσσαλονίκης είχε τόση σημασία που το κατείχαν συχνά μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας.[4] Η πόλη και το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας καταλήφθηκαν από Λατίνους μετά την Δ΄ Σταυροφορία και εντάχθηκαν στο Βασίλειο της Θεσσαλονίκης, το οποίο επέζησε μέχρι το 1224, οπότε και καταλήφθηκε από την Ήπειρο. Το θέμα ανασυστάθηκε μετά την πτώση της πόλεως και του μεγαλύτερου μέρους της Μακεδονίας στα χέρια της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας το 1246, και επέζησε έως ότου καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1392· μέχρι εκείνην τη στιγμή, ωστόσο, το θέμα είχε ουσιαστικά περιοριστεί στην ίδια την πόλη. Ανακτήθηκε από το Βυζάντιο το 1402, η πόλη έγινε η έδρα ενός δεσποτάτου, μέχρι που παραδόθηκε στη Βενετία το 1423, κατά τη διάρκεια μιας άλλης πολιορκίας από τους Οθωμανούς που έληξε με την κατάκτηση της πόλης το 1430.[1][4]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 ODB, "Thessalonike" (T. E. Gregory), pp. 2071–2072.
- ↑ Nesbitt & Oikonomides 1991, σελ. 50.
- ↑ Oikonomides 1972, σελ. 352.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 ODB, "Thessalonike" (T. E. Gregory, A. Kazhdan), p. 2073
- ↑ Treadgold 1995, σελ. 29.
- ↑ Treadgold 1995, σελίδες 66–69.
- ↑ Pertusi 1952, σελίδες 168–169.
- ↑ Nesbitt & Oikonomides 1991, σελ. 51.
- ↑ Treadgold 1995, σελίδες 36, 114.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Χατζηαντωνίου, Ελισάβετ (2012–2013). «Παρατηρήσεις σχετικά με την οικονομική διοίκηση του θέματος Βολερού, Στρυμόνος και Θεσσαλονίκης (11ος αι.)». Βυζαντιακά (Θεσσαλονίκη: Ελληνική Ιστορική Εταιρεία) 30: 149–193. http://histsociety.web.auth.gr/30-5%20chatziantoniou.pdf.