Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ποδοσφαίρου

	Αγώνας μεταξύ Γαλλίας και Ρουμανίας του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 2016
Διοργανώσεις
	1960; 1964; 1968; 1972; 1976; 1980; 1984; 1988; 1992; 1996; 2000; 2004; 2008; 2012; 2016; 2020; 2024; 2028;

Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ΟΥΕΦΑ
Διοργανωτής	UEFA
Ίδρυση	1960
Χώρος διεξαγωγής	Ευρώπη, (UEFA)
Αριθμός ομάδων	55 (προκριματικά) ; 24 (τελικά)
Τρέχων κάτοχος	Ιταλία (2ος τίτλος)
Περισ. κατακτήσεις	Ισπανία ; Γερμανία ; (3 τίτλοι έκαστη)
Ιστοσελίδα	Επίσημη ιστοσελίδα
	Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 2020
	Πολυμέσα σχετικά με τη διοργάνωση
	wikidata (π • σ • ε )

Το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου (αγγλικά: UEFA European Championship), γνωστό ως Euro, είναι η ευρωπαϊκή ποδοσφαιρική διοργάνωση, στην οποία διαγωνίζονται οι εθνικές ομάδες ανδρών των μελών της UEFA προκειμένου να καθοριστεί ο πρωταθλητής της Ευρώπης. Διεξάγεται κάθε τέσσερα χρόνια από το 1960, στις ζυγές χρονιές μεταξύ των Παγκοσμίων Κυπέλλων Ποδοσφαίρου, και στην αρχή ονομαζόταν UEFA European Nations' Cup προτού αλλάξει στο σημερινό του όνομα το 1968. Ξεκινώντας από το πρωτάθλημα του 1996, ορισμένα πρωταθλήματα αναφέρονται συχνά με την μορφή "UEFA Euro [χρονιά]" και αυτή η μορφή έχει από τότε εφαρμοστεί και στα προηγούμενα πρωταθλήματα. ^[1]

Πριν να εισέλθουν στην διοργάνωση, όλες οι ομάδες εκτός από την εθνική ομάδα της χώρας που φιλοξενεί κάθε φορά το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα (η οποία προκρίνεται αυτόματα) διαγωνίζονται στην προκριματική διαδικασία. Οι νικητές του πρωταθλήματος είχαν την δυνατότητα να διαγωνιστούν στο επόμενο Κύπελλο Συνομοσπονδιών της FIFA το οποίο καταργήθηκε αλλά δεν ήταν υποχρεωμένοι να το κάνουν.

Τα 16 ευρωπαϊκά πρωταθλήματα ποδοσφαίρου, που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, έχουν κερδηθεί από 10 διαφορετικές εθνικές ομάδες: η Γερμανία και η Ισπανία έχουν κερδίσει από τρεις τίτλους έκαστη, η Γαλλία και η Ιταλία έχουν κερδίσει δυο τίτλους, ενώ η Σοβιετική Ένωση, η Τσεχοσλοβακία, η Ολλανδία, η Δανία, η Ελλάδα και η Πορτογαλία έχουν κερδίσει από έναν τίτλο έκαστη. Μέχρι σήμερα, η Ισπανία είναι η μόνη ομάδα στην ιστορία της διοργάνωσης που έχει κερδίσει συνεχόμενους τίτλους (το 2008 και το 2012). Πρόκειται για την δεύτερη πιο δημοφιλή ποδοσφαιρική διοργάνωση στον κόσμο μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου της FIFA. Τον τελικό του Euro 2012 παρακολούθησαν περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως.

Η διοργάνωση του 2016 ανέδειξε νικήτρια την Πορτογαλία, η οποία κέρδισε τη διοργανώτρια Γαλλία με σκορ 1-0 στο Stade de France, στην παράταση. Ο τελικός αυτός προσέλκυσε 284 εκατομμύρια θεατές και αποτελεί τον δεύτερο πιο δημοφιλή αγώνα στην ιστορία του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου.

Από το 1984, και επίσημα από το 1991, διεξάγεται και Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου των Γυναικών.

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χάρτης με τα καλύτερα αποτελέσματα των χωρών. 10 χώρες έχουν κερδίσει, η Γερμανία και η Δυτική Γερμανία θεωρούνται ως ενιαία χώρα.

Η ιδέα για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πρωταθλήματος εθνικών ομάδων υπήρχε από το 1927 και ανήκε στο Γάλλο Ανρί Ντελονέ, παλιό ποδοσφαιριστή και διαιτητή που τότε ήταν αναπληρωτής πρόεδρος της FIFA, όμως οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες.

Μόλις τον Ιούνιο του 1957, όταν πλέον είχαν ξεκινήσει αντίστοιχες διοργανώσεις σε άλλες ηπείρους: το Κόπα Αμέρικα στη Νότια Αμερική, το Κόπα Άφρικα στην Αφρική και το Κύπελλο Εθνών στην Ασία, αποφάσισαν και τα κράτη μέλη της UEFA να διοργανώσουν ένα ευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Από τα 31 μέλη της ΟΥΕΦΑ μόνο 14 ψήφισαν την πρόταση, που συνάντησε μεγάλη αντίδραση από τις τέσσερις βρετανικές ομοσπονδίες. Τελικά, αποφασίστηκε η πραγματοποίηση του θεσμού ανά τετραετία με την ονομασία Κύπελλο Εθνών «Ανρί Ντελονέ», προς τιμήν του εμπνευστή του, ο οποίος είχε πλέον πεθάνει από το 1955, αφού στο μεταξύ είχε διατελέσει γενικός γραμματέας της UEFA ως το 1954.

Στην πρώτη διοργάνωση δήλωσαν συμμετοχή μόνο 17 χώρες, με απούσες τις πιο δυνατές ομάδες της Ευρώπης. Δεν δήλωσαν συμμετοχή: οι τέσσερις βρετανικές ομοσπονδίες (Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία), η παγκόσμια πρωταθλήτρια του 1954 Δυτική Γερμανία, η φιναλίστ του Παγκοσμίου Κυπέλλου 1958 Σουηδία, η Ιταλία και η Ολλανδία. Η τελική φάση έγινε στη Γαλλία τον Ιούλιο του 1960 και πρώτη νικήτρια ήταν η Σοβιετική Ένωση.

Η επιτυχία της διοργάνωσης και η απήχηση που είχε στους φιλάθλους είχαν ως αποτέλεσμα στο δεύτερο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα να συμμετάσχουν όλες οι χώρες μέλη της UEFA.

Σύστημα διεξαγωγής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις πρώτες δύο διοργανώσεις (1960, 1964) οι ομάδες έπειτα από κλήρωση αγωνίζονταν σε διπλούς αγώνες νοκ-άουτ μέχρι τα ημιτελικά. Ακολουθούσε η τελική φάση στην έδρα μιας από τις τέσσερις χώρες, που περιλάμβανε τους δυο ημιτελικούς, τον μεγάλο τελικό και τον αγώνα για την τρίτη θέση.

Από την τρίτη διοργάνωση (1968) κι έπειτα η προκριματική φάση διεξάγεται σε ομίλους. Έως το 1976 οι όμιλοι ήταν οκτώ. Οι πρώτοι των ομίλων αγωνίζονταν στα προημιτελικά σε διπλούς αγώνες νοκ-άουτ και μόνο τέσσερις ομάδες αγωνίζονταν στην τελική φάση που διεξαγόταν στην έδρα μιας από τις τέσσερις χώρες.

Από το 1980 οι ομάδες της τελικής φάσης έγιναν οκτώ, που προκρίνονταν από επτά προκριματικούς ομίλους, ενώ η διοργανώτρια χώρα συμμετείχε απευθείας στην τελική φάση. Οι οκτώ ομάδες αγωνίζονταν σε δυο ομίλους. Το 1980 οι πρώτοι των ομίλων αγωνίστηκαν στον τελικό και οι δεύτεροι στον μικρό τελικό για την 3η θέση. Από το 1984 έως το 1992, οι δύο πρώτοι των ομίλων αγωνίζονταν στους ημιτελικούς, ενώ καταργήθηκε ο αγώνας της 3ης θέσης ως άνευ σημασίας.

Από το 1996 οι ομάδες της τελικής φάσης έγιναν δεκαέξι, οι οποίες προκρίνονταν από προκριματικούς ομίλους, ενώ η διοργανώτρια χώρα συμμετείχε απευθείας στην τελική φάση. Το 2000 (Βέλγιο / Ολλανδία), το 2008 (Αυστρία / Ελβετία) και το 2012 (Πολωνία / Ουκρανία) η τελική φάση ανατέθηκε σε δύο χώρες. Οι 16 ομάδες της τελικής φάσης αγωνίζονταν σε τέσσερις ομίλους και στη συνέχεια οι δυο πρώτες κάθε ομίλου αγωνίζονταν σε αγώνες νοκ-άουτ από τα προημιτελικά έως τον τελικό.

Από το 2016 και έπειτα, οι ομάδες της τελικής φάσης αυξήθηκαν σε 24. Χωρίζονται σε έξι ομίλους των τεσσάρων ομάδων και την πρόκριση για τη φάση των 16 παίρνουν οι δύο πρώτες κάθε ομίλου καθώς και οι τέσσερις καλύτερες τρίτες. Η τελική φάση του 2020 ανατέθηκε σε 11 πόλεις από 11 διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες.

Ομάδες τελικής φάσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1960 - 1976: 4
1980 - 1992: 8
1996 - 2012: 16
2016 - 2024: 24

Αποτελέσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι τελικοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτος	Διοργανώτρια	Τελικός			Αγώνας για την 3η θέση			Αριθμός των Ομάδων
Έτος	Διοργανώτρια	Πρωταθλήτρια	Αποτέλεσμα	Φιναλίστ	Τρίτη θέση	Αποτέλεσμα	Τέταρτη θέση	Αριθμός των Ομάδων
1960	Γαλλία	Σοβιετική Ένωση	2–1 (παρ)	Γιουγκοσλαβία	Τσεχοσλοβακία	2–0	Γαλλία	4
1964	Ισπανία	Ισπανία	2–1	Σοβιετική Ένωση	Ουγγαρία	3–1 (παρ)	Δανία	4
1968	Ιταλία	Ιταλία	1–1 (παρ) 2–0 (επ)	Γιουγκοσλαβία	Αγγλία	2–0	Σοβιετική Ένωση	4
1972	Βέλγιο	Δυτική Γερμανία	3–0	Σοβιετική Ένωση	Βέλγιο	2–1	Ουγγαρία	4
1976	Γιουγκοσλαβία	Τσεχοσλοβακία	2–2 (5–3 π)	Δυτική Γερμανία	Ολλανδία	3–2 (παρ)	Γιουγκοσλαβία	4
1980	Ιταλία	Δυτική Γερμανία	2–1	Βέλγιο	Τσεχοσλοβακία	1–1 (9–8 π)	Ιταλία	8
1984	Γαλλία	Γαλλία	2–0	Ισπανία	Η Δανία και η Πορτογαλία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.^[1]			8
1988	Δυτική Γερμανία	Ολλανδία	2–0	Σοβιετική Ένωση	Η Ιταλία και η Δυτική Γερμανία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			8
1992	Σουηδία	Δανία	2–0	Γερμανία	Η Ολλανδία και η Σουηδία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			8
1996	Αγγλία	Γερμανία	2–1 (παρ, χ.γ.)	Τσεχία	Η Αγγλία και η Γαλλία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			16
2000	Βέλγιο Ολλανδία	Γαλλία	2–1 (παρ, χ.γ.)	Ιταλία	Η Ολλανδία και η Πορτογαλία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			16
2004	Πορτογαλία	Ελλάδα	1–0	Πορτογαλία	Η Τσεχία και η Ολλανδία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			16
2008	Αυστρία Ελβετία	Ισπανία	1–0	Γερμανία	Η Ρωσία και η Τουρκία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			16
2012	Πολωνία Ουκρανία	Ισπανία	4–0	Ιταλία	Η Γερμανία και η Πορτογαλία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			16
2016	Γαλλία	Πορτογαλία	1–0 (παρ.)	Γαλλία	Η Γερμανία και η Ουαλία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			24
2020^[2]	Ευρώπη	Ιταλία	1–1 (3–2 π)	Αγγλία	Η Ισπανία και η Δανία μοιράστηκαν την τρίτη θέση.			24
2024	Γερμανία							24

Σημείωση

^[1] Το 1984 καταργήθηκε ο αγώνας για την 3η θέση.

^[2] Η διοργάνωση διεξήχθη το 2021 λόγω της πανδημίας του COVID-19.

Σύνοψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χάρτης με τις πρωταθλήτριες χώρες. Η Γερμανία έχει κατακτήσει το τρόπαιο δύο φορές ως Δυτική Γερμανία και μία ως ενιαία χώρα. Η Ρωσία το έχει κατακτήσει ως Σοβιετική Ένωση και η Τσεχία ως Τσεχοσλοβακία.

Χώρα	Νικήτρια	Φιναλίστ
Γερμανία	3 (1972,^[α] 1980,^[α] 1996)	3 (1976,^[α] 1992, 2008)
Ισπανία	3 (1964,^[β] 2008, 2012)	1 (1984)
Ιταλία	2 (1968^[β], 2020)	2 (2000, 2012)
Γαλλία	2 (1984,^[β] 2000)	1 (2016^[β])
ΕΣΣΔ	1 (1960)	3 (1964, 1972, 1988)
Τσεχία	1 (1976^[γ])	1 (1996)
Πορτογαλία	1 (2016)	1 (2004^[β])
Ολλανδία	1 (1988)	–
Δανία	1 (1992)	–
Ελλάδα	1 (2004)	–
Γιουγκοσλαβία	–	2 (1960, 1968)
Βέλγιο	–	1 (1980)
Αγγλία	–	1 (2020)

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Ως Δυτική Γερμανία
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Διοργανώτρια
↑ Ως Τσεχοσλοβακία

Στατιστικά παικτών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτοι σκόρερ (σε τελικές φάσεις)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μισέλ Πλατινί

Ο Κριστιάνο Ρονάλντο

Θέση	Παίκτης	Γκολ	Συμμετοχές	Μέσος όρος	Τουρνουά
1	Κριστιάνο Ρονάλντο	11	22	0.5	2004, 2008, 2012, 2016, 2020
2	Μισέλ Πλατινί	9	5	1.80	1984
3	Άλαν Σίρερ	7	9	0.78	1992, 1996, 2000
4	Αντουάν Γκριεζμάν	7	8	0.86	2016, 2020
	Ρουντ Φαν Νίστελροϊ	6	8	0.75	2004, 2008
	Πάτρικ Κλάιφερτ	6	9	0.67	1996, 2000
	Γουέιν Ρούνεϊ	6	10	0.60	2004, 2012, 2016
	Τιερί Ανρί	6	11	0.55	2000, 2004, 2008
	Ζλάταν Ιμπραΐμοβιτς	6	13	0.46	2004, 2008, 2012, 2016
	Νούνο Γκόμες	6	14	0.43	2000, 2004, 2008
11	Σάβο Μιλόσεβιτς	5	4	1.25	2000
	Μάρκο φαν Μπάστεν	5	9	0.56	1988, 1992
	Μίλαν Μπάρος	5	11	0.45	2004, 2008, 2012
	Μάριο Γκόμεζ	5	13	0.38	2008, 2012, 2016
	Γιούργκεν Κλίνσμαν	5	13	0.38	1988, 1992, 1996
	Φερνάντο Τόρρες	5	13	0.38	2004, 2008, 2012
	Ζινεντίν Ζιντάν	5	14	0.36	1996, 2000, 2004

Πρώτοι σκόρερ ανά διοργάνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Άλαν Σίρερ

Ο Νταβίδ Βίγια

Έτος	Παίκτης	Γκολ
1960	Μίλαν Γκάλιτς Ντράζεν Γιέρκοβιτς Φρανσουά Οΐτ Βαλεντίν Ιβανόφ Βίκτορ Πονεντέλνικ	2
1964	Φέρεντς Μπένε Ντέστσο Νόβακ Χεσούς Μαρία Περέδα	2
1968	Ντράγκαν Τζάιτς	2
1972	Γκερντ Μύλερ	4
1976	Ντίτερ Μίλερ	4
1980	Κλάους Άλοφς	3
1984	Μισέλ Πλατινί	9
1988	Μάρκο φαν Μπάστεν	5
1992	Ντένις Μπέργκαμπ Τόμας Μπρολίν Χένρικ Λάρσεν Καρλ Χάιντς Ρίντλε	3
1996	Άλαν Σίρερ	5
2000	Πάτρικ Κλάιφερτ Σάβο Μιλόσεβιτς	5
2004	Μίλαν Μπάρος	5
2008	Νταβίδ Βίγια	4
2012	Μάριο Γκόμεζ Φερνάντο Τόρρες Μάριο Μπαλοτέλι Μάριο Μάντζουκιτς Κριστιάνο Ρονάλντο Αλάν Τζαγκόεφ	3
2016	Αντουάν Γκριεζμάν	6
2020	Κριστιάνο Ρονάλντο Πάτρικ Σικ	5

Πολυτιμότεροι παίκτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Θοδωρής Ζαγοράκης

Η διάκριση απονέμεται από το 1980.

Έτος	Παίκτης
1980	Καρλ-Χάιντς Ρουμενίγκε
1984	Μισέλ Πλατινί
1988	Μάρκο φαν Μπάστεν
1992	Πέτερ Σμάιχελ
1996	Ματίας Ζάμμερ
2000	Ζινεντίν Ζιντάν
2004	Θοδωρής Ζαγοράκης
2008	Τσάβι Ερνάντεθ
2012	Αντρές Ινιέστα
2016	Αντουάν Γκριεζμάν
2020	Τζανλουίτζι Ντοναρούμα

Περισσότερες διοργανώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Λόταρ Ματέους

Ο Πέτερ Σμάιχελ

Τουρνουά	Παίκτης	Χρονιές
5	Κριστιάνο Ρονάλντο	2004, 2008, 2012, 2016, 2020
4	Λόταρ Ματέους	1980, 1984, 1988, 2000
	Πέτερ Σμάιχελ	1988, 1992, 1996, 2000
	Αλεσάντρο Ντελ Πιέρο	1996, 2000, 2004, 2008
	Λιλιάν Τουράμ	1996, 2000, 2004, 2008
	Έντβιν Φαν Ντερ Σαρ	1996, 2000, 2004, 2008
	Όλοφ Μέλμπεργκ	2000, 2004, 2008, 2012
	Αντρέας Ίσακσον	2004, 2008, 2012, 2016
	Μπάστιαν Σβαϊνστάιγκερ	2004, 2008, 2012, 2016
	Ντάριο Σρνα	2004, 2008, 2012, 2016
	Τζιανλουίτζι Μπουφόν	2004, 2008, 2012, 2016
	Γιάροσλαβ Πλασίλ	2004, 2008, 2012, 2016
	Κιμ Σέλστρεμ	2004, 2008, 2012, 2016
	Λούκας Ποντόλσκι	2004, 2008, 2012, 2016
	Πετρ Τσεχ	2004, 2008, 2012, 2016
	Ζλάταν Ιμπραΐμοβιτς	2004, 2008, 2012, 2016
	Τομάς Ροσίτσκι	2000, 2004, 2012, 2016

Περισσότερες συμμετοχές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπάστιαν Σβαϊνστάιγκερ

Θέση	Παίκτης	Συμμετοχές	Τουρνουά
1	Κριστιάνο Ρονάλντο	21	2004–2020
2	Μπάστιαν Σβαϊνστάιγκερ	18	2004–2016
3	Τζιανλουίτζι Μπουφόν	17	2004–2016
4	Έντβιν Φαν Ντερ Σαρ	16	1996–2008
	Λιλιάν Τουράμ	16	1996–2008
	Σεσκ Φάμπρεγας	16	2008–2016
	Αντρές Ινιέστα	16	2008–2016
8	Σέρχιο Ράμος	15	2008–2016
8	Νταβίντ Σίλβα	15	2008–2016

Πρωταθλητές προπονητές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ότο Ρεχάγκελ

Έτος	Προπονητής	Χώρα
1960	Γαβριήλ Καχάλιν	ΕΣΣΔ
1964	Χοσέ Βιλαλόνγκα	Ισπανία
1968	Φερούτσιο Βαλκαρέτζι	Ιταλία
1972	Χέλμουτ Σον	Δυτική Γερμανία
1976	Βάτσλαβ Γιέζεκ	Τσεχοσλοβακία
1980	Γιαπ Ντέργουολ	Δυτική Γερμανία
1984	Μισέλ Ινταλγκό	Γαλλία
1988	Ρίνους Μίχελς	Ολλανδία
1992	Ρίτσαρντ Μόλερ Νίλσεν	Δανία
1996	Μπέρτι Φογκτς	Γερμανία
2000	Ροζέ Λεμέρ	Γαλλία
2004	Ότο Ρεχάγκελ	Ελλάδα
2008	Λουίς Αραγονές	Ισπανία
2012	Βιθέντε ντελ Μπόσκε	Ισπανία
2016	Φερνάντο Σάντος	Πορτογαλία
2020	Ρομπέρτο Μαντσίνι	Ιταλία