Στίξη (σκάκι)

Όταν κάποιος σχολιάζει μία παρτίδα σκακιού συχνά χρησιμοποιεί θαυμαστικά και ερωτηματικά δείχνοντας ότι η κίνηση είναι καλή ή κακή. Τα σύμβολα που έχουν καθιερωθεί είναι «;;», «;», «;!», «!;», «!», «!!» (στα ξένα βιβλία χρησιμοποιείται το «?» αντί του «;» που έχει το νόημα άνω τελείας). Το σύμβολο τοποθετείται αμέσως μετά από την κίνηση (π.χ. «ζ:ε5;» ή «Ρε7;!»). Τα ερωτηματικά έχουν γενικά αρνητικό χαρακτήρα ενώ τα θαυμαστικά έχουν θετικό χαρακτήρα. Εκτός από τους παραπάνω έχουν χρησιμοποιηθεί ενίοτε και άλλοι συνδυασμοί όπως «;;;», «!!;», «;!;», «!;!», «;;!», «!!!», «(;)» αλλά δεν είναι καθιερωμένοι. Η αξιολόγηση των κινήσεων και η χρησιμοποίηση των αντίστοιχων συμβόλων δεν εξαρτάται μόνο από ένα είδος «αντικειμενικού» χαρακτηρισμού των συνεπειών της κίνησης στην θέση μέσα από τις αναλύσεις αλλά και από στοιχεία όπως, το υποκειμενικού χαρακτήρα γούστο του σχολιαστή, ή ο χαρακτήρας της ίδιας της παρτίδας. Για παράδειγμα, αλλιώς θα σχολιαστούν οι κινήσεις μιας παρτίδας για την διεκδίκηση του τίτλου του παγκόσμιου πρωταθλητή και αλλιώς μιας γρήγορης παρτίδας μεταξύ παικτών μέσης δυναμικότητας.

Σύμβολα αξιολόγησης των κινήσεων

Ακολουθούν τα σύμβολα σε σειρά αύξησης της αποτελεσματικότητας της κίνησης που σχολιάζουν

?? ή ;; Αβλεψία

Δηλώνει ότι η κίνηση είναι σοβαρό λάθος που δεν δικαιολογείται από τις δυνατότητες ενός παίκτη. Πρόκειται για απροσεξία η οποία τυπικά έχει ως αποτέλεσμα κάποια σοβαρή και αδικαιολόγητη απώλεια. Συνήθως εννοείται απώλεια κομματιού μετά από κάποιο στοιχειώδες τακτικό χτύπημα όπως το διπλό χτύπημα. Σημειώνεται ότι δεν καταστρέφει απαραιτήτως την θέση. Για παράδειγμα κάποιος που έχει κερδίσει την αντίπαλη βασίλισσα έχει πρακτικά κερδισμένη παρτίδα, αν αποτύχει όμως να δει ένα ματ που θα μπορούσε να κάνει στον αντίπαλο σε μία κίνηση ή αν χάσει αδικαιολόγητα ένα μικρότερης αξίας κομμάτι, η θέση του συνεχίζει να είναι μακράν καλύτερη, αλλά η κίνηση είναι αβλεψία. Για τους ισχυρούς παίκτες αβλεψία συχνά θεωρείται και ένα σοβαρό στρατηγικό λάθος ή κάποιο περισσότερο περίπλοκο τακτικό λάθος. Αν ένας ισχυρός παίκτης απέναντι σε κάποιον αδύναμο παίκτη κάνει κάποια σοβαρή και καταστροφική αβλεψία (που χάνει π.χ. την βασίλισσα ή γίνεται αμέσως ματ) αυτό συχνά δηλώνεται με τρία ερωτηματικά.

? ή ; Κακή κίνηση

Το απλό ερωτηματικό δηλώνει γενικά την αδύναμη κίνηση. Είτε πρόκειται επίσης για απροσεξία (αλλά λιγότερο σοβαρή από αυτήν που ένας σχολιαστής θα έβαζε διπλό ερωτηματικό) είτε φανερώνει την έλλειψη ικανοτήτων ενός παίκτη. Γενικά μια αδύναμη κίνηση αν απαντηθεί σωστά έχει ως συνέπεια τη χειροτέρευση της θέσης, αλλά η απάντηση αυτή μπορεί να είναι δύσκολο να βρεθεί.

?! ή ;! Αμφίβολη κίνηση

Θεωρείται «αντικειμενικά» κακή κίνηση, αλλά της οποίας η κατάρριψη είναι εξαιρετικά δύσκολη ή περιέχει μια έξυπνη, πονηρή ή ελκυστική παγίδα. Καθώς στην πράξη πάνω στην παρτίδα μπορεί να δουλέψει ίσως και καλύτερα από μια «σωστή» κίνηση οι σχολιαστές θεωρούν ότι της αξίζει και ένα θαυμαστικό, αλλά γενικά αποδοκιμάζουν αυτόν τον τρόπο παιχνιδιού. Συνήθως όμως αυτές οι κινήσεις θεωρούνται καλή ιδέα στο γρήγορο σκάκι όπου ο αντίπαλος είναι εξαιρετικά πιθανό, μη έχοντας αρκετό χρόνο να βρει τη σωστή απάντηση, να αποτύχει να απαντήσει σωστά.

!? ή !; Ενδιαφέρουσα κίνηση

Θεωρείται μια κίνηση μάλλον καλή, η οποία όμως έχει τυχοδιωκτικό χαρακτήρα. Οδηγεί σε περιπλοκές τις οποίες ο παίκτης δεν είναι βέβαιο ότι θα καταφέρει να φέρει σε πέρας. Ο παίκτης παίζει αυτήν την κίνηση (που συχνά να θυσιάζει κομμάτι) περισσότερο από διαίσθηση. Αν ο αντίπαλος απαντήσει δυνατά θα απαιτείται ο παίκτης να συνεχίζει πολύ δυνατά για να δικαιωθεί η κίνηση. Ο σχολιαστής είτε πιστεύει ότι η κίνηση είναι εν τέλει καλή αλλά πάνω στην παρτίδα ήταν ριψοκίνδυνη είτε ούτε αυτός τελικά βγάζει άκρη από τις περιπλοκές που αναδύονται. Αυτό το είδος ριψοκίνδυνου παιχνιδιού γενικά θεωρείται κακή ιδέα απέναντι σε κάποιον σαφώς κατώτερο παίκτη, καθώς θεωρείται ότι πιο σίγουρες κινήσεις θα οδηγήσουν με μεγαλύτερη ασφάλεια στην νίκη, ενώ αντιθέτως θεωρείται καλή ιδέα απέναντι σε κάποιον σαφώς ανώτερο παίκτη καθώς μέσα από το χάος των περιπλοκών μπορεί η τύχη να ευνοήσει τον πιο αδύναμο παίκτη ανεβάζοντας τις πιθανότητές του για νίκη. Απέναντι σε ίσης αξίας αντίπαλο γενικά θεωρείται θέμα γούστου και στυλ αλλά πιστεύεται ότι το υπερβολικά τυχοδιωκτικό παιχνίδι συχνότερα οδηγεί στην αποτυχία, ενώ το υπερβολικά συντηρητικό παιχνίδι τελικά οδηγεί σε παθητικό παιχνίδι και χειροτέρευση της θέσης.

Το ίδιο σύμβολο επίσης χρησιμοποιείται για την επιτυχημένη προσπάθεια κάποιου να νικήσει με ωραίο τρόπο, την στιγμή που υπάρχει και ευκολότερος (αλλά πιο πεζός) δρόμος για την νίκη. Συχνά επίσης χρησιμοποιείται και με την έννοια ότι αν και αρέσει στον σχολιαστή (που την θεωρεί καλή) υπάρχει κάποια καλύτερη κίνηση που θα οδηγούσε με πιο ξεκάθαρο τρόπο στην επιτυχία.

! Καλή κίνηση

Πρόκειται για κίνηση την επιλογή της οποίας ο σχολιαστής επικροτεί λόγω της ιδιαίτερης αποτελεσματικότητάς της. Σημειώνεται όμως ότι οι σχολιαστές δεν βάζουν σε όλες τις καλές κινήσεις θαυμαστικά αλλά μόνο σε αυτές που αποδεικνύουν τις ικανότητες ενός παίκτη, καθώς θεωρούν ότι είναι κάπως δύσκολο να παιχτούν (το θαυμαστικό έχει χαρακτήρα χειροκροτήματος).

!! Εξαιρετική κίνηση

Πρόκειται για κίνηση πολύ καλή και πολύ θεαματική η οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί. Συνήθως, μια πολύ αντιδιαισθητική θυσία η οποία είναι τελικά ξεκάθαρα καλή, αν και πολύ δύσκολη. Ο σχολιαστής εκφράζει μεγάλο θαυμασμό στην ιδιοφυΐα του παίκτη. Ενίοτε μπορεί να υπάρξουν ακόμα και τρία θαυμαστικά, που έχουν το ίδιο νόημα (χρησιμοποιούνται όταν ο σχολιαστής είναι ακόμα περισσότερο ενθουσιασμένος).

Σύμβολα αξιολόγησης θέσης

• = ή ≈ οι δυο πλευρές έχουν ίσες τύχες στην θέση αυτή
• +/= ο λευκός είναι κάπως καλύτερα
• =/+ ο μαύρος είναι κάπως καλύτερα
• +/- ο λευκός έχει καθαρό πλεονέκτημα
• -/+ ο μαύρος έχει καθαρό πλεονέκτημα
• +- ο λευκός κερδίζει
• -+ ο μαύρος κερδίζει
• ∞ η θέση είναι συγκεχυμένη