Σετ

Σετ
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Νέφθυς Θουέρις Νηίθ
Τέκνα	Άνουβις Σομπέκ
Γονείς	Ρα και Γκεμπ και Νουτ
Αδέλφια	Όσιρις Ίσις Νέφθυς
Σχετικά πολυμέσα

ή ή

Σετ (Stš) Σεθ (Stẖ) σε ιερογλυφικά

Ο Σετ, επίσης Σεθ ή Σηθ, ή Σουτέκ (Κοπτικά: ⲥⲏⲧ) είναι άλλη μία πρώιμη θεότητα της αιγυπτιακής μυθολογίας, πιθανώς από τη Λιβύη, που λατρευόταν κυρίως με τις μορφές φετίχ του ιπποπόταμου και του κροκόδειλου. Ο Σετ σε όλο το πλέγμα των μύθων παρουσιάζεται ως ο κακός αδελφός του Όσιρι, και είχε καταλήξει να συμβολίζει το πνεύμα του κακού, που αντιτίθετο παντού και πάντοτε στο πνεύμα του καλού. Οι Έλληνες τον ταύτιζαν με τον Τυφώνα. Γιος του Γκεμπ και της Νουτ, γεννήθηκε πρόωρα -αναφέρει ο Πλούταρχος- την τρίτη από τις εμβόλιμες μέρες. Βγήκε σύμφωνα με την αφήγηση του μύθου με τόση ορμή από την κοιλιά της μητέρας του, που της έσκισε τα τοιχώματα. Βίαιος και άγριος είχε λευκό δέρμα και κοκκινωπά μαλλιά, χρώμα που οι Αιγύπτιοι απεχθάνονταν τόσο, ώστε να παρομοιάζουν αυτό το είδος κόμης με το τρίχωμα γαϊδάρου.

Ο μύθος

Ο Σετ φέρεται πως φθονούσε σύμφωνα με μία εκδοχή του μύθου τον Όσιρι, τον μεγαλύτερο αδελφό του και σφετεριζόταν το στέμμα. Προκειμένου να πραγματοποιήσει το σκοπό του, εξασφάλισε τη συνδρομή εβδομήντα δύο συνενόχων και προσκάλεσε τον αδελφό του σε συμπόσιο προς τιμήν του. Κατά τη διάρκεια του συμποσίου έδωσε εντολή να φέρουν ένα μεγάλο κιβώτιο επεξεργασμένο με τον πιο θαυμαστό τρόπο. Το κιβώτιο ανήκε σε όποιον χωρούσε επακριβώς μέσα του.

Ο Όσιρις ξάπλωσε στο κιβώτιο ανυποψίαστος και οι συνωμότες κατέβασαν το κάλυμμα, το κάρφωσαν και στη συνέχεια έριξαν το κιβώτιο στον Νείλο. Το ρεύμα του ποταμού το έφερε μέχρι τη Βύβλο, όπου το ανάλυψε η Ίσιδα και το επανέφερε στην Αρχαία Αίγυπτο. Αργότερα ο μύθος παραδίδει πως ο Σετ, κυνηγώντας μία νύχτα με φεγγάρι στα έλη του Δέλτα, το βρήκε ξανά τυχαία και αναγνωρίζοντας το πτώμα του αδελφού του, κατέκοψε τον νεκρό σε δέκα τέσσερα κομμάτια, τα οποία διασκόρπισε στους αγρούς.

Ο Σετ είχε διαμάχη και με τον Ώρο, και σε μία σύγκρουσή τους, ο θεός με το κεφάλι γερακιού έχασε το μάτι του από τον Σετ, και για εκδίκηση τον ευνούχισε.

Η θανάτωση του Όσιρι ήταν η αφορμή για να τον εγκαταλείψει η σύζυγός του Νέφθυς και να εισχωρήσει στους οσιρικούς θεούς. Το ίδιο παραδίδεται στον μύθο και για τους περισσότερους θεούς, οι οποίοι, προκειμένου να αποφύγουν τη σκληρότητα του τυράννου, είχαν ήδη καταφύγει στα σώματα διαφόρων ζώων.

Ερμηνείες

Ο Σετ, στον περί Οσίριδος και Ίσιδος μύθο εκπροσωπεί τον αιώνιο αντίπαλο, συμβολίζοντας την έρημο, την ξηρασία και το σκότος, σε αντίθεση με την εύφορη γη, το γονιμοποιό ύδωρ και το φως. Ό,τι είναι δημιουργία και ευεργεσία προέρχεται από τον Όσιρι. Ό,τι συμβολίζει την καταστροφή και τη μοχθηρία προέρχεται από τον Σετ.

Στους αρχαιότερους χρόνους όμως ο κακός χαρακτήρας του θεού δεν ήταν τόσο τονισμένος. Στα παλαιά κείμενα των Πυραμίδων αναφέρεται όχι ως αδελφός του Όσιρι, αλλά του Ώρου του Αρχαίου. Σε αυτά τα κείμενα αποδίδονται οι μεταξύ τους συγκρούσεις, οι οποίες τερματίστηκαν μόνον κατόπιν αποφάσεως των θεών. Σε τούτη την απόφαση η νίκη δόθηκε στον Ώρο ενώ ο Σετ εξορίστηκε στην έρημο. Μόνο όταν αναπτύχθηκε ο μύθος για τον Όσιρι και οι δύο Ώροι συγχωνεύθηκαν σε έναν, έπαψε ο Σετ να θεωρείται αδελφός του Ώρου και έγινε θείος του και αιώνιος εχθρός του Όσιρι. Φαίνεται ότι αρχικά ο Σετ ήταν κυρίαρχος της Άνω Αιγύπτου και ότι του αφαιρέθηκε η εξουσία από εκείνους που λάτρευαν τον θεό γεράκι. Είναι πολύ πιθανό οι μυθικοί αγώνες μεταξύ των δύο αδελφών να αντιστοιχούν σε πανάρχαια πρωτοϊστορικά γεγονότα.

Επί Παλαιού και Μέσου Βασιλείου, τα ανάγλυφα παρίσταναν τον Σετ και τον Ώρο να μεταφέρουν από κοινού αιχμαλώτους στον φαραώ ή να δένουν στη βάση του βασιλικού θρόνου, φυτά της Άνω και της Κάτω Αιγύπτου, τελώντας τη συμβολική πράξη της ένωσης.

Την εποχή της κυριαρχίας των Υκσώς (στη γλώσσα του αιγυπτιακού ιερατείου υκ=βασιλέας, σως=ποιμένας), οι νέοι βασιλείς εξομοίωσαν τον Σετ με τον μεγάλο πολεμικό θεό τους Σουτέχ (Soutekh) και έχτισαν προς τιμήν του ιερό στην πρωτεύουσά τους Αύαριν. Επί Νέου Βασιλείου, ο Ραμσής Β', του οποίου ο πατέρας επονομαζόταν Σετί (εκείνος που ανήκει στον Σετ), δε δίσταζε να αυτοαποκαλείται «αγαπημένος του Σετ». Οι οπαδοί του Όσιρι πάντως αγανακτούσαν για την απόδοση λατρείας στο δολοφόνο του «καλού», με αποτέλεσμα ο Σετί να αναγκαστεί να σβήσει την εικόνα του από τα ανάγλυφα του τάφου του και να αυτοαποκαλείται «Οσιρικός».

Στα μέσα του 10ου αιώνα, επί 22ης δυναστείας το ιερατείο του Όσιρι έσπασε τα αγάλματα του Σετ και κατέστρεψε τις ανάγλυφες αναπαραστάσεις του. Οποιοσδήποτε έγραφε το όνομά του, ήταν αναγκασμένος να το σβήσει. Τελικά τον απέβαλαν από το αιγυπτιακό πάνθεο, μεταβάλλοντας τον σε θεό των μολυσμένων. Έτσι, ο πρώην κυρίαρχος της Άνω Αιγύπτου μετουσιώθηκε σε ένα είδος ενάντιου, απέναντι σε όλους του θεούς.

Εικονοπλασία

Οι όνοι, οι αντιλόπες και άλλα ζώα της ερήμου θεωρούνταν τυφωνικά, όπως και ο ιπποπόταμος, ο κάπρος, ο κροκόδειλος και ο σκορπιός, στο σώμα του οποίου πιστεύονταν ότι ο Σετ και άλλοι θεοί είχαν αναζητήσει καταφύγιο, για να προφυλαχθούν από τα πλήγματα του νικητή ΄Ωρου. Με μορφή μαύρου χοίρου ο Σετ φέρεται πως είχε άλλοτε πληγώσει, σύμφωνα με το μύθο, τον Ώρο στο μάτι, ενώ κάθε μήνα επιτίθονταν και κατέτρωγε τη σελήνη, όπου, κατά κάποιο τρόπο, είχε καταφύγει η ψυχή του Όσιρι.

Στα πλαίσια του μυθολογικού θηριομορφισμού ο Σετ απεικονιζόταν ως κάποιο φανταστικό ζώο, με ρύγχος λεπτό και κυρτό, με όρθια αυτιά, κομμένα στην άκρη και με ουρά άκαμπτη και διχαλωτή. Ήταν αδύνατο ένα τέτοιο ζώο να ταυτιστεί, κατά τρόπο ασφαλή, με οποιοδήποτε άλλο γνωστό, για αυτό και ονομάστηκε «τυφωνικό ζώο». Ο Σετ απεικονίζονταν επίσης και ως άνθρωπος, αλλά με την κεφαλή του παραπάνω τετραπόδου.

Οι Αιγύπτιοι δεν ήξεραν πώς να απεικονίσουν έναν τόσο ζοφερό θεό, έτσι του έδωσαν το κεφάλι εκείνου του παράξενου ζώου με τα τετράγωνα αυτιά και την μακριά μουσούδα. Ο Σετ εικονιζόταν επίσης με το κεφάλι ενός μυρμηγκοφάγου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Seth στο Wikimedia Commons