Το Μπελβεντέρε είναι κτιριακό συγκρότημα στη Βιέννη, το οποίο αποτελείται από δυο μπαρόκ μέγαρα, το Άνω Μπελβεντέρε και το Κάτω Μπελβεντέρε. Χτίστηκε στα 1712–23 ως θερινή έπαυλη του πρίγκιπα Ευγένιου της Σαβοΐας. Εκτός από τα μέγαρα, το συγκρότημα περιλαμβάνει τον Πορτοκαλεώνα, τους στάβλους και τους γαλλικής τεχνοτροπίας κήπους, που συνδέουν μεταξύ τους τα μέγαρα.
Το Μπελβεντέρε είναι η έδρα της «Αυστριακής Πινακοθήκης του Μπελβεντέρε» (Österreichische Galerie Belvedere). Στο Άνω Μπελβεντέρε εκτίθενται έργα από τον Μεσαίωνα μέχρι τις ημέρες μας και στο Κάτω Μπελβεντέρε, το οποίο συνδέεται με τον Πορτοκαλεώνα και τους Στάβλους, φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις. Συμπληρωματικοί χώροι έκθεσης είναι το μέγαρο του πρίγκηπα Ευγένιου στο κέντρο της πόλης και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «21er Haus».
Ο Πρίγκιπας Ευγένιος αγόρασε το 1697 ένα οικόπεδο νοτιοανατολικά του κέντρου της Βιέννης, στο δρόμο προς Ουγγαρία, για την ανέγερση εξοχικής κατοικίας. Ο Πρίγκηπας είχε λάβει μέρος στην υπεράσπιση της Βιέννης από τους Τούρκους το 1683[2] όπως και σε άλλες μάχες κατά των Οθωμανών και χάρη στην ανδρεία που είχε επιδείξει, είχε αμειφθεί πλουσιοπάροχα από τον Αψβούργο αυτοκράτορα Λεοπόλδο. Το 1712 ξεκίνησε η κατασκευή του Κάτω Μπελβεντέρε και το 1717 του Άνω Μπελβεντέρε με αρχιτέκτονα τον Γιόχαν Λούκας φον Χίλντεμπραντ[3]. Το 1719 ανέθεσε στο Ναπολιτάνο ζωγράφο Φραντσέσκο Σολιμένα να φιλοτεχνήσει το ρετάμπλ της θριαμβευτικής αψίδας για το παρεκκλήσι και να ζωγραφίσει την οροφή της χρυσής αίθουσας. Ο Ιταλόςζωγράφος Κάρλο Καρλόνε ανέλαβε το 1720 τη φιλοτέχνηση της νωπογραφίας της οροφής για τη μαρμάρινη αίθουσα και ο Γκαετάνο Φάντι[4] τη διακόσμηση των τοίχων. Το 1723 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες. Μετά τον θάνατο του Πρίγκηπα το 1736, το συγκρότημα το κληρονόμησε η ανιψιά του, πριγκίπισσα Βικτώρια, κόρη του αδελφού του.
Το Μπελβεντέρε το 1731 περίπου. Δεξιά του έχει το μέγαρο Ζβαρτσενμπεργκ και αριστερά του το μοναστήρι των Σαλεσιανών
Το 1752 αγοράστηκε από την αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία. Στο συμβόλαιο αγοραπωλησίας αναφέρεται για πρώτη φορά η ονομασία Μπελβεντέρε (κυριολεκτικά σημαίνει ωραία θέα, μέρος με ανοικτό ορίζοντα[5]). Για κάποια χρόνια το συγκρότημα δεν χρησιμοποιήθηκε αλλά τον Απρίλη του 1770 δόθηκε ένας μεγαλοπρεπέστατος χορός μεταμφιεσμένων[6] με 16.000 καλεσμένους για το γάμο της κόρης της αυτοκράτειρας, Μαρίας Αντουανέτας με το διάδοχο του γαλλικού θρόνου, τον μετέπειτα Λουδοβίκο ΙΣΤ΄.
Το 1776 η Μαρία Θηρεσία και ο γιος της, μετέπειτα αυτοκράτορας Ιωσήφ Β΄ των Αψβούργων αποφάσισαν τη μεταφορά της αυτοκρατορικής πινακοθήκης στο Άνω Μπελβεντέρε. Ο λόγος ήταν ότι η συλλογή, που μέχρι τότε στεγαζόταν στο παλάτι της Βιέννης, έπρεπε να ανοίξει στο κοινό, βάσει των ιδεών της πεφωτισμένης μοναρχίας, που πρέσβευε ο Ιωσήφ[7]. Το Μπελβεντέρε το 1781 άνοιξε τις πύλες του στο κοινό για πρώτη φορά και έγινε έτσι ένα από τα πρώτα δημόσια μουσεία του κόσμου.
Στις αρχές του 19ου αιώνα το Κάτω Μπελβεντέρε χρησίμευσε κυρίως ως κατοικία μελών της οικογένειας των Αψβούργων, όπως της εξόριστης από τη Γαλλία, Μαρίας Θηρεσίας Καρλότας, μοναδικής επιζήσασας από τα παιδιά του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και της Μαρίας Αντουανέτας.
Το 1811 ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Α΄ μετέφερε την αυτοκρατορική συλλογή από το κάστρο του Άμπρας στο Κάτω Μπελβεντέρε και λίγο αργότερα, το 1833, μεταφέρθηκε εκεί και μια συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων. Το 1888, με την ίδρυση του Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης όλες οι αυτοκρατορικές συλλογές του Μπελβεντέρε μεταφέρθηκαν στο νέο μουσείο.
Στο δε Κάτω Μπελβεντέρε δημιουργήθηκε το 1903 η Κρατική Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης, η πρώτη Πινακοθήκη για τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα στην Αυστρία, και ειδικά για το κίνημα του Ζετσεσιονισμού. Εδώ βρήκαν θέση και έργα των Βίνσεντ βαν Γκογκ, Κλοντ Μονέ κ.ά.
Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και την κατάρρευση του οίκου των Αψβούργων, το Μπελβεντέρε πέρασε στα χέρια του Αυστριακού κράτους. Στο Άνω Μπελβεντέρε φιλοξενήθηκαν έργα του βιεννέζικου ρεύματος Μπίντερμαγερ ενώ στο Κάτω Μπελβεντέρε δημιουργήθηκε ένα μουσείο μπαρόκ[8] με έργα του 17ου και 18ου αιώνα, όπου ξεχώριζαν οι περίφημες προτομές του Φραντς Ξάβερ Μέσερσμιτ. Στον Πορτοκαλεώνα μπορούσε κανείς να θαυμάσει έργα του 20ού αιώνα, μεταξύ των οποίων τα αριστουργήματα του Γκούσταφ Κλιμτ και του Έγκον Σίλε.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο συγκρότημα και το μουσείο έκλεισε μέχρι το 1953. Στον Πορτοκαλεώνα τοποθετήθηκε η συλλογή μεσαιωνικής αυστριακής τέχνης, με έργα από τον 13ο έως τον 16ο αιώνα. Αυτή η συλλογή όπως και η μπαρόκ συλλογή του Κάτω Μπελβεντέρε μεταφέρθηκαν το 2007–08 στο Άνω Μπελβεντέρε, έτσι ώστε να γίνει εφικτή μια ριζική αναδιάρθρωση του εκθεσιακού χώρου στον Πορτοκαλεώνα και στο Κάτω Μπελβεντέρε. Οι δυο αυτοί χώροι χρησιμοποιούνται πλέον για περιοδικές εκθέσεις ενώ στο Άνω Μπελβεντέρε υπάρχουν όλες οι συλλογές του μουσείου από τον Μεσαίωνα μέχρι τον 20ό αιώνα.
Στο Μπελβεντέρε συνέβη και ένα πολύ σημαντικό γεγονός στην ιστορία της σύγχρονης Αυστρίας. Στη μαρμάρινη αίθουσα του Άνω Μπελβεντέρε υπεγράφη στις 15 Μαΐου του 1955 μεταξύ της Αυστρίας και των τεσσάρων συμμαχικών δυνάμεων (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Η.Π.Α.) η «Συνθήκη του Αυστριακού Κράτους» με την οποία η Αυστρία ανακτούσε την εθνική ανεξαρτησία της. Την υπογεγραμμένη Συνθήκη ανέμισε στο μπαλκόνι ο αυστριακός Υπουργός Εξωτερικών και τέως καγκελάριος Λέοπολντ Φιγκλ στο ενθουσιασμένο πλήθος που βρισκόταν συγκεντρωμένο από κάτω[9], ιστορική δε έμεινε η φράση του «Österreich ist frei» (Η Αυστρία είναι ελεύθερη)[10].
Ο μαρμάρινος προθάλαμος: ήταν η κύρια είσοδος του μεγάρου. Έχει ύψος δυο ορόφων και η δομή του μιμείται την αρχιτεκτονική των αψίδων του θριάμβου ενώ η διακόσμηση με λάφυρα πολέμου και αιχμαλώτους είναι αναφορά στις πολεμικές επιτυχίες του πρίγκηπα Ευγένιου. Αντιθέτως τα γύψινα οβάλ μενταγιόν που παρουσιάζουν σκηνές από τη ζωή του Απόλλωνα υπενθυμίζουν τα αισθητικά ενδιαφέροντα του πρίγκηπα. Η νωπογραφία της οροφής, φιλοτεχνημένη από τον Μαρτίνο Αλτομόντε[11] παριστάνει τον Απόλλωνα στο άρμα του ήλιου. Ο Ευγένιος εμφανίζεται σαν γυμνός ήρωας ενώ ο Ερμής ανακοινώνει τα δώρα του Πάπα για τις επιτυχίες του πρίγκηπα εναντίον των Τούρκων στη μάχη του Πετερβαρντάιν[2] το 1716.
Η μαρμάρινη στοά: οι τοίχοι έχουν πλούσιο γύψινο διάκοσμο και εσοχές με αγάλματα. Εδώ είχαν αρχικά τοποθετηθεί τα 3 ρωμαϊκά γυναικεία αγάλματα που είχαν βρεθεί στο Ερκολάνο[12]. Για τις υπόλοιπες εσοχές είχαν φιλοτεχνηθεί 9 παρόμοια αγάλματα από τον μπαρόκ γλύπτη Ντομένικο Παρόντι[13]. Το 1736, μετά τον θάνατο του πρίγκηπα Ευγένιου, οι 3 «γυναίκες του Ερκολάνο» πουλήθηκαν στην Αυλή της Δρέσδης και για την αντικατάστασή τους στις άδειες εσοχές, ο Παρόντι έφτιαξε 3 νέα αγάλματα. Οι λοιπές γύψινες διακοσμήσεις αναφέρονται στις επιτυχίες του πρίγκηπα στα πεδία των μαχών. Στην γύψινη οροφή ο πρίγκηπας αναπαριστάνεται οπλισμένος, καθισμένος με τιμές σε θρόνο, ενώ η Ειρήνη απομακρύνει το Φθόνο και το Μίσος.
Η αίθουσα με γκροτέσκα μοτίβα: η διακόσμηση αιθουσών και περιπτέρων κήπων με γκροτέσκα μοτίβα[14] ήταν πολύ δημοφιλής στη Βιέννη στις αρχές του 18ου αιώνα. Η οροφή αυτής της αίθουσας διακοσμήθηκε από τον Γιόνας Ντρέντβετ με τις 4 Εποχές και τα Τέσσερα στοιχεία στις γωνίες. Οι άνευ παραθύρων τοίχοι είναι διακοσμημένοι με το σιδηρουργείο του Ήφαιστου και τις 3 Χάριτες. Στην πλειοψηφία τους, αυτές οι ζωγραφιές έχουν διατηρηθεί πλήρως, αλλά ο τοίχος που πρόσκεινται στον κήπο χτυπήθηκε το 1945 από βόμβα και ανακαινίστηκε.
Η χρυσή αίθουσα
Η χρυσή αίθουσα: Αρχικά, δίπλα στην μαρμάρινη αίθουσα υπήρχε ένα καθιστικό που οι τοίχοι του ήταν διακοσμημένοι με κλαδιά και πουλιά. Το δωμάτιο πήρε την τωρινή του μορφή ως χρυσή αίθουσα (ή αίθουσα με τους καθρέπτες) κατά την ανακαίνιση του μεγάρου από την Μαρία Θηρεσία, ανακαίνιση, που πρέπει να ολοκληρώθηκε το 1765. Κάποια διακοσμητικά στοιχεία μεταφέρθηκαν από το χειμερινό μέγαρο του Πρίγκηπα Ευγένιου.
Δίπλα στο Κάτω Μπελβεντέρε βρίσκεται το κτίριο του Πορτοκαλεώνα. Αρχικά ήταν ένας χειμερινός θερμαινόμενος κήπος του οποίου η σκεπή και η μεσημβρινή πλευρά ήταν αφαιρούμενα, έτσι ώστε οι πορτοκαλιές να απολαμβάνουν τους θερινούς μήνες όλο τον καλοκαιρινό ήλιο. Το κτίριο ήταν ένα αριστούργημα ξυλουργικής, με συρόμενες πόρτες και στέγη και άλλους νεωτερισμούς της εποχής. Ύστερα από το θάνατο του πρίγκηπα Ευγένιου οι πορτοκαλιές μεταφέρθηκαν στα Ανάκτορα Σένμπρουν και το κτίριο μετατράπηκε σε στάβλους. Μια ψευδοροφή αντικατέστησε το 1805 την αρχική συρόμενη σκεπή. Μετά το 1918 το κτίριο φιλοξένησε τμήματα της Μοντέρνας Πινακοθήκης, από το 1953 έως το 2007 ήταν μουσείο μεσαιωνική τέχνης και έκτοτε, μετά τη νέα αναδιάρθρωση, φιλοξενεί, σε σύνδεση με το Κάτω Μπελβεντέρε, περιοδικές εκθέσεις. Αυτές οι εκθέσεις εστιάζουν κυρίως στην παρουσίαση της αυστριακής τέχνης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ πολλές είναι οι αναδρομικές εκθέσεις αυστριακών καλλιτεχνών και οι θεματικές εκθέσεις, επικεντρωμένες σε κινήματα και τεχνοτροπίες της τέχνης.
Οι στάβλοι του συγκροτήματος φιλοξενούν από το 2007 μια μελέτη συλλογής 150 πινάκων και αντικειμένων από τη Ρομανική τέχνη ως τη Γοτθική και συμπληρώνουν την έκθεση μεσαιωνικής τέχνης του Άνω Μπελβεντέρε. Συχνά επίσης φιλοξενούνται εκθέσεις πάνω σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή σύνολα αντικειμένων, έτσι ώστε να γίνεται αντιληπτός ο ρόλος του μουσείου ως κέντρο συντήρησης και έρευνας[15].
Η ισόγεια αίθουσα (Sala Terrena): 4 Άτλαντες σηκώνουν στους ώμους τους τη γύψινη θολωτή οροφή. Οι Άτλαντες προστέθηκαν για λόγους στατικής από τον Χίλντεμπραντ το 1732/33. Ο χώρος από τις 3 πλευρές, που προεξέχουν του κτιρίου, περιβάλλεται από τζαμαρίες. Από τη μια μεριά έχει έξοδο στους κήπους και από την άλλη βρίσκεται η επιβλητική σκάλα. Έτσι, μπορούσε να λειτουργεί ταυτόχρονα ως περίπτερο κήπου και ως προθάλαμος του μεγάρου.
Η επιβλητική σκάλα: Αρχικά η κύρια είσοδος στο Άνω Μπελβεντέρε ήταν από τη νότια πλευρά, εκεί όπου και σήμερα εντοπίζονται οι ράμπες εισόδου. Από εκεί οι φιλοξενούμενοι, ανεβαίνοντας την επιβλητική σκάλα έφταναν στον κυρίως όροφο του μεγάρου, δηλαδή τον 1ο. Γύψινα ανάγλυφα κοσμούν τους τοίχους, παρουσιάζοντας στον δεξιό τοίχο τον Θρίαμβο του Μεγάλου Αλεξάνδρου επί του Δαρείου και στον αριστερό τις γυναίκες του Δαρείου πριν τον Μέγα Αλέξανδρο. Αρχικά την ορορφή διακοσμούσε η σκηνή του Μεγάλου Αλεξάνδρου να κόβει τον Γόρδιο δεσμό. Προβλήματα με την κατασκευή της στέγης οδήγησαν στο να αφαιρεθεί τον 19ο αιώνα αυτή η διακόσμηση και να αντικατασταθεί από μια ροζέτα, που υπάρχει ακόμα.
Η αίθουσα Καρλόνε: έχει πάρει το όνομά της από τον Κάρλο Ιννοκέντιο Καρλόνε[16] που ζωγράφισε το 1722/23 τη νωπογραφία «ο Θρίαμβο της Ηούς» στην οροφή. Τον αρχιτεκτονικό διάκοσμο με τις «οπτικές απάτες» εκτέλεσαν ο Μαρκαντόνιο Κιαρίνι και ο Γκαετάνο Φάντι.
Η μαρμάρινη αίθουσα του Άνω Μπελβεντέρε
Άνω ΜπελβεντέρεΗ μαρμάρινη αίθουσα: είναι ο πρώτος χώρος στον οποίο φθάνει ο επισκέπτης ανεβαίνοντας την επιβλητική σκάλα και μάλλον χρησίμευε ως προθάλαμος. Το ύψος της (καταλαμβάνει 2 ορόφους), η επίχρυση διακόσμηση και η επένδυση με καφε-κόκκινο μάρμαρο εντυπωσιάζουν. Πάνω από τα τζάκια υπάρχουν πίνακες με θέματα του ζωικού βασιλείου του Ιγνάτιου φον Χέϊνζενταλ. Οι νωπογραφίες είναι του Κ. Καρλόνε και κατά πάσαν πιθανότητα του Κιαρίνι και του Φάντι. Η νωπογραφία της οροφής, του Καρλόνε, παρουσιάζει την αιώνια δόξα του πρίγκηπα Ευγένιου ανάμεσα στις πριγκιπικές αρετές, ενώ η Ιστορία υπερασπίζεται τις πράξεις του και η Φήμη τον ανταμείβει.
Σφίγγα στους κήπους του ΜπελβεντέρεΤο παρεκκλήσι: το οκταγωνικό παρεκκλήσι βρίσκεται στο νοτιο-ανατολικό γωνιακό πύργο. Ο διώροφος χώρος αντικατοπτρίζει την κοινωνική ιεραρχία της εποχής κατασκευής του. Το προσωπικό του μεγάρου συγκεντρωνόταν στο ισόγειο ενώ το μπαλκόνι, που βρίσκεται στο ύψος του Α' ορόφου προοριζόταν για τον αριστοκράτη ιδιοκτήτη και τους καλεσμένους του. Ένα χαρακτικό του Σάλομον Κλάινερ, που χρονολογείται γύρω στα 1730, μας βεβαιώνει ότι το παρεκκλήσι έχει διατηρηθεί στην αρχική του μορφή. 8 Ερμές στις γωνίες στηρίζουν το οικοδόμημα και τετράγωνα φαρδιά παράθυρα δίνουν φως στο χώρο. Η χρήση του καφε-κόκκινου μάρμαρου, του επιχρυσωμένου γύψου και την διακοσμημένη με νωπογραφία οροφή συνδέουν τη διακόσμηση με τη μαρμάρινη αίθουσα. Το ρετάμπλ, που απεικονίζει την Ανάσταση του Ιησού, είναι ένα εξαιρετικό δείγμα της τέχνης του μπαρόκ, του Φραντσέσκο Σολιμένα, ο οποίος εργάστηκε 10 χρόνια για να το ολοκληρώσει. Σαν φρουροί στέκονται στα πλάγια 2 γιγάντια αγάλματα των αποστόλων Πέτρου και Ιωάννη, τα οποία δεν είναι βέβαιο αν έγιναν από τον Γενουάτη γλύπτη Ντομένικο Παρόντι ή από τους βοηθούςς του. Η νωπογραφία στην ορορφή, που αναπαριστά την Αγία Τριάδα σε ουράνιο φόντο, έχει φιλοτεχνηθεί από τον Κ. Καρλόνε. Λειτουργία τελείται στο παρεκκλήσι κάθε Κυριακή στις 12μ.μ.
Το 1717 ξεκίνησε η διαμόρφωση των κήπων από τον Ντομινίκ Ζιράρ, ο οποίος είχε ήδη εργαστεί ως υπεύθυνος για τα συντριβάνια του Λουδοβίκου του ΙΔ' από το 1707 έως το 1715 και από το 1715 ήταν επιθεωρητής των κήπων του Μαξιμιλιανού Β΄ Εμμανουήλ της Βαυαρίας[17]. Οι κήποι του Μπελβεντέρε αποτελούν ένα εξαιρετικό δείγμα της γαλλικής τεχνοτροπίας στη διαμόρφωση εξωτερικών χώρων. Οι κήποι πρόσφεραν, εκτός από χώρο για βόλτες και περιπάτους, μια επίδειξη του πλούτου και της ισχύς του ιδιοκτήτη. Ο κυρίως κήπος ανάμεσα στο Κάτω και Άνω Μπελβεντέρε χωρίζεται σε 3 μεγάλα επίπεδα και παρουσιάζει όλα τα βασικά χαρακτηριστικά μπαρόκ διαμόρφωσης: συμμετρικά παρτέρια με λουλούδια, συντριβάνια με γλυπτά μυθικών όντων και ζώων, σκάλες, συμμετρικά κουρεμένους φράκτες κ.α. Το ανώτερο επίπεδο συμβολίζει τον Όλυμπο, το μεσαίο τον Παρνασσό και το τρίτο τα 4 στοιχεία[18].
Το κομμάτι του οικοπέδου που βρίσκεται πλησιέστερα προς την πόλη και συνορεύει με το Κάτω Μπελβεντέρε ήταν για την αποκλειστική χρήση του πρίγκηπα Ευγένιου και των στενών συντρόφων και ήταν γνωστό με την ονομασία Kammergarten. Χωριζόταν σε 2 επίπεδα και συνόρευε στα βόρεια με τον Πορτοκαλεώνα και στα νότια με τα κλουβιά των πουλιών. Το χώρο στόλιζαν συντριβάνια, περίτεχνα περίπτερα με πέργκολες και παρτέρια με άνθη.
Στην πίσω πλευρά του Άνω Μπελβεντέρε, μπροστά στην Sala Terrena μια μεγάλη στέρνα αντανακλά την πρόσοψη του κτιρίου. Δίπλα στο Άνω Μπελβεντέρε, μέχρι το 1726, το οικόπεδο επεκτεινόταν προς τα ανατολικά ώστε να περιλαμβάνει ένα ημικυκλικό θηριοτροφείο.
Προς τα νότια, ένας γεωμετρικός λαχανόκηπος βρισκόταν στην περιοχή που καταλαμβάνει τώρα ο Βοτανικός Κήπος της Βιέννης.
Ο «Αλπικός κήπος» είναι ο παλαιότερος στο είδους του στην Ευρώπη και φιλοξενεί μια πολύτιμη ιστορική συλλογή φυτών των Άλπεων της Ομοσπονδίας Κήπων. Οι Αρχιδούκες Γιόχαν, Ράινερ και Άντον ίδρυσαν αυτή τη συλλογή το 1803 στο πάρκο του Ανακτόρου του Σένμπρουν και μεταφέρθηκε στους κήπους του Μπελβεντέρε το 1865. Είναι ανοικτή για το κοινό κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Ειδική μνεία αξίζουν τα ροδόδεντρα, που αρχίζουν να ανθίζουν τον Απρίλιο και η συλλογή από Σεμπρεβίβες με 300 ποικιλίες και περισσότερο από 100 μπονσάι[19].
.JPG)
Πολυμέσα
.jpg)
