Ερκολάνο

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO
Ανασκαφές στο Ερκολάνο
	Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Ιταλία
Τύπος	Πολιτιστικό
Κριτήρια	iii, iv, v
Ταυτότητα	829
Περιοχή	Ευρώπη και Βόρεια Αμερική
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	1997 (21η συνεδρίαση)

Η Καταστροφή της Πομπηίας και του Ερκουλάνεουμ, Τζον Μάρτιν, περ. 1821, Πινακοθήκη Τέιτ.

Το Ερκολάνο (ιταλικά: Ercolano‎, λατινικά: Herculaneum‎), είναι πόλη και δήμος της Μητροπολιτικής πόλης της Νάπολης, στην περιφέρεια της Καμπανίας στην Ιταλία. Ονομαζόταν Ρεζίνα (Resina) από την περίοδο του Μεσαίωνα έως το 1969. Ο δήμος του Ερκολάνο βρίσκεται στους πρόποδες του Βεζουβίου, στην ακτή του κόλπου της Νάπολης.

Είναι παγκοσμίως γνωστό για τις αρχαιολογικές ανασκαφές της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης Ερκολάνο, στα ελληνικά Ηράκλειο ή Ηράκλεια, που καταχώθηκε στη γη κατά την έκρηξη του Βεζουβίου το 79 μ.Χ. Μαζί με την Πομπηία και την Οπλοντίδα (Oplontis)^[en] αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.^[1]

Η πόλη είναι επίσης γνωστή για το περιζήτητο κρασί «Λάκριμα Κρίστι» (Lacryma Christi, Δάκρυα του Χριστού).

Αρχαίο Ηράκλειο (Ερκουλάνεουμ)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το σύγχρονο Ερκολάνο το 1908 (Resina, Ρεζίνα), ο εντοπισμένος χώρος της αρχαίας πόλης (Herculaneum), δηλώνεται με πορτοκαλί χρώμα, και οι λάβες του Βεζουβίου (γκρι επιφάνεια). Η αρχαία πόλη καλύπτεται, κυρίως, από διαδοχικά στρώματα τόφφου, με την τοπική ονομασία «παππαμόντε» (pappamonte), πάχους δεκάδων μέτρων, που χρονολογείται, τουλάχιστον σε μεγάλο βάθος, από την ηφαιστειακή έκρηξη του 79 μ.Χ. Στον μεγάλο όγκο του παππαμόντε αποτέθηκε, κυρίως από την έκρηξη του 1631, ένα διαδοχικό στρώμα λάβας, σε μια σχετικά μικρή περιοχή. Η αρχαία ακτογραμμή (με πράσινο χρώμα) έχει τροποποιηθεί λόγω της μεγάλης υποχώρησης της ακτής.^[2] Οι φυσικές καταστροφές που έπληξαν την αρχαία πόλη αλλοίωσαν το γήινο ανάγλυφό της και άλλαξε δραστικά η μορφολογία της.

Το Ἡράκλειον ή Ἡράκλεια (Ερκουλάνεουμ) Καμπανίας ήταν αρχαία πόλη που καταχώθηκε στη γη κατά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.. Σύμφωνα με τον μύθο, ιδρύθηκε το 1243 π.Χ. από τον Ηρακλή (ιταλ.: Ercole, λατ.: Hercules), τον ήρωα της μυθολογίας, όταν επέστρεφε από την Ιβηρική χερσόνησο.

Τα αρχαιολογικά ερείπια που έχουν έρθει στο φως έως σήμερα δεν δίνουν την εικόνα της αρχαιότερης περιόδου. Σε γραπτές πηγές, αν και τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα είναι δύσκολο να διακριθούν, εντοπίζονται τα ονόματα ορισμένων λαών και φυλών που εγκαταστάθηκαν στην αρχαία πόλη.

Πιθανώς ιδρύθηκε από τους Όσκους τον 12^ο αι. π.Χ., ή από τους Ετρούσκους μεταξύ του 10^ου και 8^ου αι. π.Χ. Στο δεύτερο μισό του 5^ου αι. π.Χ., περί το 479 π.Χ., ιδρύθηκε μια ελληνική αποικία, μία από τις πολλές ελληνικές πόλεις διάσπαρτες στη Νότια Ιταλία. Στη συνέχεια περιήλθε πρώτα στην κυριαρχία των Σαμνιτών και μετά των Ρωμαίων.

Από το 89 π.Χ. και μετά, η πόλη σταδιακά μετατράπηκε σε παραθαλάσσιο θέρετρο για την (νέα) αριστοκρατία της Ρώμης.

Το 62 ή 63 μ.Χ. ο σεισμός που έπληξε το Ηράκλειο προξένησε σοβαρές ζημιές στην πόλη.^[3] Και ενώ τα έργα αποκατάστασης ήταν ακόμη σε εξέλιξη, διακόπηκαν το 79 μ.Χ., όταν εξερράγη ο Βεζούβιος. Η πόλη καλύφθηκε από πυκνά στρώματα ηφαιστειακών υλικών. Σε αντίθεση με τη γειτονική Πομπηία, που καλύφθηκε από ελαφρόπετρα και τέφρα, οι κάτοικοι του αρχαίου Ηρακλείου πέθαναν από θερμικό σοκ, λόγω των διαδοχικών υπέρθερμων πυροκλαστικών εκρήξεων και των ροών λάβας.

Μετά την έκρηξη του Βεζουβίου το 79 μ.Χ., σύμφωνα με ορισμένους μελετητές,^[4] επιζώντες κάτοικοι του Ηρακλείου κατέφυγαν στην αρχαία πόλη της Νεάπολης, όπου κατοίκησαν στη «συνοικία των Hρακλήνων» (Regio Herculanensis) που σχηματίστηκε εκεί.

Οι επείγουσες επιδιορθώσεις των δρόμων στην κατεστραμμένη περιοχή, άρχισαν πιθανότατα σχεδόν αμέσως μετά την έκρηξη του Βεζουβίου το 79 μ.Χ., φαίνεται όμως ότι δεν ολοκληρώθηκαν μέχρι τη βασιλεία του Αδριανού. Το οδικό δίκτυο που συνέδεε τις αρχαίες πόλεις Νουκερία (Nuceria) και Σταβία (Stabiae) με τη Νεάπολη ξαναχτίζεται, και αποκαθίσταται ο αυτοκινητόδρομος από τη Νεάπολη προς τη Νουκερία. Αυτά χρονολογούνται μεταξύ 120 και 121 μ.Χ., όπως συνάγεται από δύο μιλιοδείκτες^[5] τιμητικούς του αυτοκράτορα Αδριανού.^[6]^[7]

Από τον 2^ο αιώνα μ.Χ. και εξής, θεωρείται πιθανό ότι η τοποθεσία του Ηρακλείου κατοικήθηκε και πάλι. Ο εντοπισμός ορισμένων τάφων και νεκροθηκών, όπως δύο μαρμάρινων σαρκοφάγων του 2^ου και 4^ου αιώνα μ.Χ.,^[8]^[9]^[10] υποδηλώνουν την παρουσία νεκρόπολης. Ωστόσο, αν οργανώθηκε εκεί κάποιος οικισμός πιθανώς καταχώθηκε το 472 μ.Χ. κατά την έκρηξη του Βεζουβίου.^[11]

Με την πάροδο του χρόνου χάθηκαν πληροφορίες και μαρτυρίες της ιστορίας της αρχαίας πόλης του Ηρακλείου. Οι μεγάλες φυσικές καταστροφές που έπληξαν την πόλη είχαν ως αποτέλεσμα να αλλάξει δραστικά η μορφολογία της.

Ίδρυση της Ρεζίνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, πιθανότατα τον 10^ο αιώνα, επάνω στην αρχαία τοποθεσία ιδρύεται ο οικισμός της Ρεζίνα.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν ιστορικά αρχεία που να καλύπτουν την περίοδο μεταξύ της κατάρρευσης της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και του έτους 1000.

Η ετυμολογία του ονόματος είναι αμφιλεγόμενη. Μερικοί μελετητές το αποδίδουν σε παραφθορά του Ρεκτίνα (Rectina), το όνομα της Ρωμαίας ευγενούς από το Ερκουλάνεουμ που ήταν εγκάρδια φίλη του Πλίνιου του Πρεσβύτερου. Σύμφωνα με άλλες μελέτες, μπορεί να προέρχεται από μια λατινική λέξη (raetincula) που σημαίνει δίχτυα ψαρέματος, λόγω της ενασχόλησης των κατοίκων με το ψάρεμα. Πιθανώς επίσης να προέρχεται από τη λέξη ρητίνη, λόγω των δέντρων που καλλιεργούνταν στην αρχαία λάβα, ή από το όνομα του ποταμού που κυλούσε δίπλα στην πόλη. Τέλος κάποιοι προτείνουν ότι το όνομα είναι αναγραμματισμός της λέξης σειρήνα, διότι η σειρήνα ήταν το σύμβολο του χωριού και της πόλης της Ρεζίνας μέχρι το 1969.

Αρχεία από τον 11ο αιώνα υποδεικνύουν την παρουσία ενός παρεκκλησίου αφιερωμένου στην Παναγία σε έναν λόφο που ονομάζεται Πουγκλιάνο (Pugliano).

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ «Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and Torre Annunziata». UNESCO World Heritage Centre (στα Αγγλικά).
↑ Waldstein & Shoobridge (1908), σσ. 56–60 και 97–124
↑ Η σεισμική δραστηριότητα που ακολούθησε, μέχρι την ηφαιστειακή έκρηξη το 79 μ.Χ., προξένησε και άλλες ζημιές στα κτίρια που είχαν μείνει όρθια. Δείτε επίσης: Waldstein & Shoobridge (1908), σσ. 63–64 και 97–124· Smith (1854), σ. 1053· D'Arteau (1863), σσ. 190–191.
↑ Barker (1908), σ. 14· Ruggiero (1879), σελίδες 104–112 (e-book: σσ. 119-126)· Waldstein & Shoobridge (1908), σ. 125· «NAPOLI - Enciclopedia dell' Arte Medievale». Τreccani (στα Ιταλικά).
↑ Σημείωση: O μιλιοδείκτης (λατινικά: milliarium‎) ή μιλιάρι (λατινικά: miliaria‎) ή ορόσημο, είναι ενεπίγραφη λίθινη στήλη που δηλώνει τα όρια μιας δημόσιας περιοχής ή μιας ιδιωτικής ιδιοκτησίας, την απόσταση από και προς την πλησιέστερη μεγάλη πόλη και, συχνά, αναγράφει τα ονόματα των αξιωματούχων ή του αυτοκράτορα στους οποίους αποδίδονται τιμές επειδή ήταν υπεύθυνοι για την κατασκευή ή επιδιόρθωση του δρόμου. Τοποθετούνταν σε όλο το ρωμαϊκό οδικό δίκτυο ανά 1 ρωμαϊκό μίλι, το οποίο αντιστοιχούσε σε «χίλια διπλά βήματα Ρωμαίου λεγεωνάριου». Τα ορόσημα θεωρούνται από τα πρώτα παραδείγματα πινακίδων οδικής σήμανσης.
↑ «Road Nuceria-Stabiae». Following Hadrian | AD 119 – Hadrian visits Campania to aid the towns by gifts and benefactions (#Hadrian1900). Αρχειοθετήθηκε 2022-09-10 στο Wayback Machine.
↑ «Sant'Antonio Abate, dai lavori spunta un tratto dell'antica strada che collegava Nuceria e Stabia». Made in Pompei (στα Ιταλικά). 13 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ Σημείωση: Αυτές βρίσκονται σήμερα στο παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβας (Sant'Antonio da Padova), στην παπική βασιλική της Σάντα Μαρία στο Πουλιάνο (Basilica di Santa Maria a Pugliano).
↑ Uccella, Annalaura. «La basilica di Santa Maria di Pugliano e i suoi sarcofagi antichi». www.storico.org (στα Ιταλικά).
↑ «S. Maria a Pugliano». www.comune.ercolano.na.it (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ Waldstein & Shoobridge (1908), σ. 126

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Barker, Ethel Ross (1908). Buried Herculaneum (στα Αγγλικά). London: A. & C. Black. Identifier-ark: ark:/13960/t9765cx21.
D'Arteau (1863). «ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΝ». Λεξικόν Εγκυκλοπαίδειας περιέχον τα κυριώτερα τών Επιστημών και Τεχνών. 3. Μεταφρασθέν υπό Π. Γερακάκη. Εκδοθέν υπό του Αρχιμανδρίτου Παρθενίου Καισαρέως. Εν Σμύρνη: Εκ του τυπογραφείου της Αμαλθείας, σσ. 184–192. https://books.google.gr/books?id=LxlLAAAAYAAJ&pg=PA184&focus=viewport&hl=it#v=onepage&q&f=false.
Ruggiero, Michele (1879). Pompei e la regione sotterrata dal Vesuvio nell'anno LXXIX : memorie e notizie / pubblicate dall'ufficio tecnico degli scavi delle province meridionali (στα Ιταλικά). Napoli: Francesco Giannini. Arachne ID: 2170951.
Smith, William, Sir (1854). «HERCULA'NEUM» (στα αγγλικά). Dictionary of Greek and Roman geography. I. Boston: Little, Brown, and Company, σσ. 1052-1054. https://archive.org/details/dictionarygreek01smitgoog/page/1052/mode/1up?view=theater.
Waldstein, Sir Charles· Shoobridge, Leonard Knollys Haywood (1908). Herculaneum, past, present & future (στα Αγγλικά). London: Macmillan and Co., limited. Identifier-ark: ark:/13960/t1xd15t18.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

[1] «Archaeological Areas of Pompei, Herculaneum and Torre Annunziata». UNESCO World Heritage Centre (στα Αγγλικά).

[2] Waldstein & Shoobridge (1908), σσ. 56–60 και 97–124

[:3-3] Η σεισμική δραστηριότητα που ακολούθησε, μέχρι την ηφαιστειακή έκρηξη το 79 μ.Χ., προξένησε και άλλες ζημιές στα κτίρια που είχαν μείνει όρθια. Δείτε επίσης: Waldstein & Shoobridge (1908), σσ. 63–64 και 97–124· Smith (1854), σ. 1053· D'Arteau (1863), σσ. 190–191.

[4] Barker (1908), σ. 14· Ruggiero (1879), σελίδες 104–112 (e-book: σσ. 119-126)· Waldstein & Shoobridge (1908), σ. 125· «NAPOLI - Enciclopedia dell' Arte Medievale». Τreccani (στα Ιταλικά).

[5] Σημείωση: O μιλιοδείκτης (λατινικά: milliarium‎) ή μιλιάρι (λατινικά: miliaria‎) ή ορόσημο, είναι ενεπίγραφη λίθινη στήλη που δηλώνει τα όρια μιας δημόσιας περιοχής ή μιας ιδιωτικής ιδιοκτησίας, την απόσταση από και προς την πλησιέστερη μεγάλη πόλη και, συχνά, αναγράφει τα ονόματα των αξιωματούχων ή του αυτοκράτορα στους οποίους αποδίδονται τιμές επειδή ήταν υπεύθυνοι για την κατασκευή ή επιδιόρθωση του δρόμου. Τοποθετούνταν σε όλο το ρωμαϊκό οδικό δίκτυο ανά 1 ρωμαϊκό μίλι, το οποίο αντιστοιχούσε σε «χίλια διπλά βήματα Ρωμαίου λεγεωνάριου». Τα ορόσημα θεωρούνται από τα πρώτα παραδείγματα πινακίδων οδικής σήμανσης.

[6] «Road Nuceria-Stabiae». Following Hadrian | AD 119 – Hadrian visits Campania to aid the towns by gifts and benefactions (#Hadrian1900). Αρχειοθετήθηκε 2022-09-10 στο Wayback Machine.

[7] «Sant'Antonio Abate, dai lavori spunta un tratto dell'antica strada che collegava Nuceria e Stabia». Made in Pompei (στα Ιταλικά). 13 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2022.

[8] Σημείωση: Αυτές βρίσκονται σήμερα στο παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβας (Sant'Antonio da Padova), στην παπική βασιλική της Σάντα Μαρία στο Πουλιάνο (Basilica di Santa Maria a Pugliano).

[9] Uccella, Annalaura. «La basilica di Santa Maria di Pugliano e i suoi sarcofagi antichi». www.storico.org (στα Ιταλικά).

[10] «S. Maria a Pugliano». www.comune.ercolano.na.it (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2022.

[11] Waldstein & Shoobridge (1908), σ. 126

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]