Μένιος Κουτσόγιωργας

Μένιος Κουτσόγιωργας
Μένιος Κουτσόγιωργας
Υπουργός Προεδρίας της Κυβέρνησης
	Περίοδος; 21 Οκτωβρίου 1981 – 17 Ιανουαρίου 1984
Πρωθυπουργός	Ανδρέας Παπανδρέου
Προκάτοχος	Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος
Διάδοχος	Απόστολος Λάζαρης
Υπουργός Εσωτερικών
	Περίοδος; 17 Ιανουαρίου 1984 – 22 Μαΐου 1984
Πρωθυπουργός	Ανδρέας Παπανδρέου
Προκάτοχος	Γεώργιος Γεννηματάς
Διάδοχος	Παναγιώτης Μακρόπουλος
Βουλευτής
	Περίοδος; 29 Μαρτίου 1975 – 2 Ιουνίου 1989
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	10 Μαΐου 1922, Ροδινή Αχαΐας, Ελλάδα
Θάνατος	18 Απριλίου 1991 (68 ετών)
Εθνότητα	Έλληνας
Υπηκοότητα	Ελλάδα
Πολιτικό κόμμα	ΠΑΣΟΚ
Σύζυγος	Αλίκη Κουτσόγιωργα
Παιδιά	3
Σπουδές	Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Επάγγελμα	Δικηγόρος, Πολιτικός
Θρήσκευμα	Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
	δεδομένα

Ο Μένιος (Αγαμέμνων) Κουτσόγιωργας (10 Μαΐου 1922 - 18 Απριλίου 1991) ήταν Έλληνας δικηγόρος, αξιωματικός της Αστυνομίας Πόλεων και πολιτικός.

Ανήκε στη μεταπολεμική γενιά φιλελεύθερων κεντρογενών πολιτικών που διεκδικούσαν τον πλήρη εκδημοκρατισμό της Ελλάδας και τον περιορισμό των ξένων επιρροών προς την χώρα. Είχε ξεχωρίσει για την οξύτητα στις συγκρούσεις του με την αντιπολίτευση κατά τη δεκαετία του 1980 και χαρακτηριστική έχει μείνει η φράση του στη Βουλή «δεν δικαιούστε διά να ομιλείτε», την οποία απηύθυνε στον τότε αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης και αρχηγό της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, σχετικά με τα γεγονότα της Αποστασίας εναντίον της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου το 1965.^[1] Συνέβαλε αποφασιστικά κατά γενική ομολογία στην εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1985 ως εκφραστής, εκπρόσωπος αλλά και εμπνευστής της στρατηγικής της πόλωσης και της έντονης αντιπαράθεσης με το αντίπαλο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.

Πρώτα χρόνια και καριέρα ως αστυνομικός και δικηγόρος

Γεννήθηκε στο χωριό Ροδινή του Νομού Αχαΐας τον Μάιο του 1922. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής συμμετείχε στην αντιστασιακή οργάνωση «Όμηρος». Το 1945 πήρε το πτυχίο του από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την ίδια χρονιά κατατάχθηκε στο Σώμα της τότε Αστυνομίας Πόλεων (και όχι σε αυτό της Χωροφυλακής, όπως ανέφεραν λανθασμένα πολλές εφημερίδες όταν χρόνια αργότερα έγινε υπουργός).^[2] Ο Κουτσόγιωργας σταδιοδρόμησε ως αξιωματικός της Αστυνομίας Πόλεων για τα επόμενα επτά χρόνια, μέχρι το 1952, όταν παραιτήθηκε για να ανοίξει δικηγορικό γραφείο.^[2] Ποτέ δεν έγινε γνωστό σε ποιες ακριβώς υπηρεσίες ήταν τοποθετημένος, αν και στη Μεταπολίτευση οι δεξιές εφημερίδες θα τον κατηγορούσαν ότι είχε υπηρετήσει στη Γενική Ασφάλεια Αθηνών της οδού Μπουμπουλίνας. Ο ίδιος ο Μένιος Κουτσόγιωργας όταν τον ρωτούσαν απλά ανέφερε ότι έπαιζε φλάουτο στην μουσική μπάντα της Αστυνομίας Πόλεων.^[2] Ο αδελφός του Πραξιτέλης Κουτσόγιωργας ήταν αξιωματικός της Χωροφυλακής και μετά το 1981, έγινε σύνδεσμος του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου με την τότε Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ).^[2]

Ως δικηγόρος, είχε το γραφείο του στην οδό Ξενίας στην Πλατεία Μαβίλη, σε τετραώροφο κτίριο δικής του ιδιοκτησίας.^[3] Το 1957-58 πήγε στο Παρίσι, όπου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Δημόσιο Δίκαιο.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Ως «Αγαμέμνων Κουτσογέωργας» (sic) αναφέρεται μεταξύ των νέων επιστημόνων που τοποθετήθηκαν σε μία Ελληνική Επιμορφωτική Εταιρεία, η οποία από το 1957 ως το 1959 χρηματοδοτούνταν από τις κυβερνήσεις Καραμανλή για να επιδίδεται σε επιστημονικοφανή εθνικόφρονα προπαγάνδα εναντίον της αριστεράς.^[4]

Υπήρξε φίλος και προσωπικός δικηγόρος του Γεωργίου Παπανδρέου από τη δεκαετία του 1950 και Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Προεδρίας την περίοδο 1963-1965. Επίσης, ήταν ιδρυτικό μέλος της Νέας Κίνησης Δικηγόρων Αθηνών και διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας ήταν νυμφευμένος με την Αλίκη Κουτσόγιωργα με την οποία απέκτησε τρία παιδιά.

Ήταν συνήγορος υπεράσπισης του Ανδρέα Παπανδρέου κατά τη δίκη της υπόθεσης Ασπίδα.

Χούντα

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας της περιόδου 1967-1974 ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δραστηριότητα ,ως ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης ΔΕΚΑ (Δημοκρατικό Εθνικό Κίνημα Αντίστασης) και συνελήφθη τον Οκτώβριο του 1967 μετά την ανακάλυψη κρυμμένου οπλισμού και πομπών στο σπίτι του, και φυλακίστηκε στην Τρίπολη. Αργότερα, όντας στενός πολιτικός συνεργάτης του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου κατά την ίδια περίοδο, συνελήφθη πάλι το 1970 από την Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία μαζί με άλλες προσωπικότητες από τον χώρο της πρώην Ένωσης Κέντρου. Ανακρίθηκε και φυλακίσθηκε στα κτήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ και ύστερα στις φυλακές Κορυδαλλού.^[5]

Μεταπολίτευση και υπουργικές θητείες

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ με το οποίο και εκλεγόταν βουλευτής Αχαΐας συνεχώς από το 1974 έως το 1989. Διατέλεσε υπουργός Προεδρίας της Κυβέρνησης (1981-84), Εσωτερικών (1984-87)^[6]^[7], Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Δικαιοσύνης με ευθύνη επίβλεψης και συντονισμού του κυβερνητικού έργου στον εσωτερικό τομέα (1987-88)^[7] και ξανά Υπουργός Προεδρίας Κυβέρνησης (1988-89).^[7]^[8] Τον Σεπτέμβριο του 1988 κατά τη διάρκεια της παραμονής του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου στο νοσοκομείο Χέρφιλντ στο Λονδίνο για διενέργεια καρδιοχειρουργικής επέμβασης, τον αντικατέστησε στα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, όπου και εκφώνησε την καθιερωμένη ομιλία που εκφωνεί ο πρωθυπουργός.

Επεισόδια της 12ης επετείου Εξέγερσης του Πολυτεχνείου

Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Υπουργού Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, ο Μένιος Κουτσόγιωργας χειρίστηκε την κρίση των επεισοδίων που προέκυψαν τη 17η Νοεμβρίου 1985 κατά την περίοδο των εκδηλώσεων μνήμης για την 12η επέτειο του Πολυτεχνείου, εξαιτίας του θανάτου του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από πυροβολισμό αστυνομικού. Λίγη ώρα μετά το γεγονός αυτό ομάδες νεαρών συγκεντρώθηκαν στην περιοχή των Εξαρχείων και προέβησαν σε εκτεταμένα επεισόδια, εμπρησμούς και συγκρούσεις με την αστυνομία. Αργά τη νύχτα, κατέφυγαν και κατέλαβαν το κτίριο του Χημείου του Πανεπιστημίου Αθηνών στην οδό Σόλωνος στην Αθήνα το οποίο προστατευόταν από το πανεπιστημιακό άσυλο. Τις πρώτες πρωινές ώρες αποφασίστηκε η άρση του ασύλου από τις πρυτανικές αρχές και την επιτροπή ασύλου. Έτσι ο Μένιος Κουτσόγιωργας ως Υπουργός Δημόσιας Τάξης αποφάσισε την επιχείρηση εκκένωσης του Χημείου. Στη συνέχεια, δυνάμεις της αστυνομίας κατέλαβαν το Χημείο και συνέλαβαν αρκετούς από τους καταληψίες δίνοντας έτσι τέλος στα επεισόδια. Λόγω του τραγικού θανάτου του Μιχάλη Καλτεζά, ο Μένιος Κουτσόγιωργας υπέβαλε την παραίτησή του στον πρωθυπουργό, η οποία όμως δεν έγινε δεκτή.^[9]

Προεδρική εκλογή 1985

Η συμβολή του Μένιου Κουτσόγιωργα θεωρήθηκε ότι ήταν καθοριστικής σημασίας σχετικά με την απόφαση του Ανδρέα Παπανδρέου να μην προτείνει τον Κωνσταντίνο Καραμανλή για επανεκλογή στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας στις προεδρικές εκλογές του 1985 και αντί αυτού να προτείνει τον Αρεοπαγίτη Χρήστο Σαρτζετάκη, διωχθέντα από το απριλιανό καθεστώς και γνωστό από την υπόθεση δολοφονίας του φιλειρηνιστή βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ βρισκόταν σε μια μορφή συγκατοίκησης με την Προεδρία Κ. Καραμανλή που είχε εκλεγεί από την προηγούμενη Βουλή τον Μάρτιο 1980. Εκτιμάται ότι χωρίς αλλαγή στο πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας, η κυβέρνηση Παπανδρέου θα ήταν πολύ δύσκολο να προχωρήσει στην αναθεώρηση του Συντάγματος το 1985/86, η οποία αφαίρεσε σημαντικές αρμοδιότητες από τον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας (διάλυση της Βουλής, προκήρυξη εκλογών, εντολή σχηματισμού κυβέρνησης) οι οποίες εκτιμήθηκαν εκείνη την εποχή ως υπερεξουσίες ή βασιλικές για έναν θεσμό, όπως του Προέδρου της Δημοκρατίας, που δεν αναδεικνυόταν από άμεση λαϊκή εκλογή.^[10]

Ειδικό δικαστήριο

Ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας δεν συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές του 1989 μετά από πρόταση της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ και υπό το βάρος των κατηγοριών για την υπόθεση της Τράπεζας Κρήτης. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου 1989, έγινε κοινή πρόταση παραπομπής του στο ειδικό δικαστήριο από το ΚΚΕ και τη ΝΔ για την υπόθεση του σκανδάλου Κοσκωτά. Οι κατηγορίες για τον Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα αφορούσαν παραβίαση του άρθρου 2 του Ν.Δ. 802/71 επειδή δεν έλαβε μέτρα ελέγχου της Τράπεζας Κρήτης, υπόθαλψη εγκληματία, παθητική δωροδοκία και αποδοχή προϊόντων εγκλήματος από ιδιοτέλεια. Η πρόταση υπερψηφίστηκε τον Σεπτέμβριο του 1989 για τους Ανδρέα Παπανδρέου, Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα, Δημήτρη Τσοβόλα και Γιώργο Πέτσο. Η παραπομπή του τέως πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και κορυφαίων υπουργών στο ειδικό δικαστήριο αποτέλεσε αντικείμενο οξείας πολιτικής αντιπαράθεσης καθώς και έντονης αμφισβήτησης από έγκριτους νομικούς όσο αφορούσε στη νομιμότητα της παραπομπής. Όσο αφορά την ουσία του δικαστηρίου, αμφισβητήθηκε έντονα κατά πόσο αυτό πληρούσε τους κανόνες διεξαγωγής δίκαιης δίκης υπό την έννοια ότι τελούσε κάτω από έντονες πολιτικές επιρροές. Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο που έγινε η δίκη τον ρόλο του δημόσιου κατηγόρου και εισαγγελέα τελούσαν εν ενεργεία βουλευτές πολιτικοί αντίπαλοι των κατηγορουμένων υπουργών και του πρωθυπουργού (Κατσαρός και Κωνσταντινίδης από τη ΝΔ και Νίκος Κωνσταντόπουλος από τον Συνασπισμό). Επίσης, ο πρόεδρος του δικαστηρίου ως ανώτατος δικαστικός είχε επιλεγεί ευθέως από την τότε πολιτική ηγεσία και πάλι αντίπαλη προς του κατηγορούμενους. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, υπέρμαχος της δίκης και πρωθυπουργός κατά τη διεξαγωγή της, σε συνέντευξη του στις 25 Οκτωβρίου 2010 στην εκπομπή «Οι Νέοι Φάκελοι» του δημοσιογράφου Αλέξη Παπαχελά στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ δήλωσε «εάν κουνούσα το μικρό μου δαχτυλάκι θα είχε δικαστεί ο Ανδρέας.»^[11]

Θάνατος

Τον Οκτώβριο του 1990 αποφασίστηκε από το τριμελές συμβούλιο του Ειδικού Δικαστηρίου και τους βουλευτές κατηγόρους η προφυλάκιση μόνο του Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα (ενώ όλοι οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι της υπόθεσης παρέμειναν ελεύθεροι). Η απόφαση για την προφυλάκιση ελήφθη μέσα στο έντονα τεταμένο πολιτικό κλίμα της εποχής, παρά την κατάθεση ιατρικού φακέλου που αποδείκνυε τη σοβαρή κατάσταση της υγείας του.

Ο Κουτσόγιωργας τελικά αφέθηκε ελεύθερος μετά από τρεις μήνες, τον Ιανουάριο του 1991, καθώς το Συμβούλιο Εφετών, στο οποίο προσέφυγε, έκανε δεκτή την αίτησή του, διατάσσοντας την παύση της προσωρινής κράτησης, την οποία χαρακτήρισε καταχρηστική. Ο Κουτσόγιωργας κατέβαλλε εγγύηση 70 εκατομμυρίων δραχμών και επέστρεψε σπίτι του στις 11 Ιανουαρίου 1991.^[12]

Ακριβώς δύο μήνες μετά, τη Δευτέρα 11 Μαρτίου 1991, άρχισε η συνεδρίαση του ειδικού δικαστηρίου. Η δίκη μεταδιδόταν ζωντανά από όλους τους τηλεοπτικούς σταθμούς και ο Κουτσόγιωργας αναμενόταν να αποτελέσει τον πρωταγωνιστή της. Ο Κουτσόγιωργας επιτέθηκε με σφοδρότητα στον αρεοπαγίτη Σπύρο Σπύρου (ο οποίος είχε εισηγηθεί την προφυλάκισή του ως ειδικός εφέτης ανακριτής), τον οποίο κατήγγειλε για τους δεσμούς του με τη χούντα, ενώ κατά γενική ομολογία κατάφερε να κερδίσει τις εντυπώσεις στην εξέταση του ελεγκτή της Τράπεζας της Ελλάδος (και βασικού μάρτυρα κατηγορίας) Ιωάννη Καμάρα, ο οποίος υπέπεσε σε έντονες αντιφάσεις μετά από πιεστικές ερωτήσεις του Κουτσόγιωργα.^[13]

Στις 11 Απριλίου, ο Κουτσόγιωργας κατέρρευσε μέσα στη δικαστική αίθουσα κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, καθώς υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ εξέταζε τον μάρτυρα Στάθη Παπαγεωργίου. Μία εβδομάδα αργότερα, στις 18 Απριλίου 1991, ώρα 11:15 πμ, ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας απεβίωσε. Κατά γενικό τεκμήριο, ο θάνατος του επηρέασε την συνολική τροπή και έκβαση της δίκης, μια και η μαρτυρία του θεωρούταν κρίσιμη για την αντικειμενική εκτίμηση της υπόθεσης της Τράπεζας Κρήτης.^[14] Την κηδεία του παρακολούθησε πλήθος πολιτών και πήρε τη μορφή μαζικής διαμαρτυρίας για τη δίκη στο Ειδικό Δικαστήριο και τη χρήση αυτής για την εξυπηρέτηση κομματικών σκοπιμοτήτων.^[15]

Πολιτικό έργο

Ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας θεωρούταν οξυδερκής πολιτικός και αποτέλεσε ένα από τα κύρια και βασικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ και των ελληνικών κυβερνήσεων την περίοδο 1981-1989. Ήταν ίνδαλμα των οπαδών του ΠΑΣΟΚ και διακρινόταν για τις πολιτικές του ικανότητες. Αυτός πρότεινε και σχεδίασε την επιτυχή προσπάθεια παρεμπόδισης του Κωνσταντίνου Καραμανλή να διεκδικήσει και δεύτερη θητεία στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας το 1985, ενώ κομβικός θεωρείται ο ρόλος του στην εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από οπαδούς του Απριλιανού καθεστώτος, ιδιαίτερα ως Υπουργός Εσωτερικών και Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης.^[16]

Ενώ ήταν υπουργός Προεδρίας έθεσε το θεσμικό πλαίσιο για:

την εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης με την κατάργηση του καθεστώτος της πολυθεσίας και της πολυ-απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, καθιερώθηκε ανώτατο όριο απολαβών (νόμος 1232/82) και πραγματοποιήθηκε αποκατάσταση των διωχθέντων υπαλλήλων από το Απριλιανό καθεστώς.
μετονομάσθηκε και εκσυγχρονίσθηκε ο τηλεοπτικός σταθμός ΥΕΝΕΔ, ο οποίος έως τότε ήταν υπό τον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων (νόμος 1288/82).
εισήγαγε σύστημα προσλήψεων στον δημόσιο τομέα με κοινωνικά και αξιοκρατικά κριτήρια.
ρύθμισε τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των δημοσίων υπαλλήλων με το άρθρο 30 του νόμου 1264.

Η πρώτη θητεία του ως υπουργού σηματοδοτήθηκε από τον ν. 1388/83 που αφορούσε την ίδρυση Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης στο πρότυπο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης της Γαλλίας (ΕΝΑ).

Ως Υπουργός Εσωτερικών εισηγήθηκε τον εκλογικό νόμο με βάση τον οποίο διεξήχθησαν οι εκλογές του 1985 (εκλογικό σύστημα ενισχυμένης αναλογικής). Εισηγήθηκε επίσης το νομοθέτημα για την οργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης και της περιφερειακής ανάπτυξης (ν. 1622/86) που προέβλεπε μεταξύ άλλων την εθελοντική συνένωση Κοινοτήτων σε Δήμους και απετέλεσε βάση για το σχέδιο Καποδίστριας.

Κατά τη θητεία του ως υπουργού Δικαιοσύνης τέθηκαν νέοι κανόνες για τη λειτουργία των δικαστηρίων και το καθεστώς των δικαστικών λειτουργών.

Τιμές και διακρίσεις

Γαλλική Δημοκρατία: Grande Officier de l’Ordre de National du Merite (από τον Πρόεδρο Φρανσουά Μιτεράν).
Πολωνία: Komandoria z Gwiazda Orderu Zaslugi.
Πορτογαλική Δημοκρατία: Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Πρίγκιπα Ερρίκου.
Αυστριακή Δημοκρατία: Das Grosse Goldene Ehrenzeichen am Bande fur Verdienste um die Republic Osterreich.
Αίγυπτος: Order of the Nile.
Κύπρος: Σταυρός Κυπριακής Δημοκρατίας.
Χρυσός Σταυρός Οικουμενικού Πατριαρχείου (από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο).
Μετάλλιο Εθνικής Αντίστασης.

Παραπομπές

↑ «Μένιος Κουτσόγιωργας-Αποφθέγματα». www.gnomikologikon.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Λακόπουλος, Γιώργος (2010). Το Μυθιστόρημα του ΠΑΣΟΚ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. σελ. 70-71. ISBN 978-960-469-694-9.
↑ Λάμψας, Γιάννης (1985). Η Ελληνική Νομενκλατούρα. Αθήνα: χ.ε. σελ. 221-233.
↑ Στεφανίδης, Ιωάννης Δ. (2008). «Η Δημοκρατία δυσχερής; Η ανάπτυξη των μηχανισμών του "αντικομμουνιστικού αγώνος" 1958-1961». Μνήμων 29: 222-224. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/article/view/7719/7424.
↑ «Η Γνωστή-Άγνωστη αντίσταση στη χούντα». www.iospress.gr. Ελευθεροτυπία. 21 Απριλίου 1997. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.
↑ «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης | ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΑΝΔΡΕΑ (1981)». www.ggk.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης | ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΑΝΔΡΕΑ (1985)». www.ggk.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.
↑ «EOA-HeNAA - Τεκμήριο D3438». mam.avarchive.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.
↑ «tovima.gr - Πριν 23 χρόνια: Μιχάλης Καλτεζάς». TO BHMA. 7 Δεκεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.
↑ Παππάς, Τάσος (9 Δεκεμβρίου 2001). «Η μεγάλη πορεία της ΕΔΑ». enet.gr. Ελευθεροτυπία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016. CS1 maint: Unfit url (link)
↑ Παπαχελάς, Αλέξης (25 Οκτωβρίου 2010). «Οι Νέοι Φάκελοι». Συνέντευξη του Κ. Μητσοτάκη. ΣΚΑΪ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2010.
↑ Η Καθημερινή, 11 Ιανουαρίου 1991, «Ελεύθερος με εγγύηση ο Μένιος
↑ Τα Νέα, 22 Απριλίου 1991
↑ Λακόπουλος, Γιώργος (18 Ιουλίου 1999). «tovima.gr - Απολύστε την αεροσυνοδό». TO BHMA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2016.
↑ «EOA - Τεκμήριο D1733 - Κηδεία του πρώην Υπουργού Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα». mam.avarchive.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2016.
↑ Σπουρδαλάκης, Μιχάλης (1988). Δομή, εσωκομματικές κρίσεις και συγκέντρωση εξουσίας. Αθήνα: εκδόσεις Εξάντας.

Πηγές

Θεόδωρος Ηλ. Λουλούδης, ΠΑΣΟΚ Αχαΐας. Μια διαδρομή 40 χρόνων, 1974-2014, Αχαϊκή Βιβλιοθήκη, Εκδόσεις Πελοπόννησος, Πάτρα 2014, ISBN 978-618-81328-4-9

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Μένιος Κουτσόγιωργας στον Πανδέκτη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Συνέντευξη του Μένιου Κουτσόγιωργα στο «Κανάλι 29» για την παραπομπή του στο Ειδικό Δικαστήριο (1991)", YouTube, 3 Σεπτεμβρίου 2013
«Η γνωστή άγνωστη αντίσταση στη Χούντα», Ελευθεροτυπία, 21 Απριλίου 1997
Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης
Γνωμικολογικόν - Γνωμικά Μένιου Κουτσόγιωργα
«Πριν από 23 Χρόνια: Μιχάλης Καλτεζάς», Το Βήμα, 7 Δεκεμβρίου 2008
«Η μεγάλη πορεία της ΕΔΑ» - του Τάσου Παππά Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 9 Δεκεμβρίου 2001
«Απολύστε την Αεροσυνοδό» του Γιώργου Λακόπουλου, Το Βήμα, 18 Ιουλίου 1999
Πρώτη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου. (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)
Δίκη για την υπόθεση Κοσκωτά: Κατάθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Δημήτρη Χαλικιά και του Επιτρόπου στην Τράπεζα Κρήτης Ιωάννη Καμάρα (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)
Κηδεία του πρώην Υπουργού Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)

Πολιτικά αξιώματα
Προκάτοχος Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος	Υπουργός Προεδρίας της Κυβέρνησης 21 Οκτωβρίου 1981 – 17 Ιανουαρίου 1984	Διάδοχος Απόστολος Λάζαρης
Προκάτοχος Γεώργιος Γεννηματάς	Υπουργός Εσωτερικών 17 Ιανουαρίου 1984 – 22 Μαΐου 1984	Διάδοχος Παναγιώτης Μαρκόπουλος (υπηρεσιακός υπουργός)
Προκάτοχος Παναγιώτης Μαρκόπουλος (υπηρεσιακός υπουργός)	Υπουργός Εσωτερικών 22 Μαΐου 1984 – 9 Μαΐου 1985	Διάδοχος Παναγιώτης Μαρκόπουλος (υπηρεσιακός υπουργός)
Προκάτοχος Παναγιώτης Μαρκόπουλος (υπηρεσιακός υπουργός)	Υπουργός Εσωτερικών 5 Ιουνίου 1985 – 5 Φεβρουαρίου 1987	Διάδοχος Μανόλης Παπαστεφανάκης
Προκάτοχος Αθανάσιος Τσούρας	Υπουργός Δημόσιας Τάξης 26 Ιουλίου 1985 – 25 Απριλίου 1986	Διάδοχος Αντώνης Δροσογιάννης
Προκάτοχος Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος	Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης της Ελλάδας 23 Σεπτεμβρίου 1987 – 18 Νοεμβρίου 1988 (με τον Ιωάννη Χαραλαμπόπουλο)	Διάδοχος Τζαννής Τζαννετάκης και Αθανάσιος Κανελλόπουλος (στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1990-1993))
Προκάτοχος Ελευθέριος Βερυβάκης	Υπουργός Δικαιοσύνης 23 Σεπτεμβρίου 1987 – 18 Νοεμβρίου 1988	Διάδοχος Βασίλειος Ρώτης
Προκάτοχος Απόστολος Κακλαμάνης	Υπουργός Προεδρίας της Κυβέρνησης 18 Νοεμβρίου 1988 – 16 Μαρτίου 1989	Διάδοχος Αναστάσιος Πεπονής

[1] «Μένιος Κουτσόγιωργας-Αποφθέγματα». www.gnomikologikon.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.

[:0-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Λακόπουλος, Γιώργος (2010). Το Μυθιστόρημα του ΠΑΣΟΚ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. σελ. 70-71. ISBN 978-960-469-694-9.

[3] Λάμψας, Γιάννης (1985). Η Ελληνική Νομενκλατούρα. Αθήνα: χ.ε. σελ. 221-233.

[4] Στεφανίδης, Ιωάννης Δ. (2008). «Η Δημοκρατία δυσχερής; Η ανάπτυξη των μηχανισμών του "αντικομμουνιστικού αγώνος" 1958-1961». Μνήμων 29: 222-224. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/article/view/7719/7424.

[5] «Η Γνωστή-Άγνωστη αντίσταση στη χούντα». www.iospress.gr. Ελευθεροτυπία. 21 Απριλίου 1997. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.

[6] «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης | ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΑΝΔΡΕΑ (1981)». www.ggk.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.

[:1-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 «Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης | ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΑΝΔΡΕΑ (1985)». www.ggk.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.

[8] «EOA-HeNAA - Τεκμήριο D3438». mam.avarchive.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.

[9] «tovima.gr - Πριν 23 χρόνια: Μιχάλης Καλτεζάς». TO BHMA. 7 Δεκεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016.

[10] Παππάς, Τάσος (9 Δεκεμβρίου 2001). «Η μεγάλη πορεία της ΕΔΑ». enet.gr. Ελευθεροτυπία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2016. CS1 maint: Unfit url (link)

[11] Παπαχελάς, Αλέξης (25 Οκτωβρίου 2010). «Οι Νέοι Φάκελοι». Συνέντευξη του Κ. Μητσοτάκη. ΣΚΑΪ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2010.

[12] Η Καθημερινή, 11 Ιανουαρίου 1991, «Ελεύθερος με εγγύηση ο Μένιος

[13] Τα Νέα, 22 Απριλίου 1991

[14] Λακόπουλος, Γιώργος (18 Ιουλίου 1999). «tovima.gr - Απολύστε την αεροσυνοδό». TO BHMA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2016.

[15] «EOA - Τεκμήριο D1733 - Κηδεία του πρώην Υπουργού Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα». mam.avarchive.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2016.

[16] Σπουρδαλάκης, Μιχάλης (1988). Δομή, εσωκομματικές κρίσεις και συγκέντρωση εξουσίας. Αθήνα: εκδόσεις Εξάντας.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]